Real Estate Magazine - Surgoed

Real Estate Magazine
Anton Dragtenweg 240 – Plantagehuis Geyersvlijt
Veel oude gebouwen in ons land verbinden ons met onze geschiedenis. Ze hebben allemaal hun eigen verhaal.
De rubriek ‘Het huis en zijn verhaal’ vertelt er over. Deze keer het Plantagehuis Geyersvlijt.
Wie van klussen houdt en er niet tegenop ziet om veel geld voor
een koloniaal herenhuis van formaat neer te tellen, die zou eens na
kunnen denken over het plantagehuis van Geyersvlijt aan de Anton
Dragtenweg. Een van de laatste oude plantagehuizen die er nog in de
stad te vinden zijn. Momenteel is het eigendom van een orthopedisch
chirurg van Surinaamse afkomst, woonachtig in Nederland. Maar
het is te koop voor een slordige 1,2 miljoen euro. Wie besluit dat
bedrag neer te tellen weet zich verzekerd van veel, heel veel
herstelwerkzaamheden maar ook van een nationaal monument (sinds
2008) met een bewogen geschiedenis. Wie gelooft in spoken moet
echter ver wegblijven van deze plek, want in de volksmond wordt dit
pand het ‘spookhuis’ genoemd.
Landjepik
De plantage Geyersvlijt is op een nogal slinkse wijze ontstaan. Tussen
1786 en 1788 werden de gronden ten noorden van Paramaribo
uitgegeven als kleine kostgronden om de voedselbevoorrading
van de stad te verzekeren. Tijdens de Engelse blokkade van 1780
tot 1784 was er namelijk verschillende malen een voedseltekort in
de kolonie ontstaan. De gronden mochten daarom slechts gebruikt
worden voor “de aanqueeking van vee en voortplanting van kost,
groenten, of eetwaaren.” Met opzet waren de kavels klein gehouden
zodat ze niet gebruikt konden worden als reguliere plantages.
Wanneer er echter vier kavels naast elkaar aan leden van hetzelfde
gezin worden uitgegeven laat het zich raden dat er al vrij snel toch
een reguliere plantage ontstaat. Zo gebeurde het ook met Geyersvlijt
waarvan de kavels in handen waren van de familie Geyer. Door het
samenvoegen van de verschillende kavels ontstond er een kleine
plantage van 400 meter rivierbreedte en een oppervlakte van 200
akkers (een akker is 500 vierkante meter). In tegenstelling tot de
naast gelegen plantages (de truc om kostgronden samen te voegen
was natuurlijk niet alleen voorbehouden aan de Geyertjes) werd er
op Geyersvlijt geen koffie verbouwd maar katoen. Zoals gebruikelijk
in die tijd werd het beheer overgelaten aan een administrateur, in
dit geval Carl Ludwig Weissenbruch. Niet de eerste de beste want
behalve schoonzoon van eigenaar Geyer was hij ook de grootste
administrateur van Suriname die het beheer voerde over maar liefst
62 plantages. Weissenbruch trouwde in 1811 met Anna Catharina
Geyer. In 1819 werd noorderbuurman Johannishoop aangekocht en
met het verkrijgen van het land achter de plantage tussen 1821 en
1832 kreeg plantage Geyersvlijt uiteindelijk zijn definitieve grootte van
500 akkers.
Erfenisperikelen
Carl Ludwig Weissenbruch overleed in 1832 en liet een geschat
vermogen van tien miljoen gulden na. Een gigantisch bedrag en het
is dan ook niet verwonderlijk dat er na zijn dood de nodige djoegoe
djoegoe ontstond in de kleine gemeenschap. De heer Marc Warnery,
directeur op een van de plantages waar Weissenbruch administrateur
van was, zegt er het volgende van als Anna Catharina, de weduwe,
gaat hertrouwen met de dominee Diederik Janssen Eyken-
Sluyters. “.... Het huwelijk heeft een hoop stof doen opwaaien; mv.
Weissenbruch is een vrouw zonder de minste opvoeding of kennis
der wereld, en met vulgaire manieren. Die meneer Eiken Sluiten (sic)
heeft FL. 8000,- aan inkomsten per jaar, met bovendien een aantal
voordelige toelagen, en was geliefd en gewaardeerd door de gehele
gemeenschap. Maar het spook der hebzucht heeft hem overweldigd,
vijf keren is het huwelijk tegen gehouden, hij is twee keer uit het huis
van die mevrouw gejaagd en een aantal indecente en schokkende
zaken hebben plaatsgevonden in het zicht van de gemeenschap. Maar
ondanks dat, is hij er in geslaagd haar te trouwen, waarbij hij zich de
verachting van alle eerlijke mensen op de hals heeft gehaald. Zij zijn
gehuwd buiten gemeenschap van goederen maar de dominee is een
verfijnd intrigant, en drie dagen na het huwelijk heeft hij al een royale
toelage gekregen voor hemzelf en de kinderen uit zijn vorige huwelijk.
Het is te verwachten dat het volledige fortuin op den duur in zijn
handen zal overgaan....” Of Warnery zich nu oprecht zorgen maakte
over de normen en zeden binnen de gemeenschap of zelf wel wat van
de erfenis had kunnen gebruiken laten we aan de eigen interpretatie
van de lezer over.
Verkaveling
HET HUIS EN ZIJN VERHAAL
In de jaren na het veelbesproken huwelijk schakelt de plantage
Geyersvlijt eerst over van katoen naar koffie en vervolgens naar cacao
om uiteindelijk als citrusplantage te eindigen. Het eigendom is lange
tijd in handen van de erven Jannsen Eyken-Sluyters via de naamloze
vennootschap Geyersvlijt, gevestigd in Amsterdam. In 1908 wordt de
plantage overgenomen door de Handelsfirma I. Haas. Later komt de
plantage in handen van de Firma Jamin die er een citrusplantage van
maakt. Rond 1950 neemt de Surinaamse overheid de citrusplantage
over met uitzondering van de plantagewoning die dan wordt gekocht
door de huidige eigenaar. Feitelijk bestaat de plantage uit een
noordelijk en een zuidelijk deel. De as, die de plantage deelt, is de
huidige Bonistraat. Het plantagehuis staat op het noordelijke deel.
Begin 1980 ontstond er een ambitieus plan voor de verstedelijking van
Paramaribo Noord waar ook de wijk Geyersvlijt haar huidige landelijke
vorm aan te danken heeft. Het plantagehuis heeft sinds begin jaren
’50 veel verschillende huurders gehad waaronder de Troepenmacht
in Suriname (Tris) en de Nederlandse ambassade. Tot 2000 werd het
huis bewoond door het echtpaar Felix en Gerda van der Broek. Beiden
overleden in het najaar van 2000 kort na elkaar. Sinds die tijd staat het
huis leeg en wordt er ook zichtbaar geen onderhoud meer gepleegd.
Surgoed | 49