02.05.2013 Views

Download PDF met de volledige tekst - Out of Art

Download PDF met de volledige tekst - Out of Art

Download PDF met de volledige tekst - Out of Art

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

The place to be; Verbeke Foundation, Kemzeke<br />

<strong>tekst</strong>: phia verstraete foto’s: leon hermans<br />

Gedroom<strong>de</strong> locatie<br />

Samen <strong>met</strong> zijn vrouw Carla, bouw<strong>de</strong> Geert Verbeke<br />

(1953) zijn transport- en overslagbedrijf om tot<br />

een ‘kunstsite’ voor he<strong>de</strong>ndaagse kunst. Zon<strong>de</strong>r<br />

enige vorm van subsidie realiseer<strong>de</strong>n zij <strong>de</strong> Verbeke<br />

Foundation. Sinds 2007 komen jaarlijks circa 17.000<br />

bezoekers van hein<strong>de</strong> en verre naar het Oost-Vlaamse<br />

Kemzeke. Niet alleen voor <strong>de</strong> bijzon<strong>de</strong>re locatie maar<br />

ook voor <strong>de</strong> kunst die hier op unieke wijze wordt<br />

gepresenteerd. Verslag van een winters bezoek aan<br />

<strong>de</strong> heringerichte loodsen op het uit gestrekte terrein<br />

van <strong>de</strong> Verbeke Foundation.<br />

Ontmoeting<br />

Het is ijzig koud en ik laat mijn jas voorlopig aan. Het museum is<br />

vandaag niet open voor publiek. Enkele jongeren proberen on<strong>de</strong>r<br />

luid gelach <strong>met</strong> verfrommel<strong>de</strong> kranten een houtkachel aan te<br />

steken, mid<strong>de</strong>n in het restaurant. Een man <strong>met</strong> een dikke trui en<br />

een grote bos grijs haar loopt <strong>met</strong> een fles butagas on<strong>de</strong>r zijn arm.<br />

Het is Geert Verbeke, oprichter van <strong>de</strong> Verbeke Foundation. Na<br />

het aansteken van <strong>de</strong> terrasverwarming beginnen we ons gesprek.<br />

Geert Verbeke blijkt een vrien<strong>de</strong>lijke en meeslepen<strong>de</strong> verteller.<br />

Hij runt dit kunstbedrijf samen <strong>met</strong> zijn vrouw, twee vaste<br />

me<strong>de</strong>werkers en enkele vrijwilligers. Jarenlang werkten zij <strong>met</strong><br />

veel plezier in hun eigen transportbedrijf Vegetra. Maar omdat<br />

Geert fysieke klachten kreeg, besloten zij het bedrijf te verkopen.<br />

Rechtsboven:<br />

Atelier Joep van Lieshout<br />

CasAnus, 2007<br />

Gemeng<strong>de</strong> techniek<br />

OUT OF ART MEI 2011 19<br />

p


In zijn vrije tijd verzamel<strong>de</strong> hij altijd al collages en assemblages.<br />

Langzamerhand ontstond <strong>de</strong> wens om zijn collectie voor een<br />

groter publiek toegankelijk te maken. Het voormalig transportbedrijf<br />

bleek <strong>de</strong> gedroom<strong>de</strong> locatie.<br />

Het terrein<br />

In drie jaar tijd maakten zij het 12 hectare grote buitengebied<br />

en <strong>de</strong> 20.000 vierkante <strong>met</strong>er over<strong>de</strong>kte ruimten beschikbaar<br />

voor zoals zij het zelf noemen, ‘een plek in beweging’. Het echtpaar<br />

heeft het uitdrukkelijk niet over een museum. Geert Verbeke<br />

noemt zichzelf een anarchist, probeert zelfvoorziend te zijn en<br />

weigert consequent alle subsidies. “Kijk maar eens naar <strong>de</strong> overgesubsidieer<strong>de</strong><br />

musea. Het geld gaat voornamelijk op aan lonen,<br />

een logge administratie en reizen. De kunstenaar komt op <strong>de</strong><br />

laatste plaats. Bovendien is zijn werk tentoongesteld tussen vier<br />

steriele muren. En heb je enig i<strong>de</strong>e hoeveel manuren er gaan zitten<br />

in het aanvragen van subsidie?”<br />

Verbeke is trots op zijn cultureel on<strong>de</strong>rnemerschap en <strong>de</strong> bijbehoren<strong>de</strong><br />

onafhankelijkheid. De kunstenaars en <strong>de</strong> kunstwerken<br />

20 OUT OF ART MEI 2011<br />

komen op <strong>de</strong> eerste plaats. Hij on<strong>de</strong>rsteunt beginnen<strong>de</strong> kunstenaars<br />

en ontplooit nevenactiviteiten als bedrijfsevenementen,<br />

personeelsfeesten en beurzen om het bedrijf te financieren.<br />

Voor <strong>de</strong> echte liefhebber is er zelfs een Bed & Breakfast <strong>met</strong> <strong>de</strong><br />

mogelijkheid tot overnachting in <strong>de</strong> CasAnus 2007, een object in<br />

<strong>de</strong> vorm van <strong>de</strong> menselijke darm van Joep van Lieshout (1963) <strong>of</strong><br />

in <strong>de</strong> Campingflat van Kevin van Braak (1975). Elke verdieping van<br />

<strong>de</strong>ze flat beschikt over een tentje en een haardvuur. Bei<strong>de</strong> kunstwerken<br />

staan uitnodigend te wachten in het landschap.<br />

Verbeke leidt rond. Het terrein is overdon<strong>de</strong>rend. Het is zo<br />

uitgestrekt dat je onmogelijk alles op één dag kunt bekijken.<br />

Herhalingsbezoek is dan ook een must. De grote loodsen en kassen<br />

zijn efficiënt ingericht als expositieruimten. Een riviertje doorsnijdt<br />

het landschap en er is een grote vijver en een bijenkas. Allemaal te<br />

bezoeken en <strong>de</strong> moeite waard. Alleen al voor <strong>de</strong> sfeer. Een zwarte<br />

bosrand begrenst het terrein. Kippen lopen achteloos te pikken in<br />

<strong>de</strong> har<strong>de</strong> grond. Overal zijn monumentale kunstobjecten te zien.<br />

Het transporteren van het zware materiaal zal voor Verbeke <strong>met</strong> zijn<br />

transportachtergrond vast geen moeilijkhe<strong>de</strong>n opgeleverd hebben.<br />

Links: Keith Haring<br />

Channel Surf Club, 1987<br />

Verf op container<br />

Rechts: Theo Jansen<br />

Animaris ordis, 2008<br />

pvc


De collectie<br />

Een loods is speciaal ingericht om een <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> collectie permanent<br />

tentoon te stellen. Verbeke begon zijn verzameling in 1989.<br />

Met ruim tweeduizend stuks is het inmid<strong>de</strong>ls uitgegroeid tot een<br />

van <strong>de</strong> grootste collecties collages en assemblages in Europa. Dat<br />

collagekunst soms neerbuigend wordt afgedaan als ‘knutselkunst’<br />

<strong>de</strong>ert hem niet. In 1990 kocht hij zijn eerste collage, een werk<br />

uit 1953 van Jean Jacques Gaillard (1890-1976). Zijn verzameling<br />

behelst objecten van voornamelijk Belgische kunstenaars uit<br />

<strong>de</strong> twintigste eeuw. Het omvat avant-gar<strong>de</strong> meesterwerken uit<br />

<strong>de</strong> jaren twintig, maar ook veel werk uit <strong>de</strong> bloeiperio<strong>de</strong> van <strong>de</strong><br />

collagekunst, zo rond <strong>de</strong> jaren vijftig tot zeventig. Paul Joostens<br />

(1889-1960), Henri Van Straten (1892-1944), Michel Seuphor<br />

(1901-1999), Marcel-Louis Baugniet (1896-1995) zijn slechts enkele<br />

vertegenwoordigers. Ook werk van dichters en kunstcritici zoals<br />

Hugo Claus (1929-2008) en Louis Paul Boon (1912-1979), ontbreekt<br />

niet. Het is dan ook niet verwon<strong>de</strong>rlijk dat internationale musea<br />

graag grasduinen in <strong>de</strong>ze indrukwekken<strong>de</strong> en omvangrijke collectie.<br />

Aan het Museum van Boekarest, het Centre Georges Pompidou en<br />

Linksboven:<br />

© Camiel van Breedam<br />

Waterzuiveringsstation<br />

Hout<br />

c/o Pictoright Amsterdam 2011<br />

Linkson<strong>de</strong>r:<br />

Raphaël Opstaele<br />

Phoenix, 1982/1983<br />

Hout<br />

het Louvre in Parijs en het nieuwe Musée <strong>de</strong>s Beaux-<strong>Art</strong>s te Mons<br />

wer<strong>de</strong>n al bruiklenen ter beschikking gesteld.<br />

In een lange gang zijn verschillen<strong>de</strong> objecten samengebracht<br />

on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> noemer Archive for the Future. Het is een project van <strong>de</strong><br />

outsi<strong>de</strong>r Jacobus Kloppenburg (1930). Zijn werk werd jarenlang<br />

opgeslagen in containers en in 2008, na veel juridisch getouwtrek,<br />

bijna volledig vernietigd door <strong>de</strong> gemeente Amsterdam. Slechts<br />

een klein ge<strong>de</strong>elte is bewaard gebleven en wordt hier tentoongesteld.<br />

In <strong>de</strong> expositieruimtes is zowel he<strong>de</strong>ndaagse kunst als mo<strong>de</strong>rne<br />

kunst te bewon<strong>de</strong>ren. Zo zien we een van <strong>de</strong> kenmerken<strong>de</strong> strandbeesten<br />

van Theo Jansen (1948), volledig vervaardigd uit pvc pijpjes<br />

en een beschil<strong>de</strong>r<strong>de</strong> container van Keith Haring (1958-1990). De<br />

Ghanese doodskisten in <strong>de</strong> vorm van dieren zijn inmid<strong>de</strong>ls van hun<br />

functie ontdaan en dragen nu het predicaat volkskunst.<br />

Verbeke is niet gespecialiseerd in <strong>Out</strong>si<strong>de</strong>r <strong>Art</strong>, maar <strong>de</strong>ze kunst<br />

maakt wel <strong>de</strong>el uit van zijn collectie. In 2009 wijd<strong>de</strong> hij zelfs<br />

een speciale tentoonstelling aan <strong>de</strong>ze kunstvorm on<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />

titel ‘Backyard Genius; <strong>Out</strong>si<strong>de</strong>r <strong>Art</strong>’. In samenwerking <strong>met</strong> <strong>de</strong> p<br />

Rechts:<br />

Aeneas Wil<strong>de</strong>r<br />

Dome, 2008<br />

Hout<br />

OUT OF ART MEI 2011 21


Stichting Collectie <strong>de</strong> Stadsh<strong>of</strong> wer<strong>de</strong>n ruim hon<strong>de</strong>rd collages,<br />

assemblages en apparaten tentoongesteld van beken<strong>de</strong> outsi<strong>de</strong>rs<br />

als Willem van Genk (1927-2005), Chris Hippkis (1964), Gerard<br />

van Lankveld (1947) en vele an<strong>de</strong>ren. Ook al gaat zijn aandacht<br />

niet direct uit naar <strong>Out</strong>si<strong>de</strong>r <strong>Art</strong>, misschien kunnen we hem zelf<br />

wel <strong>de</strong> outsi<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> museumdirecteuren noemen? “Dat zou<br />

kunnen”, glimlacht hij.<br />

Tij<strong>de</strong>lijke werkplekken<br />

Verbeke wil een podium bie<strong>de</strong>n aan zowel beginnen<strong>de</strong> als gevestig<strong>de</strong><br />

kunstenaars. Naast <strong>de</strong> mogelijkheid tot exposeren biedt<br />

hij hen tij<strong>de</strong>lijke atelierruimte. Ze kunnen hier werken, eten en<br />

overnachten. “Op die manier creëer je groei en beweging op je<br />

werkplek.” Een van <strong>de</strong> gevestig<strong>de</strong> kunstenaars die hij bewon<strong>de</strong>rt is<br />

Jan Fabre (1958). De installatie Ik spuw op mijn graf, een hommage<br />

aan <strong>de</strong> kunstzinnige Fransman Boris Vian (1920-1959), bestaat uit<br />

hon<strong>de</strong>r<strong>de</strong>n (graf)stenen <strong>met</strong> op een aantal daarvan <strong>de</strong> naam van een<br />

insect. Geboorte- en sterftedata verwijzen naar dichters en filos<strong>of</strong>en<br />

die Fabre bewon<strong>de</strong>rt. Hun namen zijn te vin<strong>de</strong>n op een muur.<br />

22 OUT OF ART MEI 2011<br />

El<strong>de</strong>rs kleit een jonge kunstenares geconcentreerd aan een<br />

sculptuur. Ze heeft haar tentje bij zich en verblijft hier enige<br />

tijd. Verbeke wijst op een levend kunstwerk in wording, The<br />

Cosmopolitian Chicken van Koen van Mechelen (1965). Zo op het<br />

oog lijkt het een gewoon kippenhok <strong>met</strong> leven<strong>de</strong> kippen, maar<br />

niets is min<strong>de</strong>r waar. Elke kip heeft meegedaan aan een kruisingsproject.<br />

De Mechelse Koekoek, Redcap, Uilebaard, Mechelse<br />

Bresse, Mechelse Dresdner zijn allemaal opgetekend. “Hier wordt<br />

niet gestreefd naar raszuiverheid, maar zijn <strong>de</strong> kippen ijzersterk<br />

gewor<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> genenvermenging. De kunstenaar toont hier <strong>de</strong><br />

noodzaak van <strong>de</strong> multiculturele samenleving aan.”<br />

Natuur en kunst<br />

Het valt op: kunstenaars die natuurlijke processen en biotechnologie<br />

<strong>met</strong> elkaar verbin<strong>de</strong>n zijn hier sterk vertegenwoordigd.<br />

Neem bijvoorbeeld die petunia in <strong>de</strong> terracottabloempot waarvan<br />

<strong>de</strong> plant geïnjecteerd is <strong>met</strong> een gen van <strong>de</strong> kunstenaar.<br />

Een dubbelzijdig glazen schil<strong>de</strong>rij bevat bloed. Het toont aan<br />

dat bloed veran<strong>de</strong>rt van kleur en substantie al naar gelang <strong>de</strong><br />

Sachi Miaychi<br />

The Gate, 2010<br />

Hout en cement


“Onze tentoonstellingsruimte wil<br />

geen oase zijn. Onze presentatie<br />

is onvoltooid, in beweging,<br />

ongepolijst, contradictorisch,<br />

slordig, complex, onharmonieus,<br />

levend en onmonumentaal, zoals<br />

<strong>de</strong> wereld buiten <strong>de</strong> museum-<br />

muren”, aldus Geert Verbeke<br />

Linksboven:<br />

Christian Bors en Marius Ritiu<br />

This one goes out to the ones we loved<br />

Papier, schuim, polyester<br />

Linkson<strong>de</strong>r:<br />

Stan Wannet<br />

De Hon<strong>de</strong>nmepper, 2008<br />

Gemeng<strong>de</strong> techniek<br />

omgevingstemperatuur hoger <strong>of</strong> lager is. Dat kunst en natuur<br />

onlosmakelijk <strong>met</strong> elkaar verbon<strong>de</strong>n zijn, is ook goed te zien in<br />

het werk van Martin uit <strong>de</strong>n Boogaard (1944). Hij ont<strong>de</strong>kte in<br />

zijn laboratoriumatelier dat <strong>de</strong> elektrische impulsen uit dood<br />

organisch materiaal te vertalen zijn naar een computerscherm. Ik<br />

kijk nieuwsgierig naar het ontbindingsproces van een inktvislijkje<br />

en volg <strong>de</strong> bijbehoren<strong>de</strong> digitale gelui<strong>de</strong>n en bewegingen op het<br />

scherm. Verbeke kocht van <strong>de</strong>ze kunstenaar het werk De verborgen<br />

werkelijkheid. Delen van een geslachte koe wor<strong>de</strong>n in een installatie<br />

van negen glazen kubussen geëxposeerd. Een verwijzing<br />

naar Damien Hirst (1944) is snel gemaakt, maar Verbeke vertelt<br />

dat Uit <strong>de</strong>n Boogaard al in 1990 zijn eerste do<strong>de</strong> koe in glazen<br />

stolpen plaatste. Volgens diens filos<strong>of</strong>ie is materie voortdurend<br />

in beweging, zowel in leven<strong>de</strong> als in do<strong>de</strong> wezens. Alle st<strong>of</strong>fen<br />

on<strong>de</strong>rgaan onophou<strong>de</strong>lijk chemische reacties <strong>met</strong> elkaar, zodat<br />

ze blijven veran<strong>de</strong>ren. Dit gebeurt in alle organismen, dus het<br />

maken van een wezenlijk on<strong>de</strong>rscheid tussen leven en dood is<br />

eigenlijk onmogelijk gewor<strong>de</strong>n. Zo bezien bestaat er in principe<br />

geen verschil tussen het een <strong>of</strong> het an<strong>de</strong>r. “Mijn vrouw moest er p<br />

Rechts:<br />

Maarten Van<strong>de</strong>n Eyn<strong>de</strong><br />

Taxonomic Trophies, 2005-he<strong>de</strong>n<br />

Hout<br />

OUT OF ART MEI 2011 23


wel even aan wennen toen ik <strong>de</strong> do<strong>de</strong> koe aankocht. Maar ach, na<br />

een tijdje was ze er aan gewend”. Dit is iets dat ik me goed kan<br />

voorstellen. Op <strong>de</strong> een <strong>of</strong> an<strong>de</strong>re manier trekt het aan om naar het<br />

ont bindingsproces te kijken maar tegelijkertijd stoot het af. Een<br />

interessant verschijnsel.<br />

In <strong>de</strong> serres waarin bomen en sierplanten wor<strong>de</strong>n gekweekt<br />

staat het vol <strong>met</strong> kunstwerken. Het zonlicht in <strong>de</strong> kas werpt een<br />

ro<strong>de</strong> gloed en geeft wat warmte aan <strong>de</strong>ze kou<strong>de</strong> dag. Hier is het<br />

goed bivakkeren en dat is ook wel te zien aan <strong>de</strong> vele tentjes die<br />

er staan. Verbeke krijgt een dringend telefoontje en moet weg. Ik<br />

neem afscheid van een on<strong>de</strong>rnemend man die zijn passie voor <strong>de</strong><br />

kunst op unieke wijze <strong>de</strong>elt. Een ding is zeker, als ik hier nog eens<br />

terugkeer staan er weer an<strong>de</strong>re tentjes <strong>met</strong> an<strong>de</strong>re kunstenaars.<br />

Zo blijven zij in <strong>de</strong> voortduren<strong>de</strong> beweging die zo noodzakelijk is<br />

voor het scheppen van nieuwe objecten en gedachten. Een betere<br />

infrastructuur dan die van <strong>de</strong> Verbeke Foundation kunnen zij zich<br />

daarbij niet wensen.<br />

www.verbekefoundation.com<br />

L.A. Raeven<br />

Wild Zone I, 2001<br />

Vi<strong>de</strong>o<br />

24 OUT OF ART MEI 2011<br />

Jescika van Overveld<br />

Jescika van Overveld (1969) schil<strong>de</strong>rt <strong>de</strong><br />

wereld altijd in or<strong>de</strong>lijke lagen. Meestal<br />

zijn het schoollokalen <strong>of</strong> toeristische trekpleisters.<br />

Scooters en kleine auto’s scheuren<br />

door het landschap. Straatstenen zijn in<br />

wiskundige patronen gelegd. Badgasten<br />

liggen in rijen van tien te consumeren langs<br />

gefantaseer<strong>de</strong> kusten. Haar perspectief<br />

doet <strong>de</strong>nken aan bouwplaten uit <strong>de</strong> jaren<br />

vijftig.<br />

An<strong>de</strong>rs dan an<strong>de</strong>rs<br />

Op het schil<strong>de</strong>rij Het Laatste Avondmaal laat<br />

Jescika ons voor <strong>de</strong> veran<strong>de</strong>ring aanschuiven<br />

bij <strong>de</strong>rtien kin<strong>de</strong>ren, volwassenen, kabouters?<br />

Hun geslacht is onbepaald, al lijken hun lippen<br />

gestift en hun groene, blauwe en bruine ogen<br />

zorgvuldig opgemaakt. Ze staren. Hun han<strong>de</strong>n<br />

<strong>met</strong> roodgelakte nagels liggen op tafel. Zes<br />

gasten hebben een bord <strong>met</strong> verschillen<strong>de</strong><br />

gerechten, alle in <strong>de</strong> vorm van het Ying Yang<br />

teken. Vijf gasten lijken paaseitjes voor zich te<br />

hebben van pure en melkchocola<strong>de</strong>. Sommigen<br />

hebben er zes, sommigen zeven en één heeft<br />

er acht. Een persoon heeft een <strong>tekst</strong> voor zich.<br />

Is <strong>de</strong>ze paasmaaltijd religieus bedoeld? Is dit<br />

Christus? Of een geschriftgeleer<strong>de</strong> ? En wie zit<br />

naast hem in het roze shirt, zon<strong>de</strong>r bord, zon<strong>de</strong>r<br />

eitjes? Is dat misschien <strong>de</strong> Christusfiguur?<br />

Ik zoek Judas en <strong>de</strong>nk <strong>de</strong>ze te vin<strong>de</strong>n in het<br />

zwarte shirt. Maar ik twijfel door diegene die<br />

wel aan tafel zit, maar niet mee eet. Hij is <strong>de</strong><br />

enige blon<strong>de</strong>, een echte outsi<strong>de</strong>r. Of is hij dan<br />

juist <strong>de</strong> verlichten<strong>de</strong> figuur, <strong>de</strong> gastheer? In <strong>de</strong><br />

schaal tel ik twaalf grote, beschil<strong>de</strong>r<strong>de</strong> eieren.<br />

Dus…een te weinig. Net als ik <strong>de</strong>nk Judas<br />

gelokaliseerd te hebben, zie ik dat ie<strong>de</strong>reen <strong>de</strong><br />

kleur van zijn ho<strong>of</strong>d<strong>de</strong>ksel <strong>de</strong>elt <strong>met</strong> <strong>de</strong> kleur<br />

van het shirt van zijn buurman. Ie<strong>de</strong>reen,<br />

www.kunstwerkplaats.nl<br />

Jescika van Overveld<br />

Het Laatste Avondmaal, 2007<br />

Acryl op doek, 60 x 80 cm<br />

Particuliere collectie

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!