Maart 2006 - Vriende van Afrikaans

Die Vriende van Afrikaans se e-poslys
word gebruik om elektronies met alle
lede en belangstellendes te
kommunikeer, en laat toe dat enigeen
wat daarop ingeteken is, met ander kan
kommunikeer deur eenvoudig 'n eposboodskap
te stuur aan
vvafrikaans@yahoogroups.com.
Om in te teken op die e-poslys stuur 'n
leë e-posboodskap aan vvafrikaanssubscribe@yahoogroups.com.
Onderaan elke e-posboodskap op die
e-poslys verskyn ook inligting oor die
wyse waarop ingetekendes kan
uitteken. Op hierdie wyse administreer
elkeen wat op die VVA se e-poslys
ingeteken is, hulle eie intekening.
ALGEMENE INLIGTING
Straatadres:
Banghoekweg 115, Stellenbosch 7600
Posadres:
Posbus 3256, MATIELAND 7602
Telefoon:
021-808 3745/3744
Faksnommer:
021-887 1999
E-posadres:
vvafr@mweb.co.za
Webwerf:
http://www.vriende.za.net/
Bank:
NEDBANK, Stellenbosch
Rekeningnaam: Vriende van Afrikaans
Rekeningnommer: 1071 318 578
Takkode: 10-71-10-45
Nie-winsgewende organisasie
042-640-NPO
Nuusbrief van die Vriende van Afrikaans
Jaargang 10, Nommer 1, Maart 2006
Opgestel deur Amanda de Stadler
9 Junie 2006: Op hierdie datum hou ons ons Jaarvergadering op Stellenbosch
en dit sal fantasties wees as u dit kan bywoon. Kombineer dit sommer met 'n
lekker vakansietjie in die Boland. Alle Voorsitters, Lede, nie-lede en
belangstellendes is welkom. Laat weet ons asseblief as u beplan om te kom.
11 Junie 2006: Ons herdenk vanjaar NP van Louw se honderdste verjaardag.
Dink daaraan om 'n paar vriende oor te nooi en voor te lees uit hierdie groot digter
se werk. (Teen daardie tyd is dit al winter, en 'n bietjie sop en sjerrie sal lekker
afgaan saam met die mooi Afrikaans.)
14 - 20 Augustus: Begin solank beplan wat u in u gemeenskap gaan doen om
Afrikaansweek te vier. Vra byvoorbeeld by die plaaslike biblioteek om 'n uitstalling
te hou oor Afrikaans; moedig die Afrikaansonderwyser by die hoër- en laerskool
aan om iets by die skool te reël. Of reël 'n bring-en-braai en kuier sommer net
lekker in die naam van Afrikaans.
13 - 15 September 2006 - Internasionale Konferensie oor
Veeltaligheid in die Media: Suid-Afrika is die gasheerland van die
konferensie wat op Stellenbosch gehou word. Belangstellendes kan 021
8872716 kontak.
Kontakpersone: Ons hier in die kantoor op Stellenbosch het 'n droom wat
ons graag wil verwesentlik. Ons wil graag 'n kontakpersoon op elke dorp hê. Om
wat te doen? Om vir ons inligting te versprei, om stapeltjies Doendinge op
strategiese plekke neer te sit, om plakkate op te sit ens. Dit gaan feitlik geen tyd of
moeite kos nie. Oorweeg dit of u nie hierdie werkie vrywillig vir ons wil doen nie en
skakel ons dan by die kantoor. ASSEBLIEF!
Kuberwoordeboek: Goeie nuus! Prof HC Viljoen is besig om die
bladsyproewe te proeflees, so, die einde is in sig. Ons sal u laat weet wanneer
hierdie broodnodige woordeboek wat deur Protea Uitgewers uitgegee word, op
die mark verskyn. Dankie by voorbaat en nogmaals aan prof Viljoen vir hierdie
groot taak wat hy verrig het.
Poskantoorhernuwingskennisgewings: Einde verlede het van ons
lede dit onder ons aandag gebring dat hierdie kennisgewings net in Engels
uitgestuur word. Daar word toe briewe met 'n petisie en ongeveer 100
handtekeninge ingesluit, gerig is aan die Hoofbestuurder van die SA Poskantoor,
die Premier van die Wes-Kaap, die Nasionale Minister van Kommunikasie en
Pansat. In reaksie hierop onderneem die Poskantoor toe om aan almal wat die
petisie onderteken het in Oktober 2006 Afrikaanse vorms te stuur. Ons het die lys

Virtuele Watergat
Wie is verantwoordelik daarvoor dat daar nou 'n virtuele
kroeg of kuierplek is vir almal wat Afrikaans wil leer
praat? Dr Jacques du Plessis, 'n assistent-professor in
Inligtingkunde aan die Universiteit van Wisconsin,
Milwaukee. Hy het 'n webwerf geskep
(www.afrikaans.us) waarop mense wat wil leer Afrikaans
praat, kan inteken. Hy maak gebruik van liedjies van
bekende Afrikaanse kunstenaars, handboeke wat hyself
geskryf het, mini-video's vir uitspraakoefeninge,
Afrikaanse letterkunde ens. Hy probeer op die manier
om mense ook iets van die Afrikaanse kultuur te laat
ervaar.
Volgens 'n berig in Die Burger van 20 Maart 2006 het
daar al meer 900 studente ingeskryf van al die
vastelande behalwe Antarktika. Voorspoed aan hierdie
ondernemende dosent wat al 20 jaar ervaring in die
onderrig van Afrikaans as 'n vreemde taal het.
Uit die Kuberwoordeboek
vervolg
op eie inisiatief aangevul met al die posbusadresse wat ons
op ons adreslyste het. As enigeen van u wat 'n posbusadres
het en Doendinge van ons ontvang, verkies om 'n Engelse
posbushernuwings-kennisgewing te kry, laat weet ons
asseblief en ons verwyder u naam van die lys wat ons in
September aan SA Poskantoor sal stuur. Stuur intussen
asseblief vir ons nog posbusadresse van mense wat 'n
Afrikaanse kennisgewing wil hê. Help ons om 'n duidelike
boodskap aan SA Poskantoor te stuur.
Boekskenkings: Baie dankie aan die kinders van mnr
HG van der Merwe ( wat 30 jaar lank in diens van Nasionale
Boekhandel) wat hulle pa se kosbare boekeversameling
aan die VVA geskenk het. Phia het al hierdie boeke
gekatalogiseer en word vir R10 elk verkoop. Die katalogus
word uitgestuur aan belangstellendes en is ook op ons
webwerf beskikbaar. U kan die katalogus en/of boeke by
Phia van der Westhuizen (vvafr@mweb.co.za of 8083745)
bestel. Daar sal ongelukkig posgeld gehef moet word.
Dankie nogmaals aan Sarel van der Merwe wat die boeke by
die kantoor besorg het. Ons wens ons kon almal net hier
hou en veilig bewaar!
cyberbugs - kubergoggas (d.w.s. viruse, wurms ens.)
cyberdude - rekenaarkokkedoor
cyberphobia - kuberfobie, kubervrees
computer printout - rekenaardrukstuk, rekenaaruitdruk
Taknuus
Vorentoe-tak, Soweto
Die voorsitter, mnr Victor Khambule skryf gereeld om ons op
hoogte te hou van die VVA-tak daar. Hy stuur die volgende
gedig oor Afrikaans om ons te inspireer vir 2006:
My taal Afrikaans is 'n pragtige taal
Ek is lief vir my taal
Ek is nie skaam vir my taal Afrikaans nie
Ek druk myself uit in Afrikaans
O! My taal Afrikaans
Ek is trots oor my taal Afrikaans
Ek laat baie mense weet dat ek die taal praat
Ek pronk en spog met my taal
Die liefde van my taal tintel oor my gesig
O! My taal Afrikaans
(Verkort)
Eben van Renen berig uit Londen oor die
Afrikaanse Koffiekroeg wat hy
en sy vrou daar begin het:
"Hallo Amanda
Ons Koffiekroeg is maar klein op die oomblik. Ons het
gereeld so tussen 6 en 8 lede, afhangende van mense se
werksomstandighede ens. Hier is 'n interessante feit:
Die groepie bestaan uit:
1.) Een Brit (wat Afrikaans uit boeke alleen vir die
afgelope 8 jaar aanleer.)
2.) Een Franse vrou (wat 'n absolute beginner is, en
beplan om in SA te kom werk)
3.) Een Duitser ('n nuweling by ons)
4.) Een Kanadese vrou (getroud met 'n Afrikaner -
naamlik ekke!)
5.) Een Nieu-Seelander (getroud met 'n Namibiër)
6.) Een Namibiër (getroud met bogenoemde)
7.) Een Transvaler (Pieter Scheepers)
8.) Een Kapenaar (ek).
Wie sê Afrikaans is nie 'n mooi taal nie? Veral die Brit en die
Duitser studeer Afrikaans om geen ander rede as dat dit 'n
mooi taal is nie. Die Duitser het vir my gesê: If Dutch is toast
and butter, Afrikaans is the Full English Breakfast!
Goedgaan
Eben van Renen"

Tswane/Pretoria
Die volgende memorandum oor die naamsverandering van
Pretoria is op 16 Februarie 2006 aan President Thabo Mbeki
oorhandig deur Steve Hofmeyr (sanger), Kallie Kriel
(woordvoerder van Solidariteit), prof Marinus Wiechers
(regsgeleerde), prof Danie Goosen (voorsitter van die
Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge - FAK), Piet
Uys (voorsitter van die Blou Bulle oud-spelersvereniging) en
Elzabe Gagiano (Pretoriase kampvegter vir verbruikersregte).
Pretoria as naam van die hoofstad van Suid-Afrika
Geagte President Mbeki
Hierdie memorandum word aan u oorhandig na aanleiding van
mediaberigte oor uitsprake wat u tydens die openingsplegtigheid
van die progressiewe regeringsberaad sou gemaak het oor die
voortbestaan van Pretoria as naam van die hoofstad van Suid-
Afrika.
Ons, die ondergetekendes, asook die duisende ander wat - soos
ons - Pretoria as 'n belangrike deel van hulle erfenis beskou,
versoek u regering en u as President, om nie in te stem dat
Tshwane vir Pretoria as naam van die hoofstad van Suid-Afrika
vervang nie. Ons versoek ook die geleentheid om met u 'n
gesprek te voer voordat u regering 'n besluit oor die naamkwessie
neem. Ons sal graag op 'n konstruktiewe wyse wil meewerk om 'n
oplossing vir die naamgeskil te vind.
Die versoek vir die behoud van Pretoria as naam van die hoofstad
word onder andere op die volgende gegrond:
1 Die vooruitgang van die land hang daarvan af of ons
onderskeie gemeenskappe daarin kan slaag om wen-wenoplossings
vir knelpunte te bereik. Die huidige gebruik van
Pretoria as naam vir die stad en Tshwane as naam vir die
Metropolitaanse munisipaliteit, is reeds so 'n wen-wen-oplossing
wat almal akkommodeer. Soortgelyke oplossings bestaan elders
in die land. Die stad Bloemfontein bestaan volwaardig binne die
Mangaung-munisipaliteit, Kimberley binne Sol Plaatjie, Durban
binne Ethekwini, Port Elizabeth binne die Nelson Mandela
Metropool, ens. Deur Pretoria met Tshwane as stadsnaam te
vervang, word die huidige wen-wen-oplossing tot niet gemaak.
2 Die redusering van Pretoria as naam van die hoofstad
tot die naam van slegs 'n paar straatblokke, stuur nie 'n boodskap
van versoening uit soos wat die Tshwane Metroraad beweer nie,
maar eerder een van vergelding. Dit is 'n terugslag vir die
versoeningsproses.
3 Die aanhef tot die Grondwet van Suid-Afrika (1996)
bepaal dat Suid-Afrika behoort aan almal wat daarin woon,
verenig in diversiteit. Die aanhef bepaal ook dat daar respek
moet wees vir almal wat gehelp het om ons land te ontwikkel en op
te bou. Dit voorveronderstel wedersydse erkenning, respek en
akkommodering van mekaar deur die onderskeie gemeenskappe
in die land. Die redusering van Pretoria se naam is nie 'n daad van
erkenning nie, maar is eerder die miskenning van die erfenis en
bydrae deur 'n deel van die land se bevolking. As hulle erfenis nie
vir die land aanvaarbaar is nie, kan dit die boodskap uitstuur dat
hulle gemeenskap ook nie vir die land aanvaarbaar is nie.
4 Andries Pretorius, na wie Pretoria vernoem is, het by
verskeie geleenthede samewerking en versoening met swart
stamme bevorder. Hy het byvoorbeeld swart konings
byeengebring om hulle teen Britse imperialisme te verset. Om
Pretorius se rol in ons land se geskiedenis as negatief te beskou,
is doodgewoon 'n verdraaiing van die geskiedenis.
5 Geen openbare konsultasieproses is gevoer oor die
verandering van Pretoria se naam na Tshwane nie. Dit is in
botsing met die gees van 'n volwaardige deelnemende
demokrasie.
6 Ingevolge die Grondwet en landswette is burgers
geregtig op billike administratiewe optrede. Die feit dat die
voorsitter van die Suid-Afrikaanse Geografiese Nameraad die
Tshwane Metroraad gehelp het met die opstelling van sy aansoek
om Tshwane as pleknaam te registreer, is nie 'n aanvaarbare
administratiewe handeling nie. Die voorsitter kon nie gelyktydig
skeidsregter en speler in die proses wees nie.
7 Volgens die navorsingspan wat deur die Tshwane
Burgemeester aangestel is om die naamkwessie te ondersoek,
sal die naamsverandering sowat R1,5 miljard kos. Dié geld kan
veel beter aangewend word om armoede in die land te verlig.
8 Pretoria is 'n nasionale bate. 'n Memorandum wat ons
by die Parlement van Suid-Afrika ingehandig het, word ter stawing
van hierdie stelling aangeheg.
Die feit dat letterlik duisende Pretorianers - waarvan 'n groot deel
nog nooit voorheen aan openbare protesaksies deelgeneem het
nie dit verlede jaar nodig geag het om aan 'n protesoptog vir die
behoud van Pretoria se naam deel te neem, bevestig dat 'n groot
deel van die stad se inwoners die saak met erns bejeën. Ons glo
en vertrou dat u hierdie memorandum met dieselde erns sal
oorweeg.
(Kontakbesonderhede: Kallie Kriel, Tel 082 441 5073,
kallie@solidariteit.co.za)
O GAATS!
Ek is onlangs gediagnoseer met O.G.A.A.T.S
O uderdom-Geaktiveerde Aandag-Afleibare
Teenwoordigheids-Sindroom! Dis hoe dit werk: Ek besluit om
die kar te was. Ek beweeg na die kar toe en sien die pos op die
tafel. Ek besluit om net eers gou deur die pos te gaan. Ek sit die
kar se sleutels op die lessenaar neer en gooi die gemorspos weg.
Ek merk toe dat die snippermandjie vol is en besluit om dit in die
asblik te gaan uitgooi. Terwyl ek nou naby die posbus gaan
verbyloop besluit ek om sommer gou die rekeninge te betaal. My
tjekboek is skoonveld. Ek onthou ek het nog 'n leë tjekblaadjie in
die kamer en toe sien ek die koeldrank wat ek besig was om te
drink langs die rekenaar. Ek besluit om die tjekblaadjie te gaan
haal maar ek wil net eers die koeldrank op 'n veiliger plek neersit.
Miskien moet ek dit op die yskas neersit. Oppad kombuis toe sien
ek die potplante het water nodig. Ek sit toe die koeldrank op die
rak neer en sien my bril wat ek heel oggend gesoek het. Miskien
moet ek dit eers bêre. Ek maak die waterbeker vol om die plante
nat te gooi en sien iemand het die afstandbeheer van die TV in die
kombuis gelos. Ons sal nooit vanaand daaraan dink om in die
kombuis vir die ding te soek nie so dit moet eers terug familiekamer
toe. Ek gooi water by die plante en sit die afstandbeheer in
die familiekamer en stap terug kamer toe terwyl ek dink waarmee
ek besig was. Aan die einde van die dag is die kar nie gewas nie,
die rekeninge nie betaal nie, die vuilgoed nie uitgegooi nie, die
koeldrank staan op die kombuisrak, my tjekboek is weg en ek kan
my karsleutels nêrens kry nie! Ek wonder nou nog hoekom ek
vandag niks gedoen gekry het nie want ek was tog heeldag besig!
Ek besef dis 'n ernstige probleem en ek moet daaraan werk ..........
ek wil net eers gou na my e-pos kyk!
(Skrywer onbekend)

AFRIKAANS WALGLIK?
Hein Willemse skryf in Die Burger van Februarie 2006:
Volgens 'n onlangse berig in Beeld vind 'n militêre regter dit
"walglik" dat verklarings van Afrikaanssprekendes in
Afrikaans voorgelê word.
Uit die talle sinonieme wat daar vir afkeer in Engels is, kies
Lt. Kol. Mbulelo Kenneth Mandela toe "disgusting". In sy
uitspraak vir die rekord kies hy nie woorde met 'n meer
neutrale strekking soos "unacceptable" of selfs "improper"
nie. Nee, hy kies "disgusting" - walglik.
In my Engelse tesourus staan die sinonieme vir "disgusting"
op 'n rytjie: filthy, ghastly, horrible, nauseating, repellent,
repulsive, revolting, sickening, sordid. Afrikaanse
sinonieme vir walglik is daar ook meer as genoeg van. Dink
maar aan aaklig, afgryslik, afskuwelik, afstootlik, goor, naar,
onwelriekend, sleg, vieslik, vuil, weersinwekkend en lelik.
Lelik? Is dit nie dieselfde woord wat die Britse tydskrif
Wallpaper in 'n berig gebruik het nie, toe daar na Afrikaans
as "die lelikste taal" ter wêreld verwys is?
Ek herinner my aan 'n uitspraak wat die gevierde Suid-
Afrikaanse jazz-sangeres, Miriam Makeba, in haar
outobiografie, Miriam Makeba - My story (1988) gemaak het.
Sy het gesê: "(The) Afrikaners spoke Afrikaans, which is a
mongrel Dutch with some German. Afrikaans has a guttural
and ugly sound. It would later be very effective to use when
the authorities ordered native families from our homes or
commanded soldiers to fire into unarmed crowds. It is the
language of genocide, and, in fact, it sounds like the German
the Nazis speak in Hollywood movies."
Natuurlik is dit loutere onsin om van 'n taal as "lelik" of
"walglik" te praat. Op gewoon 'n kognitiewe en referensiële
linguistiese vlak is die uitsprake van Makeba, die Wallpaperskrywer
en Mbulelo Mandela nutteloos: geen taal, daardie
samestelling van klank en geluid wat kommunikasie tussen
mense moontlik maak, kan as sodanig "lelik" of "walglik" of
selfs "mooi" of "aantreklik" wees nie.
Tog moet ons 'n tweede vlak van hierdie gesprek oor taal
onderskei: die emotiewe vlak. Die wyse waaróp ons praat,
en die wyse waarop ons óór ander praat, sê meer van die
spreker as van die aangesprokene.
Die Makeba-aanhaling is 'n goeie illustrasie hiervan. Sy lê
verbande tussen die Afrikaners en 'n stel negatiewe
waardes: verbastering, gutturale klanke, gedwonge
uitsetting, die polisie wat op ongewapende skares vuur en
volksmoord. Vir haar word Afrikaans die (hiperboliese)
kortbegrip van haar verset, van haar teenkanting teen
politieke beheer of van haar stryd teen gedwonge uitsetting.
Afrikaans word nou beklee met 'n metaforiese en simboliese
gehalte wat Makeba se anti-apartheidshouding moet
weerspieël. Daarom is die enigste uitweg vir haar om die
taal te verwerp en daarmee 'n simboliese bres teen
apartheid te slaan.
Oorblyfsels van hierdie simboliese opstand is ook te lees uit
Mbulelo Mandela se ongelukkige gebruik van "walglik" in sy
militêre hofuitspraak. Uit al die beskikbare Engelse
sinonieme kies hy 'n woord wat méér oor homself sê, as wat
hy waarskynlik bereid is om in die openbaar te verklaar. Ek
ken nie die luitenant-kolonel nie, maar ek vermoed dat hy uit
die nie-statutêre magte by die nuwe Suid-Afrikaanse
Nasionale Weermag aangesluit het. As dit waar is, dra hy
dus 'n lang geskiedenis van verset teen apartheid. En
daarop het hy natuurlik 'n goeie reg, maar as dit sy uitsprake
moet bëinvloed, is 'n perd van 'n ander kleur.
Die oorheersende emotiewe lading wat "walglik" hier dra, is
dat dit iets sê oor Mbulelo Mandela se onvermoë om
Afrikaans te beheers en tweedens dat dit duidelik
institusionele mag demonstreer, selfs al klee die militêre
regter sy uitspraak in die taal van ná-1994 politieke
gelykberegtiging: "Ek kan nie verstaan hoekom dit nie ook
met Afrikaanssprekende mense gedoen word nie (naamlik
om verklarings in Engels af te lê soos met inheemse Afrikatale
gebeur nie)."
Juis as militêre regter moes hy sy mag op 'n meer
konstruktiewe wyse gebruik het. Om bloot Engels as die
taal van die hof, of die handel, of die onderwys te kies, is om
gewone mense se toegang tot dienste te beperk en hulle
monddood te maak. Om 'n sanksie uit te roep omdat 'n
verklaring in Afrikaans is, is om 'n onreg aan die beskuldigde
te doen. Mbulelo Mandela moes, as hy die grondwetlike
regte van sy soldaat wou beskerm, aangedring het dat daar
behoorlike tolking in sy hof geskied.
BOEKNUUS
Die volgende klassieke verhale in die LIBRI-REEKS is
pas hervertaal deur Janie Oostuysen.
[Human & Rousseau, R89.95 elk]
Die avonture van Tom Sawyer - Mark Twain
Die avonture van Sherlock Holmes - Sir Arthur
Conan Doyle
Skateiland - Robert Louis Stevenson
White Fang die wolfhond - Jack London
Lekker strokiesverhale om te lees: Dit gaan oor
Kuifie se nimmereindigende avonture!
Die Geheim van die Eenhoorn en Die
geheimsinnige Ster
Protea Boekwinkel op Stellenbosch se twee
topverkopers vir Januarie is:
“Kroes” Pat Stamatélos
“Die uitgespoeldes” Dalene Matthee
Bukhuki in Somerset-Wes beveel die volgende boeke
aan vir die kleinvolk:
Lili die wensfeetjie
Natuuraktiwiteite - Ontdek die Sterre; Ontdek klippe
en fossiele
Oorleefreeks - Oorleef in 'n oerwoud; Oorleef op 'n
verlate eiland; Oorleef op die see

DR ANTON RUPERT
RUSTELOSE SKEPPENDE GEES
Dr Anton Rupert is Woensdagaand 18 Januarie 2006 op nege-entagtigjarige
ouderdom in sy huis op Stellenbosch oorlede, drie
maande na die heengaan van sy eggenote, Huberte. Enkele dae
later was die kerk gevul met familie en vriende om die laaste eer
aan hierdie merkwaardige man te betoon.
Vormende jare
Anthony Edward (Anton) Rupert is op 4 Oktober 1916 op Graaff
Reinet gebore waar hy sy skoolopleiding ontvang. Hy gaan
daarna na die Universiteit van Pretoria (UP) waar hy twee grade in
die Chemiese Wetenskappe verwerf en ook 'n leidende rol in die
studentegemeenskap speel. Vir 'n tyd tree hy ook op as dosent
aan die UP.
'n Loopbaan in die sakewêreld
Die depressie van 1929-33 het veral die boeregemeenskap
swaar getref. Rupert sluit aan by die Reddingsdaadbond wat as
oogmerk gehad het die opheffing van die Afrikaner.
Sodoende maak hy kennis met leiersfigure in die Afrikaanse
gemeenskap. Sy oogmerk was om aktief tot die sakewêreld toe
te tree en die eerste stap in die rigting was die stigting in 1941 van
die Voorbrand Tabakmaatskappy, vervaardiger van pyptabak, in
samewerking met drs AJ Stals en Nic Diederichs, wat later albei
kabinetsministers geword het.
In 1943 stig hy en Dirk Hertzog, sy groot vennoot in toekomstige
operasies, Tegniese en Industriële Beleggings, die moedermaatskappy
van die Rembrandtgroep. Min of meer dieselfde tyd
koop hy Forrer Brothers, 'n drankonderneming in Kaapstad en
hieruit het Distillers-korporasie, een van die grootste drankgroepe
in die land ontwikkel.
Planne om toe te tree tot die sigaretindustrie is intussen afgerond
en in 1948 kom die Rembrandt-sigarette op die mark. Vir Rupert
was dit 'n droom wat waar geword het. Hy het so dikwels gesê:
“Hy wat nie in wonderwerke glo is nie 'n realis nie”. Die nuwe
sigaret is met geesdrif ontvang.
In 1952 het 'n belangrike deurbraak gevolg met die introduksie tot
die mark van die wêreld se eerste lang (kingsize) filtersigaret.
Kort daarna het gevolg die eerste estron-filtersigaret, Peter
Stuyvesant, wat ongelooflike welslae behaal het.
Vir Rupert was dit belangrik om altyd eerste te wees, die eerste
met nuwe idees. Die keuse van die regte name vir sy sigarette
was vir hom besonder belangrik. Beide Rembrandt en
Stuyvesant was Hollanders en elkeen 'n uitstaande
persoonlikheid op sy gebied. Heel wyslik het hy reeds voor 1948
sy handelsmerke in meer as 70 lande geregistreer.
Uitbreiding van sy globale belange
Rubert het in 1945 van 'n Britse maatskappy, Rothmans of Pall
Mall toestemming verkry om sy sigarette in Suid-Afrika te bemark.
Daarmee het hy die grondslag gelê vir sy intrede tot die mark met
sy eie sigarette in 1948. In 1953 het hy beheer gekry oor
Rothmans en so die pad vir hom oop gemaak na die oorsese
markte. In samewerking met Europese vervaardigers het
Rembrandt 'n vastrapplek in Australië, VSA en die lande van
Europa verkry. Na 10 jaar in die internasionale mark het die groep
meer sigarette in 'n dag verkoop as voorheen in 'n hele maand.
Na die sigarette en drank het sy belegging in die
luuksegoederebedryf gevolg wat geblyk het ook suksesvol te
wees. Sy sakeryk het uiteindelik oor ses kontinente gestrek.
Redes vir sukses
Waaraan is die ongelooflike sukses van Rupert toe te skryf?
Kenners wys veral op die volgende:
Sy uiters suksesvolle bemarkingsaksies. As 'n bemarker, so
word gesê, het hy geen gelyke gehad nie;
Die waarde wat hy aan gehalte geheg het. In sy fabriek hang
daar 'n kennisgewing wat sê elke sigaret moet 'n meesterstuk
wees.
Ander skeppende iniatiewe
Waar Rupert in die eerste jare op twee areas gekonsentreer het
nl. die belange van sy personeel en die van sy aandeelhouers, het
hy in die sestigerjare begin om aandag aan die breë gemeenskap
te gee waarin hy geleef en gewerk het, 'n filantropiese
ingesteldheid wat vir hom veel roem besorg het en waarvoor hy
deur die nageslag onthou en geëer sal word.
Wat hy in hierdie verband gedoen het moet veral gesien word in
die lig van sy filosofie van medebestaan en deelgenootskap,
tussen mens en mens en tussen mens en die natuur. Sy liefde vir
die natuur loop soos 'n goue draad deur sy lewe.
Enkele van die vele terreine wat sy aandag en aktiewe steun
geniet het kan hier kortliks aangestip word:
Die Rembrandt van Rhyn Stigting om waardering van
die kuns te bevorder;
Die onderneming Historiese Huise van SA. Rupert was
uiters bekommerd dat huise van geskiedkundige waarde, o.a. uit
die Kaap-Hollandse tydperk, dikwels eerder gesloop as
gerestoureer is. Sy maatskappy het ingetree en talle sulke huise
op Stellenbosch, sy geboortedorp Graaff Reinet asook elders
gered deur hulle volwaardig te herstel en so ons kultuur-historiese
erfenisse help bewaar;
'n Mediese wisseldiens op sy koste ingestel wat dokters
oor naweke na Lesotho geneem het om daar operasies uit te voer
en na siekes om te sien. Die diens het 25 jaar voortgeduur.
Sy liefde vir die natuur vind in die praktyk uitdrukking op meer as
een manier. Twee kan hier genoem word. In 1968 het hy die SA
Natuurstigting tot stand gebring om die ryk natuurlike erfenis van
die subkontinent te bewaar. Op 80 jarige leeftyd is 'n belangrike
ideaal van hom verwesenlik met die totstandkoming van die
eerste oorgrens park tussen Suid-Afrika en Botswana. Tans word
14 sulke parke ontwikkel, waarby ander lande soos Mosambiek
en Zimbabwe ook betrek is. Aan die reuseprojek het hy tot aan die
einde van sy lewe gewerk. Die Vredesparke soos hulle tans
genoem word en wat hy met oorgawe bevorder het, word as
Rupert se grootste sege beskou.
Die Ruperts se kunsversameling
er
Dr en mev Rupert het reeds sedert die 40 jare groot
belangstelling in Suid-Afrikaanse kunstenaars getoon en
besondere waardering vir hulle werke gehad. 'n Groot
versameling is dan ook oor die jare byeengebring, nie slegs van
ons eie kunstenaars nie maar ook internasionale name soos

Picasso, Rodin, Renoir en veel ander tel onder hulle waardevolle
versameling. 'n Deel daarvan is te sien in die Rupert museum wat
enkele jare gelede op Stellenbosch opgerig is.
Rupert vereer
Vir alles wat hy tot stand gebring het is hy op talle maniere vereer.
Slegs enkeles word genoem:
Vyf SA universiteite het ere-doktorsgrade aan hom toegeken;
Die Hertog van Edinburg se gesogte bewaringstoekenning is
in 2003 aan hom toegeken, die enigste persoon in Suid-Afrika
wat dit nog ontvang het.
ste
In 1999 is hy in Kaapstad as die sakepionier van die 20 eeu
aangewys.
Rupert as mens
Sy vriende het hom as 'n saggeaarde vriendelike man geken wat
jou altyd met 'n glimlag begroet het. Die bande met sy familie was
baie heg en die dood van sy oudste seun Antony het vir hom en sy
eggenote groot droefheid gebring. Hy het homself gesien as 'n
persoon met 'n Christelike gewete, 'n Afrikaanssprekende Suid-
Afrikaner, 'n westerling en laastens as 'n burger van die wêreld.
'n Personeellid het hom as volg beskryf: Hy was nie 'n moeilike
persoon om mee saam te werk nie, maar veeleisend. Hy het hoë
standaarde aan homself en aan andere gestel. As 'n rustelose
skeppende gees, 'n mengsel van idees en aksie het hy sy stempel
op vele terreine afgedruk.
Ten slotte het 'n kommentator die gevoel van talle mense oor 'n
wye spektrum vertolk toe hy verklaar het dat Anton Rupert 'n groot
leemte laat, maar vul ook 'n enorme ruimte in die herinneringe van
diegene wat die voorreg gehad het om hom te ken.
Enkele van sy bekende gesegdes:
Help ander om hulself te help; en
As jou buurman nie eet nie kan jy nie slaap nie.
(Deur mnr W Dempsey uit verskillende bronne saamgestel)
SKOOLBEHEERLIGGAME
Hoekom is dié onderwerp
in 2006 belangrik?
Vanjaar (2006) is die jaar waarin Skoolbeheerliggame (SBL's)
weer vir 'n volgende termyn van drie jaar verkies gaan word.
Skole is afhanklik van die ondersteuning van die
skoolgemeenskap en veral van leiers in daardie gemeenskap!
Ouers kan met hulle geesdrif, kennis en kundigheid 'n
geweldige groot bydrae lewer tot suksesvolle skole in hulle
gemeenskappe. Dit kan uiteraard net gebeur as ouers hulle
beskikbaar stel om tot SBL's verkies te word of deur minstens
hulle stemme uit te bring tydens die verkiesing.
Stempersentasies by die verkiesing van SBL's is gewoonlik
skokkend laag en as dit die geval is, kan die Minister seker nie
kwalik geneem word as sy die indruk kry dat ouers se
belangstelling in die onderwys van hulle kinders nie van so 'n
aard is dat hulle werklik 'n sê daaroor wil hê nie.
Elke lid van die gemeenskap het 'n verantwoordelikheid
teenoor die skool in sy gemeenskap. Hierdie jaar sal aandui of
ons skole in gemeenskappe het wat ons verdien om te hê. ONS
SKOLE SAL IN DIE TOEKOMS 'N WEERSPIEËLING WEES
VAN DIE GEMEENSKAP WAARIN DAARDIE SKOOL GELEË
IS.
Deur te gaan stem (of nie), is dit in u hande hoe u gemeenskap
weerspieël gaan word.
(Inligting uit die DK-nuusbrief 1/2006; Bydrae deur Paul
Colditz, Nasionale Voorsitter van FEDSAS.)
Van wie se kinders praat hulle?
Die poging van die Kaapse Onderwysdepartement om
Engelse leerders by die Laerskool Mikro in te forseer, het die
gevolg gehad dat eers die Kaapse Hoë Hof en toe die Hoogste
Hof van Appèl uitspraak teen die Onderwysdepartement gegee
het.
In plaas daarvan om in die Mikro-saak te appelleer na die
Konstitusionele Hof het die Minister van Onderwys 'n
wetsontwerp daargestel in terme waarvan die
aanbevelingsmagte van beheerliggame van skole in die
toekoms gewysig sal word.
'n Woordvoerder van die Minister het ontken dat die
voorgenome wetswysigings die magte van beheerliggame sal
inkort. In teenstelling hiermee het die Minister egter beweer dat
sommige beheerliggame nie saamgewerk het met die regering
se bedoeling om te transformeer en toegang tot opvoeding te
verseker nie, m.a.w. dat hulle in effek onredelik opgetree het.
Die Minister se voorgenome wetswysiging is onnodig. Die
werksaamhede van 'n beheerliggaam kan ingevolge die
huidige artikel 22 van die Skolewet 1996 deur die hoof van die
betrokke onderwysdepartement op redelike gronde tersyde
gestel word.
Volgens die Skolewet moet die ouers van leerders die
meerderheid op 'n beheerliggaam hê. 'n Beheerliggaam kan
ingevolge huidige wetgewing onder meer die taalbeleid van die
betrokke skool vasstel. Wat is meer redelik as dit? In
aansluiting hierby is NAPTOSA se standpunt egter dat " ... the
current system, in which school governing bodies appoint
teachers independently of the government, was [is?] open
to abuse and fostered favouritism". Moet die aanstelling
van onderwysers dan van die regering afhanklik wees?
Dit is ironies dat die Skolewet, wat die belange van ouers en hul
kinders beskerm, nie deur die vorige regering (vóór 1994)
daargestel is nie, maar deur die ANC-regering self in 1996. 'n
Verdere en groter ironie is dat die ANC-regering self die VN se
Universele Verklaring van Menseregte, 1948, onderskryf het,
wat die volgende verg: "Parents have a prior right to choose
the kind of education that shall be given to their children."
Blykbaar sal sommige bevoegdhede van beheerliggame in die
toekoms na skoolhoofde oorgeplaas word, d.w.s. persone wat
deur onderwysdepartemente aangestel en besoldig word. Die
enigste redelike afleiding wat mens kan maak is dat die
voorgestelde wetgewing onder meer beoog om beheerliggame
wat volgens die owerhede halstarrig optree deur 'n Afrikaanse
taalbeleid te aanvaar (soos die Mikro-skool), kort te vat.
Die Minister van Onderwys behoort nou vir ons te sê met wie se
kinders het ons hier te doen: onderwysdepartemente s'n,
skoolhoofde s'n of ouers s'n?
(Prof A C Cilliers, Stellenbosch)

Tant Lydia Hendricks se verhaal
In November 2005 reël Riana Scheepers en Nicci Thabo 'n
kortverhaalwedstryd oor plaasstories waarvoor hulle meer
as 300 inskrywings ontvang. Die kompetisie het saamgeval
met die 300-jaarvieringe van De Compagnie, die pragplaas
naby Wellington - waarop Riana en haar man, Johan
Loubser, wyne en brandewyn maak. Die Vriende van
Afrikaans het 'n prys van 'n R1000 geskenk in die kategorie
van voorheen ongepubliseerde bruin en swart skrywers. En
die wenner van die prys was mev Lydia Hendricks van
Stellenbosch. Wat hierdie wenner so besonders maak, is
die feit dat sy 80 jaar oud is! Haar kleinkind het haar oorreed
om in te skryf omdat tant Lydia op die plaas Steenwerp in die
distrik Porterville grootgeword het en dus baie stories oor die
lewe op 'n plaas te vertel het. Tant Lydia was in die wolke oor
die prys aangesien sy nog nooit in haar lewe 'n prys gewen
het nie. Ons plaas met groot graagte tant Lydia se verhaal.
Die heuningswaaier
Ek, Lydia Hendricks, het op 'n plaas grootgeword. Maar dit
was meer as 'n plaas. Dit was 'n plaas met wingerde en
koringlande en melkkoeie en skape.
Dit was ook 'n plaas met mense.
Daar was 'n groot kelder op die plaas. Met parstyd as die
druiwe ryp is, dan is ons kinders almal in die wingerd en ons
sny druiwe laat dit goed goed gaan. Ek was baie lief vir
parstyd, dit is 'n anderster tyd op die plaas. Die mense werk
hard, die son brand jou klaar, maar daar is 'n ander gees op
die plaas in dié tyd.
As die mos reg is, dan maak my ouma vir die kinders
mosbolletjies.
Daar was groot koringlande. Kom koringtyd, dan dreun die
dorsmasjiene deur die ryp lande. Die manne werk en die
kinders speel in die gedorste strooi. Saans brand jou lyf as
jy bad.
My oupa het die koeie gemelk. Hy was die melkman op die
plaas. Daar was mettertyd 'n moderne melkmasjien. As die
melk inkom, word die melk geskei en dan word botter en
karringmelk en kaas gemaak.
Moenie van die skape praat nie! As die skape geskeer word
en my oupa skuif hulle so tussen sy bene in, dan is hulle wild!
Maar Oupa hou vas en skeer dat die wol waai.
Heuning. Daar was ook byneste in kaste op die plaas. Ek
was die heuningswaaier. My potjies heuning was
glashelder.
Die plaas was in die Porterville-distrik. Steenwerp, was die
plaas se naam.
Daar is nou nie meer só 'n plaas nie. Net 'n groot
gevangenis wat op die plaas gebou is. Voorberg
Gevangenis.
Ek is 'n ou vrou van tagtig jaar oud. Ek verlang na 'n tyd toe
niemand in die gevangenis was nie. Toe ons geleef het van
mosbolletjies en koringstrooi en karringmelk.
En heuning.
2006*Jaar van die Afrikatale*2006*Jaar van die Afrikatale*2006*Jaar van Afrikatale*2006*Jaar
DANKIE SUSSIE
Afrikaans is die taal waarin ons lag, en huil. Afrikaans is
die taal waarin ons feesvier, maar ook rou. Die volgende
gedig is geskryf deur 'n jong man vir sy ouer suster, Carli,
wat in 2004 tragies in 'n motorongeluk gesterf het.
Dankie aan Marius, Theo-Charl, Marie en Charles Kieck
wat toestemming gegee het dat ons dit mag plaas.
Dankie Sussie, já, dankie dankie
Dankie sussie vir nog 'n dag
Wat ek en jy so saam kon lag.
Dankie sussie vir élke dag
Wat ons saam kon wees tot laat die nag.
Dankie sussie vir al jou hulp
In my lewe was jy 'n goud geel tulp,
Dankie sussie vir elke bak en brou
Daardie liefde is soos deeg deur my vingers gevou.
En nou is dit ook als verby,
Maar eintlik 'n nuwe perspektief vir my.
Want deur jou liefde in my hart,
Voel ek verlos van alle diepe smart.
Maar nou vra ek 'n laaste gunsie,
En asse-groot-blief doen dit vir my.
Sprei oop jou vlerke,
Wyd en groot, jou nuwe vlerke.
En vlieg soos 'n arend,
Sweef soos 'n berghaan.
Sweef vir my, want ek's bloot net mens
En om te vlieg soos 'n arend is nog altyd my grootste
wens.
So gaan nou in vrede,
Jy's mos vry van óns hede.
En sprei daai vlerke,
En sweef oor ons lewens.
Dankie sussie, já dankie dankie.
Jy was en is die vetkryt van my lewe!
(Marius Kieck)
Ledegeld
U ledegeld vir 2006 is nou betaalbaar. Dit beloop nog steeds
R100 per jaar. Met hierdie bydrae help u ondermeer om
Doendinge na 2000 belangstellendes landwyd te versprei
en ook om die VVA-kantoor op Stellenbosch in stand te hou.
Baie dankie!
Baie dankie aan almal wat ledegeld betaal het. Laat weet ons asseblief van enige
adresveranderinge, en ook as u die nuusbrief liewer per e-pos wil ontvang. As u sou wou,
kan u Doendinge gerus dupliseer en verder versprei.