nr 2 juni 2005 - Natuurpunt - Antwerpen Noord

DRIEMAANDELIJKS VERENIGINGSBLAD VAN NATUURPUNT ANTWERPEN NOORD VZW - JUNI 2005 - JAARGANG 12 - NUMMER 2
Natuur.ruimte
Jong geleerd is
oud gedaan
Soortenbescherming in
de Antwerpse haven
Help mee met het beheer De wonderse wereld van
lieveheersbeestjes
natuurpunt Antwerpen Antwerpen Noord
Noord

Colofon
2
Natuur.ruimte • juni 2005
INHOUD
Natuur.huis Natuur.huis en en Natuur.winkel
Natuur.winkel, Natuur.winkel Steenstraat 25, 2180 Ekeren, tel.
03-541.58.25, fax 03-541.63.55, antwerpennoord@natuurpunt.be,
website: www.natuurpunt.be/antwerpennoord. Van maandag tot vrijdag
open van 10 tot 17 u. BTW-nummer: BE 429 415 832.
Contactpersonen
Contactpersonen
Bospolder: Stefan Versweyveld (03-645.94.10)
De Kooldries: Hans Frijters (03-313.50.81)
De Kuifeend/Grote Kreek: Ludo Benoy (03-825.45.59)
Ekers Moeras: Willy Ibens (03-651.99.59)
Fort van Brasschaat: Filip Borms (03-666.15.56) en Willy Ibens
(03-651.99.59)
Galgeschoor/Groot Buitenschoor: Eddy Rottiers (03-775.00.22), Koen
Vanagtmael (03-541.60.04) en Frank Wagemans (03-651.44.67)
Het Rood: Filip Collet (03-664.21.33), Paul Osterrieth (03-237.08.11) en
Johan Vandewalle (03-297.30.03)
Het Wijtschot: Anders Megroedt (03-288.52.05) en Leo Claessens
(03-646.94.81)
Hoekse Beemden: Freddy Heye (03-636.00.41)
Oude Landen: Willy Ibens (03-651.99.59), Guy Leys (03-569.00.38) en
Fons Vervoort (03-647.18.70)
Ruige Heide: Guy Leys (03-569.00.38)
Schans van Smoutakker: Natuur.huis (03-541.58.25)
‘t Asbroek: Hugo Koens (03-658.01.09)
Werking Beleid: Johan Vandewalle (03-297.30.03)
Werking Kerkuilen: Fons Vervoort (03-647.18.70)
Werking Kuifleeuwerik: Roger Huysmans (03-324.88.05)
Werking Natuur- en Milieueducatie: Annie De Koninck (03-664.92.36)
Werking Vleermuizen: Filip Borms (03-666.15.56)
Werking Vogels: Filip Collet (03-664.21.33)
Werking Berendrecht, Zandvliet en Lillo: Guy Leys (03-569.00.38)
Werking Brasschaat: Frank Meulemeester (03-651.38.99)
Werking Brecht: Hans Frijters (03-313.50.81)
Werking Kapellen: Filip Collet (03-664.21.33)
Werking Schoten: Hugo Koens (03-658.01.09)
Werking Stabroek: Natuur.huis (03-541.58.25)
Werking Wuustwezel: Peter Symens (03-666.57.77)
Natuurpunt Natuurpunt Natuurpunt Antwerpen Antwerpen Antwerpen Noord Noord Noord is de regionale afdeling van Natuurpunt,
vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen. Dat betekent deel
uitmaken van een grote vereniging met meer dan 54.000 gezinnen die
in Vlaanderen meer dan 14.000 ha natuurgebied beheert.
Lid Lid worden worden en en giften
giften
Lidgeld per gezin: € 20. Te storten op 220-0340573-42 met
vermelding van je huidig lidnummer of voor nieuwe leden met
vermelding van je naam en adres. Je ontvangt dan zowel Natuur.blad Natuur.blad als
Natuur.ruimte
Natuur.ruimte
Natuur.ruimte. Natuur.ruimte Bovendien krijg je korting bij aankopen in onze
Natuur.winkel. Leden van Natuurpunt uit een ander werkingsgebied
kunnen voor € 5 een abonnement op Natuur.ruimte Natuur.ruimte nemen. Te storten op
220-0340573-42 met vermelding van je lidnummer, naam en adres.
Donateurs storten een extra bijdrage bovenop hun lidgeld. Vanaf € 30
per kalenderjaar krijg je een fiscaal attest. Storten op 293-0212075-88
met vermelding ‘project 3797 Antwerpen Noord’.
In dit nummer
Biodiversiteit moeten we
koesteren ...................................... 3
Jong geleerd is oud gedaan .........4
5 jaar beheer Schans van
Smoutakker................................. 6
24 uur dwalen door de Oude
Landen..........................................8
Natuur.winkel ............................. 9
Ruimtelijke structuurplannen .. 10
Soortenbescherming in de
Antwerpse haven ....................... 12
Met Snor op stap ....................... 14
Natuur.nu ! ................................ 16
Natuur actief: zomerbeheer ...... 18
Natuur voor iedereen ............... 20
Er op uit...................................... 23
Brandpunt:lieveheersbeestjes .. 24
Natuur.agenda .......................... 26
Open tuindagen ........................ 28
Natuur.ruimte Natuur.ruimte is het
ledenblad van Natuurpunt
Antwerpen Noord.
Werkten Werkten mee mee aan aan dit dit
dit
nummer nummer: nummer Kris Beerlandt, Lucas
Bergmans, Erwin De
beuckelaer, Kristel Monsieur,
Mart Pauwels, Kathleen Quick,
Peter Symens, Johan
Vandewalle, Sofie & Stefan
Versweyveld, Kris Weemaes.
Illustraties Illustraties en en foto’s foto’s: foto’s Yves Aerts,
Lucas Bergmans, Kris
Beerlandt, Erik Gintelenberg,
fotoarchief Natuurpunt
Antwerpen Noord, Guy Leys,
Kristel Monsieur, Åke Sandhall,
Johan Vandewalle, Pascale
Vantieghem, Stefan
Versweyveld, Fons Vervoort,
Manu Witters.
Foto Foto Foto voorpagina voorpagina: voorpagina voorpagina Galloways in de
Bospolder door Erik
Gintelenberg, Fauna Flora
Fotoclub Schoten.
Foto Foto achterpagina
achterpagina: achterpagina Cursisten
Natuur In Zicht in de tuin van
het Natuur.huis door Kris
Beerlandt.
Oplage Oplage: Oplage 3.500 exemplaren

Akkerhommel, foto: Erik
Gintelenberg, Fauna Flora Fotoclub
Schoten.
Morgenster,
Morgenster,
Morgenster, Morgenster,
Morgenster, foto: foto: foto: foto: foto: Erik Erik Erik Erik Erik GG
Gint GG
int int intelenberg,
intelenberg,
elenberg, elenberg, elenberg,
Fauna Fauna Fauna Fauna Fauna Flor Flor Flora Flor Flora
a a a Fo Fo Fotoclub Fo Fotoclub
toclub toclub toclub Schoten. Schoten. Schoten. Schoten. Schoten.
EDITORIAAL
Biodiversiteit moeten we koesteren
Onlangs verscheen het vierde Natuurrapport – een rapport opgemaakt door
het Instituut voor Natuurbehoud waarin op een wetenschappelijk onderbouwde
wijze de toestand van de natuur in Vlaanderen wordt beschreven.
Zoals gevreesd schetst het rapport een sombere stand van zake. De kwaliteit
van natuur en landschap gaat in Vlaanderen op een nooit geziene schaal
achteruit. Onze biodiversiteit – het geheel van planten en dieren in hun
biotoop – krijgt zware klappen. Enkele conclusies uit het Natuurrapport: de
veldleeuwerik is met 95 % achteruit gegaan, meer dan één derde van al
onze soorten wordt met uitsterven bedreigd of is reeds uitgestorven, slechts
een 25-tal dagvlindersoorten doen het nog goed in Vlaanderen…
Ook de inzet van de Vlaamse overheid voor natuur en landschap wordt in
het Natuurrapport onder de loupe genomen. De geleverde inspanningen
zijn ronduit ondermaats. Een voorbeeld: in het huidige tempo zal het nog
127 jaar duren vooraleer de tegen 2007 beloofde 10.000 ha bosuitbreiding
gerealiseerd is… Alle lidstaten van de Europese Unie hebben geruime tijd
geleden afgesproken om het verlies aan biodiversiteit in de Europese Unie
te stoppen tegen 2010. Het ziet er bijlange na niet naar uit dat Vlaanderen
die doelstelling zal halen.
Het argument dat natuurbehoud in een sterk verstedelijkte en
geïndustrialiseerde regio als Vlaanderen moeilijk haalbaar is, wordt in
het Natuurrapport eveneens onderuit gehaald. In even welvarende
Europese regio’s zoals Nederland en de omgeving van Londen of Parijs,
is de achteruitgang van de biodiversiteit veel kleiner dan in Vlaanderen.
Wie zulke berichten leest, kan ontmoedigd aan de kant gaan zitten of
kan opteren om deze negatieve tendens te keren. Natuurpunt heeft
gekozen voor deze laatste mogelijkheid. Wij hebben gekozen om op een
positieve manier natuur en landschap in Vlaanderen te behouden. Door
het uitbouwen van een netwerk van natuurgebieden, beheerd door
vrijwilligers die hun steentje bijdragen voor het behoud van de
biodiversiteit in hun buurt.
En met succes, want – zo concludeert het Natuurrapport – in de beschermde
en beheerde natuurgebieden gaat de natuur en de biodiversiteit wél vooruit.
Als de Vlaamse overheid en Leefmilieuminister Kris Peeters het menen om
in 2010 aan de spits te staan van biodiversiteit in vergelijking met andere,
even welvarende regio’s in Europa zal dit enkel kunnen als er verder krachtig
geïnvesteerd wordt in de aanpak zoals deze van Natuurpunt. Dit zal enkel
kunnen als het aankoop- en erkenningsbeleid met kracht voortgezet worden.
Wanneer u dit edito leest, is de zomer volop aangebroken.
Ga naar buiten en geniet van de natuur. Doe mee met onze
activiteiten en geef Natuurpunt vleugels. Laat niet toe dat
natuur en landschap gekortwiekt worden. Want
biodiversiteit moeten we – ook in onze regio – koesteren.
Stefan Versweyveld
voorzitter
Natuur.ruimte • juni 2005
3

ECOLOGISCH TUINIEREN
Jong geleerd is oud gedaan
Natuur ontdekken en beleven
rond het schoolgebouw
Kris Kris Beerlandt
Beerlandt
Groene School – educatief reservaat
–MOS-logo; dit zijn begrippen die
leerkrachten en jongeren vandaag in de Vlaamse
basis- en secundaire scholen bekend in de oren
klinken. De overheid moedigt leerkrachten aan
om de natuurwaarden in de omgeving van de
schoolgebouwen te ontdekken. De bedoeling van
de steun aan deze projecten is tweeledig: enerzijds wordt het soms minieme groen aanwezig
in de scholen opgewaardeerd en anderzijds wordt de kennis van de leerling bevorderd en het
gevoel van verbondenheid met de eigen omgeving aangewakkerd.
Als we een stap terug zetten in de
geschiedenis van schooltuinen
stoten we op een onvergetelijke
man: Jacobus Pieter Thijsse (1865
– 1945) samen met zijn vriend E.
Heimans brachten zij door hun
activiteiten een denkproces over
natuurbeleving op gang dat de
maatschappij tot op vandaag nog
beïnvloedt. Zij stonden aan de
wieg van de natuurbeweging in
Nederland. Zij brachten in die tijd
een vernieuwing op gang, op
pedagogisch en didactisch vlak.
Namelijk het belang van
waarnemingen van natuur in de
directe leefomgeving. J.P Thijsse
was een pedagoog in hart en
nieren en droeg dit nieuwe
gedachtegoed over op een hele
generatie onderwijzers. De
heropleving van de ecologische
gedachte in de jaren zestig van de
vorige eeuw, haalde de inspiratie
bij J.P.Thijsse. Zij lazen in zijn
talloze werken over de Nederlandse
natuur in al haar facetten.
J.P. Thijsse was o.a. de bedenker
van de heemtuin. Een idee en een
manier van natuur inrichten die
4 Natuur.ruimte • juni 2005
doorsijpelde in tuinkunst en
landschapsarchitectuur. Het
bekendste voorbeeld is de
heemtuin in Bloemendaal, nog
steeds een bezoek waard. J.P.
Thijsse was op zeer jonge leeftijd
al door alles wat met de natuur te
maken had gefascineerd. Hij
verklaarde dan ook dat hij als
jonge knaap spelenderwijze de
hele inheemse wilde flora leerde
kennen. Met zijn toegenomen
kennis groeide de liefde voor
natuur en landschap. In zijn
bekommernis om de sterke
verstedelijking van de randstad,
geloofde hij dat ook in een
stedelijke omgeving natuur
aanwezig was. Het ging hem niet
alleen om de natuur maar ook om
de mens. In een interview op zijn
zeventigste verjaardag getuigde
J.P.Thijsse van het morele belang
van de natuur: ‘Zij, die leven voor
wat groeit, bloeit, kruipt, ademt
moeten wel een beter mens
worden. Zij krijgen belangstelling
voor muziek, schilderkunst,
beeldhouwwerken, godsdienst. Zij
groeien zelf.’
Leerlingen, ouders en leerkrachten richten samen de
schooltuin van ‘De Vlinder’ in. Foto: Manu Witters.
Niet alleen theorie
In het huidige schoolleven is er de
bezorgdheid dat jongeren alleen
theoretische kennis van natuur
verwerven. Dat natuur in
Vlaanderen wordt
teruggedrongen tot reservaten en
beschermde landschappen.
Hieruit is een beweging ontstaan
van opvoeders, die natuurbeleving
in al zijn facetten wil overbrengen
op de jongeren. De directies en
leerkrachten doen een beroep op
mensen met een gedegen kennis
van natuur en milieu. Laten we
een kijkje nemen in enkele
scholen van het werkgebied van
Natuurpunt Antwerpen Noord.
De Vlinder
In Brasschaat is in de lagere school
‘De Vlinder’ een ecologisch tuinproject
van start gegaan. Dit was
mogelijk dankzij de gedreven inzet
van directeur Manu Witters en
enkele leerkrachten samen met het
oudercomité. Zij deden een beroep
op vrijwilligers: natuurgidsen,
lesgevers ecologisch tuinieren en

siertuin. De bestaande speeltuin
werd omgevormd. De tuin moest in
de eerste plaats aantrekkelijk blijven
voor de spelende kinderen. De
meerwaarde kwam er door de keuze
van streekeigen planten en struiken.
Het speelterrein werd qua inrichting
hertekend. Zulke projecten vragen
veel overleg. De praktische
uitvoering is het belangrijkste maar
soms het moeilijkste onderdeel. In
deze basisschool bleef het niet bij
ideeën. Daadwerkelijk werden
ouders bereid gevonden om 5 maal
per schooljaar samen met vrijwilligers
van Natuurpunt de handen uit
de mouwen te steken. In de schooltuin
vinden we nu verschillende
biotopen; groententuin, fruitbomen
en klein fruit, zit- en vertelhoek, een
struikengordel. Dit alles maakt van
de tuin een plaats bij uitstek om
meer over de natuur en de groeiprocessen
te leren. Composteren,
zaaien en oogsten, de leerlingen
beleven dit nu van dichtbij. Zij leren
omgaan met mislukkingen,
geduldig afwachten, observeren en
waarnemen. Precies wat de directie
had verwacht: leerlingen vergaren
niet alleen kennis in de klas. De
verbondenheid met de eigen
leefomgeving ontwikkelt zich.
Leerkrachten weten dat, als
leerlingen interesse hebben, zij
graag ontdekken en leren.
Shimbiose-tuin
In Merksem zijn er twee secundaire
scholen die in de loop van de vorige
schooljaren met hun ingediende
projecten het Groene School logo
behaalden. Zij laten zien aan hun
leerlingen dat in de stedelijke
omgeving het mogelijk is om
interessante tuintjes te ontwikkelen.
In de Vuurkruisenlaan is het Shim,
een secundaire school, waar
leerkrachten o.l.v. Gunther Reyns de
Shimbiose-tuin hebben ontworpen.
Op de refter is een groendak met
sedums aangelegd, met de
financiële steun van het Aardgasnatuurfonds.
De plannen zijn om de
ECOLOGISCH TUINIEREN
Alvorens aan de slag te gaan krijgen de leerlingen deskundige uitleg van een
lesgever ecologisch tuinieren. Foto: Manu Witters.
lange saaie betonnen voorgevel aan
te kleden met interessante
klimplanten. Voor dit groenteam is
het zeer belangrijk dat leerlingen
inzien dat je op zeer kleine en
ogenschijnlijk oninteressante
plaatsen een mooi en interessant
tuintje kan opzetten. Waarnemen en
observeren van welke natuurlijke
bezoekers nu op de speelplaats te
zien zijn is een vast onderdeel van
de lessen biologie. De geoogste
kruiden en het klein fruit zullen
verwerkt worden in de menu’s van
de hotelafdeling van de school.
Sint-Lutgardis Merksem
In de Sint Lutgardisschool in
Merksem ging een drietal
schooljaren geleden het project
‘Groene School‘ van start. Ook
hier zien we dat sterk
gemotiveerde mensen o.l.v.
Nadine Deckx veel tijd en energie
steken om leerlingen bewust te
leren omgaan met milieu. Dit
voorjaar is een bestaande border
met grote struiken, omgevormd
tot een boeiende bloemenborder.
Met overleg tussen leerlingen en
het groenteam van de school
wordt enorm veel werk geleverd
om van de schoolomgeving een
interessant stuk groen te maken.
Het behalen van het MOS-logo
(Milieu Op School) heeft
leerkrachten en leerlingen
aangezet om vrijwilligerswerk te
doen in het natuurgebied
Bospolder.
De aangehaalde scholen zijn maar
een greep uit de vele
tuinprojecten die nog in andere
basis- en secundaire scholen
lopen. Zij zorgen mee dat we
hoopvol kijken naar de toekomst.
Er is plaats in het onderwijs voor
het stimuleren van
natuurbewustzijn bij onze
jongeren. Want ‘jong geleerd is
oud gedaan.’
Dit artikel maakt deel uit van een
reeks over natuur in de tuin.
Natuurpunt-medewerkster Kris
Beerlandt geeft per seizoen een
reeks handige tips over ecologisch
en natuurvriendelijk tuinieren.
Voor meer informatie kan je steeds
terecht in het Natuur.huis te
Ekeren, tel. 03-541.58.25.
Natuur.ruimte • juni 2005
5

Gezwoeg
6 Natuur.ruimte • juni 2005
NATUURGEBIED
5 jaar beheer Schans
van Smoutakker in
Stabroek
Tekst: Tekst: Lucas Lucas Bergmans Bergmans (gebaseerd (gebaseerd op op het het
het
monitoringsrapport),
monitoringsrapport),
foto’s: foto’s: Kristel Kristel Monsieur
Monsieur
Natuurpunt heeft de Schans van
Smoutakker, een opgeblazen
fortje uit de eerste wereldoorlog, sinds
einde 1999 in eigendom. Sindsdien werden
al heel wat beheerswerken uitgevoerd. Tijd
voor een korte terugblik en
toekomstplannen.
Iedereen die op de eerste
beheerswerkdag van 15 april 2000
meehielp zal zich het gezwoeg
herinneren. Meerdere containers
zijn nodig om alle rommel weg te
voeren. Niet alleen vinden we
verschillende autowrakken, ook
later bijgebouwde koterijen
worden afgebroken en steen voor
steen afgevoerd. Een paar dagen
later kopt een krant terecht:
“Tegenpolen van sluikstorters
slaan hard terug”.
Volgende werkdagen worden
gevuld met de inrichting van de
bunkers als winterverblijf voor
vleermuizen. Daarvoor worden
per bunker alle tochtgaten en
spleten gedicht en 2
opeenvolgende deuren geplaatst
met vliegopening. Hierdoor
ontstaan de juiste condities qua
temperatuur en vochtigheid voor
overwinterende vleermuizen.
Dan wordt het tijd om drie
agressieve uitheemse
plantensoorten te bestrijden:
Amerikaanse vogelkers,
rododendron en Japanse
duizendknoop. Op het
schansgebouw zelf pakken we de

Korstmossen en vleermuizen
In het voorjaar van 2005 is voor het
eerst een volledige inventarisatie
van de korstmossenflora
opgemaakt. In totaal werden liefst
38 verschillende soorten
gedetermineerd. De meest
bijzondere is duinzwelmos. Het is
de eerste keer dat dit korstmos in
de provincie Antwerpen wordt
aangetroffen. Zoals de naam het
zegt is dit een soort van (kalkrijke)
duinen. In Vlaanderen wordt hij
aan de kust gevonden maar
voornamelijk is dit een soort van
kalkrotsen en kalkgraslanden in
Wallonië.
Van de vleermuizen hebben we
sinds meerdere jaren gegevens. De
laatste jaren wordt een lichte daling
vastgesteld van het aantal dieren
(gemiddeld 20 exemplaren). Deze
terugval is mogelijk te wijten aan
verstoring. Tot onze frustratie
worden de bunkers keer op keer
opengebroken. Tijdens de laatste
winterperiode steeg het aantal
overwinterende vleermuizen
gelukkig opnieuw naar 25.
De meest algemene
vleermuizensoort van de Schans is,
zoals bij de meeste forten, de
watervleermuis met 40 tot 50%
van het totale aantal vleermuizen.
Daarnaast stellen we ieder jaar ook
3 andere soorten vast in de
bunkers: baard/Brandt’s vleermuis,
franjestaart en gewone
grootoorvleermuis.
bramen en de jonge opslag aan.
De oeverzone tussen de
verdedigingsgracht en het
aangrenzende grasland wordt af
en toe gemaaid om het verbossen
tegen te gaan.
Resultaat
Door de verwijdering van vooral
Amerikaanse vogelkers is de
vorming van een inheems
eikenberkenbos op gang gekomen
met opslag van ruwe berk,
ratelpopulier, wilde lijsterbes en
zomereik. De waardevolle rots- en
muurvegetatie, waaronder een
populatie van de bedreigde
schubvaren, blijft door het
intomen van de bramen en
andere woekeraars redelijk goed
bewaard. De koningsvaren aan de
oevers van de antitankgracht en
de verdedigingsgracht houdt niet
alleen goed stand maar krijgt door
de verwijdering van de
rododendron kansen om uit te
breiden.
Toekomst
Bestrijding van woekerende
planten zal wel altijd een
aandachtspunt blijven, niet alleen
om de waardevolle vegetatie te
beschermen maar ook om het pad
NATUURGEBIED
vrij te houden. Om het
vandalisme van de bunkers tegen
te gaan, voorzien we solide
buitendeuren uit gegalvaniseerd
staal.
Deze en andere maatregelen
moeten er voor zorgen dat de
schans kan blijven wat ze is: een
oase voor plant en dier en (met
haar kalkrijke restanten) een
stukje “Ardennen” in de polder.
Gelet op de kleine oppervlakte, de
(potentieel gevaarlijke) aard van
het terrein en het risico van
vandalisme is de Schans van
Smoutakker niet vrij toegankelijk
voor het grote publiek. Ten
behoeve van wandelaars en
fietsers is aan de ingang een
zitbank en een infobord geplaatst.
Geregeld worden geleide
wandelingen gehouden en een
werkdag ingericht.
Meer info kan je altijd krijgen in
het Natuur.huis.
Natuur.ruimte • juni 2005
7

NATUUR EN KUNST
“A Day in the Fields”
24 uur dwalen door de
Oude Landen
Sofie Sofie Versweyveld
Versweyveld
In het kunstcentrum Hof De Bist loopt
in juli een tentoonstelling van Lieve
Pettens over de Oude Landen. Om niet enkel het
oog te laten genieten vroegen we aan Danny
Budts of we zijn muziek konden gebruiken voor
dit kunstproject. Het resultaat overtrof al onze
verwachtingen: een full-cd over een dag in de Oude Landen.
Danny Budts is ook wel gekend
als Syndromeda (The Syn Synthesizer Syn
Syndro dro dro drome dro of Andromeda meda meda meda), meda een
Belgisch componist van
synthesizer muziek met al heel
wat full-cd’s op zijn palmares. Een
eenvoudige vraag over het gebruik
van zijn muziek eindigde in een
heel nieuw project “A Day in the
Fields”. Een cd die begint bij het
krieken van de dag in de Oude
Landen en diep in de duistere
nacht eindigt.
Danny: “Ik woon nu al zo’n 20
jaar in Ekeren, vlakbij de Oude
Landen. Tijdens wandelingen
door het gebied zag ik het
evolueren en groeien, er ontstond
een innige band. Toen
Natuurpunt me vroeg om mijn
werk ter beschikking te stellen
voor de tentoonstelling van Lieve
Pettens over de Oude Landen
dacht ik dat ik wel beter kon. Na
ongeveer een week wist ik wat ik
wilde: een nieuwe full-cd over en
voor de Oude Landen. Zo kan ik
iets teruggeven aan het
natuurgebied dat me zoveel
mooie momenten en inspiratie
bezorgde.
8 Natuur.ruimte • juni 2005
Muziek is zeer belangrijk voor de
mensen. Het is één van de oudste
dingen op aarde, luister naar de
natuur en je hoort muziek. Niet
enkele traditionele
muziekinstrumenten maken
muziek. Ook vogelzang, het
ruisen van de wind of het
kabbelen van een beekje klinken
mij als muziek. De natuur is een
belangrijke bron van inspiratie
maar zeker niet de enige. Natuur
geeft me vooral de rust om
inspiratie op te doen. Al die jaren
die ik door de Oude Landen
dwaalde gaven me de nodige
inspiratie voor mijn nieuwe
full-cd. Nu kan ik als het ware een
geestelijke wandeling maken door
de Oude Landen. De luisteraars
van de cd neem ik graag mee op
die wandeling. Je kan luisteren
naar het ontwaken van de natuur
en ronddwalen tot ze weer gaat
slapen, dag na dag na dag…..
Je kan de cd kopen in het
Natuur.huis, Steenstraat 25,
Ekeren. De cd kost € 15,00, € 3,00
gaat ervan naar onze vereniging.
Meer info over Syndromeda:
syndromeda@telenet.be syndromeda@telenet.be of
www.syndromeda.bewoner.antwerpen.be
www.syndromeda.bewoner.antwerpen.be.
www.syndromeda.bewoner.antwerpen.be
www.syndromeda.bewoner.antwerpen.be
Danny Budts (l) en Lieve Pettens (r) in de Oude
Landen met hun werk. Foto: Kristel Monsieur.
Tentoonstelling ‘Oude
Landen’ van Lieve Pettens in
Hof de Bist
Dit jaar wordt het 850-jarige
bestaan van Ekeren gevierd met
onder andere een tentoonstelling
van het werk van Lieve Pettens. Zij
is gefascineerd door de indruk die
de natuur in de opeenvolging van
de seizoenen op ons maakt, hoe wij
een groene omgeving ervaren en in
ons bewustzijn opslaan.
Wandelingen in natuurgebieden als
de Oude Landen en de Bospolder
geven haar inspiratie en resulteren
in schetsen die ze later uitwerkt in
grafiek. De tentoonstelling loopt
gedurende de maand juli in
kunstcentrum Hof De Bist in
Ekeren. Een selectie van haar werk
kan je in september bewonderen in
het Natuur.huis. Lieve Pettens
schenkt één van haar werken aan
Natuurpunt, met de bedoeling het
werk te veilen en de opbrengst
ervan te investeren in het beheer
van natuurgebieden.
Praktisch Praktisch: Praktisch 2 tot 26 juli 2005,
Kunstcentrum Hof De Bist,
Veltwijcklaan 252, 2180 Ekeren,
woe-vrij: 14 tot 16 u, zat: 14 tot 17 u,
zon- en feestdagen: 10 tot 17 u.

NATUUR.WINKEL
Oude Landen in klank, beeld... en drank
Zoals je op de vorige pagina kan lezen is er
nu ook een CD gemaakt met de Oude Landen
als inspiratiebron. “A Day in the Fields”,
gecomponeerd door Danny Budts of
Syndromeda. Verkoopprijs € 15,00, een
sfeervolle aanrader.
Wie het fotoboek over de Oude Landen nog
niet heeft, kan zich best haasten. Dit boek dat
een mooi overzicht geeft over 30 jaar beheer
Oude Landen vindt gretig aftrek. Fotoboek
Oude Landen, 30 jaar natuur voor iedereen,
ledenprijs € 11,25.
Over ons bier het Polderke geraken we niet
uitgepraat. Onze merchandisingafdeling
draait dan ook op volle toeren. Of wat dacht je
van volgende aanbieding: 4 flesjes Polderke
en 1 Polderglas in een geschenkverpakking
aan € 8,00?
Natuur.winkel
Steenstraat 25, 2180 Ekeren, tel.
03-541.58.25, e-mail:
antwerpennoord@natuurpunt.be
antwerpennoord@natuurpunt.be
antwerpennoord@natuurpunt.be.
antwerpennoord@natuurpunt.be
Van maandag tot vrijdag open van
10 tot 17 u.
Natuur.ruimte • juni 2005
9

10 10
Natuur.ruimte • juni 2005
NATUUR .BELEID
Kans of bedreiging voor natuur:
Ruimtelijke Structuurplannen
Johan Johan Vandewalle Vandewalle
Vandewalle
Nadat het Vlaams gewest en de
provincies hun ruimtelijke
structuurplannen opgemaakt
hebben zijn ze gestart met de
uitvoering. Ook gemeenten moeten een
Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan
opmaken. We bekijken hier wat ruimtelijke
structuurplanning inhoudt, wat de kansen
en bedreigingen voor natuur zijn in die
plannen en hoe ver de gemeenten in onze
regio staan.
Vlaanderen
Het Vlaams gewest heeft in
september 1997 (al bijna 8 jaar
geleden) het Ruimtelijk
Structuurplan Vlaanderen (RSV)
goedgekeurd. Ondertussen is
gestart met de uitvoering van dat
RSV. In het begin gebeurde dat
door gewestplanwijzigingen. In
onze regio kregen zo in 1998 en
1999 een aantal natuurgebieden
een natuur- of reservaatbestemming:
De Oude Landen, Het
Rood, de Ruige Heide en de Grote
Kreek. Vanaf 2000 kon het
gewestplan niet meer gewijzigd
worden en wordt een nieuw
instrument gebruikt: Ruimtelijke
Uitvoeringsplannen (RUP’s). Die
kunnen op de drie niveaus (gewest,
provincie en gemeente) toegepast
worden zodra er een defintief
ruimtelijk structuurplan voor dat
niveau bestaat. Zo spreken we van
gewestelijke (GRUP), provinciale
(PRUP) en gemeentelijke (gRUP)
uitvoeringsplannen.
De gewenste ruimtelijke structuur uit het ontwerp
Ruimtelijke Structuurplan van Brasschaat.
In onze regio zijn de volgende
GRUP’s de revue gepasseerd:
‘opheffen van de reservatiestrook
en erfdienstbaarheidsgebieden voor
het duwvaartkanaal Oelegem -
Zandvliet’, ‘HST-station Antwerpen
omgeving Kievitplein’, ‘stopplaats
Noorderkempen en ringweg te
Brecht’ en ‘historisch gegroeid
bedrijf Aertssen in Stabroek’.
Daarnaast zijn er in andere regio’s
al GRUP’s goedgekeurd voor de
afbakening van stedelijke gebieden
(voor Aalst en Turnhout is er
defintieve vaststelling
gebeurd, voor Kortrijk en Gent is
het openbaar onderzoek
afgesloten maar nog geen
definitieve vaststelling) en voor de
afbakening van Grote Eenheden
Natuur (in onze provincie:
‘Kindernouw- en Visbeekvallei’,
‘bos van Ranst’, ‘vallei van de Grote
Nete benedenstrooms’ en ‘bossen
van Averbode’) en overstromingsgebieden
(bv. "gecontroleerd
overstromingsgebied met
natuurverweving Kruibeke-Bazel-
Rupelmonde"). Ook GRUP’s voor
bedrijventerreinen, golfterreinen en
zones voor windturbines (bv.
Hoogstraten en Kruibeke) zijn al
definitief vastgesteld.
Ondertussen wordt volop werk
gemaakt van de afbakening van het
Grootstedelijke gebied Antwerpen,
de Waaslandhaven en de
Antwerpse haven op rechteroever.
Natuurpunt is in het afbakeningsproces
van de havengebieden actief
aanwezig in de voorbereiding en
discussie met andere actoren.
Provincie Antwerpen
De provincie Antwerpen volgde in
oktober 2001 als eerste van de vijf
provincies met het Ruimtelijk
Structuurplan Provincie
Antwerpen (RSPA).
De provincie is bevoegd voor de
afbakening van de kleinstedelijke
gebieden, regionale bedrijventerreinen,
recreatieve knooppunten,

secundaire wegen en natuurverbindingsgebieden.
In onze regio zijn nog geen PRUP’s
verschenen. Toch is de provincie
wel actief gestart met de uitvoering
van het RSPA. Zo werden het
‘kleinstedelijk gebied Mol‘ en de
bijhorende bedrijventerreinen,
regionale bedrijventerreinen (bv.
Willebroek Noord), een aantal
overstromingsgebieden (in Lier,
Putte en Sint-Katelijne Waver),
historisch gegroeide bedrijventerreinen
(bv. in Kontich en Geel)
en een tramlijnverlenging (Mortsel-
Boechout) definitief vastgesteld
Waar helaas nog niets rond
gebeurde is de afbakening van
natuurverbindingsgebieden.
Gemeenten
Door het decreet op de ruimtelijke
ofdening van mei 1999 (dat
ondertussen al 11 keer gewijzigd
werd) werden de gemeenten (net
zoals het Vlaams gewest en de
provincies) verplicht een
Gemeentelijk Ruimtelijk
Uitvoeringsplan op te stellen.
Een ruimtelijk structuurplan bevat
steeds drie onderdelen: een
informatief deel, een richtinggevend
deel en een bindend deel. Het
informatieve deel bevat een pak aan
informatie over de gemeente die
noodzakelijk is om de gemeente te
begrijpen. Er wordt ook steeds een
overzicht gegeven van knelpunten
en kansen voor het ruimtelijk beleid.
Dit gedeelte is nodig om de rest te
begrijpen maar heeft verder geen
enkel gevolg.
In het richtinggevend gedeelte
wordt het gewenst ruimtelijk beleid
van de gemeente uitgeschreven. De
gemeente mag daarbij niet afwijken
van de bepalingen van het RSV of
het RSPA. De gemeente dient zich
uit te spreken over het woonbeleid
(waar en hoe), de lokale bedrijven-
terreinen, lokale sport- en
recreatieve voorzieningen, lokale
wegen en natuurlijk ook over lokale
natuur. In het richtinggevend
gedeelte wordt niet alleen de visie
uitgewerkt maar wordt ook opgelijst
hoe de gemeente die visie wil
realiseren. Dat kan o.m. (maar niet
uitsluitend) met gemeentelijke
verordeningen en gRUP’s. De
gemeente mag in principe (tenzij
mits grondige motivering) niet
afwijken van dit gedeelte. Als er bv.
gesteld wordt dat een bepaalde
vallei moet gevrijwaard worden van
bebouwing mag de gemeente
nadien geen gRUP opstellen om
dat gebied te herbestemmen naar
woongebied.
Het bindend gedeelte herhaalt
meestal de belangrijkste principes
van het richtinggevend gedeelte en
bavat een lijst van de uit te voeren
acties. De gemeente mag niet
afwijken van dit bindend gedeelte.
Belangrijk om weten is wel dat een
ruimtelijk structuurplan enkel
bindind is en niet verordenend. Dat
betekent dat het alleen doorwerkt
op het gemeentebestuur (en de
bijhorende instellingen zoals
gemeentelijke vzw’s of
gemeentelijke bedrijven). Wanneer
in een structuurplan staat dat een
bepaald gebied moet gevrijwaard
worden van bebouwing maar het
gewestplan laat bebouwing toe, dan
kan de gebruiker een
bouwvergunning krijgen. Het is
pas nadat de gemeente via een
gRUP de bestemming gewijzigd
heeft dat de vergunning kan
geweigerd worden.
Stand van zaken
Stabroek en Brecht hebben reeds
een definitief vastgesteld ruimtelijk
structuurplan. De uitvoering laat
echter te wensen over:
Woongebieden en bedrijventrerreinen
worden blijkbaar
prioritair aangepakt terwijl de acties
NATUUR .BELEID
rond de open ruimte op zich laten
wachten.
In Kapellen en Brasschaat is het
openbaar onderzoek achter de rug.
In Kapellen heeft de gemeentelijke
commissie voor ruimtelijke
ordening (Gecoro) reeds een advies
uitgebracht, in Brasschaat moet dat
nog gebeuren. Na het advies van de
gecoro kan het structuurplan
(eventueel na aanpassing aan de
bezwaren en adviezen) definitief
vastgesteld worden.
Schoten is bijna klaar met de
voorbereiding en wil het ontwerp
vaststellen in de gemeenteraad
van september waarna het openbaar
onderzoek volgt van oktober
tot januari 2006. Wuustwezel zit
nog helemaal in het begin van de
opmaak en heeft te maken met
een duidelijk probleem van
visievorming met betrekking tot
de open ruimte. Wanneer daar
een voorlopige vaststelling volgt is
afwachten.
De stad Antwerpen heeft de
moeilijkste taak. Een strategisch
ruimtelijk structuurplan is veel
complexer dan een ander ruimtelijk
structuurplan. De stad heeft dan
ook naast de eigen stedelijke
planningscel een team van experten
(waaronder de befaamde Italiaanse
ontwerper Bernardo Sechi die ook
het stedenbouwkundig ontwerp
voor Spoor Noord opmaakte)
aangetrokken. De teksten zijn in
volle ontwikkeling. Momenteel
wordt nog druk overleg gepleegd
met vertegenwoordigers van
verschillende maatschappelijke
doelgroepen. Er wordt gehoopt van
tegen september een
voorontwerp klaar te hebben dat
dan verder de besluitvorming en
adviesrondes door moet. Tegen
medio 2006 zou dan een ontwerp
door de gemeenteraad kunnen
goedgekeurd zijn waarna het
openbaar onderzoek zal starten.
11
11
Natuur.ruimte • juni 2005

12 12
Natuur.ruimte • juni 2005
NATUUR.PROJECT
Soortenbescherming in de Antwerpse haven
Kathleen Kathleen Quick Quick en en Peter Peter Symens
Symens
Via het project “de Antwerpse haven natuurlijker” werken Natuurpunt
en het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen sinds 2001 samen om de
natuur- en economische belangen binnen het havengebied te verzoenen en zo optimaal
mogelijk te ontwikkelen. Hiervoor zullen in en rond het havengebied een aantal nieuwe
natuurgebieden ontwikkeld worden en zal eveneens binnen het havengebied een netwerk
van ecologische infrastructuur worden ingericht. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen
voorziet immers dat hiervoor tot 5% van alle zeehavengebied gevrijwaard moet worden. Het
project “de Antwerpse haven natuurlijker” besteedt ook aandacht aan soortenbescherming en
stelt hiervoor plannen op. Hieronder worden er enkele toegelicht.
Plan oeverzwaluw: een
succesverhaal
Het plan oeverzwaluw is het eerst
opgestarte soortbeschermingsplan
en wellicht het meest bekende. Na
4 jaar werking begint dit plan uit
te groeien tot een echt
succesverhaal op het gebied van
soortenbescherming in de
Antwerpse haven. Jaarlijks broedt
tot 20 percent van de Vlaamse
populatie oeverzwaluwen in het
havengebied Antwerpen. Heel wat
van die zwaluwen trachten te
broeden in tijdelijke zandhopen.
Als die worden afgegraven tijdens
het broedseizoen, betekent dit de
vernietiging van de nesten.
Daarom werd in 2001 het plan
oeverzwaluw opgestart. Dit soortbeschermingsplan
voorziet in de
bescherming van tijdelijke
nestwanden op verschillende
locaties in het Antwerps
havengebied op linker- en
rechteroever en in de aanleg van
meer permanente wallen op
plaatsen waar die de normale
bedrijfsvoering van de haven en
de bedrijven niet hinderen. Op
plaatsen waar spontaan kolonies
kunnen ontstaan, maar waarvan
we weten dat die tijdens het
broedseizoen zullen verdwijnen,
proberen we nestbouw te
voorkomen door het afschuinen
van de wanden. Het plan heeft
ervoor gezorgd dat de betrokken
aannemers van grondwerken en
bedrijven op de hoogte zijn van de
problematiek. Hun enthousiaste
repons heeft er toe geleid dat de
oeverzwaluw de voorbije jaren
steeds genoeg mogelijkheden
vond om succesvol te broeden in
de Antwerpse haven. Dankzij de
bekendheid die aan dit plan werd
gegeven, ondermeer via een
speciale brochure en meerdere
meldingen in de media werd de
ervaring, opgedaan in de
Antwerpse haven, zelfs tot ver
daarbuiten geëxporteerd
(ondermeer naar zandontginner
Sibelco en de gemeente Olen).
jaar RO LO totaal
2001 160 790 950
2002 260 x x
2003 220 330 550
2004 560 914 1.534
Tabel: aantallen broedparen
oeverzwaluw per jaar op de
rechter- en linkeroever (x = niet
gekend).
Plan wit bosvogeltje
Dit soortenbeschermingsplan
vertelt het succesverhaal van hoe
een in Vlaanderen uitgestorven
gewaande orchideeënsoort werd
herontdekt en nieuwe kansen
krijgt dankzij het project ‘de
Antwerpse haven natuurlijker’.
Het wit bosvogeltje is één van
zeven wilde orchideeënsoorten
die in het havengebied
voorkomen. Deze orchideeënsoort
houdt van kalkrijke (opgespoten)
grond, met een niet te ruige
vegetatie. De groeiplaats op de
rechteroever werd ontdekt tijdens
één van de inventarisaties in de
Antwerpse haven in het kader van
het project. Het Gemeentelijk
Havenbedrijf Antwerpen en
Natuurpunt Antwerpen Noord
hebben vervolgens de handen in
elkaar geslagen om deze
orchidee in de haven te
beschermen en nieuwe kansen te
bieden. Dankzij een aangepast
beheer kan de populatie zich
terug over een groter gebied
uitbreiden. Dit beheer houdt
onder meer in dat een deel van de
houtige opslag gekapt en de ruige
vegetaties gemaaid worden.
Daardoor krijgt deze prachtige
orchidee optimale groeikansen.
Toen deze groeiplaats in 1999
ontdekt werd, bevatte ze slechts
een 30-tal exemplaren. Door het
aangepaste beheer is dat aantal
uitgegroeid tot een 100-tal
exemplaren.

Interreg NWE-delta creëert nieuwe mogelijkheden voor
visdief op de rechteroever
Eind november 2004
ondertekenden havenbedrijven uit
vier landen (Nederland, Verenigd
Koninkrijk, België en Frankrijk)
een samenwerkingscontract met
regionale overheden en
onderzoeksinstituten voor het
project ‘North West European
Delta’. De implementatie van de
Europese natuurrichtlijnen in
grote zeehavens vormt de
basisdoelstelling voor deze
samenwerking. Het project loopt
tot half 2007. Met dit project zal
ondermeer een Europese
kennisbank tot stand komen, met
voorbeeldprojecten en duurzame
toepassingen voor gecombineerde
haven- en natuurontwikkeling
(baggermethoden,
kustverdediging,
kwaliteitsmonitoring en –beheer
en mogelijkheden voor
natuurcompensatie). De uitvoering
Nog werk aan de winkel!
Hoewel voor een aantal
belangrijke soorten nog niet veel
gerealiseerd is op het terrein
worden zij niet ‘vergeten’.
van enkele demonstratieprojecten
binnen de voorgestelde ecologische
infrastructuur van het Antwerps
havengebied zijn in dit
Interreg-project geïntegreerd.
Een voorbeeld hiervan is het
onlangs aangelegd broedgebied
voor visdieven aan de Van
Cauwelaert- en Boudewijnsluis op
rechteroever. Het visdiefje is één
van de vele soorten die worden
aangetrokken door de dynamiek
van een haven. Deze soort broedt
van nature op open, zandige
terreinen, zoals kuststranden.
aangezien door de toenemende
recreatiedruk de natuurlijke
broedplaatsen schaarser worden,
zoekt deze vogel zijn toevlucht
onder andere in het Antwerps
havengebied. We hopen nog dit
jaar broedende visdiefjes te zien op
ons eiland.
Rugstreeppad
Foto: Foto: Foto: Foto: Foto: Yves Yves Yves Yves Yves Aerts. Aerts. Aerts. Aerts. Aerts.
Voor de rugstreeppad (een bijlage
IV-soort van de Europese
habitatrichtlijn die enkel al
daarom extra aandacht verdient)
NATUUR.PROJECT
werd reeds veel inventarisatiewerk
verricht. De resultaten daarvan
worden momenteel in
samenwerking met Afdeling
Natuur en de amfibieënwerkgroep
Hyla verwerkt in een
soortbeschermingsplan dat niet
alleen het Antwerpse
havengebied, maar heel het
Scheldebekken omvat.
Zwartkopmeeuw
Voor de zwartkopmeeuw, een
bijlage I-soort van de Europese
vogelrichtlijn die de
braakliggende terreinen in de
Antwerpse haven als broedgebied
verkiest, wordt momenteel een
concreet inrichtingsplan
opgemaakt voor de aanleg van een
nieuw, permanent broedterrein in
de lus van de A12 ter hoogte van
de Tijsmanstunnel.
Moeraswespenorchis
Om de mogelijkheden omtrent de
duurzame instandhouding van de
moeraswespenorchis in het
havengebied te onderzoeken werd
een internationaal expertenteam
bijeengeroepen. Hun bevindingen
zullen worden opgenomen in de
verdere havenontwikkelingsplannen
rond de belangrijkste
standplaats van deze orchidee op
de rechteroever.
Alle plannen krijgen langzaam
maar zeker meer gestalte maar
het werk is zeker nog niet af. In
die zin wordt er momenteel
gedacht om de samenwerking
tussen het havenbedrijf en
Natuurpunt verder uit te bouwen
in een nieuw driejarenprogramma,
waarbij de concrete
realisatie van alle
plannen op het terrein de
belangrijkste uitdaging voor de
nabije toekomst is.
13
13
Natuur.ruimte • juni 2005

Kriebelbeestjes in het water!
Tekst: Tekst: Mart Mart Pauwels
Pauwels
Tekeningen: Tekeningen: Pascale Pascale Vantieghem
Vantieghem
Slakken kruipen over
waterplanten, er wriemelen
heel wat grote en kleine
torretjes door het water, een
rugzwemmer snort voorbij…
Op je buik liggen bij een beek
en gewoon maar kijken wat er
zich allemaal afspeelt onder
water: je kan veel ontdekken!
Schaatsenrijder
MET SNOR OP STAP
Dit insect loopt op het water,
zonder ‘er door
14 14
Natuur.ruimte • juni 2005
te zakken’.De kleine deeltjes
waaruit water bestaat, de
watermoleculen, trekken elkaar
aan en vormen aan het
oppervlak een soort vlies. Dit is
de oppervlaktespanning. Daar
kan een schaatsenrijder op
lopen. Bovendien vet hij
regelmatig zijn poten in met
een speciale klier in zijn
mondholte. Zo worden zijn
poten ook nog waterafstotend.
Een schaatsenrijder leeft van
kleine insecten, die in het
water vallen. Hij voelt
ze spartelen met
zijn poten die op
het water staan. Hij
vangt ze met zijn
voorpoten, die hij
niet gebruikt
om te
schaatsen.
Waterschorpioen
Deze roof-waterwants heeft aan
zijn achterlijf een adembuis.
Die moet hij regelmatig boven
water steken om lucht te
happen. Hij leeft in ondiep
water.
Staafwants
Ook de staafwants heeft een
adembuis waarmee hij
‘snorkelt’. Hij vangt kleine
insecten en watervlooien.
Bootsmannetje
Hij is één van de grappigste
wantsen. Zwemmend is hij net
een roeibootje. Je zou hem
moeten vastnemen om hem
beter te bekijken, maar hij kan
gemeen bijten. Hij zwemt op
zijn rug. Daarom wordt hij ook
rugzwemmer genoemd. De
flapjes aan zijn achterpoten
gebruikt hij als roeispanen.

Vlokreeftje
Met een gekromd lijf en
wriemelende pootjes zwemt hij
rond op zijn zij. Zo scharrelt
hij zijn kostje bij elkaar: restjes
dode planten en dieren.
Haftelarve
Die herken je meteen aan de
drie ‘staarten’. Hij leeft enkele
jaren als larve onder water en
hooguit een paar dagen als
volwassen insect (ééndagsvlieg)
boven water.
Posthoornslak
Deze slak is rond en plat. Hij
lijkt op een stuk opgerolde
slang. Met hun rode
bloedlichaampjes kunnen
posthoornslakken veel meer
zuurstof opnemen dan andere
slakken. Daarom kunnen ze
ook in vervuild, zuurstofarm
water leven. Ze eten algen en
rottende planten.
Ben je tussen 6 en 12 jaar en
wil je meehelpen aan een echt
‘wateronderzoek’? Wel dan is
het volgende iets voor jou! We
gaan de beek in de Oude
Landen in Ekeren grondig
onderzoeken. Via een aantal
proefjes kijken we of de
waterkwalwiteit in orde is.
Daarna worden schepnetjes,
emmers en zoekkaarten
boven gehaald om alles wat in
de beek leeft eens van dichtbij
te bekijken. Is de onderzoeker
in jou wakker geworden?
MET SNOR OP STAP
Wateronderzoek
Kom dan zeker een kijkje
nemen!
Trefpunt Trefpunt: Trefpunt zondag 26 juni om
14 u aan het Districtshuis in
Ekeren, Veltwijcklaan 27. Het
einde is voorzien rond
16.30 u
Meenemen Meenemen: Meenemen eventueel
regenkledij, laarzen, vieruurtje,
schepnetje en boek of
zoekkaart over waterdiertjes.
Info Info: Info Kris Weemaes, tel.
03-272.28.13.
15
15
Natuur.ruimte • juni 2005

16 16
Natuur.ruimte • juni 2005
NATUUR NU !
Het gebeurt niet elke dag dat er
een nieuwe planten- of diersoort
in Vlaanderen, één van de best
onderzochte gebieden ter wereld,
wordt gevonden. Maar toch, in
ons natuurgebied ‘Het Wijtschot’
dook onlangs Cosmarium
parvulum op. Het is de eerste
keer dat dit kleine sieralgje in
Vlaanderen wordt aangetroffen!
Wil je Cosmarium parvulum,
sieralgen hebben geen
Nederlandse soortnaam, met
eigen ogen zien, dan zal je goed
moeten rond kijken in Het
Wijtschot. Sieralgen zijn immers
eencellige micro-organismen die
leven in zoete, stilstaande
wateren. Hoewel ze onder de
eencelligen tot de reuzen kunnen
Op 18 maart ll. bracht Kathleen
Van Brempt, Vlaams minister van
sociale economie, een werkbezoek
aan onze sociale werkplaats
‘Natuur- en Landschapszorg, in
Ekeren, waar ze 9 bijkomende
doelgroeparbeiders verwelkomde
in een nieuw project “deeltijds
werken – deeltijds leren in de
natuur”.
Nieuwe soort voor Vlaanderen in Het Wijtschot
worden gerekend, zijn de grootste
vertegenwoordigers maar net met
het blote oog te zien als uiterste
fijne, groene spikkeltjes…
Voor het bestuderen ervan is een
microscoop dan ook onontbeerlijk.
Dan blijkt pas hoe sierlijk de
meeste soorten zijn. Aan hun
uitbundige ‘versieringen’ hebben ze
hun Nederlandse naam te danken.
Opmerkelijk is dat de fraaie vorm
van sieralgen goed aansluit bij het
milieu waarin ze graag vertoeven.
Sieralgen hoef je niet of nauwelijks
te verwachten in vervuilde
wateren. Sieralgen moeten gezocht
worden in schone, heldere
wateren. En dat vinden ze in
overvloed in het natuurgebied ‘Het
Minister Van Brempt bezoekt sociale werkplaats in Ekeren
Minister Van Brempt laat zich de
werking van een tractor toelichten
door hulpploegbegeleider Jack Van
Wesenbeeck. Foto: Fons Vervoort.
Natuurpunt is inmiddels één van
de grootste werkgevers in de
sector natuurbeheer in
Vlaanderen. In 1999 startte
Natuurpunt met een sociale
werkplaats. In Ekeren stellen we
10 arbeiders in ons sociaal bedrijf
te werk. Heel recent werkte
Natuurpunt, in een unieke
samenwerking met CDO-zuid,
Tiso en W&A-Antwerpen, een
nieuw proefproject uit waarbij de
deeltijdse opleiding Natuur- en
bosbeheer wordt gecombineerd
met een deeltijdse baan in het
natuurbeheer. Via dit project
willen we telkens 9 “kansarmen“
op de arbeidsmarkt degelijk
voorbereiden en nieuwe kansen
geven op doorstroming naar
reguliere arbeid.
Een mooi voorbeeld hoe
natuurbehoud en tewerkstelling
in Vlaanderen samengaan!
Wijtschot’ in Schoten. Deze oude
zandwinningsput werd in 2002
door het gemeentebestuur van
Schoten in beheer gegeven aan
Natuurpunt Antwerpen Noord. De
zuivere, ’s zomers uitdrogende
plassen, zijn van groot belang voor
de sieralgen in Het Wijtschot. In
totaal werden liefst 15 verschillende
soorten sieralgen in Het
Wijtschot aangetroffen!
Natuurpunt Antwerpen Noord zal
bij het beheer van Het Wijtschot
zeker rekening houden met de
microscopisch kleine sieralgen.
Tijdelijk uitdrogende plassen met
zuiver water zullen zoveel
mogelijk in stand gehouden
worden.
Aalscholverkolonie breidt
uit in De Kuifeend
Namens de gelukkige ouders is
Natuurpunt Antwerpen Noord
bijzonder verheugd om de
geboorte van jonge aalscholvers in
ons natuurgebied ‘De Kuifeend’
aan te kondigen. De aalscholver
broedt in De Kuifeend pas sinds
2001. Toen brachten twee koppels
3 jongen groot. Dat bleek de
aalscholver wel te bevallen, want
anno 2005 is de
aalscholverkolonie in De Kuifeend
uitgebreid tot zeker 44 koppels!
Hoewel de aalscholver reeds heel
wat jaren in de Antwerpse
omgeving vertoeft, heeft hij
momenteel alleen in De Kuifeend
een broedplekje uitgekozen. Dat
gebeurde nadat vrijwilligers van
Natuurpunt Antwerpen Noord
speciale beheerswerken
uitvoerden voor de aalscholver.

Dag van de Aarde lokt bezoekers naar Elsenbos en
omgeving
Onder het motto ‘Ontdek het
Elsenbos en laat je stem horen
tegen de Nx’ organiseerden
Natuurpunt Antwerpen Noord,
Benegora Vlaanderen,
Fietsersbond Antwerpen Noord,
VELT Polder, KWB en ACW
Stabroek een happening in en
rond het Elsenbos te Stabroek. En
met succes! Zo’n 500 mensen
kwamen genieten van de vele
informatiestandjes rond natuur
en milieu en brachten een
bezoekje aan het Elsenbos, voor
Op 26 mei l.l. ondertekende het
milieuadviesbureau Soresma nv
het peterschap over het
natuurgebied de Oude Landen in
Ekeren. Soresma zal de Oude
Landen niet alleen financieel
maar ook logistiek ondersteunen.
Zo zal het personeel op 16 juli e.k.
de vrijwilligers helpen bij het
natuurbeheer.
Soresma is een onafhankelijk
ingenieurs- en adviesbureau met
een breed werkterrein. Dat gaat
velen een tot dan onbekend stukje
Stabroek. De fietstochten langs
het door de Nx bedreigde
landschap konden veel mensen
bekoren. Ook kranten, radio en
TV waren aanwezig op onze
activiteit. Dat de Vlaming bezorgd
is over natuur en landschap in
zijn leefomgeving, werd nog maar
eens duidelijk. Tijdens de
happening mochten we 20
nieuwe gezinnen als lid van
Natuurpunt verwelkomen.
Soresma peter van de Oude Landen
van milieuadvies tot ruimtelijke
planning, van waterbeheer tot
GIS. Zowel overheid, organisaties
als bedrijven doen een beroep op
de uitgebreide know how.
Soresma is al meer dan 25 jaar
actief in België en heeft in al die
tijd behoorlijk wat
praktijkervaring opgedaan. Daar
profiteren de klanten elke dag
van. Want Soresma weet niet
alleen hoe de vork theoretisch in
de steel zit, maar bereikt ook
V.l.n.r. Voorzitter Stefan Versweyveld en Christiaan De Schuijmer, werkgroep
verantwoord ondernemen van Soresma, kijken toe hoe penningmeester Willy
Ibens en Kris Van Malderen, directeur van Soresma, het peterschap Oude
Landen ondertekenen. Foto: Lucas Bergmans.
NATUUR NU !
Foto: Johan Vandewalle.
steeds snel resultaat in de vaak
complexe dagelijkse realiteit.
Soresma vond het belangrijk om
naast het geven van goed advies
aan overheid en bedrijven ook een
maatschappelijk milieuproject te
steunen. Het Natuurpuntproject
rond de Oude Landen, waar al 30
jaar bewezen wordt dat natuur er
voor en door de mensen is, bleek
hiervoor uitermate geschikt.
Nieuwe website on line
Onder het motto “Een nieuwe
lente, een nieuwe website” werd
de natuur.website van Natuurpunt
Antwerpen Noord in een
nieuw kleedje gestoken en een
voorjaarsschoonmaak gehouden.
Van het resultaat kan je genieten
op www.natuurpunt.be/
www.natuurpunt.be/
antwerpennoord
antwerpennoord. antwerpennoord Een aanrader!
Info
Voor meer informatie over de
onderwerpen in deze rubriek kan
je steeds contact opnemen met het
Natuur.huis, Steenstraat 25, 2180
Ekeren, tel. 03-541.58.25, e-mail:
www.antwerpennoord.be www.antwerpennoord.be of op de
Natuur.website:
antwerpennoord@natuurpunt.be
antwerpennoord@natuurpunt.be.
antwerpennoord@natuurpunt.be
17
17
Natuur.ruimte • juni 2005

18 18
Natuur.ruimte • juni 2005
NATUUR ACTIEF
Jij helpt toch ook?
Kris Kris Weemaes
Weemaes
Heb jij de voorbije maanden ook
weer genoten van al dat moois
dat in onze natuurgebieden te
zien en te horen is? De kleurenpracht
van een orchideeënveldje, een
lieveheerbeestje dat naar het topje van een
netel kruipt en wegvliegt. Een vos die
voorbij de kijkhut sluipt, een bruine
kiekendief die elegant op jacht is boven een
rietkraag. De ratelende zang van een sprinkhaanzanger of het orkest van de groene kikker.
Als je er bent geweest, dan weet je dat natuurgebieden er zijn voor plant, dier … en de
genietende mens.
Maar al dat moois komt er niet
altijd vanzelf. Om al die
natuurrijkdom en
landschapsvariatie te behouden,
om ervoor te zorgen dat gebieden
Foto: Guy Leys.
Foto: Guy Leys.
zo afwisselend mogelijk zijn zodat
zoveel mogelijk planten en dieren
er zich thuis voelen, moeten
regelmatig beheerswerken
worden uitgevoerd. En dat
gebeurt onder andere op een hele
reeks werkdagen in de zomer.
Wat is dat een ‘werkdag’?
Een aantal dagen voordat wij aan
de slag gaan, zijn er al een aantal
veldjes gemaaid met de maaibalk.
Het maaisel heeft dan even de
kans gekregen om te drogen. De
dag dat wij, vrijwilligers aan de
slag gaan, is het doel zoveel
mogelijk maaisel afvoeren met
ritsel (een soort rijf) of riek.
Keurig rijven we het maaisel op
rijtjes en met de riek wordt het
dan afgevoerd naar de kar die
even later met de tractor wordt
weggereden voor verdere
verwerking.
Een hele dag zijn we zo aan de
slag. In de blakende zon, onder
een schapenwolkjeshemel of in
een plensbui. Natuurlijk het liefst
in het zonnetje, want dan is het
maaisel minder zwaar. Maar een
werkdag draait niet om hooien
alleen, de mensen die komen
werken zijn minstens even

Oude Landen Classic – 1-8 augustus 2005
Dit jaar organiseren we opnieuw
een speciaal beheerkamp in de
Oude Landen in Ekeren. Al die
jaren stond het kamp garant voor
zweet, vermoeidheid, maar vooral
plezier. Op het eerste zicht lijkt het
misschien niet zo aanlokkelijk om
onder een brandende zon een veld
te hooien, maar diegenen die het
meegemaakt hebben – en
overleefd – kunnen het getuigen:
het smaakt nog steeds naar meer.
Misschien is het de voldoening die
het werken geeft, de groepssfeer,
de alom aanwezige natuur binnen
stadsgrenzen, een soort virus of
bacterie of misschien is het nog
iets anders: het blijft een mysterie,
maar elk jaar duiken er weer
deelnemers en deelneemsters op
om er weer tegenaan te gaan.
belangrijk. Een fijne dag hebben
is dus een topprioriteit. Af en toe
een slokje nemen, even op adem
komen, een pauze inlassen om
Doe met ons mee en help de natuur in je buurt!
Indien ook jij om de natuur geeft
en die eens op een heel andere
manier wil beleven, dan ben je van
harte welkom op onze
beheerdagen! Ook als je niet een
hele dag kunt meehelpen, ben je
van harte welkom. Zelfs voor een
uurtje!
In de Oude Oude Landen Landen (Ekeren/
Antwerpen) staat het beheer van
de bloemrijke graslanden met
ratelaar en wilde orchideeën
centraal. Maaien en hooien zijn
hier de belangrijkste taken. Je bent
van harte welkom op volgende
Om het einde – want aan alle
mooie liedjes komt een einde –
van het kamp niet te moeilijk te
maken, zal er de laatste avond een
barbecue gehouden worden. En o
ja, het spijt ons dat we de ouderen
en kinderen moeten
discrimineren, maar het wordt een
kamp voor jongeren (13-25) jaar…
Meer informatie opvragen of
inschrijven kan via het natuur.huis
van Natuurpunt Antwerpen Noord,
tel. 03-541.58.25. Deelname in de
onkosten bedraagt € 5,00 per
nacht of € 35,00 voor het gehele
kamp. Dat kan je betalen op
rekeningnummer 220-0340573-42
t.n.v. Natuurpunt Antwerpen
Noord met vermelding ‘werkkamp
Oude Landen’.
een babbeltje te slaan ... het hoort
er allemaal bij. We proberen
natuurlijk zo veel mogelijk werk
te verzetten, maar als het werk
zaterdagen: 2 juli, 16 juli, 30 juli,
13 augustus, 27 augustus en 10
september. Trefpunt Trefpunt Trefpunt telkens om
9.30 u aan het materiaaldepot van
Natuurpunt op het einde van de
Donkweg in Ekeren (vlakbij ingang
Oude Landen aan de Lindelei). Het
einde is voorzien rond 17 u. Kom
je later, dan wijzen pijlen je naar
de plek waar we aan de slag zijn.
De De Inslag Inslag Inslag in Brasschaat is meer
dan alleen een prachtig bosgebied.
Samen met de Afdeling Bos en
Groen van het ministerie van de
Vlaamse Gemeenschap beheren
NATUUR ACTIEF
niet helemaal klaar geraakt, dan
doen we een volgende werkdag
gewoon verder.
Maar waarom?
Ja, waarom doen we dit nu
eigenlijk allemaal? Een dag, een
paar uurtjes of een paar dagen als
je op kamp bent de handen eens
goed uit de mouwen steken is
natuurlijk ‘goed voor de conditie’.
Samen werken en mensen uit de
buurt leren kennen is natuurlijk
heel fijn. Maar de grootste
voldoening is weten dat er door
jouw werk volgend jaar weer een
aantal orchideeën zullen staan, er
weer een bruine kiekendief kan
jagen en er weer een
sprinkhaanzanger kan zingen.
Dus: jij helpt toch ook op één van
de vele werkdagen deze zomer in
onze reservaten of op het
werkkamp voor jongeren in de
Oude Landen (13-25 jaar). Al is het
maar voor een uurtje, je bent van
harte welkom.
Tot gauw.
we er een aantal percelen vochtige
heide. Indien je de kwetsbare
planten en dieren in De Inslag een
handje wenst te helpen, ben je van
harte welkom op zaterdag 2 juli
om 9.30 u aan de ingang aan de
Kerkedreef in Brasschaat.
In het Wijtschot Wijtschot in Schoten wordt
net als in de Oude Landen gemaaid
en gehooid. Je kan er
komen helpen op zaterdag 2 juli
om 9.30 u aan de parking van de
Vier Notelaars, Wijtschotbaan in
Schoten.
19
19
Natuur.ruimte • juni 2005

NATUUR VOOR IEDEREEN
Van 6 september tot 12 november
organiseert Natuurpunt Antwerpen
Noord een ‘cursus natuurbeheer’.
Tijdens deze cursus kan je heel wat
opsteken over beheertechnieken en
het beheer van onze
natuurgebieden. Waarom maaien
we op de ene plek, terwijl we elders
laten begrazen? Hoe komt een
beheerplan tot stand? Op welke
manier kan je het beheer van een
natuurgebied opvolgen en
evalueren. Wat zijn maaibalken en
gritsels? Allemaal vragen die we
tijdens onze cursus willen
beantwoorden samen met jou!
Na de cursus “Natuur In-Zicht”,
die trouwens een groot succes
was, organiseren we nu de cursus
Natuurgids. In deze cursus leer je
de natuur ontdekken en
begrijpen. Gespecialiseerde
kennis of vaardigheden komen
niet aan bod, wel verwerf je een
ruime algemene kennis van
natuur en milieu. Een minimale
voorkennis is wel vereist. De
cursus omvat 32 lessen waarvan
zowat de helft excursies gespreid
over 1 jaar. Wie deelneemt en een
opdracht volbrengt kan bovendien
het attest natuurgids behalen.
De cursus is een samenwerking
tussen het Centrum voor
Natuur- en Milieueducatie en
Natuurpunt Antwerpen Noord.
Hij loopt van woensdag 5 oktober
2005 tot september 2006.
Binnenactiviteiten worden
20 20
Natuur.ruimte • juni 2005
Over plaggen, hooien, begrazing en nog veel meer:
Natuurpunt organiseert een cursus natuurbeheer!
Cursus natuurgids
De cursus bestaat uit 6
theoretische lessen en 4 excursies,
waarin je kennis maakt met onze
natuurgebieden in de buurt en
met de vrijwilligers die betrokken
zijn bij het beheer ervan.
Aan bod komen o.m. het vormen
van een beheervisie en
beheerplan, hydrologie, het
verhaal van successie,
beheerevaluatie en openstelling.
We gaan ook dieper in op typische
ecotopen zoals bos, akkers, heide,
graslanden, bossen en rietlanden.
gegeven woensdagavond tussen
19.30 u en 22.30 u in het
Natuur.huis, Steenstraat 25 in
Ekeren. De excursies gaan door
op zaterdagvoormiddag tussen
9.30 u en 12.30 u. Het cursusgeld
bedraagt € 165, handboek en
busexcursie inbegrepen.
Opleidingscheques worden
aanvaard.
Vooraf inschrijven is noodzakelijk
en kan door storting van het
cursusgeld op rekening van het
CVN 404-3076041-29 met
vermelding van je naam en
“cursus natuurgids Ekeren”.
Meer informatie of een folder kan
je opvragen via het CVNsecretariaat,
tel. 03-226.62.91 en
bij Natuurpunt Antwerpen Noord,
tel. 03-541.58.25.
We willen ons met de cursus niet
richten naar experts, maar wel
naar iedereen die de natuur een
warm hart toedraagt en graag
meer wil weten over het hoe en
waarom van natuurbeheer bij
Natuurpunt. Iedereen is welkom!
Ben je geïnteresseerd? Schrijf dan
nu in voor onze cursus!
Deelnemen kan je door € 40 (voor
leden) en € 60-(voor niet leden) te
storten op rekening
220-0340573-42 t.n.v. Natuurpunt
Antwerpen Noord. We bezorgen
je dan graag alle details over de
cursus natuurbeheer. Tot dan!
Zomercursus ‘Alles hangt
samen’
Tijdens onze jaarlijkse
zomerbijscholing werken we dit
jaar rond de samenhang in de
natuur. De cursus begint op 8
augustus met in de voormiddag
een theoretische uiteenzetting in
het Natuur.huis. Tijdens de
namiddag gaan we op
ontdekkingstocht in onze tuin.
Voor de andere activiteiten (op 9
en 10 augustus) hebben we
natuurgebieden in de omgeving
uitgezocht. Als slot wandelen we
op 11 augustus langs enkele
natuurlijk en minder natuurlijk
ogende tuinen.
De cursus loopt van maandag 8
tot en met donderdag 11 augustus,
telkens van 9.30 u tot 12 u en
van 13 u tot 15.30 u.
Meegebrachte boterhammen
worden verorberd in een
drankgelegenheid. Een volledig
programma kan je bekomen bij
ons. Inschrijven bij Natuurpunt
Antwerpen Noord is wel
noodzakelijk, de deelname is
gratis.

Vergeet je lidkaart niet!
Als lid van Natuurpunt word je
extra verwend. Niet-leden van onze
vereniging betalen voortaan € 1,00
per persoon voor deelname aan de
natuurwandelingen in één van
onze natuurgebieden. Niet voor
jou, want Natuurpunt-leden mogen
gratis deelnemen aan al onze
activiteiten (tenzij anders vermeld).
Je hoeft alleen je lidkaart van
Natuurpunt mee te brengen!
Schemerwandeling
in ‘t Asbroek
’s Avonds, als de zon achter de
horizon daalt, verandert het
natuurleven in ‘t Asbroek.
Zangvogels zetten hun
avondmelodie in, sprinkhanen
starten hun snorconcert,
vleermuizen ontwaken en gaan op
zoek naar voedsel, jonge uilen
bedelen om voedsel, grote fraai
gekleurde nachtvlinders vliegen
geruisloos door het donker… De
zomerse avondwandeling van
Natuurpunt in ’t Asbroek zal je
beslist niet onberoerd laten!
Wandel met ons mee en geniet
van de speciale sfeer die er
ontstaat als de zon onder gaat...
Misschien kruisen we wel het pad
van een ree of een vos!
Iedereen is van harte welkom op
vrijdag 1 juli om 20u in
’t Asbroek. Trefpunt aan de
ingang van ’t Asbroek in de
Asbroeklaan in Schoten. Tot dan!
In de zomer is de natuur
uitbundig en op haar mooist.
Sprinkhanen, vlinders, libellen,
vogels… zetten hun beste beentje
voor. Ontdek samen met ons de
pracht van de zomer in jouw
buurt. Meewandelen kan je in:
• Oude Oude Landen Landen (Ekeren) op
zaterdag 13 augustus. Trefpunt
om 14.30 u aan kasteel
Veltwijck, Veltwijcklaan 27,
Ekeren (duur ca. 2,5 uur).
• Het Het Rood Rood Rood (Kapellen) op
zaterdag 25 juni en zaterdag 27
augustus. Trefpunt om 14.30 u
op de hoek Biartlei/
Streepstraat in Kapellen (duur
ca. 2,5 uur).
• Bospolder Bospolder /Ekers /Ekers Moeras
Moeras
‘(Schoonbroek - Ekeren) op
zaterdagen 9 juli en 10
september. Trefpunt telkens
om 14.30 u aan de
voetgangersbrug over de A12
(havenweg) in Ekeren
Schoonbroek, aan het einde
NATUUR VOOR IEDEREEN
Genieten van de zomer…
van de Vierkerkenstraat. Einde
voorzien rond 17 u. Bij slecht
weer zijn laarzen gewenst.
• Mastenbos Mastenbos Mastenbos (Kapellen) op
zondag 19 juni en zondag 14
augustus. Trefpunt om 10 u
aan de ingang van het
Mastenbos in de Oude
Galgenstraat (ter hoogte van
het Fort van Ertbrand) in
Kapellen (duur ca. 2 uur).
• In de Kuifeend Kuifeend kan je op
zondag 18 september naar
vogels kijken. Trefpunt om
9.30 u aan het Natuur.huis
van Natuurpunt Antwerpen
Noord (tegenover de kerk van
Ekeren), Steenstraat 25 in
Ekeren. Het einde is voorzien
rond 12 u.
• Het Het Het Wijtschot Wijtschot Wijtschot (Schoten) op
zondag 26 juni. Trefpunt om
14 u op de parking van de Vier
Notelaars, Wijtschotbaan in
Schoten (duur ca. 2 uur).
Schorrenexcursies: voor modder- en natuurliefhebbers
Een zomerse aanrader is een
bezoekje te brengen aan Lillo-fort
en onze Scheldeschorren. Iedere
eerste zondag van de maand
organiseren we een
ontdekkingstocht door de laatste
brakwaterschorren in Vlaanderen:
het Galgeschoor en Groot
Buitenschoor. Op zondagen 7
augustus en 2 oktober is het een
speciale wandeling rond het
thema ‘prutprutsen met Hug’.
Wie van dichtbij wil kennismaken
met de beestjes in het slijk (zie
ook het vorig nummer van
Natuur.ruimte) moet dan zeker
langskomen. Op zondag 4
september gaan we opnieuw
zeehondenspotten aan de
Zimmermangeul. Trefpunt
telkens om 9.30 u op de parking
in het centrum van Lillo-fort.
Einde voorzien rond 12 u, laarzen
en kledij die tegen een spatje
modder kan noodzakelijk.
Aan de zeehonden-spotting op 5 juni
namen 150 mensen en 10 zeehonden
deel, ben jij er de volgende keer ook
bij? Foto: Kristel Monsieur.
21
21
Natuur.ruimte • juni 2005

NATUUR VOOR IEDEREEN
Zondag 26 juni: daguitstap
met eigen wagens naar het
Buiten- en Meergoor, de
Maten en de Diel in Mol
Thema Thema: Thema educatieve wandeling
met aandacht voor zowel het
botanisch als het
landschappelijk aspect. We
vergeten zeker de vogelrijkdom
niet.
Gidsen Gidsen: Gidsen Gidsen Roger Huysmans en
Jan Rietjens.
Trefpunt Trefpunt: Trefpunt rondpunt in
Wommelgem aan de
carpoolparking (kant Borsbeek)
om 8.30 u, einde rond 17 u.
Meebrengen
Meebrengen: Meebrengen
Meebrengen picknick, bij
regenweer zijn laarzen
gewenst. Mogelijkheid tot
kostendelend vervoer.
Zondag 10 juli:
natuureducatieve
wandeling in het Reigersbos
in Berendrecht
Thema Thema: Thema de omgeving van de
haven is een rijk gebied voor
reigers en andere vogels. Ook
de flora is er zeer afwisselend.
Gids Gids: Gids Luc Audiens.
Trefpunt Trefpunt: Trefpunt parking aan de kerk
van Berendrecht om 13.30 u,
einde rond 16.30 u.
Meebrengen
Meebrengen: Meebrengen
Meebrengen laarzen bij
regenweer.
22 22
Natuur.ruimte • juni 2005
Werking De Kuifleeuwerik
Zondag 31 juli: educatieve
vogeluitstap naar Zeeland
Thema Thema: Thema steltloperstrek. Vooral
de krombek, de kanoet en de
rosse grutto zijn nog in
zomerkleed.
Gids Gids: Gids Jef Van Ammel.
Trefpunt Trefpunt: Trefpunt kruispunt Driehoek
en Ertbrandstraat in Putte om
9 u., einde rond 17 u.
Meebrengen
Meebrengen: Meebrengen picknick en bij
regenweer zijn laarzen
gewenst. Mogelijkheid tot
kostendelend vervoer.
Zondag 7 augustus:
fietstocht in de omgeving
van Rilland Bath
Thema Thema: Thema educatieve
landschappelijke fietsuitstap
van ongeveer 46 km.
Gids Gids Gids: Gids Gids Louis Vanhooydonck.
Trefpunt Trefpunt: Trefpunt kruispunt Driehoek
en Ertbrandstraat in Putte om
9 u., einde rond 17 u.
Meebrengen
Meebrengen: Meebrengen picknick,
regenkledij of zonnemelk,
naargelang de
weersomstandigheden!
Zondag 21 augustus:
natuureducatieve uitstap
Naar Wintam en Broek de
Naeyer
Thema Thema: Thema in de nabijheid van de
Schelde bezoeken we een zeer
waardevol gebied voor fauna en
flora. We worden daar begeleid
door de plaatselijke gidsen.
Trefpunt Trefpunt: Trefpunt rondpunt van
Wommelgem (kant Borsbeek)
om 9 u. In de namiddag kan je
inpikken om 14 u. op de A 12
afrit Breendonk (eerste afrit na
Rupeltunnel) carpoolparking
juist over de baan.
Meebrengen
Meebrengen: Meebrengen picknick en
eventueel laarzen.
Mogelijkheid tot kostendelend
vervoer.
Zondag 4 september:
fietsen langs het Markizaat,
Tholen en de Oesterdam
Thema Thema: Thema vogelexcursie.
Gidsen Gidsen: Gidsen Roger Huysmans en
Louis Vanhooydonck.
Trefpunt Trefpunt: Trefpunt kruispunt Driehoek
en Ertbrandstraat in Putte om
9 u of de carpoolparking van
de Oesterdam om 9.30 u. Het
einde is voorzien rond 17 u.
Meebrengen
Meebrengen: Meebrengen picknick met
drinken want bij zonnig weer
willen we eten in de volle
natuur!
Meer info
Voor alle activiteiten van
werking ‘De Kuifleeuwerik’
kan je terecht bij Roger
Huysmans tel. 03-324.88.05.

Een fascinerende
ervaring: ontdek het
Fort van Brasschaat
tijdens de Nacht van
de Vleermuis!
zaterdag 27 augustus
Het millenniumjaar 2000 zullen
we niet licht vergeten. Toen verkreeg
Natuurpunt immers een officiële concessie
Anno 2005 overwinteren meer
dan 700 vleermuizen in het Fort
van Brasschaat. Daarmee behoort
het fort tot de top 5 van
vleermuizenverblijven in
Vlaanderen! Watervleermuis
profiteerde van onze
inspanningen, maar ook de
zeldzame franjestaartvleermuis
ging sterk vooruit. Bijna jaarlijks
duikt de meervleermuis op, een in
heel Europa zeldzame
vleermuizensoort!
Tijdens de Nacht van de
Vleermuis nodigen we je dan ook
graag uit om met het Fort van
Brasschaat en haar vleermuizen
kennis te maken. Een
fascinerende ervaring voor de hele
familie die je gewoon niet mag
missen!
‘Op ontdekking doorheen
het Fort van Brasschaat’
Maak kennis met de geschiedenis
van het Fort van Brasschaat. Een
ER OP UIT
van de Krijgsmacht om het Fort van Brasschaat, onderdeel van het militair domein Klein en
Groot Schietveld, te beheren als vleermuizenreservaat. Na vijf jaar hard werken –
terugdringen van vandalisme en verstoring, inrichten van het gebouw om een constante
temperatuur en luchtvochtigheid te behouden – mogen de resultaten gezien worden!
gids neemt je mee doorheen de
gangen en zalen van het oude fort
en toont je de inspanningen van
Natuurpunt en de Krijgsmacht
voor de vele overwinterende
vleermuizen.
Trefpunt Trefpunt: Trefpunt doorlopend tussen 14 u
en 18 u, vertrek op geregelde
tijdstippen. De wandelingen
duren ca. 1 uur.
‘Vleermuizen zijn geen
vampieren’
Voor één keer openen we het Fort van Brasschaat. Foto:
Lucas Bergmans.
Een grandioze vleermuizenavond
in en om het Fort van Brasschaat!
Maak kennis met de verborgen
wereld van de vleermuizen. Na
een diavoorstelling in het fort,
nemen we je mee op zoek naar
vleermuizen. Via de ‘batdetector’
kan je ze live meemaken!
Trefpunt Trefpunt: Trefpunt doorlopend tussen
19.30 u en 22 u, vertrek op
geregelde tijdstippen. De activiteit
duurt 1 tot 1,5 uur.
Praktisch
Alle wandelingen starten en
eindigen aan de ingang van het
Fort van Brasschaat op het einde
van de Sion Kloosterlaan te
Brasschaat. Stevig schoeisel en een
zaklamp zijn aangewezen. Voor
meer informatie en inschrijvingen
kan je terecht bij Natuurpunt
Antwerpen Noord, tel. 03-541.58.25,
antwerpennoord@natuurpunt.be
antwerpennoord@natuurpunt.be
antwerpennoord@natuurpunt.be.
antwerpennoord@natuurpunt.be
De organisatie van deze avond
gebeurt in samenwerking met de
militaire overheid en de Afdeling
Natuur en Afdeling Bos & Groen
van het ministerie van de Vlaamse
Gemeenschap.
23
23
Natuur.ruimte • juni 2005

24 24
Natuur.ruimte • juni 2005
BRANDPUNT
De wondere wereld
van het
lieveheersbeestje
Kris Kris Weemaes
Weemaes
Heb je ooit al eens stilgestaan bij
de wondere wereld van het
lieveheersbeestje? Het is een gezellig
allegaartje van lieflijkheid, bonte kleuren en
sappige bladluizen. Maar ook gewelddadige
veelvraten kom je er tegen. Een kleine
introductie…
In België komen er ongeveer 60
soorten lieveheersbeestjes voor.
Ze worden onderverdeeld in vijf
subfamilies die allen deel
uitmaken van de insectenorde van
de kevers. Dat is waarschijnlijk de
meest soortrijke uit de hele
dierenwereld, er zijn niet minder
dan 350.000 soorten beschreven!
Net zoals alle kevers hebben ook
lieveheersbeestjes bijtende
monddelen waarmee ze prooien
kunnen verscheuren en planten
aanvreten. Een tweede keverkenmerk
bij het lieveheersbeestje
is het dekschild dat de
vliesvleugels waarmee het beestje
naar de zon kan vliegen,
beschermt.
Al die kleuren!
Typisch voor een lieveheersbeestje
is de bolvormige rug, de grootte
(of beter het gebrek daaraan) die
tussen de 1 en 10 mm bedraagt en
natuurlijk de fel gekleurde en
vaak glanzende dekschilden.
Het kleurengamma van de
verschillende soorten
lieveheersbeestjes is zeer breed.
Natuurlijk kennen we allemaal de
rode met de zwarte stippen en een
gele met zwarte stippen hebben
we ook al wel eens gezien. Maar
er zijn er ook met een oranje of
lichtroze grondkleur en
sommigen zijn zelfs egaal bruin
of zwart.
Ook de tekening is zeer
gevarieerd. Het gaat meestal om
zwarte of witte stippen of vlekken
in verschillende aantallen en
vormen. Vaak is het aantal
stippen bepalend voor de naam
van het lieveheersbeestje. Het
zevenstippelig lieveheersbeestje
heeft uiteraard zeven stippen.
Kleur en tekening op de
dekschilden van het
lieveheersbeestje zijn bepalend bij
het determineren van de beestjes.
Moeilijk is het eigenlijk niet, maar
toch moet je goed opletten want
sommige soorten hebben
verschillende varianten. De
kampioen hierin is het veelkleurig
Aziatisch lieveheersbeestje.
In winterslaap?
Het zevenstippelig lieveheersbeestje is de meest bekende
soort die verzot is op bladluizen. Foto: Åke Sandhall.
Het voorjaar is voor
lieveheersbeestjes, zoals bij zovele
dieren, de paarperiode. De eitjes
worden afgezet in de nabijheid
van een voedselbron voor de
larven. Na een dag of vijf sluipen
de larven uit. De meeste soorten
lieveheersbeestjeslarven voeden
zich met schild- of bladluizen,
slechts twee zijn planteneter. Na
ongeveer twee tot vier weken
veranderen de larven in een pop,
waar na een week het volwassen
insect uitsluipt. Twee weken
houdt het lieveheersbeestje zich
bezig met eten, maar dan stopt ze
al haar activiteiten en gaat in een
in winterslaap. Ze kunnen op dat
moment temperaturen verdragen
die tot ver onder het vriespunt
gaan. Vaak kan je tijdens de
winter lieveheersbeestjes vinden
onder de schors van bomen of in
spleten van raamkozijnen en
balken in huis.
Een terugblik…
Ondanks de populariteit van het
beestje, wie heeft er immers niet
als kind lieveheersbeestjes
verzameld in een potje, was er tot
en met het jaar 2000 nog heel
wat te onderzoeken over de
wondere wereld van het

Ook in jouw tuin!
Als je je tuin eens goed doorzoekt
is er een grote kans dat je daar
ergens het veelkleurig Aziatisch
lieveheersbeestje tegenkomt. De
naam leert ons twee dingen. Het is
eerst en vooral veelkleurig, er zijn
verschillende verschijningsvormen
bekend. Toch is het vrij eenvoudig
te herkennen aan de tweekleurige
onderkant: zwart en rosbruin, die
bij alle vormen hetzelfde is. Het
tweede wat je kan afleiden is dat dit
lieveheersbeestje niet inheems is.
Het is sinds 1997 in België
ingevoerd voor de biologische
bestrijding van bladluizenplagen.
Maar er is een gevaar: de snelle
opmars, op 7 jaar tijd een
algemene soort, doet vermoeden
dat deze soort wel eens een grote
concurrent kan zijn voor onze
inheemse
lieveheersbeestjessoorten!
Je eigen waarnemingen van
lieveheersbeestjes kan je altijd
doorgeven aan Coccinula Coccinula, Coccinula
Kortrijksepoortstraat 192, 9000
Gent, e-mail:
lieveheersbeestjes@jnm.be
lieveheersbeestjes@jnm.be.
lieveheersbeestjes@jnm.be
Meer achtergrond vind je in
volgende boeken:
• Baugnée, J.Y. Branquart, E. en
D. Maes, Velddeterminatietabel
voor lieveheersbeetjs in België
• Adriaans, T en Maes, D.
Voorlopige verspreidingsatlas
van lieveheersbeestjes in
Vlaanderen.
lieveheersbeestje. Toen werd de
lieveheersbeestjeswerkgroep
opgericht door de Waalse
jongeren- en natuurvereniging
Jeunes et Natures. In 2001 sprong
de Jeugdbond voor Natuur en
Milieu mee op de kar en met de
hulp van het Instituut voor
Natuurbehoud werd de in het
Frans uitgegeven
determinatietabel naar het
Nederlands vertaald. De laatste
vijf jaar zijn er heel wat
waarnemingen verricht in
Vlaanderen en doorgestuurd naar
de tweetalige
lieveheersbeestjeswerkgroep
Coccinula, waardoor in 2004 een
voorlopige verspreidingsatlas kon
worden uitgegeven.
Toen werd opgemerkt dat er nog
een aantal ‘zwarte gaten’ te
vinden zijn met een heel beperkt
aantal waarnemingen,
bijvoorbeeld in de stad Antwerpen
en omgeving. Daar moest dus iets
aan gedaan worden! Op 22 mei
2005 werd al een eerste
inventarisatie gehouden op de
Oude Landen in Ekeren. Vier
soorten werden waargenomen
(zevenstippelig, tweestippelig,
veertienstippelig en het
veelkleurig Aziatisch) allen zeer
algemene of algemene soorten.
Toch moet de Oude Landen nog
meer soorten herbergen. Een
tweede inventarisatie in het najaar
zal daar uitsluitsel over geven.
Kijken, slepen of kloppen?
Bij het inventariseren kun je drie
methodes toepassen. Gewoon de
bodem, bloemen, schors en
bladeren afspeuren. Een goed
paar ogen en een Petrischaaltje is
alles wat je nodig hebt. Ondanks
de eenvoud van de methode moet
je toch zeer geconcentreerd en
vooral lang zoeken.
Een tweede techniek is die van het
slepen. Met een vlindernet of een
speciaal daarvoor uitgerust
sleepnet maak je een aantal snelle
bewegingen door lage vegetatie
over een aantal meters. Alle
insecten in de vegetatie komen in
je net terecht.
En een laatste methode is die van
het kloppen. Een lichtgekleurde
paraplu wordt omgekeerd onder
BRANDPUNT
een tak of boompje gehouden.
Door een aantal ferme tikken op
de takken van de boom te geven,
vallen de insecten rechtstreeks in
je paraplu.
Lieveheersbeestjes determineren
is niet eenvoudig: hou zo’n
beestje maar eens goed vast! De
veiligste manier om het diertje te
bestuderen is een Petrischaaltje te
vullen met wat zodat je het in
zachtheid kan vastzetten.
Ondanks het feit dat
lieveheersbeestjes bestuderen en
determineren heel fijn is moet je
toch weten dat alle
lieveheersbeestjes in Vlaanderen
beschermd zijn en dus niet
gevangen mogen worden! Enkel
voor de duur van het
lieveheersbeestjesproject werd er
een uitzondering gemaakt.
Profiteer er dus nog van, maar
vergeet niet je waarnemingen
door te geven!
Zoek lieveheersbeestjes in
de Oude Landen
Zin gekregen om zelf eens aan de
slag te gaan met slepen of kloppen?
Wil je ook eens die verschillende
soorten lieveheersbeestjes leren
kennen? Dan ben je van harte
welkom op de tweede
inventarisatiedag in de Oude
Landen. Op zondag zondag zondag 18 18 september september
september
wordt er afgesproken om 10.30 10.30 u
u
aan het Natuur.huis van
Natuurpunt Antwerpen Noord in
de Steenstraat 25 in Ekeren. De
activiteit wordt afgerond rond 16 u.
Neem zeker een lunchpakket en
regenkledij mee. Eventueel
determinatietabel, Petrischaaltjes,
een vlindernet of een
lichtgekleurde paraplu.
Meer Meer info info: info Kris Weemaes, tel.
03-272.28.13.
25
25
Natuur.ruimte • juni 2005

Hieronder vind je een chronologisch overzicht van onze activiteiten. De
praktische informatie staat bij elke activiteit vermeld tenzij er elders in dit blad meer
aandacht aan wordt besteed.
Meer informatie kan je ook bekomen in ons Natuur.huis, Steenstraat 25, 2180 Ekeren, tel.
03-541.58.25, fax 03-541.63.55 of e-mail: aaaaantwerpennoord@natuurpunt.be
ntwerpennoord@natuurpunt.be
ntwerpennoord@natuurpunt.be
ntwerpennoord@natuurpunt.be. ntwerpennoord@natuurpunt.be Voor de meest actuele
informatie kan je ook op onze websites terecht: www.natuurpunt.be/antwerpennoord
www.natuurpunt.be/antwerpennoord
www.natuurpunt.be/antwerpennoord www.natuurpunt.be/antwerpennoord
www.natuurpunt.be/antwerpennoord en
www.natuurpunt.be/scheldeschorren
www.natuurpunt.be/scheldeschorren
www.natuurpunt.be/scheldeschorren.
www.natuurpunt.be/scheldeschorren
www.natuurpunt.be/scheldeschorren
De meeste activiteiten zijn gratis voor leden (tenzij anders vermeld). Niet-leden betalen
€ 1,00 voor activiteiten in onze natuurgebieden. Vergeet daarom je lidkaart niet mee te
nemen. Veel plezier.
j j u u n n n i
i
26 26
Natuur.ruimte • juni 2005
NATUUR.AGENDA
vrij 17 20 u Brasschaat, cursus
dagvlinders, theorie, zie
vorig nummer.
zat 18 14 u Brasschaat, cursus
dagvlinders, praktijk, zie
vorig nummer.
zon 19 10 u Kapellen, wandeling
Mastenbos, zie p. 21
vrij 24 20 u Brasschaat, cursus
dagvlinders, theorie, zie
vorig nummer.
zat 25 14:30 u Kapellen,
wandeling Het Rood, zie
p. 21
zon 26 8:30 u Mol, uitstap
Buitengoor - Meergoor, de
Maten en de Diel in Mol,
zie p. 22
zon 26 9:30 u Wuustwezel -
Gooreind, open tuindag,
zie p. 28
zon 26 14 u Antwerpen - Ekeren,
kinderwandeling Oude
Landen met wateronderzoek,
zie p. 15
zon 26 14 u Schoten, vlinder- en
kruidenwandeling Het
Wijtschot, zie p. 21
zon 26 14 u Brasschaat, cursus
dagvlinders, praktijk, zie
vorig nummer.
don 30 19:45 u Antwerpen -
Ekeren, Raad van Bestuur
Natuurpunt Antwerpen
Noord, info:
Verenigingswerking,
Natuur.huis, 03-541.58.25
j j u u l l i
i
vrij 1 20 u Schoten,
schemerwandeling
‘t Asbroek, zie p. 21
zat 2 9:30 u Antwerpen -
Ekeren, werkdag Oude
Landen, zie p. 19
zat 2 9:30 u Schoten, werkdag
Het Wijtschot, zie p. 21
zat 2 9:30 u Brasschaat,
werkdag De Inslag, zie
p. 19
zon 3 9:30 u Antwerpen - Lillo,
schorrenwandeling
Galgenschoor, zomer op
het schor, zie p. 21
zat 9 14:30 u Antwerpen -
Luchtbal-Rozemaai-
Schoonbroek,
zintuigenwandeling
Bospolder/Ekers Moeras,
zie p. 21
zon 10 13:30 u Antwerpen -
Berendrecht,
natuureducatieve
wandeling Reigersbos, zie
p. 22
zat 16 9:30 u Antwerpen -
Ekeren, werkdag Oude
Landen, zie p. 19
zat 23 14 u Antwerpen - Ekeren,
open tuindag
Natuur.huis, zie p. 28
zon 24 9:30 u Wuustwezel -
Gooreind, open tuindag,
zie p. 28
zat 30 9:30 u Antwerpen -
Ekeren, werkdag Oude
Landen, zie p. 19
zon 31 9 u Zeeland, educatieve
vogeluitstap, zie p. 22
a a u u g g u u s s t t u u s
s
maa 1 Antwerpen - Ekeren,
zomerkamp Oude Landen
Classic, info: zie p. 19
zon 7 9 u omgeving Rilland –
Bath, educatieve
landschappelijke
fietsuitstap, zie p. 22
zon 7 9:30 u Antwerpen - Lillo,
schorrenwandeling Groot
Buitenschoor,
prutprutsen met Hug, zie
p. 21
zat 13 9:30 u Antwerpen -
Ekeren, werkdag Oude
Landen, zie p. 19
zat 13 14:30 u Antwerpen -
Ekeren, wandeling Oude
Landen, zie p. 21
zon 14 10 u Kapellen, wandeling
Mastenbos, zie p. 21
Lu
ge
· m
· h
· L
· b
· fi
· k
GR
Ope
Ma-
Za
Zon

zon 21 9 u Bornem,
natuureducatieve uitstap
Wintam en Broek de
Naeyer, zie p. 22
zon 21 14 u Brasschaat, cursus
dagvlinders, praktijk, zie
vorig nummer.
zat 27 9:30 u Antwerpen -
Ekeren, werkdag Oude
Landen, zie p. 19
zat 27 14 u Brasschaat, Nacht
van de Vleermuis Fort van
Brasschaat, zie p. 23
xe voor geen
ld
eubelen
uisraad
P’s
oeken
etsen
leding
ATIS ophaaldienst !
ningsuren
vr 9.30 · 17.30 h.
9.30 · 16.00 h.
gesloten
zat 27 14:30 u Kapellen,
wandeling Het Rood, zie
p. 21
zat 27 19:30 u Brasschaat, Nacht
van de Vleermuis Fort van
Brasschaat, zie p. 23
s s e e p p t t e e m m b b e e r
r
zon 4 9 u Markizaat, Tholen en
de Oesterdam,
vogelexcursie fietstocht,
zie p. 22
zon 4 9:30 u Antwerpen - Lillo,
schorren-wandeling Groot
Buitenschoor, zie p. 21
din 6 20 u Antwerpen -
Ekeren, cursus,
natuurbeheer, zie
p. 20
zat 10 9.30 u Antwerpen -
Ekeren, werkdag
Oude Landen, zie
p. 19
zat 10 14:30 u Antwerpen -
Luchtbal-Rozemaai-
Schoonbroek,
wandeling Bospolder/
Ekers Moeras, zie
p. 21
zon 11 Kapellen, Het Rood,
Open
Monumentendag
zon 11 Schoten, ‘t Asbroek,
Open
Monumentendag
din 13 20 u Antwerpen -
Ekeren, cursus,
natuurbeheer, zie
p. 20
zon 18 9:30 u Antwerpen -
Oorderen, vogelobservatiewandeling
De Kuifeend, zie p. 21
zon 18 10.30 u Antwerpen -
Ekeren, Oude Landen,
lieveheersbeestjesinventarisatie,
zie
p. 25
RECLAME
din 20 20 u Antwerpen - Ekeren,
cursus, natuurbeheer, zie
p. 20
din 27 20 u Antwerpen - Ekeren,
cursus, natuurbeheer, zie
p. 20
don 29 19:45 u Antwerpen -
Ekeren, Raad van Bestuur
Natuurpunt Antwerpen
Noord, zie don 30 juni
o o k k t t o o b b e e e r
r
zat 1 9:30 u Brasschaat,
werkdag De Inslag
zat 1 9:30 u Kapellen, werkdag
Het Rood
zon 2 9:30 u Antwerpen -
Oorderen, vogelobservatiewandeling
De
Kuifeend
zon 2 9:30 u Antwerpen - Lillo,
schorrenwandeling Groot
Buitenschoor,
prutprutsen met Hug, zie
p. 21
zon 2 10 u Schoten, wandeling
‘t Asbroek, herfstwandeling
(fungi)
Open Monumentendag
Op zondag 11 september is het
Open Monuentendag. Het thema is
dit jaar “Hout”. Daarom werkt
Natuurpunt Antwerpen Noord mee
met de organisatie van de lokale
open monumentendagcomitées.
We organiseren een aantal
activiteiten in onze bossen Het
Rood in Kapellen en ‘t Asbroek in
Schoten. Meer details vind je in het
volgend nummer van
Natuur.ruimte dat begin september
in je bus valt.
27
27
Natuur.ruimte • juni 2005

Afgiftekantoor Antwerpen 3 - Verantw. Uitg.: Stefan Versweyveld, Steenstraat 25 - 2180 Ekeren
Open tuindagen
in Wuustwezel...
België - Belgique
P.B.
2030 Antwerpen 3
8/3573
Een natuurvriendelijke tuin staat niet synoniem voor één wilde jungle van bramen, brandnetels en
distels! Nu, hoe begin je aan zo’n natuurvriendelijke tuin? Natuurpunt helpt je graag een eindje op
weg om je tuin een stukje natuurvriendelijker te maken en organiseert daarom een reeks van 3
speciale tuinwandelingen. Op zondag zondag 26 26 juni juni is het thema ‘bessen, fruit en groenten, hoe houden
we ze gezond?’. Zondag Zondag Zondag 24 24 juli juli juli gaat het over ‘’wilde planten om van te genieten’ en op zondag zondag zondag 4
4
september september behandelen we ‘genezende krachten in de natuur’. Alle tuinliefhebbers zijn van harte
welkom! Trefpunt Trefpunt telkens om 9.30 9.30 9.30 u u u (einde om 12 u), Wiezelo Wiezelo 61 61 in in in Gooreind-Wuustwezel Gooreind-Wuustwezel (naast
sigarenfabriek Verellen). Gelieve je aanwezigheid op voorhand te melden (Gilbert Van Looveren,
tel. 03-663.32.41).
... en Ekeren
Je kan kennismaken met onze natuurvriendelijke tuin en zo de nodige ideeën opdoen. Een aanrader
voor iedereen die een tuin bezit en de natuur er meer kansen wil geven of op zoek is naar meer
informatie over inheemse planten. Natuurpunt organiseert een open tuindag in de tuin van het
Natuur.huis Natuur.huis, Natuur.huis Steenstraat 25, 2180 Ekeren. Je wordt er ontvangen met een drankje en een hapje op
zaterdag zaterdag 23 23 juli juli van van van 14 14 tot tot 17 17 17 u uu.
u Hopelijk zijn de weergoden ons goed gezind. Wij verwachten jouw
bezoek!