Studiehandleiding Onderwijskunde - Alumni Pedagogische en ...

Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen
Onderwijsinstituut voor Pedagogische Wetenschappen en Onderwijskunde
Docenten: Drs. E. Wendrich (coördinator)
Dr. M. Alkan
Amsterdam, oktober 2006
Opleiding Onderwijskunde
Nieuwe Prinsengracht 130
1018 VZ Amsterdam
owi.pow@fmg.uva.nl
Studiehandleiding
Onderwijskunde (B 260)
Context, theorie en praktijk
Ba-2
1e semester, blok 2 & 3
2006 – 2007

Inleiding
De module onderwijskunde, context, theorie en praktijk biedt een breed perspectief op de
onderwijskunde als academische discipline. Dit brede perspectief komt allereerst tot uitdruk-
king in het spectrum van inhoudelijke thema’s, die aan de orde zullen komen: vragen t.a.v. het
curriculum en de vormgeving van leersituaties, onderwijs en maatschappelijke ongelijkheid en
onderwijspolitiek en culturele diversiteit.
De module is daarnaast breed opgezet uit oogpunt van de invalshoeken, die als richtsnoer zijn
gekozen. We zullen ons laten leiden door een intellectueel-historisch gezichtspunt, het gezichts-
punt van globalisering en de vergelijkende methode in de onderwijskunde.
De module vormt een schakel tussen de kennismaking met de onderwijskunde in de propedeuse
en de vakken die later in het programma op het terrein van curriculum en leren en op het gebied
van onderwijsbeleid zullen volgen. De module biedt met andere woorden de mogelijkheid zich
kennis, inzichten en vermogens eigen te maken, die voor iedere onderwijskundige van belang zijn.
Leerdoelen
• Verwerving van funderende kennis en inzichten op het gebied van de genoemde inhoudelijke
thema’s.
• Verwerving van funderende kennis en inzichten t.a.v. de genoemde methodische invalshoeken.
• Verwerving van vermogens om onderwijskundige vraagstellingen, theorieën en praktijken vanuit
de genoemde invalshoeken te contextualiseren en problematiseren.
• Verwerving van vermogens te reflecteren op de onderwijskunde als academische en toegepaste
activiteit.
• Verwerving van het vermogen om vanuit behandelde gezichtspunten (manifestaties van)
concrete praktijken in schriftelijke vorm daadwerkelijk te situeren, interpreteren en te
becommentariëren.
• In termen van attitude verwijzen bovenstaande doelen naar de verdere verwerving van
een academisch houding in het algemeen en t.a.v. vragen aangaande het onderwijs in het
bijzonder.
Inhoud
De module is opgebouwd uit twee blokken, waarvoor de docenten de volgende wonderschone namen
hebben bedacht: Blok 1: Pedagogische tradities, globalisering en onderwijs; Blok 2:
Vergelijkende perspectieven op onderwijs, maatschappelijke ongelijkheid en culturele diver-
siteit.
In Blok 1 zal de in de inleiding genoemde intellectueel-historische invalshoek worden betrokken op
vragen over de inhoud en vormgeving van curricula en onderwijsleersituaties. Dat krijgt ge-
stalte door vanuit het gezichtspunt van pedagogische tradities vier verschillende oriëntaties op
het curriculum te bespreken. Dit zal gebeuren op basis van een Amerikaanse studie op dit terrein
en door de belichting van enkele klassieke en hedendaagse teksten. (Zie rooster)
De tijd dat we voornamelijk in nationale contexten over onderwijs kunnen spreken is voorbij. Het
onderwijs, onderwijsveranderingen en onderwijsproblemen staan steeds duidelijker in relatie tot
maatschappelijke veranderingen, die nationale grenzen ver overstijgen. Blok 1 voorziet daarom in
een eerste kennismaking met een relatering van het gezichtspunt van globalisering aan veranderingen
en vragen m.b.t. het onderwijs. Dat zal worden toegespitst op een kennismaking met het
onderwijsbeleid van EU.
Het blok wordt afgesloten met een schriftelijke opdracht, waarin de deelnemers met gebruik
van de verworven kennis en inzichten een zelfgekozen onderwijsbeleidsdocument van een
2

transnationale organisatie als bijv. de EU, OECD of de Wereldbank aan analyse en
interpretatie onderwerpen
In blok 2 wordt het studiegebied onderwijskunde vanuit een internationaal, vergelijkend
perspectief benaderd. In de eerste plaats wordt aandacht besteed aan de ontwikkeling van de
vergelijkende onderwijskunde als deel-discipline en de methodologische problemen en
mogelijkheden van het vergelijken. Er wordt hierbij ingegaan op interpretatiekaders of
achtergrondmodellen als categorieën aan de hand waarvan onderwijssystemen internationaal
en cross-cultureel vergeleken kunnen worden.
Aan de hand van twee onderwerpen wordt in de tweede plaats een vergelijking gemaakt van
de context, beleid en praktijk van het onderwijs in verschillende (Europese) landen. Dit zijn
maatschappelijke ongelijkheid/toegankelijkheid van het onderwijs en etnisch-culturele
diversiteit.
Voortbouwend op wat in blok 1 op dit punt aan de orde kwam wordt blok 2 afgesloten
met een verdere behandeling van de thematiek van globalisering en onderwijs. Hierbij zal
het accent liggen op implicaties van een aantal belangrijke ontwikkelingen en trends voor de
theorieontwikkeling en onderzoek in vergelijkende onderwijskunde.
Onderwijsvormen en van de deelnemers verwachte activiteiten
De module kent de volgende combinatie van werkvormen: hoorcolleges, werkcolleges,
(soms met referaat) en een schriftelijke tussentijdse opdracht.
Van de deelnemers wordt verwacht de literatuur vooraf grondig te lezen en zich voor te
bereiden op een inbreng in de besprekingen.
Rooster en literatuur
Dinsdag van 13-17 uur
Zie voor plaats van het onderwijs www.student.uva.nl/owk/roosters.cfm
Blok I: Pedagogische tradities, globalisering en onderwijs
Docent: Ed Wendrich
31/10 Introducerend college: moderniteit en pedagogische tradities
H. Kliebard, The Struggle for the American Curriculum (Routledge 1995),
hoofdstuk 1.
7/11 Pedagogische tradities (1)
H. Kliebard, The struggle for the American Curriculum. Hoofdstuk 1,2,4 en 7.
3

14/11 Pedagogische tradities (2)
F. Bobbit, Scientific Method in Curriculum-making. In: D. Flinders/S.Thornton (eds.), The
Curriculum Studies Reader (Routledge 1997)
M. Montessori, De tucht in de “kinderhuizen”. In: De Methode, de ontdekking van het kind.
(8 ste druk: Van Holkema & Warendorf N.V. 1966)
V. Camps, The Fading Away of an Educated Public. In: João Lopes Alves (ed.), Etica e a
Futuro da Democracia (Colibri 1998)
J. Onstenk, Het duale leertraject als krachrige leeromgeving. In: K. Schlusmans e.a. (red.),
Competentiegerichte leeromgevingen. (Lemma 1999)
21/11 Globalisering en Onderwijs.
D. Smith, Economic Fundamentalism, Globalization and the Public Remains of Education.
In: Interchange, vol. 30/1, 1999.
V. Reding (EU), Education: the new challenges.
European Commission - Directorate-General for Education and Culture, Implementation of
“Education and Training 2010” ,Workprogramme. Working Group B “Key Competences”.
NB: deze tekst zelf van internet halen.
NB: vrijwel alle andere teksten zijn opgenomen in een reader voor dit blok.
NB: uitreiking opdracht
28/11 Geen bijeenkomst: werken aan tussentijdse opdracht:
Door de deelnemers zelf te zoeken en kiezen onderwijsbeleidsdocument van bijv. OECD, EU
of Wereldbank: situering, analyse en interpretatie. (Komt terug als tentamenvraag)
NB: inlevering: uiterlijk zaterdag 2 december
7, 8 en 11/12 Bespreking opdracht in kleine groepen; hou deze dagen zoveel mogelijk vrij
Specifieke afspraken in overleg.
NB Gedurende blok 1 is er gelegenheid voor enkele extra bijeenkomsten in de avonduren; dit in
overleg met de deelnemers.
Blok 2 Vergelijkende Perspectieven op Onderwijs
Docent: Metin Alkan
12/12 Vergelijkende onderwijskunde: theoretische en methodologische aspecten
Broadfoot, P. (2000), Comparative Education for the 21 st Century: retrospect and
prospect. Comparative Education, Vol 36, No. 3, pp. 357-371.
Grant, N. (2000), Tasks for Comparative Education in the New Millenium.
Comparative Education, Vol 36, No. 3, pp. 309-317.
Standaert, R. (2003). Vergelijken van onderwijssystemen. Leuven: Acco, pp. 95-130
19/12 Onderwijs in vergelijkend perspectief: maatschappelijke ongelijkheid en
toegankelijkheid
Apple, M.W. (2001). Comparing Neo-liberal Projects and Inequality in Education.
Comparative Education. Vol. 37, No. 4, pp. 409-423.
4

Gorard, S. & Smith, E. (2004). An international comparison of equity in education
systems. Comparative Education. Vol. 40, No. 1, pp. 15-28.
Karsten, S. (2006). Policies for disadvantaged children under scrutiny: the Dutch
policy compared with policies in France, England, Flanders and the USA.
Comparative Education. Vol. 42, No. 2, pp. 261-282.
Langen, A. van & Dekkers, H. (2001). Decentralisation and Combatting Educational
Exclusion. Comparative Education. Vol. 37, No. 3, pp. 367-384.
9/1 Etnische diversiteit in het onderwijs vanuit vergelijkend
perspectief
Leeman, Y. & Reid, C. (2006). Multi/intercultural education in Australia and the
Netherlands. Compare. Vol. 36, No. 1, pp. 57-72.
Merry, M.S. & Driessen, G. (2005). Islamic schools in three western countries: policy
and procedure. Comparative Education. Vol. 41, No. 4, pp. 411-432.
Sleeter, C.E. (1999). Curriculum Controversies in Multicultural Education, in Early,
M.J. and Rehage (eds.). Issues in Curriculum. Chicago: NSSE, pp. 257-279.
Wieviorka, Michel (1998). Is multiculturalism the solution?, Ethnic and Racial
Studies, Volume 21 Number 5, September 1998, pp. 881-910.
16/1 Globalisering en vergelijkende onderwijskunde
Dale, R. (2005). Globalisation, knowledge economy and comparative education.
Comparative Education. Vol. 41, No. 2, pp. 117-149.
Hartley, D. (2003). Education as a Global Positioning Device: Some Theoretical
Considerations. Comparative Education. Vol. 39, No. 4, pp. 439-450.
Rizvi, F. (2004). Debating globalization and education after September 11.
Comparative Education. Vol. 40, No. 2, pp. 157-171.
Welch, A. R. (2001). Globalization, Post-modernity and the State: comparative
education facing the third millenium. Comparative Education. Vol. 37, No. 4,
pp. 475-492.
23/1 Geen bijeenkomst (ruimte voor werk aan tentamen)
30/1 Tentamen inleveren
(Tijdens of kort na blok 2 is een mogelijkheid om een extra bijeenkomst te organiseren met de
geinteresseerde studenten. De datum van deze bijeenkomst wordt vastgesteld in overleg met de
studenten).
Beoordeling en feedback
De module wordt afgesloten met een take-hometentamen. De vragen zijn van gelijk
gewicht: het eindcijfer is het gemiddelde, maar wel met de bepaling dat men ook
voor de twee blokken afzonderlijk gemiddeld minimaal een voldoende moet halen
om over het geheel te kunnen slagen.
Het tussentijdse paper in blok 1 wordt van feedback voorzien in kleine groepen.
Zij die onverhoopt geen voldoende halen worden uitgenodigd voor een toelichting
op de beoordeling. Op 14 maart, 18.00 uur is er een open responsie-college.
5