Brochure voor stagebiedende instellingen - Alumni Pedagogische ...

Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen
Graduate School of Child Development and Education
Nieuwe Prinsengracht 130
1018 VZ Amsterdam
t. 020-5251251
e. infopow@uva.nl
website www.student.uva.nl/mpw
Brochure voor
Stagebiedende Instellingen
Pedagogische wetenschappen

Voorwoord
Opvoeding en onderwijs zijn van onmiskenbaar belang voor individu en samenleving.
De ontwikkelingskansen van jongeren en de kwaliteit van de samenleving zijn gebaat bij
opvoedings- en onderwijsomgevingen die veiligheid én uitdagingen bieden. Aan de
optimalisering van opvoeding en onderwijs kunnen pedagogen en onderwijskundigen
belangrijke bijdragen leveren. Het onderwijsinstituut biedt wetenschappelijke opleidingen
aan in de Pedagogische en Onderwijskundige Wetenschappen die de afgestudeerden in
staat stellen tot zelfstandige wetenschapsbeoefening en tot het vervullen van
maatschappelijke functies waarin met gebruikmaking van wetenschappelijke inzichten en
methoden wordt bijgedragen aan de vormgeving en verbetering van opvoeding en
onderwijs. De opleidingen bieden programma’s die door hun breedte en diepgang leiden
tot kritische distantie tot en reflectie op de wetenschap en de beroepspraktijk. Het is de
overtuiging dat dit profiel afgestudeerden goede kansen biedt op de arbeidsmarkt en op
een vruchtbare beroepsuitoefening.
Jaarlijks studeren in de Master opleiding Pedagogische Wetenschappen ca. 120
studenten af. Om zich terdege te kunnen voorbereiden op hun toekomstige
beroepsuitoefening, maakt de stage een onmisbaar onderdeel uit van de opleiding. Samen
met de onderzoekscriptie geeft de student hiermee vorm en inhoud aan haar/zijn
afstudeerfase. Dit betekent dat evenzoveel studenten jaarlijks op zoek zijn naar een voor
hen geschikte stageplaats op het brede terrein van de pedagogiek en de orthopedagogiek.
U als (potentiële) stage-instelling bent dan ook van onschatbare waarde voor de student
en de opleiding.
Door middel van deze brochure willen wij u informeren over onze opleiding in het
algemeen en over de stage in het bijzonder. Mocht u eerder stagiaires van onze opleiding
gehad hebben, dan hopen wij dat dit heeft geleid tot een vruchtbare samenwerking. Heeft
u nooit eerder stagiaires van onze opleiding gehad, dan hopen wij dat deze brochure voor
u aanleiding zal zijn om (op verzoek) een stagiaire te plaatsen. Heeft u voor de uitvoering
van een onderzoeks- of praktijkopdracht een stagiaire nodig, dan kunt u zich wenden tot
het bureau Onderwijs- en Studentzaken; tel. 020-5251251 (dagelijks bereikbaar van 10-
14u), e-mail infopow@uva.nl.
Prof.dr. P.F. de Jong
Directeur
2

INHOUDSOPGAVE
1. Inleiding 4
2. Pedagogische Wetenschappen aan de UvA 4
2.1 Profiel van de opleiding 4
2.2 Bachelor /masterstructuur 5
2.3 Bachelorstage als keuzemodule 5
3 Stage in de master 7
3.1 Doelstellingen 7
3.2 Stagegebieden 9
3.3 Omvang en tijdsverdeling 10
3.4 Aanvang en planning 11
3.5 Begeleiding 11
3.6 Tijdens de stage en afsluiting 12
3.7 Criteria stageplaats 13
4 Informatie 14
Bijlage 1: voorbeeld stagecontract 15
Bijlage 2: competentieprofiel klinische stagiaires 21
Bijlage 3: competentieprofiel onderzoeksstagiaires 23
3

1. INLEIDING
Met het aantreden in 1919 van prof.dr. Ph. A. Kohnstamm als bijzonder hoogleraar,
raakte de pedagogiek definitief gevestigd aan de UvA. Hij schiep een traditie waarin
theoretische diepgang samengaat met politieke en sociale gevoeligheid, een sterk
historisch besef en wetenschappelijk onderzoek op het terrein van opvoeding en
onderwijs. Dit zijn nog steeds de belangrijkste pijlers van de opleiding.
Binnen Pedagogische Wetenschappen bestaat van oudsher een onderscheid tussen
Pedagogiek, die in principe betrekking heeft op de pedagogische begeleiding en
ondersteuning in ‘normale’ opvoedingssituaties, en Orthopedagogiek, die betrekking
heeft op de ondersteuning, begeleiding en behandeling van kinderen die in hun
ontwikkeling belemmerd (dreigen te) worden. Tegenwoordig wordt dit onderscheid
binnen de opleiding niet meer strikt gehanteerd.
De opleiding Pedagogische Wetenschappen wordt samen met de opleiding
Onderwijskunde verzorgd door de College and Graduate School of Child Development
and Education. Zowel de College als de Graduate School maken - evenals de College
and Graduate School of Social Sciences, de College and Graduate School of Psychology
en de Graduate School of Communications - deel uit van de Faculteit der Maatschappij-
en Gedragswetenschappen. De verschillende opleidingen hebben hun
onderwijsprogramma's op elkaar afgestemd, zodat studenten in staat worden gesteld een
bepaald onderwerp interdisciplinair te benaderen.
2. PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN AAN DE UVA
2.1. Profiel van de opleiding
In de Pedagogische Wetenschappen gaat het om het al dan niet intentioneel handelen in
complexe opvoedingssituaties. Hoewel er sprake is van een binding met de praktijk,
bijvoorbeeld door het onderzoek en de maatschappelijke dienstverlening, is het juist de
kritische distantie en de reflectie die het mogelijk maken om impulsen tot
wetenschappelijke vernieuwing te geven. Juist bij een handelingsgerichte wetenschap
bestaat grote behoefte aan theorievorming op basis van onderzoek. Met deze
benaderingswijze onderscheidt de opleiding Pedagogische Wetenschappen aan de UvA
zich van de beroepsgeoriënteerde pedagogische opleidingen in het HBO. Het
onderwijsinstituut ziet het als een belangrijke taak om dit uitgangspunt duidelijk in het
onderwijsprogramma te verwerken en vast te houden. Tevens heeft men in de opleiding
in de Pedagogische Wetenschappen bijzondere aandacht voor de sociale context waarin
opvoeding en opvoedingsprocessen plaatsvinden. De sociale omstandigheden kunnen
mogelijkheden, maar ook beperkingen inhouden voor de pedagogische interactie,
evenals voor pedagogische organisatie en beleid. Tenslotte wordt de opleiding
gekenmerkt door de mogelijkheid om een accent te leggen op de bestudering van de
ondersteuning en optimalisering van de opvoeding, waarbij gezocht wordt naar de verbetering
van de opvoedings- en ontwikkelingscondities in de reguliere
opvoedingssituaties.
Veranderende inzichten en veranderingen in de structuur van het beroepenveld maken
het steeds lastiger om de grens tussen pedagogiek en orthopedagogiek scherp te trekken.
4

Wat als ‘normaal’ en wat als ‘belemmerend’ wordt beschouwd, verschilt naar tijd en
plaats.
Daarmee zijn ook de inzichten over wat tot de reguliere en wat tot de bijzondere
pedagogische interventies moet worden gerekend veranderlijk. Daarnaast zijn er ook in
het beroepenveld veranderingen gaande, die de grens moeilijker te trekken maken. Het
Centrum voor Jeugd en Gezin brengt bijvoorbeeld de ondersteuning van de reguliere
opvoeding en de bijzondere interventies bij een bedreigde ontwikkeling dichter bij
elkaar.
2.2 Bachelor/ Masterstructuur
Dit stelsel bestaat uit een driejarige bachelor opleiding gevolgd door een eenjarige
masteropleiding. De masteropleiding Pedagogische Wetenschappen is gesplitst in drie
trajecten, te weten de Orthopedagogiek, Forensische Orthopedagogiek en
Opvoedingsondersteuning. De bachelor geeft een goede voorbereiding op deze
mastertrajecten. Het traject Opvoedingsondersteuning heeft een eigen afstudeerproject.
Deze brochure is dus gericht op de stages binnen de mastertrajecten Orthopedagogiek en
Forensische Orthopedagogiek.
In het masterprogramma Orthopedagogiek wordt naast de vakken Interventie, Psychische
Stoornissen en Opvoeding, Leerstoornissen, Leerling-leerkracht interactie en
Ontwikkeling van baby’s en kleuters, aandacht besteed aan klinische vaardigheden in het
Practicum diagnostiek en behandeling. In de stage kan men kiezen voor een drietal
mogelijkheden, de reguliere stage (onderzoek, beleid), een klinische stage (klinische
omgeving) of een GZ stage (idem maar aangevuld met 3 diagnostische casussen). Alle
drie de stages zijn minimaal 21 studiepunten.
In het masterprogramma Forensische Orthopedagogiek wordt naast de vakken
Forensische orthopedagogiek, Justitieel ingrijpen bij jeugdcriminaliteit, Doelgroepen en
fenomenen en Methoden en Technieken van Forensische Orthopedagogische Onderzoek
aandacht besteed aan klinische vaardigheden in het Practicum Forensische Diagnostiek en
Behandeling. In de stage kan men kiezen voor een drietal mogelijkheden, de onderzoeks-
of beleidsstage, een klinische stage (klinische omgeving ) en een GZ stage (idem maar
aangevuld met 3 diagnostische casussen). Alle drie de stages zijn minimaal 21
studiepunten.
2.3 Bachelorstage als keuzemodule
Bachelorstudenten Pedagogische Wetenschappen kunnen ervoor kiezen om tijdens hun
bacheloropleiding al stage te lopen. De studenten kunnen dan kennismaken met een
specifieke organisatie of instelling die zich bezig houdt met het welzijn en/of de
ontwikkeling van kinderen. Tijdens de stage nemen studenten deel aan de activiteiten van
de organisatie of instelling. Studenten maken zo een start met het ontwikkelen van
vaardigheden die in deze context relevant zijn en zij leren reflecteren over hun
verhouding tot deze kinderen en hun ouders. Daarnaast kunnen zij leren specifieke
ervaringen en kennis in relatie te brengen met relevantie theorievorming.
De omvang van de bachelorstage kan sterk variëren en wordt vastgelegd in een
stagecontract.
Deze stage wordt afgesloten met een paper waarin verslag gedaan wordt van de
stageactiviteiten en waarin persoonlijke en theoretische reflectie op een praktijkrelevant
onderwerp aan de orde komen.
5

3. STAGE IN DE MASTER
3.1 Doelstellingen stage
De stage beoogt een reflexieve kennismaking met een wetenschappelijk gefundeerde
opvoedkundige beroepsuitoefening te zijn.
Leerdoelen van de onderzoeks- en beleidsstage
Kennis en inzicht:
De stagiaire heeft een grondige en specialistische kennis en inzicht in:
1. theorieën en modellen, alsmede methodologie en statistiek, c.q.
beleidsontwikkeling voor zover relevant in de specifieke stagecontext.
Toepassen van kennis en inzicht
De stagiaire is in staat:
2. de in de opleiding verworven wetenschappelijke kennis productief te maken in
een beroepsmatige onderzoeks- of beleidssetting.
Oordeelsvorming
De stagiaire is in staat:
3. wetenschappelijk en ethisch te reflecteren op de eventuele spanning tussen
onderzoeks-, c.q. beleidsbelang enerzijds en cliëntbelang anderzijds.
4. overzicht te houden tijdens het proces van onderzoek, c.q. beleidsontwikkeling.
5. de juiste ethische en procedurele beslissingen te nemen tijdens het onderzoeks-,
c.q. beleidsontwikkelingsproces.
6. kritisch te reflecteren op de eigen kennisaanspraken en handelwijzen en die van
anderen.
Vaardigheden
De stagiaire beschikt over:
7. search- en documentatievaardigheid van wetenschappelijke en beleidsmatige
literatuur.
8. begrip van onderzoeksliteratuur, c.q. literatuur m.b.t. beleidsontwikkeling
(kwaliteitszorg en -verbetering) en de verwerking daarvan in eigen onderzoek.
9. de vaardigheid onderzoeksrapporten, c.q. beleidsstukken te schrijven.
10. voor zover relevant voor de stagecontext: vaardigheid op het gebied van
statistische analyses en het opzetten en uitvoeren van alle aspecten van
onderzoek.
11. voor zover relevant voor de stagecontext: vaardigheid in methodiekontwikkeling
en deskundigheidsbevordering in het kader van kwaliteitszorg.
12. besef van de grenzen van de eigen competentie, dat wil zeggen kan op het juiste
moment de deskundigheid van anderen inroepen en kan zich op het juiste
ogenblik onthouden van handelen.
Communicatie
De stagiaire is in staat
13. op een professionele manier om te gaan met cliënten (ouders en kinderen, c.q.
opdrachtgevers)
14. goed te functioneren in een teamverband.
Leervaardigheden
De stagiaire is in staat
15. tot het aansturen van het eigen leerproces
16. de eigen standpunten te herzien naar aanleiding van feedback uit een
praktijksituatie.
6

17. een begin te maken met het ontwikkelen van interessegebieden en een
persoonlijke stijl, waarin normen, waarden en opvattingen geïntegreerd worden.
Leerdoelen van de klinische stage en klinische stage met diagnostiek
Kennis en inzicht:
De stagiaire heeft een grondige en specialistische kennis en inzicht in:
1. theorieën en modellen, alsmede psychodiagnostische procedures en
behandelingsmethodieken die in de specifieke stagecontext relevant zijn.
Toepassen van kennis en inzicht
De stagiaire is in staat:
2. de in de opleiding verworven wetenschappelijke kennis productief te maken
in een beroepsmatige setting.
Oordeelsvorming
De stagiaire is in staat:
3. wetenschappelijk en ethisch te reflecteren op pedagogische praktijksituaties.
4. overzicht te houden tijdens het proces van diagnostische besluitvorming en
behandeling.
5. de juiste ethische en procedurele beslissingen te nemen tijdens het
diagnostisch en behandelingsproces.
6. kritisch te reflecteren op de eigen kennisaanspraken en handelwijzen en die
van anderen.
Vaardigheden
De stagiaire beschikt over:
7. vaardigheid op het gebied van observatie, gespreksvoering en rapportage.
8. vaardigheid op het gebied van tests en vragenlijsten die in de stagecontext
relevant zijn.
9. vaardigheid op het gebied van het begeleiden/adviseren van
groepsleiding/leerkrachten.
10. besef van de grenzen van de eigen competentie, dat wil zeggen kan op het
juiste moment de deskundigheid van anderen inroepen en kan zich op het
juiste ogenblik onthouden van handelen.
Communicatie
De stagiaire is in staat
11. op een professionele manier een werkrelatie op te bouwen met een
cliënt(systeem).
12. goed te functioneren in een (multidisciplinair) teamverband.
Leervaardigheden
De stagiaire is in staat
13. tot het aansturen van het eigen leerproces
14. de eigen standpunten te herzien naar aanleiding van feedback uit een
praktijksituatie.
15. een begin te maken met het ontwikkelen van interessegebieden en een
persoonlijke stijl, waarin normen, waarden en opvattingen geïntegreerd
worden.
Naast deze, vanuit de opleiding geformuleerde, doelstellingen heeft de student bij de
stage ook zijn of haar eigen persoonlijke leerdoelen. Deze worden evenals de
concretisering van bovenstaande doelen geformuleerd in het stageplan.
7

3.2 Stagegebieden
De onderwerpen voor de stage zijn te kiezen uit een drietal thema’s gegroepeerd rond de
verschillende onderwijsprogramma’s. De thema’s zijn Ontwikkelings- en
opvoedingsproblemen (OOP), Onderwijsleerproblemen (OLP) en Forensische
orthopedagogiek (FO). De keuze van een student voor een bepaalde stage en
opvoedkundige problematiek kan gebaseerd zijn op inhoudelijke overwegingen die
ontleend zijn aan de opbouw van het eigen studieprogramma en aan
arbeidsmarktperspectieven.
3.2.1 Orthopedagogiek (OOP/OLP)
In dit traject kan men zich in één van de twee richtingen van de orthopedagogiek
specialiseren.
De studenten kunnen de ontwikkelingsproblemen bij kinderen en daarmee gepaard
gaande opvoedingsproblemen bestuderen (OOP). Onderzoeksobjecten zijn het
internaliserend probleemgedrag, zoals depressie en angst, het externaliserend
probleemgedrag, het oppositioneel gedrag, agressie en tenslotte verschillende soorten
beperkingen als handicaps en chronische ziektes. Het accent ligt op de betekenis van
deze problemen voor de ontwikkeling van het kind en de speciale eisen die aan de
opvoeder worden gesteld.
In de andere richting houdt men zich bezig met problematische onderwijsleersituaties.
Men onderscheidt onderwijsleerproblemen die primair te herleiden zijn tot individuele
factoren met een vaak biologische origine zoals dyslexie en hyperactiviteit, sociale
emotionele factoren, als kindermishandeling, die leiden tot een gebrek aan een
pedagogisch of didactisch leerklimaat (OLP).
De stage en de scriptie beslaan tweederde van de master en kunnen ook na elkaar
worden afgelegd. In beide richtingen gaat men uit van een orthopedagogische stage. Om
in aanmerking te komen voor de vervolgopleidingen die leiden tot de registraties voor
GZ of NVO moet de stage aan de ingangseisen van deze opleidingen voldoen. Van de
stageplaats wordt dan ook verwacht dat de gelegenheid wordt geboden tot het verrichten
van (veel) diagnostische werkzaamheden. De bewerking van de casuïstiek voor de
basisaantekening wordt gedaan onder begeleiding van een UvA docent.
Stagemogelijkheden zijn denkbaar op de volgende werkterreinen waarin
orthopedagogen werkzaam kunnen zijn:
• Geestelijke of lichamelijk gezondheidszorg ten behoeve van kinderen of
jeugdigen met psychosociale en gedragsproblemen en hun opvoeders. Voorbeelden:
Adviesbureaus voor jeugd en gezin, Jongerenadviescentra, RIAGG’s, medische
kleuterdagverblijven, Boddaertcentra, medische kindertehuizen, jeugdpsychiatrische
centra, kinderziekenhuizen, kinderafdelingen van ziekenhuizen, gehandicaptenzorg,
zorg- en dienstverlening, begeleiding en behandeling van mensen met een
verstandelijke, zintuiglijke, lichamelijke of meervoudige handicap, revalidatiecentra,
speciale instellingen voor gehandicapten, kinderziekenhuizen, sociaal pedagogische
diensten, scholen voor speciaal onderwijs of dagverblijven.
• Jeugdhulpverlening en jeugdbescherming. Voorbeelden: (gezins)voogdijinstellingen,
ambulante en residentiële behandelinstellingen, rijksinrichtingen, de Raad
voor de Kinderbescherming, pedologische instituten, Bureau Jeugdzorg, justitiële
inrichtingen, etc.
Bij alle bovengenoemde werkterreinen kunnen de stagewerkzaamheden onder andere de
volgende activiteiten omvatten: diagnostiek, indicatiestelling, begeleiding en
8

ehandeling van kinderen, begeleiding van opvoeders, en/of het begeleiden van
uitvoerende werkers in de vervulling van hun taken.
• Een beleidssetting (initiëren, controleren en evalueren van ontwikkelingen in
het veld met het oog op de politiek en het beleid van overheden). Voorbeelden: de Raad
voor het Jeugdbeleid, een afdeling jeugdbeleid van een ministerie, een provinciale of
een gemeentelijke dienst.
• Een onderzoekssetting (onderzoek gericht op instrumentenontwikkeling,
methodiek ontwikkeling, het wetenschappelijk beschrijven en verklaren van
(ortho)pedagogische processen en/of het oplossen van praktijkproblemen
3.2.2 Forensische Orthopedagogiek (FO)
In dit traject kan men zich in de forensische orthopedagogiek specialiseren. De forensisch
orthopedagoog houdt zich bezig met ernstige gedragsproblemen van kinderen en jongeren
en al dan niet daarmee samenhangende opvoedings- en gezinsproblemen.
De orthopedagogische component komt tot uitdrukking in het feit dat er op basis van
kennis van prevalentie en etiologie nadrukkelijk een link wordt gelegd met handelen:
preventie en interventie. De forensische orthopedagogiek houdt zich namelijk ook
expliciet bezig met de wetenschappelijke bestudering, ontwikkeling én evaluatie van
preventie en interventie. De problemen van kinderen, jongeren, opvoeders en gezinnen
zijn zodanig ernstig, dat justitieel ingrijpen (civiel- of strafrechtelijk) dreigt of reeds
feitelijk is ingezet (kinderbeschermingsmaatregelen en strafrechtelijke interventies). Het
is de specifieke justitiële invalshoek die aan deze invulling van de orthopedagogiek het
predicaat ‘forensisch’ verleent. De kans op, dan wel daadwerkelijk justitieel ingrijpen,
geeft aan de forensische orthopedagogiek een bijzondere dimensie. De vraag of er van
buitenaf – van overheidswege - ingegrepen moet worden in een opvoedings- en
gezinssituatie, en de inbreuk die daarmee wellicht wordt gemaakt op het leven van
individu en/of gezin, confronteert de forensische orthopedagoog met wezenlijke
vraagstukken van morele, ethische, maatschappelijke en juridische aard. Dit vraagt van
de forensische orthopedagoog, dat hij zich ook de wijze van denken in andere
disciplines – met name de familie- en strafrechtelijk – eigen heeft gemaakt.
De stage en de scriptie beslaan tweederde van de master en kunnen ook na elkaar
worden afgelegd. Om in aanmerking te komen voor de vervolgopleidingen die leiden tot
de registraties voor GZ of NVO moet de stage aan de ingangseisen van deze
opleidingen voldoen. Van de stageplaats wordt dan ook een aangepaste
begeleiding/supervisie verwacht.
Stagemogelijkheden zijn denkbaar op alle werkterreinen waarin forensisch
orthopedagogen werkzaam (kunnen) zijn. Richtsnoer is dat is dat de stage-instelling
zich praktisch, beleidsmatig of door onderzoek bezig houdt met ernstige gedrags- en
opvoedingsproblemen. De problemen zijn zo ernstig dat justitieel ingrijpen (civiel- of
strafrechtelijk) dreigt of daadwerkelijk plaatsvindt.
In de eerste plaats gaat het om de (justitiële) jeugdzorg. Gedacht moet worden aan het
Bureau Jeugdzorg (jeugdbescherming/gezinsvoogdij & jeugdreclassering), het Advies-
en Meldpunt Kindermishandeling (AMK), de Raad voor de Kinderbescherming
(strafzaken zoals onderzoek en advies en taakstraffen, beschermingszaken en
omgangszaken), justitiële jeugdinrichtingen en inrichtingen die vallen onder het nieuwe
zorgaanbod voor civielrechtelijke jongeren in gesloten setting. Maar ook andere
jeugdzorgaanbieders komen in aanmerking, of het nu gaat om crisisinterventie,
9

ambulante begeleiding of residentiële behandeling. Maar er kan ook gedacht worden
aan geestelijke of lichamelijke gezondheidszorg ten behoeve van kinderen of jeugdigen
met psychosociale en gedragsproblemen en hun opvoeders. Voorbeelden zijn
jongerenadviescentra, RIAGG’s, medische kleuterdagverblijven, Boddaertcentra,
medische kindertehuizen, (forensisch) psychiatrische jeugdcentra (poliklinieken en
klinieken) als bijv. De Waag, gehandicaptenzorg, zorg- en dienstverlening, begeleiding
en behandeling van mensen met een verstandelijke, zintuiglijke, lichamelijke of
meervoudige handicap, zoals bijv. de William Schrikker Groep, speciale instellingen
voor gehandicapten en sociaal pedagogische diensten. Aparte aandacht verdienen
scholen voor speciaal onderwijs of dagverblijven. Ook dat kunnen werkplekken zijn
voor forensische orthopedagogen, met name als de stage zich niet zozeer op
leerproblemen maar op gedragsproblemen richt.
Bij alle bovengenoemde werkterreinen en stage-instellingen kunnen de
stagewerkzaamheden onder andere de volgende activiteiten omvatten: diagnostiek,
indicatiestelling, begeleiding en behandeling van kinderen, begeleiding van opvoeders,
en/of het begeleiden van uitvoerende werkers in de vervulling van hun taken.
Studenten kunnen ook stage lopen binnen een beleidssetting (initiëren, controleren en
evalueren van ontwikkelingen in het veld met het oog op de politiek en het beleid van
overheden). Te denken valt aan het Ministerie van Justitie, het Ministerie voor Jeugd en
Gezin, de Dienst Justitie Inrichtingen, provinciale en gemeentelijke diensten die zich
bezig houden met de ontwikkeling en uitvoering van jeugdbeleid, de Inspectie
Jeugdzorg, afdelingen Jeugd en Zeden van de politie, het hoofdkantoor van de Raad
voor de Kinderbescherming of een ontwikkelingsinstituut als het Nederlands jeugd
Instituut (NJI).
Tenslotte, kunnen stages plaats vinden in een onderzoekssetting (onderzoek gericht op
instrumentenontwikkeling, methodiekontwikkeling, het wetenschappelijk beschrijven en
verklaren van (ortho)pedagogische processen en/of het oplossen van praktijkproblemen.
Onderzoekstages kunnen plaatsvinden binnen de afdeling Pedagogiek en
Onderwijskunde (bij de medewerkers van de master Forensische Orthopedagogiek),
maar ook bij andere onderzoeksinstellingen zoals het Wetenschappelijk Onderzoek- en
Documentatiecentrum (WODC) van het Ministerie van Justitie of het Nederlands
Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR).
3.3. Omvang en tijdsverdeling
De standaard omvang van de stage bedraagt bij (Forensische) Orthopedagogiek 21
studiepunten. Eén studiepunt = 28 uur hetgeen neerkomt op 588 uur. De (forensische)
orthopedagogiekstage kan desgewenst worden uitgebreid met nog eens 10 studiepunten
(280 uur). De maximale omvang van de stage is 31 studiepunten = 868 uur.
Voorbeeld tijdsindeling stage
Voor een 21-puntsstage (=588 uur) geldt ongeveer de volgende tijdsverdeling:
1 studiepunt (28 uur) voor schrijven van evaluatieverslagen en bijwonen
stagebijeenkomsten op de UVA. 20 studiepunten (560 uur) stageactiviteiten in de
instelling.
Bij een stage van 24 uur per week, betekent dit een stage van ca. 24 weken. Rekening
houdend met vrije dagen / vakantiedagen komt dit neer op een stageperiode van een half
jaar.
10

3.4. Aanvang en planning
Bij het verwerven van een stageplaats wordt van de student een grote mate van eigen
initiatief en zelfstandigheid verwacht. Hoewel geen sprake is van een vaste periode,
waarbinnen de stage gerealiseerd moet worden, vindt het verwerven van een stageplek
doorgaans plaats in de periode september tot december. De studenten kiezen voor een
stage in de periode januari tot en met juli. Deeltijders kunnen kiezen voor een start in
september (na het volgen van de mastermodules in het jaar daarvoor) en verspreiden
eventueel de stage uit over een langere periode.
Afhankelijk van de mogelijkheden en wensen van de instelling en de student, zijn andere
periodes met een andere tijdsverdeling denkbaar.
Voordat de student vanuit de opleiding de goedkeuring krijgt om de stage te starten heeft
de student een stageplan geschreven, waarin de volgende punten zijn opgenomen:
• De stagedoelstellingen.
Deze worden uitgesplitst in theoretische en methodische leerdoelen (visie op het veld
vanuit verworven kennis resp. verzamelde kennis), professionele leerdoelen
(vaardigheden en bekwaamheden) en persoonlijke leerdoelen (wat wil de student
persoonlijk leren).
• Onderwerp, context van het werkveld.
Hier dient aangegeven te worden wat de relatie is van de stageplek binnen het
werkveld.
• Activiteitenplan.
Hoe wordt de stage gerealiseerd? Wat is de tijdsplanning? Hier dient dus een
stappenplan met een bijbehorende tijdsbalk te staan, alsmede de verschillende
activiteiten die student zal ondernemen.
Het stageplan dient in grote lijnen voorafgaand aan de stage geschreven en goedgekeurd
te zijn. Binnen 6 weken na aanvang van de stage dient het activiteitenplan
geconcretiseerd te zijn. De afspraken worden in een stagecontract vastgelegd. Zie voor
een voorbeeld de bijlage.
3.5 Criteria stageplaats
Vanuit de opleiding moet een stage-instelling aan de volgende criteria voldoen:
• De aard van de instelling waar stage wordt gelopen past binnen de mastertrajecten
• De stagiaire zal inzicht in de organisatie en het functioneren van de instelling moeten
kunnen verkrijgen.
• De stagebiedende instelling dient minimaal anderhalf uur per veertien dagen praktijkbegeleiding
te kunnen garanderen.
• De stagiaire dient de mogelijkheid te hebben om regelmatig met een gekwalificeerde
(ortho)pedagoog/(klinisch) psycholoog ‘mee te kunnen lopen’.
• De stage dient betrekking te hebben op werkzaamheden die in principe door
afgestudeerde opvoedkundigen (kunnen) worden vervuld.
• De werkzaamheden zijn van academisch niveau en vergelijkbaar met het
toekomstig beroepsniveau.
• De stagiaire dient in de gelegenheid worden gesteld om werk te verrichten met een
grote mate van zelfstandigheid, op het niveau van een beginnend
beroepsbeoefenaar.
• Er dient voldoende variatie in de werkzaamheden te zijn. Dit betekent dat de
stagiaire met zoveel mogelijk aspecten van de professie ervaring opdoet.
11

• Het is van belang dat de stagiaire behandeld wordt als een normale werknemer van
de arbeidsorganisatie en daardoor ook geconfronteerd wordt met realistische
arbeidsomstandigheden.
• Studenten die na afronding van hun studie door willen stromen in de opleiding tot
GZ-Psycholoog, Orthopedagoog Generalist of Schoolpsycholoog dienen binnen de
stage aandacht te kunnen besteden aan diagnostiek, indicatiestelling en
behandeling en 3 casussen kunnen uitvoeren.
3.6 Begeleiding
Stagebegeleiding door de opleiding
De stagebegeleiding wordt verzorgd door één of meer docenten. Voor
specifieke onderwerpen en activiteiten kunnen vakspecialisten worden ingezet. Na het
succesvol afsluiten van de sollicitatieprocedure worden de studenten in groepen
ingedeeld op grond van de aard van de stage biedende instelling. Een stagewerkgroep
bestaat bij voorkeur uit maximaal 12 studenten. In deze stagewerkgroep komen onder
andere de volgende thema’s aan de orde:
• Bespreken van de ervaringen en die van anderen
• Opsporen van problemen die zich bij de stagewerkzaamheden voordoen
• Aanvullen van lacunes in de kennis of vaardigheden van de studenten
• Bespreking van de doelstellingen en werkwijzen van de stagebiedende instellingen
• Bespreking van de voor de praktijk relevante theorieën
• Bespreking van actuele thema’s binnen de hulpverlening en preventie
• Casuïstiekbespreking
• Oefening van vaardigheden, zoals gespreks- en presentatievaardigheden.
Praktijkbegeleiding vanuit de instelling
Aangezien het accent van de begeleiding ligt op de uitvoering van de taken en het
behalen van de professionele en persoonlijke leerdoelen in de instelling, is
praktijkbegeleiding vanuit de instelling een absolute voorwaarde voor een stageplaats;
minimaal anderhalf uur per veertien dagen. De praktijkbegeleider geeft op grond van
zijn plaats binnen de organisatie ondersteuning aan de stagiaire. De praktijkbegeleider is
een academisch gevormd pedagoog of orthopedagoog of iemand met een vergelijkbare
opleiding en takenpakket. Van hem of haar wordt ondersteuning verwacht bij het
realiseren van de leerdoelen van de stagiaire en bij het functioneren binnen de instelling.
In het stagecontract wordt vastgelegd dat praktijkbegeleiding tenminste eenmaal per
veertien dagen gedurende anderhalf uur zal plaatsvinden.
Supervisie
Een aantal studenten zoekt een stageplaats met het oogmerk om toegelaten te worden tot
de opleiding GZ-psycholoog. Zij moeten taken uitvoeren op het terrein van diagnostiek,
indicatiestelling en behandeling en onder supervisie van een bevoegd diagnosticus
psychodiagnostiek bij een drietal casussen uitvoeren. De student krijgt via onze opleiding
vervolgens supervisie bij het bewerken van de casuïstiek ten behoeve van de
basisaantekening diagnostiek.
12

3.7 Tijdens de stage en afsluiting
Instellingsverslag
Twee maanden na aanvang van de stage levert de student een instellingsverslag in dat
door de stagebegeleider en door de instelling moet worden goedgekeurd. Dit verslag is
beknopt en dient de volgende onderwerpen te behandelen:
• naam en omschrijving van de aard van de instelling.
• overzicht van de historische ontwikkeling van het werkveld en de instelling.
• organisatieschema, doelstelling en bestuursvorm van de instelling.
• functies binnen de instelling.
• beschrijving van de afdeling waar de stagiaire werkzaam is.
• beschrijving van de doelgroep(en) en de cliënten.
• beschrijving van de theoretische uitgangspunten en methoden van de instelling.
• plaats en functie van de instelling binnen het werkveld.
Tussentijdse evaluatie
Omstreeks halverwege de stageperiode vindt een eerste evaluatiegesprek plaats tussen
de praktijkbegeleider van de instelling, de begeleidende docent en de student.
Uitgangspunten zijn het competentieprofiel (zie bijlage), de opgestelde leerdoelen en het
bijbehorende activiteitenplan. Dit geeft inzicht in de vorderingen van de stagiaire.
Eventueel kunnen op grond van dit gesprek bijstellingen plaats vinden in de geplande
activiteiten van de stagiaire. Ten behoeve van dit gesprek wordt door de student een
tussentijds evaluatieverslag geschreven, waarin dezelfde punten aan de orde komen als
genoemd bij het eindverslag. In het bijzonder dient hier te worden aangegeven welke
leerdoelen in de resterende periode nog extra aandacht behoeven en de eventuele
specifieke wensen van de stagiaire.
Eindverslag
Ook voor dit verslag staan de leerdoelen en het activiteitenplan centraal. Daarnaast
moeten de volgende onderwerpen behandeld worden:
• beschrijving van de uitvoering van het activiteitenplan.
• kritische beschouwing van de eigen werkzaamheden.
• bespreking van de relatie tussen verworven kennis en de verrichte activiteiten.
• persoonlijke evaluatie van de stage en het werk in de instelling.
• eventueel: thema’s die vanuit de afstudeerspecialisatie gesteld worden en de reflectie
daarop met betrekking tot de eigen werkzaamheden.
Het verslag is getypt ongeveer vijftien pagina’s A4, exclusief bijlagen. De student houdt
een exemplaar, geeft er één aan de stagebegeleider en één aan de instellingsbegeleider.
4. INFORMATIE
Algemene informatie over de opleiding en het verzoek om plaatsing van een stagiaire:
Onderwijs- en studentzaken, drs. M. Jongerius tel. 020-5251251, studieadviseurspow@uva.nl.
Specifieke informatie met betrekking tot de differentiaties:
13

Stagecoördinator
Coördinator van Orthopedagogiek: mw. drs. M.C. Wijnekus (M.C.Wijnekus@uva.nl)
en coördinator van Forensische Orthopedagogiek mw. Arna van Beek MSc
(A.R.vanBeel@uva.nl).
14

Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen
Graduate School of Child Development and Education
Nieuwe Prinsengracht 130, 1018 VZ Amsterdam
1. Naam student(e):
Postcode en woonplaats:
Telefoon 06:
Handtekening voor akkoord
2. Stagebiedende instelling:
Adres:
Postcode en plaats:
Telefoon en mailadres:
STAGECONTRACT VOOR EXTERN GEBRUIK
Vertegenwoordigd door: (naam + functie)
Handtekening voor akkoord
3. Namens de opleiding Pedagogische Wetenschappen
Naam + functie
Handtekening voor akkoord
Datum:
Bovengenoemde personen verklaren met inachtneming van deze overeenkomst te gaan
samenwerken opdat de student de stage-eindtermen, zoals vermeld in de
Studiehandleiding Stage van de opleiding Pedagogische Wetenschappen, kan realiseren.
Deze overeenkomst omvat de volgende bepalingen:
15

Artikel 1
De stage omvat totaal .……. ..uren, dat is ……… studiepunten (1 studiepunt = 28 uur).
De stage vindt plaats in de periode van…………….………..tot…………………………
De stagiaire is ..........…………………….uur per week werkzaam bij de stage-instelling.
De werktijd wordt als volgt over de week verdeeld:
maandag.………………………..uur
dinsdag.…………………………uur
woensdag………………………..uur
donderdag…………………….…uur
vrijdag.…………………………. uur
Artikel 2
Tijdens deze periode worden de eindtermen van de stage gerealiseerd volgens het als
bijlage toe te voegen Activiteitenplan.
In die gevallen waarin de onderzoekscriptie betrekking heeft op het werk van de
stagebiedende instelling, vindt tijdens de stage, in overleg met de opleiding, de vaststelling
plaats van het onderwerp en de probleemstelling van de onderzoekscriptie. Deze
opzet voor het onderzoek behoeft de instemming van de stagebiedende instelling, de
stagiaire en de docent-begeleider. De laatste is verantwoordelijk voor de begeleiding
van de onderzoekscriptie.
Artikel 3
De stagebiedende instelling wijst als verantwoordelijke voor de praktische
werkzaamheden en als begeleider van de stagiaire binnen de instelling aan:
Naam …………………………………………………………………………………….
Functie …………………………………………………………………………………….
Bereikbaar op ..……………………………………………………………………………
De begeleidingsgesprekken vinden bij voorkeur wekelijks plaats, maar tenminste
gedurende anderhalf uur per veertien dagen en wel
op……………..dag, gedurende……………uur.
Naast de onder verantwoordelijkheid en begeleiding van bovengenoemde persoon uit te
voeren reguliere werkzaamheden, kan de stagiaire deelnemen aan bijzondere, meer
incidentele activiteiten. Voorzover al bekend, dienen deze hieronder te worden
aangegeven.
16

De stagiaire neemt deel aan de volgende bijzondere activiteiten:
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
en zal daarbij worden begeleid door:…………………………………………………
Artikel 4
De Opleiding Pedagogische Wetenschappen wijst als docent-begeleider van de stage aan:
....................................................................................................................................
Deze is belast met de begeleiding van de stagiaire bij de integratie van theorie en
praktijk en ziet er op toe dat de stagiaire gericht is/blijft op de eindtermen van de stage.
Deze begeleiding vindt eenmaal per veertien dagen plaats
op..........................………………
Artikel 5
De stagiaire dient zich met vragen en problemen bij de invulling van de stage in eerste
instantie tot de praktijkbegeleider te wenden. Als in dit contact geen oplossing gevonden
kan worden, wordt de docent-begeleider ingeschakeld, waarna zo nodig een driegesprek
plaats vindt.
Artikel 6
De stagebiedende instelling biedt een financiële vergoeding van
€ .…………… per ……………
De stagiaire heeft recht op een reiskostenvergoeding ter hoogte van
€.……...........per..........………..
Vrije dagen in verband met feestdagen zijn overeenkomstig de geldende CAO voor de
stage-instelling.
Artikel 7
De stageverlenende instelling vrijwaart de stagiaire van het risico van aansprakelijkheid
op grond van onrechtmatige daad en wanprestatie.
Artikel 8
Ingeval van verzuim ten gevolge van ziekte moet voor 9.30 uur een ziekmelding worden
gedaan bij ...……………………………….van de stagebiedende instelling. Bij een
verzuim van langer dan één week, dient bovendien de docent-begeleider te worden
geïnformeerd.
Artikel 9
De stagiaire dient zich strikt te houden aan de binnen de stage-instelling geldende
voorschriften omtrent geheimhouding en de voor de beroepsgroep geldende regels voor
de beroepsethiek.
17

Ter meerdere verzekering hiervan heeft de stagebiedende instelling recht op inzage van
alle schriftelijke stukken en andere soorten informatie die door de stagiaire worden
opgesteld of verzameld en die niet uitsluitend het eigen gebruik dienen.
Artikel 10
Tijdens de stageperiode wordt het leerproces van de stagiaire geëvalueerd in een
gesprek tussen de stagiaire, de praktijkbegeleider en de docent-begeleider.
De evaluatiegesprekken vinden halverwege en aan het eind van de stage plaats, aan de
hand van schriftelijke evaluatieverslagen opgesteld door de stagiaire. De opleider
bepaalt de uiteindelijke beoordeling.
Als naar het oordeel van de student, de praktijkbegeleider of de docent-begeleider de
stage niet naar wens verloopt, kan elk van hen een tussentijdse evaluatie inlassen.
Begeleiders kunnen tussentijds onderling contact houden.
18

BIJLAGE 2
Competentieprofiel stagiaires orthopedagogiek: Klinische stage
Het competentieprofiel valt uiteen in twee onderdelen:
o kennis, vaardigheden en attitudes die halverwege de stage aanwezig moeten zijn wil
een orthopedagoog in opleiding goed kunnen functioneren. Dit gedeelte is te
gebruiken bij de tussentijdse evaluatie en heeft vooral betrekking op het proces van
de stage.
o kennis, vaardigheden en attitudes die aanwezig moeten zijn wil een junior
orthopedagoog zelfstandig kunnen functioneren. Dit gedeelte is te gebruiken bij de
eindevaluatie en heeft vooral betrekking op de eindtermen van de stage.
Proces
1. Attitude:
o Een respectvolle, klantgerichte houding
o Motivatie en betrokkenheid
o Leerbaarheid: open staan voor en gebruik maken van feedback
o Zelfstandigheid en initiatief
o Zelfvertrouwen en vertrouwen in de ontwikkelingsmogelijkheden van anderen
2. Vaardigheden
o Adequate omgang met cliënten (ouders en kinderen) en collega’s
o Samen kunnen werken
o Organisatievermogen
o Gespreksvaardigheden
o Kunnen hanteren van diagnostische middelen
3. Kennis en theoretische diepgang:
o Kennis van diagnostische procedures en fasering (intake, inclusief anamnese,
hypothesevorming en –toetsing, onderzoek, integratie gegevens)
o Kennis van behandelingsmethodieken
o Kennis van pedagogische, (ontwikkelings)psychologische en psychiatrische
theorieën en (behandelings)modellen
4. Verslaglegging
o In correct en foutloos Nederlands kunnen schrijven
o Teksten kunnen structureren en logisch kunnen opbouwen
o Helder en beknopt kunnen formuleren
5. Uitvoering deelbehandeling
o Volgens een behandelprotocol kunnen werken en dit protocol kunnen toepassen
o Indicaties en contra indicaties voor behandeling kennen
o In de behandeling kunnen aansluiten op de sterke en minder sterke kanten van de
cliënt

Eindtermen
1. Attitude
Zie ommezijde
2. Vaardigheden
o Voorgelegde adviezen overtuigend kunnen brengen
o Samenwerkingsprocessen (groepsleiding; leerkrachten) kunnen bevorderen
o Het kunnen plannen en organiseren van alle taken van een orthopedagoog
o Assertief kunnen optreden en grenzen kunnen aangeven
o Het uitvoeren van diagnostisch onderzoek volgens vaststaande procedures
o Het vertalen van onderzoeksgegevens naar adviezen, c.q. handelingsplannen
o Beheersing van gespreksvaardigheden: luisteren, zich verplaatsen in de
boodschap van de ander en de ander volgen; de ander ruimte geven in gesprek,
uitnodigend zijn; gevoelens en behoeften van de anderen verwoorden; heldere
taal gebruiken; evenwicht vinden tussen volgen en sturen
3. Kennis, theoretische diepgang en reflectie
o Het mobiliseren en toepassen van kennis van pedagogische,
(ontwikkelings)psychologische en psychiatrische theorieën en
(behandelings)modellen
o Kritische opstelling
o Ethische reflectie
o Het kennen van de grenzen van de eigen competentie en daarbinnen handelen
4. Verslaglegging
o Kan onderzoeksverslagen, rapporten en plannen schrijven
o Kan, onder begeleiding, diagnostische conclusies formuleren
5. Uitvoering deelbehandeling
o Het - onder begeleiding - uitvoeren c.q. begeleiden van een (deel)behandeling
volgens vaststaande methodieken, c.q. protocollen
20

Bijlage 3:
Competentieprofiel stagiaires orthopedagogiek: onderzoekstages
Het competentieprofiel voor de onderzoekstages bestaat net als dat voor de klinische
stages uit drie onderdelen: Attitudes, Vaardigheden en Kennis. Aan het begin van de
stageperiode worden de leerdoelen omschreven, halverwege wordt geëvalueerd hoe ver
de student gevorderd is, en aan het eind van de stage wordt het competentieprofiel
getoetst.
21

Attitude:
- Motivatie en betrokkenheid
- Interesse in theoretische en methodologische vraagstukken,
- bereidheid tot kennisuitbreiding
- Een respectvolle houding t.o. proefpersonen en anderen
- Leerbaarheid: open staan voor en gebruik maken van feedback
- Kritisch-analytische houding t.o. v. wetenschappelijke literatuur
- Zelfstandigheid en initiatief
- Nauwkeurigheid en tempo
- Zelfvertrouwen en vertrouwen in anderen
Vaardigheden
- Search- en documentatievaardigheden
- Onderzoeksliteratuur kunnen begrijpen
- Statistische analyses kunnen uitvoeren, beschrijven, en interpreteren
- Het uitvoeren van onderzoek volgens vaste procedures
- Kunnen hanteren van onderzoeksmiddelen, zoals tests, film, etc.
- Onderzoeksliteratuur kunnen maken (End Note, Web of Science, e.d.)
- Meewerken aan het maken van een onderzoeksdesign
- Meewerken aan het maken van een coderingssysteem
- Meebeslissen over de selectie van onderzoeksinstrumenten
- Adequate omgang met cliënten (ouders en kinderen) en collega’s
- Samen kunnen werken
- Gespreksvaardigheden
- Kunnen plannen en organiseren van alle taken van een orthopedagogisch onderzoeker
- Assertief kunnen optreden en grenzen kunnen aangeven
Kennis, theoretische diepgang en reflectie:
- Kennis van pedagogische, (ontwikkelings)psychologische en psychiatrische theorieën
en (behandelings)modellen
- Ideeën kunnen ontwikkelen voor verder onderzoek en klinische implicaties
- Verdiepte kennis van onderzoeksthematiek, zowel theoretisch als methodologisch
- Kennis van methodologie en statistiek
- Mogelijke nieuwe onderzoeksvragen kunnen maken
- Ethische reflectie, inzicht in mogelijke spanning tussen onderzoek- en cliëntbelang
- Inzicht in het belang van wetenschappelijk evidentie voor de klinische praktijk, en
v.v.:
- Besef dat klinische oordelen moeten berusten op wetenschappelijke evidentie
Verslaglegging
- In correct en foutloos Nederlands kunnen schrijven
- Evaluatieverslagen kunnen schrijven
- Teksten kunnen structureren en logisch kunnen opbouwen
- Helder en beknopt kunnen formuleren
- Onderzoeksresultaten (met hulp) adequaat kunnen weergeven
- Conclusies kunnen trekken in overleg met begeleider
- Onderzoeksverslag, artikel, of nieuw onderzoeksinstrument voltooid
22