E. Ruilverkaveling

Echter, de formulering in de WILG is heel wat vrijblijvender dan in 1924. Toen stond er: “De plaatselijke commissie
wordt bijgestaan door een landmeter van het Kadaster”. In de WILG staat: “Het bestuur van de Dienst voor
het kadaster en de openbare registers besluit na overleg met gedeputeerde staten omtrent de door de Dienst
te leveren bijstand.” Belangrijk kenmerk van de WILG is dat de zeggenschap op de inrichting van het landelijk
gebied in belangrijke mate is verschoven van het Rijk naar de provincies. De provincies krijgen daartoe van het
Rijk een Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG). Weliswaar moeten van dit geld rijksdoelen t.a.v. het landelijk
gebied gerealiseerd worden, maar de wijze van besteding van het budget wordt niet meer in detail door het Rijk
voorgeschreven. Met het oog op het succesvol kunnen invoeren van het nieuwe beleid, heeft de minister van LNV
reeds enkele jaren geleden besloten dat lopende landinrichtingsprojecten versneld moeten worden afgerond. In 2010
mag er geen enkel ‘oud’ landinrichtingsproject meer gaande zijn.
De kadastrale ruilverkavelingsdienst
Op 1 november 1925 werd in Leeuwarden een ruilverkavelingsbureau gevestigd met een bezetting van drie man:
de landmeters O.J. Jonas en J.F. Ilsen en de tekenaar W.J.A. Beyer. Op 15 december 1925 werd te Zwolle een
ruilverkavelingsbureau gevestigd, waaraan de landmeters J.J. Gorter en C.G. Kraan en de tekenaar K. Prakken
waren verbonden. Eerst per 1 april 1942 werd de kadastrale ruilverkavelingsdienst een organisatorische eenheid.
Rond 1950 bestond de ruilverkavelingsdienst uit 44 landmeters, 84 landmeetkundig ambtenaren, 16 tekenaars en 12
schrijvers, verdeeld over 8 kantoren. Op 1 april 1946 werd te Middelburg een kantoor gevestigd van het Kadaster dat
de herverkaveling Walcheren mede uitvoerde, na de inundatie van 1944. Daar werkten 25 mensen. Tot 1950 kwamen
66 ruilverkavelingen tot stand; totaal 40.350 ha. Begin 1961 was ruilverkaveling aangevraagd voor 1.215.600 ha. In 1980
bijv. was 590.000 ha in uitvoering. In de jaren ’90 van de 20e eeuw werd zo’n 40.000 ha per jaar afgesloten.
Activiteiten
In hoofdzaak verricht het Kadaster twee activiteiten in de ruilverkaveling. De eerste is het beheer van de
grondboekhouding: de lijst van rechthebbenden, het plan van toedeling en de lijst van geldelijke regelingen. De
tweede activiteit betreft de eigenlijke herverkavelingsactiviteit. Bij het planmatig herschikken van gronden komt het
erop aan om systematisch en met verstand van het grote naar het kleine te werken. Het grote herverkavelingsgebied,
gemiddeld zo’n 5000 ha, wordt onderverdeeld in deelgebieden van 100 à 200 ha. Daarbij wordt uitgegaan van wat
iedere rechthebbende nu heeft en wat deze voor zichzelf als eerste, tweede en derde voorkeur heeft opgegeven voor
de nieuwe toestand. Via een optimaliseringsproces wordt eerst bepaald hoeveel grond elke rechthebbende in welke
deelgebieden moet krijgen. Vervolgens wordt de grondverdeling omgezet in een concrete kavelindeling.
De automatisering
In een landinrichtingsproject worden de eigendomsgegevens van vaak meer dan 1000 rechthebbenden herordend.
Om dit arbeidsintensieve proces efficiënter te laten verlopen, is men al in de jaren ’60 van de 20e eeuw begonnen met
het ontwikkelen van het systeem ARAK (Automatisering RuilverkavelingsAdministratie Kadaster). In 1972 was het
eerste gedeelte van het systeem klaar - lang voordat het AKR-systeem voor de kadastrale registratie het levenslicht
zag. Toen het AKR-systeem eenmaal klaar was, werd ARAK uitgebreid met een functie om de nieuwe toestand die
met de notariële akte van toedeling bekrachtigd wordt, automatisch van ARAK naar AKR over te brengen. Ook kon
het ARAK-systeem een concepttekst voor de akte van toedeling opleveren. De eindverantwoordelijkheid voor de akte
bleef natuurlijk bij de notaris liggen, maar deze werd (en wordt nog steeds) aanzienlijk ontlast door het kadastrale
voorwerk.
ARAK richtte zich vooral op administreren. Maar landinrichten is ook ontwerpen. Het proces om de nieuwe
toestand eerst per deelgebied kloppend te maken, is rond 1970 samen met de Technische Hogeschool Delft
geautomatiseerd. Het hiervoor ontwikkelde ATOR-systeem (Automatisering ToedelingsOntwerp Ruilverkaveling)
bevatte een ingewikkeld, maar effectief, heuristisch algoritme. Een later optimaliserings-algoritme op basis van
lineair programmeren bleek in de praktijk niet goed te voldoen. Sinds 1998 is het systeem Transfer in gebruik waarin
onderdelen van beide algoritmes gecombineerd worden.
10