Valerie Valentine.indd - Bas Maliepaard

‘Ik wil mijn
dansgeluk
doorgeven’
Ballerina Valerie Valentine (51) nam in 2000
afscheid van een glansrijke carrière als
eerste soliste bij Het Nationale Ballet.
Zevenentwintig jaar stond de Amerikaanse
in de spotlights. Maar om roem en glamour
was het haar nooit te doen. Aan Bas
Maliepaard vertelt Valerie dat dansen voor
haar meer is dan een kick of passie. Het is
een essentieel onderdeel van haar leven.
FOTOGRAFIE: MARLEEN DANIËLS; TEKST: BAS MALIEPAARD
1 2

Wie is Valerie Valentine?
Valerie Valentine (Salt Lake City, 1955)
begon haar professionele balletcarrière
op veertienjarige leeftijd bij Ballet West
in haar geboorteplaats. Na een studie aan
de Royal Ballet School in Londen, kwam
ze in 1973 bij Het Nationale Ballet (HNB).
In 1978 werd ze daar bevorderd tot
tweede soliste en in 1985 tot eerste
soliste. Ze was te zien in balletten van
Nederlands bekendste choreografen Rudi
van Dantzig en Hans van Manen, maar ook
in klassieke werken als De Notenkraker
en Het Zwanenmeer. Valerie onderbrak
haar loopbaan bij HNB twee jaar om bij de
Deutsche Oper in Berlijn te dansen. Ook
acteerde ze tijdens haar danscarrière in
de films ‘Vlinders in de wind’, ‘Voor een
verloren soldaat’ en ‘A fair play’, de
laatste twee onder regie van haar man
Roeland Kerbosch. Ter gelegenheid van
haar 25jarig jubileum bij HNB en vanwege
haar inzet voor Duchenne Parent Project
werd Valerie Valentine in 1998 benoemd
tot Ridder in de Orde van de Nederlandse
Leeuw. Valerie is oprichter en eigenaar van
danscentrum Dancestreet in Amsterdam.
Een beetje jammer is het wel dat we niet hebben afgesproken in Valeries kasteel in de Franse
Bourgogne. Daar brengt ze om de maand een week door met haar man, filmmaker Roeland
Kerbosch. Maar haar huis aan de Amsterdamse Herengracht mag er ook zijn. En bovendien is
Valerie naar eigen zeggen een echte Amsterdamse. “Toen ik in 1973 bij Het Nationale Ballet
auditie deed, was ik op slag verliefd op deze stad met zijn prachtige grachten en dat ben ik
nog steeds”, zegt ze met een charmant, maar zwaar Amerikaans accent. Ze loopt voor me uit
door een lange gang met wit marmeren tegels, naar de achterkant van het huis. “De voorkamers
verhuren we aan een bedrijf, anders is het veel te groot.” Hoewel Valerie al zeven jaar geleden
is gestopt als professioneel danseres, heeft ze nog steeds de sierlijke houding en gracieuze
tred van een ballerina: kaarsrechte rug en de voeten iets naar buiten gedraaid. “Dat krijg ik er
ook niet meer uit, denk ik”, lacht ze als ik haar erop wijs. Ze opent een tussendeur en dan zijn
we in een klein halletje, met links een immense woonkamer en rechts de slaapkamer mét
hemelbed. Het zijn haast stijlkamers, met de hoge plafonds, antieke meubels en romantische
lange gordijnen voor de ramen, met uitzicht op een al even indrukwekkende stadstuin.
Je hebt hier niet het gevoel dat je in hartje Amsterdam bent. Gelukkig maar, vindt Valerie, want
de stad is in de ruim dertig jaar dat ze er woont, veranderd in een soort Disneyland. “Soms heb
ik het gevoel dat ik in een attractiepark woon”, zegt ze. “Op zondag ga ik de deur zelfs
niet meer uit, dan is de stad bezet door dagjesmensen en vakantiegangers. Het is zo druk en
commercieel. In mijn beginjaren in Amsterdam was dat allemaal een stuk minder. In vergelijking
met de steden waar ik daarvoor woonde, was het hier erg gemoedelijk, er hing een vrije en
tolerante sfeer en ik werd als buitenlander met open armen ontvangen. Dat is nu echt anders:
mensen zijn agressiever op straat en het echte Amsterdamse gevoel is verdwenen op plekken
als de Dam en de Kalverstraat. De sfeer van vroeger vind je soms nog wel terug in de Negen
Straatjes en op de Albert Cuyp markt, daar ben ik dus ook trouwe klant.”
Typisch Amerikaans gezin
Terug naar de Verenigde Staten is voor Valerie geen optie, zegt ze even later. “New York vind ik
fantastisch, maar ik voel me nu te oud om nog in zo’n grote stad te wonen. Daarmee vergeleken
is Amsterdam een dorp. Ik ben geboren in Salt Lake City en daar heb ik niks meer te zoeken.
Het grootste deel van de bevolking is mormoon en als je dat niet bent, hoor je er niet echt bij.
Mijn ouders en jongere broer zijn overleden, alleen mijn oudste broer woont er nog. Amsterdam
is mijn thuis, ik heb hier tenslotte ook veel langer gewoond dan in Salt Lake City. Op mijn
vijftiende ging ik naar de Royal Ballet School in Londen en een paar jaar later deed ik auditie
bij Het Nationale Ballet. Jong, hè? Mensen vragen altijd vol medelijden of ik mijn jeugd daardoor
niet heb gemist. Maar zo heb ik dat niet ervaren, integendeel zelfs. Door het dansen heb
ik júist een mooie jeugd gehad. Ik kom uit een typisch Amerikaans jarenvijftig-gezin, dat er
vanbuiten perfect uit zag. Mijn vader was een liberale humorist en columnist in een plaatselijke
krant, een soort Carmiggelt. Hij was een hele creatieve en inspirerende persoonlijkheid, met
aanzien. Ik was altijd erg trots op hem. Maar thuis was hij niet zo leuk. Dat zie je wel vaker bij
mensen die voor hun beroep grappen maken, die zijn in hun privé-leven minder vrolijk. Mijn
vader was alcoholist en mijn moeder hield teveel van hem om haar koffers te pakken. Daardoor
was er altijd veel ruzie bij ons thuis. Voor mij was de balletles een uitstapje, iets wat helemaal
van mezelf was.”
Tien jaar: dansen voor de knuffels
“Toen ik een jaar of tien was, ging ik voor het eerst met een vriendinnetje mee naar haar
balletles. Tot dat moment was ik een tennisfanaat: ik won medailles en was zelfs de beste van
de staat Utah in mijn leeftijdscategorie. De lichamelijke training vond ik heerlijk, maar de
competitie kon me niet veel schelen; winnen of verliezen maakte me niks uit. Op de balletles
merkte ik wat ik miste bij het tennissen: de mogelijkheid om me op een artistieke manier te
uiten. Dat kan ik achteraf zo benoemen, op dat moment was ik natuurlijk veel te jong voor dat
soort analyses. Ik was toen alleen maar gegrepen door de muziek en de bewegingen die we
maakten. Ik voelde dat ik er meer van mezelf in kwijt kon dan in tennis en toch de fysieke
3 4

training kreeg waar ik zo van hield. Ballet is topsport, hoor, daar is
niks sissy aan. Ik raakte helemaal in de ban van ballet. Elke avond
danste ik thuis op mijn kamer voor mijn knuffels. Dat waren er over
de honderd, want ik spaarde ze. Ik zette ze allemaal op mijn bed en
draaide de elpee van het beroemde romantische ballet Coppélia
met muziek van Léo Delibes. Ik weet nog precies hoe die plaat
eruit zag. Roze met een foto van dansers voorop.”
Werken belangrijker dan applaus
Valerie pakt een fotolijstje van een bureau in de hoek van de kamer.
Er zit een foto van een meisje in, dat in tutu danst voor een bed
vol knuffels. “Dit heeft Roeland een keer voor me uitgeprint. Ik ben
het niet, maar ik zal er ongeveer zo uitgezien hebben. Van mijn
knuffeldans zijn geen foto’s, want als mijn moeder mijn slaapkamer
binnenkwam, deed ik net of ik zat te lezen. Ik was een verlegen en
onzeker meisje. Dat ik goed kon dansen, vond ik helemaal niet
bijzonder. Zo gingen mijn ouders daar ook niet mee om. Ze waren
wel trots als ik met kerst mocht meedansen in De Notenkraker bij
het gezelschap Ballet West uit Salt Lake City, maar ze gaven me
niet het gevoel dat ik iets uitzonderlijks deed. Mijn vader vond het
jammer dat ik gestopt was met tennis en mijn moeder betaalde de
balletles. Verder moest ik alles zelf regelen: met de bus naar ballet
en uiteindelijk ook alleen naar de auditie van de Royal Ballet School
in Londen. Maar ik deed dat zonder zeuren, want dansen was voor
mij al heel vroeg een manier van leven, iets wat ik nodig had om
gelukkig te zijn. Ik heb nooit behoefte gehad aan een publiek, aan
mensen tegenover wie ik me kon bewijzen. Met die knuffels speelde
ik meer na hoe het hoorde, hun aanwezigheid was geen voorwaarde
om te genieten van het dansen. Veel collega’s uit de balletwereld
vinden de show en het applaus het mooiste wat er is. Voor mij is dat
nooit zó belangrijk geweest. Ik voelde me eerder opgelaten bij een
applaus dan dat ik ervan genoot. Zelfs tijdens mijn afscheidsgala in
Carré. Roeland zegt dan dat ik veel te verlegen en bescheiden ben,
maar van mij hóeft het gewoon niet zo. Echt, ook als er nooit
iemand naar me was komen kijken, was ik danseres gebleven.
Nu ik gestopt ben met dansen, mis ik ook vooral de lessen, niet
de voorstellingen. Ik mis het werkproces met de choreograaf,
het zweten en hijgen en het gevoel dat je door veel oefenen je
bewegingen steeds meer kunt perfectioneren.”
Kwetsbare ijsprinses
Het regime op de Royal Ballet School stimuleerde Valeries bescheiden
opstelling, vertelt ze terwijl we de trap naar het souterrain afdalen
om de rest van het huis te bekijken. “Daar werd mij en de andere
leerlingen ingeprent: denk maar niet dat je iets bent. We waren
soldaatjes die gedrild werden; steeds maar weer opnieuw Het
Zwanenmeer dansen. Toch was ik dolgelukkig dat ik door de
auditie was gekomen. We waren drie maanden met ons gezin in
Londen, omdat mijn vader een tijdje vrijaf had genomen. Toen zag
ik de advertentie voor de auditie hangen en heb ik meegedaan. Uit
honderden kandidaten werden zes meisjes en jongens gekozen en
daar was ik er één van. Mijn familie ging terug naar Salt Lake City
en ik bleef in Londen. Na een jaar mocht ik me aanmelden bij Het
Nationale Ballet en ook daar werd ik aangenomen. Ik geloof dat ik
5 6

xxxxxxxx xxxxxxxx
7 8

Dancestreet
Na het interview neemt Valerie me mee
naar Dancestreet, ongeveer vijf minuten
lopen van haar huis, in de schaduw van
de Westertoren. Onderweg vertelt ze over
haar zoektocht naar een geschikt pand.
Ze vond een goede plek in De Stokerij,
een verwaarloosde sporthal van 1200 m 2 ,
waar ze haar droom kon realiseren. Als we
binnenkomen, valt me meteen op hoe
gezellig het in Dancestreet is. Het heeft
absoluut niet meer de uitstraling van een
sportcomplex. Alle studio’s zijn warm
ingericht en overal hangt en staat kunst.
Valerie vertelt dat kunstenares Saskia
Pfaeltzer een permanente tentoonstelling
in Dancestreet heeft, omdat ze prachtige
‘dansende’ beelden maakt. Andere
kunstenaars exposeren tijdelijk. Iedereen
mag gratis komen kijken. We lopen door
het complex heen: er is een Yoga Garden,
een fitnesscentrum en sauna, ruimtes
voor de fysiotherapeut, de masseur en de
orthopedisch chirurg, een pilatesruimte
en twee grote zalen waar balletles wordt
gegeven en ook streetdance, tango, salsa,
flamenco en capoeira. Dit moet wel een
paradijs zijn voor de dansliefhebber en
professional. Kleuters in roze tutu’s
komen hier net zo graag als dansers van
Het Nationale Ballet of kandidaten van
het televisieprogramma ‘Dancing with
the Stars’. www.dancestreet.net
vooral uitblonk in timing en muzikaliteit. Ik was technisch goed, waar ik aan moest werken was
mijn kwetsbaarheid laten zien op het podium. Mensen noemden mij de ijsprinses, omdat ik
te strak keek. Dat had denk ik ook weer te maken met mijn naar binnen gekeerde houding:
ik danste voor mezelf, maar moest me leren geven aan het publiek.”
Idealen en dansgeluk
Valerie laat me haar badkamer zien, met een luxe ligbad verzonken in een verhoging bij het
raam. “Dit was tijdens de laatste jaren van mijn danscarrière een heel belangrijke plek. Ik ging
twee keer per dag in bad om mijn spieren te ontspannen. Normaal moet je als ballerina
stoppen rond je achtendertigste, want dan wordt de kans op blessures steeds groter. Je
lichamelijke kracht en flexibiliteit gaat achteruit. Maar na mijn achtendertigste werd ik nog
zeven jaar achter elkaar gevraagd om bij het ballet te blijven. Daar was ik wel een beetje trots
op: dat ik zo goed voor mijn lichaam had gezorgd dat ik het aankon. Nu zit ik nauwelijks meer
in bad. Ik heb er geen tijd meer voor. Eigenlijk was het mijn plan om na mijn afscheid te gaan
tuinieren in Frankrijk en mijn vogels daar te verzorgen. Maar het liep anders. Ik werkte eerst
nog een tijdje door als freelance danseres en toen merkte ik dat er in Nederland helemaal
geen goede studio’s zijn waar je als zelfstandig danser kunt trainen. Het was allemaal heel
armoedig, zelfs in Amsterdam. Na lang nadenken besloot ik zelf zo’n danscentrum op te
richten. Dat werd Dancestreet, een plek waar alles wat je als danser nodig hebt onder één dak
aanwezig is. Van massage tot pilates en danslessen van de beste docenten. Ik doe het echt
uit idealisme: ik wil mijn dansgeluk doorgeven, anderen de mogelijkheid bieden om hetzelfde
te ervaren. Het is wel zwaar om cultureel ondernemer te zijn zonder subsidie. Ik heb genoeg
geld om mijn personeel te betalen en de ruimtes te huren, maar ik word er niet rijk van. Het is
een fantastisch project: de studio ziet er schitterend uit en er werken geweldige mensen.
Ik neem je er straks mee naartoe, dan kun je het zien. Dat ik die mensen iets van mijn dansgeluk
kan meegeven, dát is rijkdom.”
Een regen van rozen
We zijn inmiddels in de keuken, naast de badkamer in het souterrain. “Ik kook nauwelijks”,
bekent Valerie. “Geen tijd. Roeland en ik eten vaak in het restaurant van The Movies, de Art
House bioscoop waar hij eigenaar van is.” Aan het plafond van de keuken hangen tientallen
gedroogde boeketten bloemen. “Die heb ik allemaal gekregen na voorstellingen. Ik wilde ze
niet weggooien, want bij alle bossen horen herinneringen. Ik weet van elk boeket nog wanneer
ik het gekregen heb.” Valerie wijst er één aan: “Deze rozen werden bij mijn afscheidgala vanaf
de tribunes op het podium gegooid. Het was een regen van rozen. Ik wilde afscheid nemen op
Valentijnsdag, dat is een speciale dag voor mij. Natuurlijk vanwege mijn naam, maar ook omdat
mijn vader vroeger elke Valentijnsdag via de krant geld inzamelde voor een goed doel. Hij is
op Valentijnsdag overleden, net als mijn jongere broer een paar jaar later. De opbrengst van
mijn afscheidsgala is naar het Duchenne Parent Project gegaan, een organisatie die onderzoek
doet naar de spierziekte Duchenne. Omdat ik mijn spieren zo intensief heb gebruikt, besef ik
hoe het moet zijn als je dat niet kunt.”
Vrij als een vogel
Dansen is haar leven, zoveel is wel duidelijk, na haar verhaal. Nu ze er zelf nauwelijks meer tijd
voor heeft, stimuleert Valerie anderen om te dansen. “Ik denk dat ik nooit zonder dans zal
kunnen, maar als Dancestreet bekend genoeg is en door veel mensen gewaardeerd wordt, zal
ik vaker naar Frankrijk gaan. Dan kan ik de hele dag van mijn ganzen, pauwen, fazanten en
andere vogels genieten. Ja, zo wil ik wel oud worden. Als vogelvrouwtje, dat de hele dag
zwanen en kaketoes voert. Weet je waarom ik vogels zo mooi vind? Ze kunnen vliegen en dat
is wat ik als ballerina ook altijd heb geprobeerd. Zó dansen dat het lijkt of ik vlieg.” o
9 10