02.05.2013 Views

Download PDF met de volledige tekst - Out of Art

Download PDF met de volledige tekst - Out of Art

Download PDF met de volledige tekst - Out of Art

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

The place to be; Verbeke Foundation, Kemzeke<br />

<strong>tekst</strong>: phia verstraete foto’s: leon hermans<br />

Gedroom<strong>de</strong> locatie<br />

Samen <strong>met</strong> zijn vrouw Carla, bouw<strong>de</strong> Geert Verbeke<br />

(1953) zijn transport- en overslagbedrijf om tot<br />

een ‘kunstsite’ voor he<strong>de</strong>ndaagse kunst. Zon<strong>de</strong>r<br />

enige vorm van subsidie realiseer<strong>de</strong>n zij <strong>de</strong> Verbeke<br />

Foundation. Sinds 2007 komen jaarlijks circa 17.000<br />

bezoekers van hein<strong>de</strong> en verre naar het Oost-Vlaamse<br />

Kemzeke. Niet alleen voor <strong>de</strong> bijzon<strong>de</strong>re locatie maar<br />

ook voor <strong>de</strong> kunst die hier op unieke wijze wordt<br />

gepresenteerd. Verslag van een winters bezoek aan<br />

<strong>de</strong> heringerichte loodsen op het uit gestrekte terrein<br />

van <strong>de</strong> Verbeke Foundation.<br />

Ontmoeting<br />

Het is ijzig koud en ik laat mijn jas voorlopig aan. Het museum is<br />

vandaag niet open voor publiek. Enkele jongeren proberen on<strong>de</strong>r<br />

luid gelach <strong>met</strong> verfrommel<strong>de</strong> kranten een houtkachel aan te<br />

steken, mid<strong>de</strong>n in het restaurant. Een man <strong>met</strong> een dikke trui en<br />

een grote bos grijs haar loopt <strong>met</strong> een fles butagas on<strong>de</strong>r zijn arm.<br />

Het is Geert Verbeke, oprichter van <strong>de</strong> Verbeke Foundation. Na<br />

het aansteken van <strong>de</strong> terrasverwarming beginnen we ons gesprek.<br />

Geert Verbeke blijkt een vrien<strong>de</strong>lijke en meeslepen<strong>de</strong> verteller.<br />

Hij runt dit kunstbedrijf samen <strong>met</strong> zijn vrouw, twee vaste<br />

me<strong>de</strong>werkers en enkele vrijwilligers. Jarenlang werkten zij <strong>met</strong><br />

veel plezier in hun eigen transportbedrijf Vegetra. Maar omdat<br />

Geert fysieke klachten kreeg, besloten zij het bedrijf te verkopen.<br />

Rechtsboven:<br />

Atelier Joep van Lieshout<br />

CasAnus, 2007<br />

Gemeng<strong>de</strong> techniek<br />

OUT OF ART MEI 2011 19<br />

p


In zijn vrije tijd verzamel<strong>de</strong> hij altijd al collages en assemblages.<br />

Langzamerhand ontstond <strong>de</strong> wens om zijn collectie voor een<br />

groter publiek toegankelijk te maken. Het voormalig transportbedrijf<br />

bleek <strong>de</strong> gedroom<strong>de</strong> locatie.<br />

Het terrein<br />

In drie jaar tijd maakten zij het 12 hectare grote buitengebied<br />

en <strong>de</strong> 20.000 vierkante <strong>met</strong>er over<strong>de</strong>kte ruimten beschikbaar<br />

voor zoals zij het zelf noemen, ‘een plek in beweging’. Het echtpaar<br />

heeft het uitdrukkelijk niet over een museum. Geert Verbeke<br />

noemt zichzelf een anarchist, probeert zelfvoorziend te zijn en<br />

weigert consequent alle subsidies. “Kijk maar eens naar <strong>de</strong> overgesubsidieer<strong>de</strong><br />

musea. Het geld gaat voornamelijk op aan lonen,<br />

een logge administratie en reizen. De kunstenaar komt op <strong>de</strong><br />

laatste plaats. Bovendien is zijn werk tentoongesteld tussen vier<br />

steriele muren. En heb je enig i<strong>de</strong>e hoeveel manuren er gaan zitten<br />

in het aanvragen van subsidie?”<br />

Verbeke is trots op zijn cultureel on<strong>de</strong>rnemerschap en <strong>de</strong> bijbehoren<strong>de</strong><br />

onafhankelijkheid. De kunstenaars en <strong>de</strong> kunstwerken<br />

20 OUT OF ART MEI 2011<br />

komen op <strong>de</strong> eerste plaats. Hij on<strong>de</strong>rsteunt beginnen<strong>de</strong> kunstenaars<br />

en ontplooit nevenactiviteiten als bedrijfsevenementen,<br />

personeelsfeesten en beurzen om het bedrijf te financieren.<br />

Voor <strong>de</strong> echte liefhebber is er zelfs een Bed & Breakfast <strong>met</strong> <strong>de</strong><br />

mogelijkheid tot overnachting in <strong>de</strong> CasAnus 2007, een object in<br />

<strong>de</strong> vorm van <strong>de</strong> menselijke darm van Joep van Lieshout (1963) <strong>of</strong><br />

in <strong>de</strong> Campingflat van Kevin van Braak (1975). Elke verdieping van<br />

<strong>de</strong>ze flat beschikt over een tentje en een haardvuur. Bei<strong>de</strong> kunstwerken<br />

staan uitnodigend te wachten in het landschap.<br />

Verbeke leidt rond. Het terrein is overdon<strong>de</strong>rend. Het is zo<br />

uitgestrekt dat je onmogelijk alles op één dag kunt bekijken.<br />

Herhalingsbezoek is dan ook een must. De grote loodsen en kassen<br />

zijn efficiënt ingericht als expositieruimten. Een riviertje doorsnijdt<br />

het landschap en er is een grote vijver en een bijenkas. Allemaal te<br />

bezoeken en <strong>de</strong> moeite waard. Alleen al voor <strong>de</strong> sfeer. Een zwarte<br />

bosrand begrenst het terrein. Kippen lopen achteloos te pikken in<br />

<strong>de</strong> har<strong>de</strong> grond. Overal zijn monumentale kunstobjecten te zien.<br />

Het transporteren van het zware materiaal zal voor Verbeke <strong>met</strong> zijn<br />

transportachtergrond vast geen moeilijkhe<strong>de</strong>n opgeleverd hebben.<br />

Links: Keith Haring<br />

Channel Surf Club, 1987<br />

Verf op container<br />

Rechts: Theo Jansen<br />

Animaris ordis, 2008<br />

pvc


De collectie<br />

Een loods is speciaal ingericht om een <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> collectie permanent<br />

tentoon te stellen. Verbeke begon zijn verzameling in 1989.<br />

Met ruim tweeduizend stuks is het inmid<strong>de</strong>ls uitgegroeid tot een<br />

van <strong>de</strong> grootste collecties collages en assemblages in Europa. Dat<br />

collagekunst soms neerbuigend wordt afgedaan als ‘knutselkunst’<br />

<strong>de</strong>ert hem niet. In 1990 kocht hij zijn eerste collage, een werk<br />

uit 1953 van Jean Jacques Gaillard (1890-1976). Zijn verzameling<br />

behelst objecten van voornamelijk Belgische kunstenaars uit<br />

<strong>de</strong> twintigste eeuw. Het omvat avant-gar<strong>de</strong> meesterwerken uit<br />

<strong>de</strong> jaren twintig, maar ook veel werk uit <strong>de</strong> bloeiperio<strong>de</strong> van <strong>de</strong><br />

collagekunst, zo rond <strong>de</strong> jaren vijftig tot zeventig. Paul Joostens<br />

(1889-1960), Henri Van Straten (1892-1944), Michel Seuphor<br />

(1901-1999), Marcel-Louis Baugniet (1896-1995) zijn slechts enkele<br />

vertegenwoordigers. Ook werk van dichters en kunstcritici zoals<br />

Hugo Claus (1929-2008) en Louis Paul Boon (1912-1979), ontbreekt<br />

niet. Het is dan ook niet verwon<strong>de</strong>rlijk dat internationale musea<br />

graag grasduinen in <strong>de</strong>ze indrukwekken<strong>de</strong> en omvangrijke collectie.<br />

Aan het Museum van Boekarest, het Centre Georges Pompidou en<br />

Linksboven:<br />

© Camiel van Breedam<br />

Waterzuiveringsstation<br />

Hout<br />

c/o Pictoright Amsterdam 2011<br />

Linkson<strong>de</strong>r:<br />

Raphaël Opstaele<br />

Phoenix, 1982/1983<br />

Hout<br />

het Louvre in Parijs en het nieuwe Musée <strong>de</strong>s Beaux-<strong>Art</strong>s te Mons<br />

wer<strong>de</strong>n al bruiklenen ter beschikking gesteld.<br />

In een lange gang zijn verschillen<strong>de</strong> objecten samengebracht<br />

on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> noemer Archive for the Future. Het is een project van <strong>de</strong><br />

outsi<strong>de</strong>r Jacobus Kloppenburg (1930). Zijn werk werd jarenlang<br />

opgeslagen in containers en in 2008, na veel juridisch getouwtrek,<br />

bijna volledig vernietigd door <strong>de</strong> gemeente Amsterdam. Slechts<br />

een klein ge<strong>de</strong>elte is bewaard gebleven en wordt hier tentoongesteld.<br />

In <strong>de</strong> expositieruimtes is zowel he<strong>de</strong>ndaagse kunst als mo<strong>de</strong>rne<br />

kunst te bewon<strong>de</strong>ren. Zo zien we een van <strong>de</strong> kenmerken<strong>de</strong> strandbeesten<br />

van Theo Jansen (1948), volledig vervaardigd uit pvc pijpjes<br />

en een beschil<strong>de</strong>r<strong>de</strong> container van Keith Haring (1958-1990). De<br />

Ghanese doodskisten in <strong>de</strong> vorm van dieren zijn inmid<strong>de</strong>ls van hun<br />

functie ontdaan en dragen nu het predicaat volkskunst.<br />

Verbeke is niet gespecialiseerd in <strong>Out</strong>si<strong>de</strong>r <strong>Art</strong>, maar <strong>de</strong>ze kunst<br />

maakt wel <strong>de</strong>el uit van zijn collectie. In 2009 wijd<strong>de</strong> hij zelfs<br />

een speciale tentoonstelling aan <strong>de</strong>ze kunstvorm on<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />

titel ‘Backyard Genius; <strong>Out</strong>si<strong>de</strong>r <strong>Art</strong>’. In samenwerking <strong>met</strong> <strong>de</strong> p<br />

Rechts:<br />

Aeneas Wil<strong>de</strong>r<br />

Dome, 2008<br />

Hout<br />

OUT OF ART MEI 2011 21


Stichting Collectie <strong>de</strong> Stadsh<strong>of</strong> wer<strong>de</strong>n ruim hon<strong>de</strong>rd collages,<br />

assemblages en apparaten tentoongesteld van beken<strong>de</strong> outsi<strong>de</strong>rs<br />

als Willem van Genk (1927-2005), Chris Hippkis (1964), Gerard<br />

van Lankveld (1947) en vele an<strong>de</strong>ren. Ook al gaat zijn aandacht<br />

niet direct uit naar <strong>Out</strong>si<strong>de</strong>r <strong>Art</strong>, misschien kunnen we hem zelf<br />

wel <strong>de</strong> outsi<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> museumdirecteuren noemen? “Dat zou<br />

kunnen”, glimlacht hij.<br />

Tij<strong>de</strong>lijke werkplekken<br />

Verbeke wil een podium bie<strong>de</strong>n aan zowel beginnen<strong>de</strong> als gevestig<strong>de</strong><br />

kunstenaars. Naast <strong>de</strong> mogelijkheid tot exposeren biedt<br />

hij hen tij<strong>de</strong>lijke atelierruimte. Ze kunnen hier werken, eten en<br />

overnachten. “Op die manier creëer je groei en beweging op je<br />

werkplek.” Een van <strong>de</strong> gevestig<strong>de</strong> kunstenaars die hij bewon<strong>de</strong>rt is<br />

Jan Fabre (1958). De installatie Ik spuw op mijn graf, een hommage<br />

aan <strong>de</strong> kunstzinnige Fransman Boris Vian (1920-1959), bestaat uit<br />

hon<strong>de</strong>r<strong>de</strong>n (graf)stenen <strong>met</strong> op een aantal daarvan <strong>de</strong> naam van een<br />

insect. Geboorte- en sterftedata verwijzen naar dichters en filos<strong>of</strong>en<br />

die Fabre bewon<strong>de</strong>rt. Hun namen zijn te vin<strong>de</strong>n op een muur.<br />

22 OUT OF ART MEI 2011<br />

El<strong>de</strong>rs kleit een jonge kunstenares geconcentreerd aan een<br />

sculptuur. Ze heeft haar tentje bij zich en verblijft hier enige<br />

tijd. Verbeke wijst op een levend kunstwerk in wording, The<br />

Cosmopolitian Chicken van Koen van Mechelen (1965). Zo op het<br />

oog lijkt het een gewoon kippenhok <strong>met</strong> leven<strong>de</strong> kippen, maar<br />

niets is min<strong>de</strong>r waar. Elke kip heeft meegedaan aan een kruisingsproject.<br />

De Mechelse Koekoek, Redcap, Uilebaard, Mechelse<br />

Bresse, Mechelse Dresdner zijn allemaal opgetekend. “Hier wordt<br />

niet gestreefd naar raszuiverheid, maar zijn <strong>de</strong> kippen ijzersterk<br />

gewor<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> genenvermenging. De kunstenaar toont hier <strong>de</strong><br />

noodzaak van <strong>de</strong> multiculturele samenleving aan.”<br />

Natuur en kunst<br />

Het valt op: kunstenaars die natuurlijke processen en biotechnologie<br />

<strong>met</strong> elkaar verbin<strong>de</strong>n zijn hier sterk vertegenwoordigd.<br />

Neem bijvoorbeeld die petunia in <strong>de</strong> terracottabloempot waarvan<br />

<strong>de</strong> plant geïnjecteerd is <strong>met</strong> een gen van <strong>de</strong> kunstenaar.<br />

Een dubbelzijdig glazen schil<strong>de</strong>rij bevat bloed. Het toont aan<br />

dat bloed veran<strong>de</strong>rt van kleur en substantie al naar gelang <strong>de</strong><br />

Sachi Miaychi<br />

The Gate, 2010<br />

Hout en cement


“Onze tentoonstellingsruimte wil<br />

geen oase zijn. Onze presentatie<br />

is onvoltooid, in beweging,<br />

ongepolijst, contradictorisch,<br />

slordig, complex, onharmonieus,<br />

levend en onmonumentaal, zoals<br />

<strong>de</strong> wereld buiten <strong>de</strong> museum-<br />

muren”, aldus Geert Verbeke<br />

Linksboven:<br />

Christian Bors en Marius Ritiu<br />

This one goes out to the ones we loved<br />

Papier, schuim, polyester<br />

Linkson<strong>de</strong>r:<br />

Stan Wannet<br />

De Hon<strong>de</strong>nmepper, 2008<br />

Gemeng<strong>de</strong> techniek<br />

omgevingstemperatuur hoger <strong>of</strong> lager is. Dat kunst en natuur<br />

onlosmakelijk <strong>met</strong> elkaar verbon<strong>de</strong>n zijn, is ook goed te zien in<br />

het werk van Martin uit <strong>de</strong>n Boogaard (1944). Hij ont<strong>de</strong>kte in<br />

zijn laboratoriumatelier dat <strong>de</strong> elektrische impulsen uit dood<br />

organisch materiaal te vertalen zijn naar een computerscherm. Ik<br />

kijk nieuwsgierig naar het ontbindingsproces van een inktvislijkje<br />

en volg <strong>de</strong> bijbehoren<strong>de</strong> digitale gelui<strong>de</strong>n en bewegingen op het<br />

scherm. Verbeke kocht van <strong>de</strong>ze kunstenaar het werk De verborgen<br />

werkelijkheid. Delen van een geslachte koe wor<strong>de</strong>n in een installatie<br />

van negen glazen kubussen geëxposeerd. Een verwijzing<br />

naar Damien Hirst (1944) is snel gemaakt, maar Verbeke vertelt<br />

dat Uit <strong>de</strong>n Boogaard al in 1990 zijn eerste do<strong>de</strong> koe in glazen<br />

stolpen plaatste. Volgens diens filos<strong>of</strong>ie is materie voortdurend<br />

in beweging, zowel in leven<strong>de</strong> als in do<strong>de</strong> wezens. Alle st<strong>of</strong>fen<br />

on<strong>de</strong>rgaan onophou<strong>de</strong>lijk chemische reacties <strong>met</strong> elkaar, zodat<br />

ze blijven veran<strong>de</strong>ren. Dit gebeurt in alle organismen, dus het<br />

maken van een wezenlijk on<strong>de</strong>rscheid tussen leven en dood is<br />

eigenlijk onmogelijk gewor<strong>de</strong>n. Zo bezien bestaat er in principe<br />

geen verschil tussen het een <strong>of</strong> het an<strong>de</strong>r. “Mijn vrouw moest er p<br />

Rechts:<br />

Maarten Van<strong>de</strong>n Eyn<strong>de</strong><br />

Taxonomic Trophies, 2005-he<strong>de</strong>n<br />

Hout<br />

OUT OF ART MEI 2011 23


wel even aan wennen toen ik <strong>de</strong> do<strong>de</strong> koe aankocht. Maar ach, na<br />

een tijdje was ze er aan gewend”. Dit is iets dat ik me goed kan<br />

voorstellen. Op <strong>de</strong> een <strong>of</strong> an<strong>de</strong>re manier trekt het aan om naar het<br />

ont bindingsproces te kijken maar tegelijkertijd stoot het af. Een<br />

interessant verschijnsel.<br />

In <strong>de</strong> serres waarin bomen en sierplanten wor<strong>de</strong>n gekweekt<br />

staat het vol <strong>met</strong> kunstwerken. Het zonlicht in <strong>de</strong> kas werpt een<br />

ro<strong>de</strong> gloed en geeft wat warmte aan <strong>de</strong>ze kou<strong>de</strong> dag. Hier is het<br />

goed bivakkeren en dat is ook wel te zien aan <strong>de</strong> vele tentjes die<br />

er staan. Verbeke krijgt een dringend telefoontje en moet weg. Ik<br />

neem afscheid van een on<strong>de</strong>rnemend man die zijn passie voor <strong>de</strong><br />

kunst op unieke wijze <strong>de</strong>elt. Een ding is zeker, als ik hier nog eens<br />

terugkeer staan er weer an<strong>de</strong>re tentjes <strong>met</strong> an<strong>de</strong>re kunstenaars.<br />

Zo blijven zij in <strong>de</strong> voortduren<strong>de</strong> beweging die zo noodzakelijk is<br />

voor het scheppen van nieuwe objecten en gedachten. Een betere<br />

infrastructuur dan die van <strong>de</strong> Verbeke Foundation kunnen zij zich<br />

daarbij niet wensen.<br />

www.verbekefoundation.com<br />

L.A. Raeven<br />

Wild Zone I, 2001<br />

Vi<strong>de</strong>o<br />

24 OUT OF ART MEI 2011<br />

Jescika van Overveld<br />

Jescika van Overveld (1969) schil<strong>de</strong>rt <strong>de</strong><br />

wereld altijd in or<strong>de</strong>lijke lagen. Meestal<br />

zijn het schoollokalen <strong>of</strong> toeristische trekpleisters.<br />

Scooters en kleine auto’s scheuren<br />

door het landschap. Straatstenen zijn in<br />

wiskundige patronen gelegd. Badgasten<br />

liggen in rijen van tien te consumeren langs<br />

gefantaseer<strong>de</strong> kusten. Haar perspectief<br />

doet <strong>de</strong>nken aan bouwplaten uit <strong>de</strong> jaren<br />

vijftig.<br />

An<strong>de</strong>rs dan an<strong>de</strong>rs<br />

Op het schil<strong>de</strong>rij Het Laatste Avondmaal laat<br />

Jescika ons voor <strong>de</strong> veran<strong>de</strong>ring aanschuiven<br />

bij <strong>de</strong>rtien kin<strong>de</strong>ren, volwassenen, kabouters?<br />

Hun geslacht is onbepaald, al lijken hun lippen<br />

gestift en hun groene, blauwe en bruine ogen<br />

zorgvuldig opgemaakt. Ze staren. Hun han<strong>de</strong>n<br />

<strong>met</strong> roodgelakte nagels liggen op tafel. Zes<br />

gasten hebben een bord <strong>met</strong> verschillen<strong>de</strong><br />

gerechten, alle in <strong>de</strong> vorm van het Ying Yang<br />

teken. Vijf gasten lijken paaseitjes voor zich te<br />

hebben van pure en melkchocola<strong>de</strong>. Sommigen<br />

hebben er zes, sommigen zeven en één heeft<br />

er acht. Een persoon heeft een <strong>tekst</strong> voor zich.<br />

Is <strong>de</strong>ze paasmaaltijd religieus bedoeld? Is dit<br />

Christus? Of een geschriftgeleer<strong>de</strong> ? En wie zit<br />

naast hem in het roze shirt, zon<strong>de</strong>r bord, zon<strong>de</strong>r<br />

eitjes? Is dat misschien <strong>de</strong> Christusfiguur?<br />

Ik zoek Judas en <strong>de</strong>nk <strong>de</strong>ze te vin<strong>de</strong>n in het<br />

zwarte shirt. Maar ik twijfel door diegene die<br />

wel aan tafel zit, maar niet mee eet. Hij is <strong>de</strong><br />

enige blon<strong>de</strong>, een echte outsi<strong>de</strong>r. Of is hij dan<br />

juist <strong>de</strong> verlichten<strong>de</strong> figuur, <strong>de</strong> gastheer? In <strong>de</strong><br />

schaal tel ik twaalf grote, beschil<strong>de</strong>r<strong>de</strong> eieren.<br />

Dus…een te weinig. Net als ik <strong>de</strong>nk Judas<br />

gelokaliseerd te hebben, zie ik dat ie<strong>de</strong>reen <strong>de</strong><br />

kleur van zijn ho<strong>of</strong>d<strong>de</strong>ksel <strong>de</strong>elt <strong>met</strong> <strong>de</strong> kleur<br />

van het shirt van zijn buurman. Ie<strong>de</strong>reen,<br />

www.kunstwerkplaats.nl<br />

Jescika van Overveld<br />

Het Laatste Avondmaal, 2007<br />

Acryl op doek, 60 x 80 cm<br />

Particuliere collectie

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!