Inhoudsopgave [PDF] - Acco

INHOUD
1.
Ten geleide: een lezing in veelvoud 9
Angelo Van Gorp, Pieter Dhondt, Frank Simon en Marc Depaepe
2.
Geen ambacht zonder werktuigen. Refl ecties over de conceptuele
omgang met het pedagogische verleden 15
Marc Depaepe
1. Epistemologische opstap naar een new cultural history of education 16
2. Paradigmatische ontwikkelingen naar de new cultural history of education 22
3. Narratio van de ‘ontdekking’ van het kind: een valkuil voor de
‘postmoderne’ pedagogische historiografi e? 27
4. Narratio’s van civilisering, disciplinering, normalisering,
globalisering, pedagogisering en feminisering: sporen naar paradoxen
van ‘postmoderne’ pedagogische historiografi e? 34
5. Is dat nu waarlijk ‘nieuwe culturele’ pedagogische historiografi e? 45
6. Paradoxen van pedagogisering: leidraad voor de werkingsgeschiedenis
van het ‘moderne’ pedagogische erfgoed binnen de complexiteit van
sociaal- en cultuurhistorische realiteiten? 48
3.
Over pedagogisering gesproken... vanuit het perspectief van de
pedagogische historiografi e 63
Marc Depaepe, Frederik Herman, Angelo Van Gorp en Frank Simon
1. Inleiding 63
2. Pedagogisering als containerbegrip 64
3. Pedagogisering als pedagogische grondsemantiek van een
didactische grammatica 67
4. Pedagogisering als onderdeel van een ‘historische’ schooltheorie 69
5. Bij wijze van besluit: het einde van de pedagogisering? 75

6 INHOUD
4.
De Vlaamse jeugd in het vizier van de pedagogisering tijdens het interbellum 77
Marc Depaepe en Frank Simon
1. Het discours van de morele herbewapening als motor van de
pedagogisering in het interbellum 79
2. De pedagogisering van het gezin en het succes van een autoritaire
en seksestereotiepe opvoeding met infantiliserende trekjes 81
3. ‘Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst’, of de pedagogisering van de
jeugdzorg en het jeugdwerk 86
4. De massifi catie van het onderwijs en de pedagogisering van de
elite en de massa 90
5. De legitimering van het pedagogische discours vanuit het
tweestromenland van de wetenschappelijke pedagogiek 97
6. Besluit 99
5.
De historiografi e van het Belgische kleuteronderwijs nader bekeken 101
Marc Depaepe en Frank Simon
1. Inleiding 101
2. Conceptuele ontwikkeling 102
2.1 Van ‘matressenschooltjes’ naar ‘bewaarscholen’ 102
2.2 Van kleuterscholen naar kindertuinen 106
3. Extern-maatschappelijke ontwikkeling 109
3.1 Wettelijke aspecten 109
3.2 Kwantitatieve aspecten 111
4. Intern-pedagogische ontwikkeling 112
5. Besluit 120
6.
De school in oorlogstijd. Het katholiek middelbaar onderwijs
tijdens de Tweede Wereldoorlog in België 123
Sarah Van Ruyskensvelde
1. Inleiding 123
2. De chaos van de eerste oorlogsweken 125
3. Onderwijs en de Duitse cultuurpolitiek: naar een Gleichschaltung van
het Belgische onderwijs? 127
3.1 Lidmaatschap van politieke groeperingen en politiek engagement
van leerlingen en leraars binnen de scholen 128
3.2 De verplichte tewerkstelling 131

INHOUD 7
3.3 De verordening op de uitbreiding van het katholiek onderwijs 134
3.4 De joodse kwestie 136
3.5 De strijd om de inhoud: de Commissie voor de Herziening van
de Schoolboeken en de Duitse controle op de lespraktijk 138
4. Onderwijs onder bijzondere omstandigheden: voedseltekorten en
de bombardementen in het laatste bezettingsjaar 141
5. Conclusie 144
7.
Leraren als wetenschappers of als opvoeders. Het streven naar een
Belgisch compromis sinds 1815 149
Pieter Dhondt
1. Inleiding 149
2. Het ontbreken van een lerarenopleiding tot omstreeks 1850 151
3. Een normaalschool naar het model van de Parijse École normale supérieure 154
4. Ideologische en taalkundige spanningen over de lerarenopleiding 156
5. Franse beroepsopleiding aan de normaalschool of Duitse
wetenschappelijke vorming aan de universiteit 160
6. Een gebrekkigere lerarenopleiding aan de universiteit 165
7. Besluit 168
8. Epiloog: blijvende zoektocht naar een evenwicht tussen leraren als
wetenschappers en als opvoeders 169
8.
Het weerspiegelde denken.Geschiedenis van de zorg voor personen met
een handicap in het licht van Michel Foucaults biopolitiek 173
Pieter Verstraete
1. Inleiding 173
2. Michel Foucault: Ovidius van de macht en Nemo van het lichaam 174
3. Biopolitieke geschiedenis van de zorg voor personen met een handicap 178
4. ‘His master’s voice’: spreken om beter te weten 181
5. De kunst van het indelen: van het ‘grote opsluiten’ naar het classifi ceren
en normaliseren 185
6. Conclusies 190
9.
Van vele markten thuis: Ovide Decroly (1871-1932) 193
Angelo Van Gorp, Frank Simon en Marc Depaepe
1. Een veelzijdig icoon 193

8 INHOUD
2. De genese van een methode 197
2.1 Abnormaliteit en het criterium van aanpasbaarheid 197
2.2 Van de école spéciale naar de école nouvelle 201
2.3 Het globalisatieprincipe 203
2.4 De belangstellingscentra 205
2.5 Evaluatie van de decrolymethode 208
10.
Praktijkgerichte theorie versus theoriegerichte praktijk: een ‘historische’
paradox in de pedagogiek? 213
Marc Depaepe
1. De particulariteit van theoretische en praktische vertoogstructuren
in de pedagogiek 214
2. Empirisch gewortelde schoolmeesterswijsheid tegenover het
opgeklopte discours van kinderkundigen 219
2.1 Op zoek naar de ‘opvoedingsgrammatica’ van het 19de-eeuwse
lager onderwijs 219
2.2 Wetenschappers aan zet: pedologen en experimenteel-pedagogen 222
2.3 Ervaringswetenschappelijke versus ervaringsgerichte wetenschap 226
2.4 Experimenteel onderzoek: een hefboom tot academisering 228
2.5 Reformpedagogiek: slechts een alternatief op het eerste gezicht 229
2.6 De blijvende kloof tussen de ‘school’ en het ‘leven’ 231
2.7 Grenzen aan de ‘uitdifferentiatie’ van de ‘pedagogische’ of
‘onderwijs’- wetenschappen? 235
Literatuur 239