Wen ‘n tropiese vakansie

Wen ‘n
tropiese
vakansie
Fokus op:
Diereproduksie
Tydskrif van die Senwes Groep • Mei 2005

Estie Steyn
Hier bring
elkeen sy kant
Jan van Biljon van die plaas Niekerksrust het geen bekendstelling in die telerswêreld nodig nie. Sy
Sussex en SA Vleismerino kudde se nageslagte is van ons land se top teeldiere. Estie Steyn van
Senwester het n draai op sy plaas gaan maak.
Reeds as seuntjie het hy met hoenders en
kapokkies op hulle kleinhoewe net buite
Viljoenskroon geboer. Vandag is Jan van
Biljon een van Suid-Afrika se bekendste
SA Vleismerino- en Sussex telers.
Hy is n bekende gesig by skoue en
kampioenskappe en sit jy in sy kantoor
kan jy nie help dat jou oë na al die
rosette, bekers en trofeë dwaal wat sy
beeste en skape al by sulke geleenthede
ingepalm het nie.
Sover vanjaar het hy tydens die
Nasionale Sussex Kampioenskappe op
Vryburg die Kampioen Bul gehad en in
Bloemfontein by die SA Vleismerino
Kampioenskappe met wol het hy die SA
Kampioen Ooi JVB 3254 en SA Senior
Kampioen Ram JVB 3222 opgelewer.
Waar het dit begin?
Oom Job, Jan se pa, het in 1952 met die
SA Vleismerino en in 1954 met die
14 Senwester, Mei 2005
Sussex stoet begin. In 1968 het Jan saam
met sy pa op die plaas Niekerksrust
tussen Viljoenskroon en Bothaville
begin boer.
1968 was ook die eerste jaar wat
hulle n produksieveiling gehou het en
op 15 Junie vanjaar sal dit Jan se 37ste
produksieveiling wees n gebeurtenis
wat skaap- en vleisbeestelers van regoor
die land na dié Vrystaatse plaas trek.
Teelseleksie baie streng
Jan doen lynteling en konsentreer hoofsaaklik
op die verskillende vroulike
lyne. Ek het n passie vir n vroulike
dier en daarom is my seleksie op my
vroulike diere baie streng, sê hy. Hy kry
van tyd tot tyd nuwe bloed in sy kudde
in. Uitskotdiere op die plaas word summier
geslag.
Op n vraag wat sy all time
favourite bul en ram nog was, antwoord
1
hy met n groot glimlag: Dié een wat ek
volgende jaar gaan teel .
Diversifikasie is noodsaaklik
Jan glo dat diversifikasie in n boerdery
uiters noodsaaklik is. Sy boerderyvertakking
bestaan uit SA Vleismerino s,
Sussex beeste en n saai-afdeling
(mielies, saadsorghum en sonneblom).
Buiten die teelkudde het hy ook n
kommersiële bees- en skaapkudde.
Ons voeg self waarde tot die diere toe
dit hang net af waar die mark is, vertel
Jan.
Daarby saam het hy ook nog
Spaanse donkies, Anatoliese skaapwagterhonde
en perde wat deur veewagters
gebruik word.
Donkies en honde pas
die vee op
Loop jy op die plaas rond, sal jy merk
dat daar tussen elke trop beeste n
17
1. Dié 2002 Kampioen Ram se nageslag het
die skoue die afgelope twee jaar
oorheers.
2. Snow White ( n Anatoliese skaapwagterhond)
tussen haar trop skape.
2

As n mens na dié ramme kyk, kan jy sien hoekom Jan van Biljon van Viljoenskroon as een van ons land se voorste telers beskou word.
hoofstorie
Senwester, Mei 2005
15

14 ⊳
donkie is. Dié donkies is met n doel
tussen die beeste geplaas: hulle sorg dat
die bulle nie baklei nie (die bul kan dalk
net n skop kry sou hy hom astrant hou)
en as n koei gekalf het, beskerm die
donkie die koei en kalf.
Dit is ook nie n vreemde gesig om
n hond tussen die skape te sien nie. Die
Van Biljons was van die eerste telers in
Suid-Afrika wat die Anatoliese skaapwagterhonde
van Australië ingevoer het.
Dié honde, wat oorspronklik in
Turkye skape en bokke opgepas het,
word reeds op ses weke tussen die
skape in die veld geplaas en die honde
bly so op hulle eie tussen die skape. Jy
hoef net n selfvoerder met hondepille
vir hulle by die skape te sit. Volgens Jan
het hulle geen jakkalsverliese sedert hul
dié honde tussen die skape laat bly nie.
Josefsbeleid
Met so n groot vee-komponent moet n
boer se voerbestuur goed wees. Janhulle
plant op n derde van die grond
kontantgewasse, op nog n derde aangeplante
weiding en die ander derde is
onder natuurlike weiding. Hulle glo aan
die Josefsbeleid: op enige stadium is
daar ses maande vooruit se voer op die
plaas.
Jan glo dat n mens alle advies wat jy
nodig het, in die Bybel kry. n Mens
kom dit net nie altyd na nie! . Sy plaas is
ook deel van die Amos bediening en
elke week word Bybelstudie saam met
van die plaaswerkers gehou.
Pa-en-seun-boerdery n
uitdaging
Jan se seun, Bertus, boer saam met sy pa
en is aan die saaikant van die boerdery
betrokke en soos wat enige ander pa-enseun-kombinasie
weet, stel só n verbintenis
unieke uitdagings aan n boerdery.
Volgens Jan is dit n verhouding
waaraan gedurig gewerk moet word juis
omdat geaardhede verskil en dit tot konflik
kan lei. Jan het immers saam met
sy pa geboer en nou boer hy saam met
sy seun.
Sy raad aan enige seun is: Daar is
altyd iets wat jy by jou pa kan leer al
is dit hoe om iets nie te doen nie.
Beginnerboeredag
Jan-hulle gaan vanjaar vir die tweede
agtereenvolgende jaar n beginnerboeredag
vir skaapboere op hulle plaas
aanbied. Dit is die eerste Dinsdag ná die
Nampo Oesdag (24 Mei).
Daar was n behoefte by ouens wat
nou met skape begin boer om die
basiese dinge van skaaptelery te leer. Ek
het verlede jaar begin om so n dag aan
te bied. Dit is n baie basiese kursus jy
moet tog eers weet waar die bakkie se
petrol- en rempedaal is voordat jy kan
hoofstorie
begin bestuur, verduidelik Jan.
Hy nooi enige belangstellende
jongboer uit om hom te skakel by (056)
343-1073 en met n kursusaanbieder
soos Jan en sy boerderyervaring kan
so n dag vir beginnerboere net leersaam
wees.
Die Van Biljons was van die eerste telers in Suid-Afrika wat die Anatoliese skaapwagterhonde
van Australië ingevoer het. Die honde word reeds op ses weke tussen die skape in die veld
geplaas.
Tydens die Vryburg skou gedurende April vanjaar is dié bul van Jan aangewys as die
Nasionale Kampioen Sussex Bul. Sy vrou, Trix, behartig die beeste en skape se boekwerk, sit
die vragmotors deur die toets en die kinders deur matriek!
Senwester, Mei 2005
17

Johan Mouton
Landboudienste
fokus op diereproduksie
Weimielies kan help
Johan Mouton van Landboudienste vertel watter rol weimielies in die voervloeibehoeftes van
die kleinveeproduksiestelsel kan speel.
Met die lae graanpryse tans is een van
die alternatiewe bemarkingskanale die
benutting van weimielies.
Dit gaan ongelukkig nie die antwoord
tot die mielieoorskot wees nie
aangesien meer as 30 miljoen lammers
benodig word om die oorskot weg te
vreet, meer as die land se totale kleinveestapel!
Weimielies kan wel n baie
groot rol speel in die voervloeibehoeftes
van kleinveeproduksiestelsels.
Hou in gedagte dat weimielies n
duur aangeplante weiding is en dat die
beginsels van aangeplante weiding geld,
naamlik dat die produk wat hier geproduseer
word direk geld moet inbring.
Aanwending van die gewas is soos volg:
★ Afrond van speenlammers
★ Oorbruggingsvoer vir lammerooie
★ Beperkte aanwending vir koggel- en
dekfases
20 Senwester, Mei 2005
Waar dit nie aangewend moet word nie:
★ Oorwintering - dit is eenvoudig te
duur
★ Dragtige ooie
★ Lamproses
★ Beeste - sommige produsente benut
wel weimielies met beeste, maar
die beperkte navorsing wat daarop
gedoen is, het teleurstellende resultate
gelewer
Dit is duidelik dat weimielies direk
met groenvoer kompeteer vir n plek in
die voervloeiprogram. Groenvoer
lewer in sommige jare uitstekende
resultate en in ander jare weer geen
resultate nie.
Groenvoer
Die rede is dat die produksie van groenvoer
staatmaak op winterreën wat nie
betroubaar in die Senwes-gebied is nie.
Daarteenoor word mielies geproduseer
gedurende die somer wanneer reënval
meer betroubaar is. Weimielies het
n raklewe wat geen ander gewas het
nie. Die voedingswaarde en weikapasiteit
daarvan is in Meimaand en September
dieselfde.
Die bekende syfer van n 1 000
kleinveeweidae vir elke ton graan
geproduseer maak dat jy teen Meimaand
weet hoeveel skape jy vir hoe
lank kan laat wei. Die keuse wanneer jy
dit gaan benut, is joune.
Plant dit in kombinasie
Wat daarvan om mielies in kombinasie
met groenvoer (hawer, rog en radyse)
te plant? Uit n voedingsoogpunt is
daar mos n proteïen sowel as energiekomponent.
Die vee verstaan nie die
teorie nie aangesien drakrag verlaag en
23

20 ⊳
geen verbetering in diereprestasie
plaasvind nie.
n Verskeidenheid navorsing is in
dié verband gedoen en die beste kombinasie
met mielies, is mielies. Wit- of
geelmielies gee beide goeie resultate.
Indien wit mielies oorweeg word, kan
diere met vitamien A behandel word.
Die praktyk wat gevolg sou word vir die
verbouing van kontantgewasmielies vir
jou gebied sal ook die beste resultate vir
weimielies lewer. Indien groenvoergewasse
oorweeg word, is dit beter om dit
in monokultuur te produseer en
dienooreenkomstig te bestuur.
n Hoë bestuursgewas
In die vorige uitgawe van Senwester is
getoon dat mielies wel teen n beter prys
verkoop kan word indien dit as
weimielies deur speenlammers benut
word. Hetsy vir die afrond van lammers
of as oorbruggingsvoer vir lammerooie
bly dit n hoë bestuursgewas.
Enting
Dit is noodsaaklik om diere teen bloednier
sowel as pasteurella te ent aangesien
die nagte koud is en hierdie
stresverwante siektes is.
ONS ONDERSTEUN SENWES
Daar is ‘n MDB verteenwoordiger
in jou Senwes-area:
Reghard (Bloemfontein)
082 857 2132
Tewie (Hoopstad)
084 240 0459
Hendrik (Hoopstad)
083 631 8340
Awie (Potchefstroom)
083 574 1007
Schalk (Lichtenburg)
072 393 4888
Frikkie (Frankfort)
082 495 5630
fokus op diereproduksie
Dosering
Maak seker diere is skoon van haarwurm
en melklintwurm. Wees altyd op
die uitkyk vir koksidiose aangesien
hierdie stresverwante toestand maklik,
veral gedurende die aanpassingsfase,
kan voorkom.
Asidose (Suurpens)
Aanpassing en observasie is hier noodsaaklik.
Begin diere met 150 g
mielies/dag en verhoog oor n ses dae
periode tot 400 g terwyl diere nog op
die veld is. Jaag die diere nou in die
mielies in terwyl die aanvulling volgehou
word. Na n paar dae sal jy merk die
diere vreet nie meer die aanvullingmielies
nie waarna die aanvulling eers
gestaak kan word. Alternatiewelik kan
die diere elke dag uitgejaag word en
geleidelik oor n tien dae periode elke
dag langer in die mielies gelaat word totdat
hulle aangepas is. Dit is dan nog
steeds goeie praktyk om aanvullingmielies
ook uit te strooi.
Vanselfsprekend moet n lek wat asidose
voorkom saam gegee word. Kommersieel
is daar uitstekende lekke
beskikbaar, maar selfmenglekke werk
ook goed. n Selfmenglek moet so
geformuleer word dat diere 10 g koeksoda
inname per dag realiseer. En nee,
moet dit nie in die water gooi nie. Dit
kan vir n ondervinding sorg wat jy nie
nodig het nie.
Jy gaan wel diere waarneem met asidose,
gekenmerk met n opgeblaasde
rumen en wat styf loop. Doseer met twee
eetlepels koeksoda wat in 200 ml water
opgelos is. Behandel daarna ook voorkomend
vir pasteurella. Hou in gedagte
dat voerkalk slegs n kalsium bron is en
nie n buffer is teen asidose nie.
Weimielies het dus n plek in n
voervloeiprogram, maar moet as n hoë
koste, hoë bestuursinset gewas gesien
word met konstante diereprestasie.
Hoewel dit n goeie wyse van bemarking
in n veevertakking is, is dit nie n
alternatiewe bemarkingskanaal vir
mielies nie.
Navrae
Johan Mouton by (056) 212-2291.
Erkenning
Inligting in die artikel is verkry uit omvangryke
navorsing deur Nooitgedacht L.O.S. en Athole
proefplaas wat gedurende die negentigerjare gedoen
is.

Dries Kruger
Landboudienste
landbouwenke
Landbouwenke
vir die vroeë winter
Die winter is ophande en die eerste ryp kon plek-plek reeds voorgekom het. Dries Kruger van
Landboudienste gee n paar beplanningswenke vir dié tyd van die jaar. Die seisoen het oor die algemeen
laat begin en die groot oesproses sal eers in Julie begin.
Koring
Mei en Junie, met Junie in die meer
sentrale dele, is piek planttyd vir droëland
koring in die Senwes-gebied.
Behandel die saad met swamdoder
voor plant om n goeie stand te
verseker.
Plant die onderskeie kultivars volgens
aanbevole riglyne.
Besproeiingskoring kan kultivarspesifiek
vanaf 1 Junie geplant word.
Gars
Waar vrotpootjie n probleem in
besproeiingskoring is, kan gars n
oplossing wees.
Moet egter nie sommer net plant nie,
sluit eers n kontrak aangesien die
vraag na die produk beperk is en net
by sekere Senwes silo s ontvang word.
Kanola
Kanola kan onder besproeiing dieselfde
tyd as koring geplant word.
Op lande waar voëlskade en vrotpootjie
n gevaar is, kan kanola oorweeg
word.
Verkry eers n kontrak voordat die
aanplanting gedoen word.
Droë erte
Droë erte kan vanaf einde Junie tot
middel Julie aangeplant word.
Die gewas is baie gevoelig vir ryp
30 Senwester, Mei 2005
tydens die blomstadium.
Senwes hanteer nie erte nie. Maak
dus seker dat jy n koper vir die produk
het alvorens jy plant.
Aartappels
Kry die grond gereed vir die aanplant
van someraartappels (Aug/Sept).
Bestel vroegtydig moere vir die
Augustus/September aanplantings.
Winteraartappels moet nou toegegooi
word.
Groente
Sekere ui kultivars kan nog geplant
word.
Groenerte kan geplant word.
Boorde
Vrugteboorde en wingerde kan vanaf
Junie gesnoei word.
Spuit dieselfde tyd ook Kalkswawel
om plae te bekamp.
Mielies
Die verwagte groot oes plaas druk op
die mielieprys.
Wees op die hoede vir enige prysaanbiedinge
beter as die heersende,
niemand betaal vir n produk meer as
heersende markprys nie.
Kry die oestoerusting in orde.
Vee
Voorsien n goeie proteïenlek.
Mielies is goedkoop, gebruik die
geleentheid om dit as voer te
benut.
Hou waterkrippe skoon veral waar
oesreste bewei word.
Raak betyds ontslae van ou en surplus
vee indien winterweiding volumegewys
n probleem is.
Maak seker die brandbestrydingsapparaat
is in n goeie, werkende toestand.
Iets om aan te dink
n Oormaat miershope in die veld neem
nie net spasie op waar gras kan groei
nie, maar verwyder ook groot hoeveelhede
gras van die veld.
Breek die hope op gedurende die
winter as dit goed koud is anders word
die neste weer herbou.
Navrae
Vir enige landboukundige navrae kontak
gerus een van Senwes se Landboukundiges
by:
Bloemfontein: (051) 430-2071
Klerksdorp: (018) 464-7385
Kroonstad: (056) 212-2291
Hartswater: (053) 474-9600

Esmond Coen
Agricultural Services
Fine-tuning
on the farm
Esmond Coen and Dr Neil du Sautoy of Senwes Agricultural Services explain the importance and
effect of spatial analysis methods on precision maps.
The space age has brought many benefits
through advances in technology. The
value of information technology innovations
using GPS (global positioning system)
plotting and GIS (geographic information
system) mapping of soil surveys
is a prime example.
Numerous techniques have been
developed to interpret data collected at
points so that a map can be produced to
give an illustration of the variability
occurring in a land. This is referred to as
spatial analysis.
It is difficult to identify trends across
the land from a table of numbers presenting
information collected from
points in a field; hence the practice of
32 Senwester, Mei 2005
taking the average and treating the
whole field as a unit. By plotting the data
as a map, one can easily identify the
variability occurring in a land. Once
good or poor zones have been identified,
it is possible to adjust management
Scientific solutions
for sensible farming.
and remedial practices. Most important
is the correct identification of changes in
morphology and characteristics; this is
where the correct spatial analysis
method is important.
Each method of spatial analysis has
strong or weak points and one must be
aware of these when selecting an analysis
method. To illustrate this, four spatial
analysis methods, namely Inverse
Distance Weighted (IDW), Spline,
Kriging and Thiessen polygons, have
been applied and the results of these
techniques are presented in Figure 1.
In this example the data was collected
on a 100 m x 100 m grid (1 ha) for a
100 ha field. The measured value for
this exercise is the physical rooting
depth of the soil, referred to as effective
depth (ED), recorded in cm.
Figure 1: Examples of maps produced by four different spatial analysis methods using the same data set; a) IDW, b) Spline, c)
Kriging and d) Thiessen polygons. Note the two arrows indicating the locality of the cross-section analysis shown in Figure 2.
Dr Neil du Sautoy
Agricultural Services

Defining the spatial analysis
methods:
IDW - assumes that each input point
has a local influence that diminishes
with distance.
Spline - an interpolation method that
fits a minimum curvature surface
through the input points.
Kriging - a method of interpolation
that predicts unknown values from
data observed at known locations
using procedures that include
weighting from distant points.
Theissen polygons - constructed
using geometric techniques to create
polygons having the same value as
the original data point, i.e. the measured
point value is converted to a surface
area that the point measurement
represents.
The first point to note is the differences
in the images produced. (Figure 1) Each
analysis method produces different
images! This raises the question: Which
is the correct image? To answer this, a
comparison of the actual measured values
to the method predictions was
done along a line indicated by the
arrows in Figure 1. The results of this
comparison are presented in Figure 2.
In Figure 2 it is once again seen that
there are big differences in the results
from the different spatial analysis tech-
niques. The results obtained using the
Thiessen polygon method match the
actual measured values. The IDW and
Spline methods pass through the measured
values for each measurement point
but show differences for the interpolated
values between measured values. The
IDW method tends to produce individual
camel humps that gives the concentric
circle image in Figure 1a. The
results achieved through Kriging show
very little resemblance to the actual
measured values. Evidently the weightings
from other points are too dominant
resulting in the interpolated values
being severely distorted from the actual
measured values in this case.
Spatial analysis techniques
affect the maps produced
Generally, because one is familiar with
the idea of contour maps, we readily
accept a similar format for a soil survey.
As seen above, this approach can be
very misleading. The polygon method is
actually the more correct representation
of the actual field situation.
One must also remember that a soil
is mainly a solid medium. Thus diffusion,
dispersion or mixing of plant nutrients
or soil features according to a gradient
in relation to distance does not occur
as in the case of solutions or gases. If this
landbou in praktyk
was the case, one could dump fertiliser
at the gate of the land and it would
move to areas of low concentration!
Thus the smoothing of values between
points can introduce inaccuracies. This
is why the interpolated values from certain
techniques are not really a true
reflection of the measured value.
New trend in Senwes farm
mapping service
It is due to these features that the Senwes
Agricultural Services division has decided
to use the Thiessen polygon spatial
analysis method in their farm mapping
service; the emphasis being on correct
representation of field observations. The
division is able to determine the yield
potential of the land, the required plant
nutrient applications and the area (ha) of
each zone. For example, fertiliser application
can be calculated for each area
(ha) providing for variable application
and better management of input costs.
Enquiries
If you require further information on this
aspect, do not hesitate to contact
Senwes Agricultural Services for sound
advice or visit our stand in the Senwes
hall at the Nampo Harvest Day. Or
phone Neil du Sautoy at (018) 464-7391
or Esmond Coen at (018) 464-7524.
Figure 2: Comparison of actual measured values (Blocks) to values generated by four spatial analysis methods (lines for
Kriging, IDW and Spline; dumbbell for Thiessen) along a cross-section between two arrows in Figure 1.
Senwester, Mei 2005
33

Jaco Vermeulen
Landboudienste
34
landbou in praktyk
Gars kan met sukses
in Noord-Kaap verbou word
Met die huidige swak graanpryse, is die winsgewende verbouing van produkte en die saamstel van
n gesonde wisselboustelsel nie altyd haalbaar nie. Gars is tans een van die produkte wat met sukses
ingeskakel kan word. Jaco Vermeulen, Akkerboukundige van Landboudienste en Burrie
Erasmus van SAB Maltings gee meer agtergrond en riglyne.
Graanpryse is tans laag weens faktore
soos onder andere wêreldvoorrade, oorproduksie,
invoere en die wisselkoers.
Besluitneming vir die tradisionele besproeiingsboer
rakende die samestelling
van sy produksieplan en die keuse van n
gesonde wisselboustelsel is baie moeilik.
Alternatiewe kry jy ook nie om elke
hoek en draai nie aangesien meeste produkte
dieselfde probleme ondervind.
Die verbouing van moutgars is n alternatief
om in die winter saam met koring
in te bring. Die eerste kommersiële aanplanting
van moutgars onder besproeiing
is in 1998 in Vaalharts aangeplant.
Die voordele van garsverbouing en
die verbetering in opbrengste met die
nuwe kultivars het produsente met
nuwe oë na die gewas laat kyk.
Afgelope seisoen
Ongeveer 65 000 ton is die afgelope
seisoen onder besproeiing in Vaalharts,
Douglas, Barkly-Wes en die Modder-
rivier gebied geproduseer. Hiervan is
ongeveer 47 000 ton in Vaalharts en
Taung alleen geproduseer. Produksie
onder besproeiing het die potensiaal om
tot 150 000 ton/jaar te groei sodra vermoutingskapasiteit
vergroot word. Uitbreidings
hang af van die rand/dollarwisselkoers
en die invloed van invoere.
Tans kan goeie kwaliteit goedkoper
ingevoer word as die koste van plaaslike
Figuur 1: Opbrengsgemiddeldes van gars in 2003 en 2004.
produksie. Die produksiebeplanning vir
2005 sal waarskynlik dieselfde wees as
in 2004 met geen uitbreidings in hektare
nie. Gars moet, waar moontlik, saam
met koring in wisselbou gebruik word
om risiko te versprei. Die kultivar Puma,
wat Chariot vervang het, het die produksie
van gars n hupstoot gegee
aangesien soortgelyke opbrengste as
met koring verkry kan word, maar teen
Plante met dieselfde plantdatum (linkerkant van die foto), wat te diep geplant was (>2 cm) het nie dieselfde wortelontwikkeling, stoel en staanvermoë
as die ander nie en het derhalwe n kleiner aantal halms per plant. Daar is n direkte negatiewe effek op die opbrengspotensiaal.
36

34 ⊳
laer produksiekoste.
Figuur 1 dui daarop dat die opbrengste aansienlik verbeter
het, daarom die drastiese toename in belangstelling.
Die opbrengste van Vaalharts sluit die Taung skema se
opbrengste in.
Die voergraad op Vaalharts gelewer, word hoofsaaklik
aan lae persentasie korrelstikstof (proteïeninhoud) en reënskade
in die stroopseisoen toegeskryf. Garsplante onder klimaatstres
(te nat of te droog) is redelik gevoelig vir koue temperature
in die korrelvul periode gedurende September,
asook oormaat reën gedurende oestyd.
Ekonomie
Die produksie van gars is vir die kommersiële boer baie
aantreklik. Daar is verskeie redes hiervoor.
Die opbrengste tussen gars en koring verskil nie meer so
drasties soos in die verlede nie.
Die produksiekoste van gars is laer as dié van koring (hoofsaaklik
saad en bemesting).
Gars word voor plantyd met n kontrak en prys vasgemaak
wat bemarking vergemaklik.
Gars is nie so gevoelig vir wortelsiektes soos vrotpootjie
nie (risiko laer).
Bogenoemde is nie al die redes nie, maar van die belangrikste
ekonomiese redes in die besluitnemingsproses.
Verskeie navorsingsprojekte is
in proses om verbouingspraktyke van
gars te optimaliseer.
Sensitiwiteitsanalise van garsproduksie
Tabel 1 toon die sensitiwiteit van gars vir prys en opbrengs.
Die prys is vir die voorbeeld geraam op R1 300/ton en die
opbrengs op 6,5 ton/ha. Die totale produksiekoste (direkte)
beloop R5 559/ha.
Produksieknelpunte
In die verlede was boere nie gemaklik om gars te produseer
nie, hoofsaaklik weens probleme wat met omval, N-inhoud,
vetkorrelmassa en opbrengs ondervind is. Die kultivar
PUMA het meeste van dié probleme oorkom en voldoende
kundigheid is tot die boer se beskikking om gars suksesvol
te verbou.
SA Maltsters (SAM) het hul eie voorligtingspersoneel
in die veld om boere gereeld van raad te bedien, sowel as
landboudienste afdelings van verskeie maatskappye en
koöperasies. Kunsmismaatskappye het ook landboukundiges
wat die boer van raad kan bedien.
Al hierdie voorligting word ook gekoördineer en gereelde
vergaderings word onder toesig van SAM gehou waar produksieknelpunte
aangespreek word. Korrekte plantdiepte is
een van die produksieknelpunte (Foto) waarmee rekening
gehou moet word.
Navorsing
Verskeie navorsingsprojekte is tans in proses om die
verbouingspraktyke van gars te optimaliseer. Dit sluit die
volgende in:
Toetsing van nuwe genetiese materiaal verkry van oorsese

telers en plaaslike teellynevaluasies.
Die korrelasie van plantstikstofinhoud
met graan korrelstikstofinhoud,
om bemestingsaanbevelings te verbeter.
Proewe om plantdigtheid en bemesting
te optimaliseer en voedingstofdraers
te evalueer.
Gewasfaktorbepaling vir effektiewe
besproeiingskedulering.
Tabel 1: Garsproduksie (ton) onder besproeiing vir die 2004-seisoen.
Instansie Kultivar % Korrelstikstof Voergraad Totaal
1,50 - 1,64 1,65 - 2,10
Senwes Puma 16 847 24 436 1 594 42 876
SSG 585 868 3 088 0 3 956
GWK Puma 6 499 5 855 0 12 354
SSG 585 159 846 0 1 005
OVK Puma 1 245 944 0 2 189
Privaat Puma 185 1 715 0 1 900
Aliwal Noord Chariot 707 466 0 1 173
Totaal 26 511 37 350 1 594 65 454
Tabel 2: Sensitiwiteitsanalise van garsproduksie.
Begrote surplus bo gespesifiseerde koste rand/ha
landbou in praktyk
Om op te som
Garsproduksie in die Noord-Kaap kan
suksesvol geïmplementeer word. Akkerboukundige
struikelblokke van die verlede
is nie meer so beperkend nie.
Verwerkingskapasiteit word tans ten volle
benut en die aanbod van produksie is
groter as die aanbod van kontrakte.
Die toedeling van kwotas per gebied
sal weer vanjaar van toepassing wees en
produsente moet onthou dat hul nie
sonder n kontrak gars kan lewer nie.
Navrae
Vir enige navrae kan jy vir Jaco Vermeulen
by (053) 474-9648 of 082 948 2557 of
Burrie Erasmus van SAB Maltings by (053)
474-1795 en 082 921 7967 skakel.
Totale produksiekoste: R5 559
1 150 1 200
Geskatte produsenteprys rand/ton
1 250 1 300 1 350 1 400 1 450 1 500
5 511 748 985 1 222 1 459 1 696 1 933 2 170
5,5 996 1 257 1 518 1 778 2 039 2 300 2 560 2 821
Opbrengs
6 1 481 1 766 2 050 2 334 2 619 2 903 3 188 3 472
Ton/ha
6,5 1 966 2 274 2 583 2 891 3 199 3 507 3 815 4 123
7 2 451 2 783 3 115 3 447 3 779 4 110 4 442 4 774
7,5 2 937 3 292 3 648 4 003 4 359 4 714 5 070 5 425

Kalkaanbevelings
kan self gedoen word
Produsente kan deesdae self hul kalkaanbevelings
maak. Dit is danksy jare se
navorsing by die LNR-IGG wat tot
gevolg gehad het dat n rekenaarmodel
ontwikkel is waarmee kalkaanbevelings
self gedoen kan word.
Hierdie model is op velddata
gegrond. Die relevante kalk-kwaliteitsfaktore
is in berekening gebring en die
model is vir drie kalke vereenvoudig om
sodoende meer gebruikersvriendelik te
wees.
Senwes beveel aan dat suurversadiging
die aangewese parameter is waarvolgens
grondsuurheid bestuur behoort
te word. Sodra suurversadiging 0% is, is
die gevaar van aluminiumtoksisiteit, die
belangrikste opbrengsbeperkende faktor
geassosieer met grondsuurheid, uitgeskakel.
Daar is twee modelle ontwikkel wat
onderskeidelik op veranderinge in
suurversadiging of pH(KCl) gebaseer is.
Bekalking met die oogmerk om die
pH(KCl) met 0,5 te verhoog het ontnugterende
hoeveelhede kalk nodig.
Om hierdie model te kan gebruik,
benodig jy die katioonuitruilkapasiteit
(KUK) en suurversadiging van die grond.
Indien uitruilbare suur (US) nie bepaal is
nie, kan die modelle nie gebruik word
nie, soos in gevalle waar die pH(KCl)
hoër as 4.5 is en suurversadiging dan
laer as 20% is.
By pH(KCl) 4,8 kan US as 0,001
geneem word en kan die pH(KCl) model
nog gebruik word.
Die volgende formules geld:
KUK = US +(Ca/200) + (Mg/122) +
(K/391) + (Na/230)
Suurversadiging = (US/KUK) x 100
Ca, Mg, K en Na in mg/kg
Voer vir die kalk van jou keuse die
formule (Tabel 1) in n enkele blokkie
van n spreivel soos Excel in saam
met die verskil in suurversadiging of
pH(KCl) wat jy in n 15 cm grondlaag
wil bewerkstellig asook die KUK van
die grond. Die kalkaanbeveling wat jy
kry, is in kg/ha.
landbou in praktyk
Rekenaarvaardige produsente in die Senwes bedieningsgebied kan nou self akkurate kalkaanbevelings
maak. Dr Hendrik Venter van Landboudienste verduidelik hoe dit gedoen kan word.
Deur 20% verandering in suurversadiging
en n KUK van 1,6 te
gebruik moet jy dieselfde syfer as die
toets (Tabel 1) kry om vir jou die
gemoedsrus te gee dat jou prosedure
reg werk.
Navrae
Skakel gerus vir dr Hendrik Venter by
(018) 464-7239 of 083 557 0404 vir
meer inligting.
* Data in hierdie studie gebruik, is verkry vanuit
projekte wat deur LNR-IGG geloods is.
Danksy jare se navorsing kan produsente nou deur middel van n rekenaarmodel, wat
ontwikkel is deur die LNR-IGG, kalkaanbevelings self doen.
Tabel 1: Kalkmodelle vir geselekteerde kalke en toetswaardes (kg/ha) wat ooreenstem
met kalkaanbevelings vir ‘n grond met KUK van 1,6 cmol(+)/kg en ‘n beoogde
verandering in suurversadiging van 20% of 0,5 verandering in pH(KCl).
Kalk Formule Toets
Marico
dolomiet
Vaalbrug
dolomiet
Mooiplaas
dolomiet
Marico
dolomiet
Vaalbrug
dolomiet
Mooiplaas
dolomiet
((SV/(0,0031808*(KUK^(-0,8587))))^(1,299883))/67,5 2 168
((SV/(0,003435*(KUK ^(-0,8587))))^(1,299883))/102 1 298
((SV/(0,0032899*(KUK ^(-0,8587))))^(1,299883))/90,82 1 542
((pH/(0,0000584509*(KUK ^(-0,6346))))^(1,3748))/67,5 5 685
((pH/(0,0000616482*(KUK ^(-0,6346))))^(1,3748))/102 3 497
((pH/(0,000060328*(KUK ^(-0,6346))))^(1,3748))/90,82 4 046
SV: Verskil in suurversadiging wat in n 15 cm grondlaag bereik wil word.
pH: Verandering in pH(KCl) wat in n 15 cm grondlaag bereik wil word.
KUK: Katioonuitruilkapasiteit
Senwester, Mei 2005
Dr Hendrik Venter
Landboudienste
39