erover,maar mijn vader kón die bal niet stoppen. - Briefgeheimen

voetbalvrouwen
van weleer
Deel
1
Op 7 juli 1974 speelde het Nederlands elftal de finale van
het WK in en tegen Duitsland. Het duel verliep anders
dan heel Nederland hoopte en doelman Jan Jongbloed
heeft nog vaak moeten horen over die fatale Duitse goal
in de slotminuten van de eerste helft. Nu is Nederland
opnieuw van de partij op het WK in Duitsland. Hoe
kijken de voetbalvrouwen en -dochters van toen terug
op 1974? Wat is er van hen geworden? Margriet zocht ze
op. Deze week: Nicole Jongbloed, dochter van Jan.
‘Nog steeds beginnen mensen
erover, maar mijn vader
kón die bal niet stoppen.
Gek wordt hij ervan’
Waarom had hij die bal niet? Zo moeilijk
was hij toch niet? Het was de 43ste minuut.
De Duitse spits Gerd Müller had de bal tussen
een paar Oranjespelers door richting
het Nederlandse doel gefrommeld. Tergend
langzaam rolde het ding erin. En hij stond als
aan de grond genageld en keek ernaar: 2-1.
Voor hén. De Duitsers. Onze aartsvijand. Het
zou de winnende goal blijken. Een droom
– wereldkampioen worden - spatte uit elkaar.
“Hij heeft het mij zó vaak uitgelegd: hij kón
hem niet stoppen,” zegt de dochter van de
doelman 32 jaar later. “Nog steeds beginnen
mensen erover. Gek wordt hij ervan.”
Jan Jongbloed is nu 65, zijn dochter
Nicole 39. In 1974 was Jan als keeper van FC
Amsterdam uitverkoren om het Nederlandse
doel te verdedigen. Waarom hij? Omdat hij
de beste keeper van Nederland was. “Hij zei
altijd: ‘Als die anderen beter waren geweest,
hadden zij wel onder de lat gestaan,’” zegt
Nicole, vandaag de dag uitbaatster van café
De Overkant, nabij de Amsterdamse RAI.
“Mijn vader was erg zeker van zichzelf.”
Deelname aan het WK betekende wel dat hij
meer dan een maand van huis was. “Pa ging
nooit zo lang weg. Voor hem was een uitwedstrijd
in Groningen al een wereldreis. In het
begin dacht ik: pa en ma zijn gescheiden!”
Ze miste hem vreselijk. Als hij belde met haar
moeder Dinie, stonden zij en haar vier jaar
oudere broer Eric te dringen bij de telefoon.
Dolblij was ze als hij haar een kaartje stuurde
uit Duitsland. “Gekke kaartjes waren het, met
teksten als: ‘papa is snel thuis, dan kan hij je
6 22 | 06 22 | 06 7

weer in je billen knijpen.’” Jan Jongbloed was
blij toen hij weer naar huis kon, ook hem had
het veel te lang geduurd. “Pa wilde altijd bij
z’n kinderen en familie zijn. Toen hij later
in zijn carrière bij Roda JC in Kerkrade ging
voetballen, reed hij elke dag 2,5 uur heen en
2,5 uur terug. Om maar thuis te zijn.”
Nicole heeft weinig van het WK
gezien. Ze speelde liever op straat dan
dat ze binnen tv keek. Ze heeft met haar
moeder en broer één wedstrijd bezocht, in
Gelsenkirchen. Of het tegen Argentinië of de
DDR was, weet ze niet meer. Wel dat ze tegen
een traliehek aan stond en contact probeerde
te maken met haar vader - het was net een
dagje Artis, vond haar moeder. “Ik schreeuwde
heel hard: ‘Pa!’ In mijn herinnering heeft
hij naar me gezwaaid. Na afloop heb ik
ook nog even met hem gesproken in het
spelershome.”
Dinie Jongbloed genoot van de ambiance.
Net als Jan is ze een geboren en getogen
Amsterdammer; Jan was één van de tien
kinderen van een kleermaker, zij enig kind
van een alleenstaande vrouw. Samen met Jan
runde ze een sigarenzaak in de Hanzenstraat
en daar was het tijdens het WK een komen
en gaan van voetbalfanaten.
Nicole: “De zaak liep als een trein. Mijn moeder
was beroemder dan mijn vader. Ze had
een oranje sportwagen en parkeerde die altijd
fout. Maar een boete kreeg ze nooit. Kwam er
weer zo’n agent vertellen: ‘Dinie, je mag niet
op stoep staan.’ Geweldig vond ze dat.”
Dinie ging helemaal op in het voetbal. Voor
elke wedstrijd van Oranje nam ze een paar
aspirientjes tegen de zenuwen. En tijdens
de wedstrijden dronk ze cointreau alsof het
limonade was. “Mijn moeder was erg betrokken
bij mijn vaders carrière. Hij moest van
haar goed groente eten. Mijn vader had
niets met geld, dus deed zij de onderhandelingen
met de clubs, gewoon bij ons thuis.
Dan kwam Dé Stoop, de voorzitter van FC
Amsterdam, en stond er een Frans kaasje met
een stokbroodje en een wijntje op tafel. Ze
houdt van die gezelligheid.” Het waren andere
tijden: sommige voetballers verdienden
een aardig centje, maar de meeste, óók haar
vader, hadden er een baan naast. “Ze hebben
jaren met z’n tweetjes ’s avonds overhemden
staan strijken voor een extraatje. En m’n
vader ging met leesmappen langs de deur.
Hij is altijd zuinig geweest. Ik had een mooie
schooltas gezien. Hij vroeg hoeveel die kostte
en vond hem te duur. Dus kreeg ik hem niet.”
De Jongbloeds vormden een normaal gezin.
“Veel mensen begrijpen dat niet, maar we
woonden in een bovenhuis, tweede verdieping.
’s Avonds om zes uur stond standaard
het eten op tafel, gewone kost, en na het eten
zette mijn vader altijd een kopje thee voor
ons. Superburgerlijk. Ik vond het een heerlijk
gezin.”
Met z’n allen op vakantie gingen ze nooit:
als Nicole zomervakantie had, moest haar
vader weer beginnen met trainen. “We hadden
een caravan in Vinkenveen en dan kwam
hij ’s avonds langs, maar dat is toch anders.
Ik ben nog nooit met hem naar een pretpark
geweest.”
Op school had Nicole het als ‘de dochter
van’ niet altijd makkelijk. Haar vader had
een zenuwtrek - hij trok met z’n neus en
knipperde veel met zijn ogen - en kinderen
deden dat na om haar te pesten, zeker als hij
weer eens met zijn club had verloren. “Dan
sloeg ik erop los. Mijn vader moest een keer
op school komen. ‘Uw dochter gaat maar
tekeer,’ zei het schoolhoofd. Zei mijn vader
tegen hem: ‘Wat zou u doen als het uw vader
betrof?’ Hij stond pal achter me.”
Met haar vriendjes had Jan meer moeite.
Als hij een jongen niet zag zitten, liet hij dat
duidelijk blijken. “Stond ik met een vriendje
buiten te kletsen, werd er opeens hard op het
raam gebonkt: pa. Dan schudde hij met z’n
hoofd en ging zo’n jongen er snel vandoor.
Dacht ik: jemig, ik sta alleen maar te praten.
Hij houdt me nog steeds goed in de gaten.
Jan tijdens Nederland-Brazilië in 74. Dinie en de kinderen in 1974.
Jan en Dinie in hun sigarenzaak.
‘Die ochtend gaf Eric ons allemaal
een echte knuffel, mam één,
mij één. Dat deed hij anders
nooit als hij ging voetballen’
Komt hij bij mij in het café en loop ik gezellig
wat rond, zegt hij: ‘Drink niet zo veel.’ Ik blijf
altijd zijn kleine meisje.”
Jan was erg op zichzelf en op zijn familie, z’n
broers waren zijn beste vrienden. Van visite
hield hij niet. “Dan kon hij gewoon weggaan.
‘Ik moet morgen trainen,’ zei hij dan. En wat
hij ook wel eens zei: ‘Hoe vinden jullie mijn
klok?’ Om aan te geven dat hij het tijd vond
dat ze opstapten.”
Met andere voetballers had hij nauwelijks
contact. Alleen de familie Van Hanegem,
Truus en Willem, kwam wel eens over de
vloer.
In de jaren na het WK werd de sigarenwinkel
omgebouwd tot een koffieshop.
Het liep niet, de zaak werd verkocht. Het was
ook een beetje Dinies schuld dat het misging.
“Mijn moeder had de neiging om tegen mensen
te zeggen: ‘Het was zo gezellig, jij hoeft
niet te betalen.’ Ze gaf geen ene zier om geld.”
Dinie ging werken in een andere koffieshop
in de Kinkerstraat. Ook Truus van Hanegem
ging daar werken, dat leek hun gezellig. Maar
Truus hield het niet lang vol. Nicole: “Ze is
daar maar drie keer geweest. Opeens was er
een inval van de politie. Het was een vergissing,
bleek achteraf. Truus heeft daar een
uur lang met een theedoek in de ene en een
kopje in de andere hand omhoog gestaan.
Mijn moeder dacht dat het een grap was van
Candid Camera en heeft alleen maar gelachen.
Truus vond het minder leuk en nokte
ermee.”
Jan Jongbloed was tevreden met wat hij had.
Tijdens het WK in Duitsland probeerde
Ajax hem los te weken van FC Amsterdam.
Hij deed het niet, want hoewel hij meer kon
verdienen, moest hij ook meer trainen. Dat
betekende dat hij z’n wekelijkse visdag moest
inleveren.
Nicole: “Dus bleef hij bij FC Amsterdam.
Hij is héél erg trouw. Dat vissen doet hij nog
steeds, hij heeft al meer dan dertig jaar hetzelfde
ritueel: hij huurt een bootje, koopt een
gemberbolus bij de bakker en gaat de plas op.
En dan bel ik hem om een uur of vier op met
de vraag: ‘En?’ Het antwoord luidt meestal:
‘Het is niet te geloven, ik heb de hele dag geen
reet gevangen.’ Het maakt hem niet uit, hij is
daar gelukkig.”
Wereldkeeper Jan Jongbloed. “Hoeveel mensen
hebben hem niet zien keepen? Misschien
wel een miljard, hij heeft twee WK-finales
gespeeld (ook in 1978 in én tegen Argentinië
stond hij op goal, red.). Wat hem een wereldkeeper
maakte? Mijn vader is een heel eigenwijze
man en een heel eigenwijze keeper.
Hij keept op de manier zoals hij is. En altijd
met blote handen, want anders kun je de bal
niet voelen, vindt hij.”
Na het aanbod van Ajax kwamen er meer
kansen. “Op een gegeven moment kon hij
naar Amerika. Opeens bedacht hij dan dat
hij zonder zijn familie zou zitten en dat zag
hij niet zitten. Dag Amerika! Ik vond dat
wel jammer. Een paar jaar geleden, toen hij
keepertrainer was bij Vitesse in Arnhem,
kon hij met hoofdtrainer Arthur Jorge mee
naar Paris Saint Germain in Frankrijk. Ik
zei: ‘Doen, vul nu eens je zakken. Ik kom
wel naar je toe met de kinderen, al moet ik
elk weekend naar je toe komen.’ Hij denken.
Uiteindelijk deed hij het niet. Werden zowel
die trainer als die hulptrainer er na vier
maanden uitgegooid met een zak geld waar je
gek van wordt. Ik zei: ‘Zie je nou wel pa, had
je gewoon moeten doen.’”
Ze leken voor elkaar geschapen,
Jan en Dinie. Bijna twintig jaar waren ze een
stel. Jan ontmoette haar in de ijssalon waar
ze werkte. “Mijn vader dacht: wat een lekker
wijf! Dat roept hij nu nog steeds als hij een
mooie vrouw ziet. Ze kregen verkering en
niet lang daarna moesten ze trouwen, want
mijn moeder was zwanger. Het jongetje werd
doodgeboren, maar ik heb ze daar zelden
over gehoord.”
Toen hun huwelijk stukliep, was Nicole 13.
Allebei kregen ze een nieuwe relatie. Heel
moeilijk, vond ze dat. Vooral met de vriend
van haar moeder, acteur Maarten Spanjer,
lag ze vaak overhoop. Ze kan er nu om
lachen. “Ach, voor hem was het ook niet
makkelijk: hij kreeg ineens zo’n vervelende
tienerdochter in de schoot geworpen. Nu zijn
we goede maatjes, maar toen! Was ik mijn
eerste sigaretje aan het roken, ging Maarten
dat verraden. Als ik hem dan ergens tegenkwam
met wat dames om zich heen, riep ik:
‘Há, stiefvader!’” Haar vader kreeg iets met
een vrouw die al twee kinderen had. “Ik was
toch zijn dochter? Ik trok dat niet. Eric is een
keer bij hen langs geweest en zei: ‘Ga maar
niet, is niks.’ Dus kwam mijn vader naar mij.”
Ondanks dat ze gescheiden zijn, gaan Jan en
Dinie nog steeds goed met elkaar om. “Als er
iemand jarig is, haalt mijn vader mijn moe-
der op en brengt haar weer weg. Ze houden
8 22 | 06 22 | 06 9

‘Mijn moeder verloor haar baby
en haar zoon en krijgt ook nog eens
veel te jong Alzheimer. Ze heeft
haar portie wel gehad’
nog van elkaar, maar konden niet meer met
elkaar leven.”
Zondag 23 september 1984. Het
werd de meest dramatische dag uit het leven
van de familie Jongbloed. De dag begon
mooi, het zonnetje scheen. Eric, 21 toen, had
die dag een uitwedstrijd bij Rood Wit A in
Amsterdam-Noord. Net als zijn vader was hij
keeper geworden – hij vond het schitterend
wat zijn vader deed. Hij stond in het doel bij
de amateurs van DWS, waar zijn vader ook
ooit had gespeeld. Maar hij had niet diens
aangeboren talent geërfd. Jan vond ook dat
hij wat lui was.
Nicole was heel close met haar broer, ruzie
hadden ze nooit. Ze mocht altijd met hem en
zijn vrienden mee stappen op het Leidseplein.
Dan lette hij altijd goed op haar. Hij leerde
haar boksen, kickboksen, tafeltennissen,
biljarten, voetballen... Je kon het zo gek niet
bedenken.
Ze matste hem vaak als er weer een briefje
lag met de tekst: ‘Wil jij afwassen voor mij?’
Nicole: “Eric was lief, een echte broer. Een
makkelijke jongen, hij leek uiterlijk op mijn
vader, maar qua karakter op mijn moeder.
Net als zij hield hij veel van gezelligheid.”
Die ochtend nam Eric anders afscheid dan
normaal. “Hij gaf ons allemaal een echte
knuffel, mam één, mij één. Dat deed hij
anders nooit als hij ging voetballen. Ik zei:
‘Misschien kom ik wel even bij je kijken.’
Dat deed ik bijna nooit, want op zondag
moest ik zelf altijd handballen. Maar nu
moest ik vroeg spelen. ‘Leuk,’ zei hij.”
Daar ging hij: grijze broek, grijze trui met
een rode kraag. Bruine schoenen. Ze ziet hem
nog de trap aflopen.
Rond kwart over twee die middag was ze
op het veld van Rood Wit A, samen met
Jacqueline Swart, de vriendin van Eric en
dochter van voetballer Sjaak. Ze zag dat haar
broer werd ingeschoten op het doel links
van haar. In de middencirkel werd getost.
Het gevolg: de teams wisselden van helft.
Eric moest naar het andere doel.
Opeens onweerde het in de verte.
Nicole: “Ik hoorde gerommel, iemand zei
iets over bliksem. Ik dacht: wat nou onweer?
Het regent helemaal niet. En wat dan nog?
Wat kan er nu gebeuren met onweer? En op
hetzelfde moment viel Erik achterover. Ik ben
over het hek gesprongen, het veld op.”
Eric was getroffen door bliksem en lag op
z’n rug in het doel. “De rook kwam uit zijn
schoenen. Mensen riepen: ‘Niet aanraken!’
Er zou nog elektrische lading in hem zitten.
Het zou door zijn ijzeren noppen komen,
riep iemand. Of door zijn gouden ketting.
Anderen zeiden: ‘Het waren de aluminium
doelpalen.’”
Het enige wat Nicole dacht: schiet eens op,
help hem nou. Het is mijn broer die daar
ligt. “De politie kwam en pas na een tijdje
zijn ze hem gaan reanimeren. Daarna kwam
de ambulance en die bracht hem naar het
ziekenhuis. Wij erachteraan. Je denkt: jonge,
sterke kerel, het zal allemaal wel. Het komt
wel goed.”
Maar het kwam niet goed. “Ze hebben het
nog wel geprobeerd. Die arts is heel lang
bezig geweest.”
Langzaam druppelden de familie en naaste
vrienden het ziekenhuis binnen. “De halve
wereld was er. Zijn beste vriend Johnny, die
het op de radio had gehoord. Mijn moeder,
die was opgehaald door de politie. Pa, met
zijn keeperskleren nog aan. Ze hadden hem
na zijn wedstrijd voor GA Eagles zo van het
veld gehaald. Al die tijd wist hij van niets.”
Het definitieve bericht kwam: Eric was overleden.
Aanvankelijk durfde ze niet te gaan
kijken, maar uiteindelijk ging ze toch, samen
met Sjaak Swart. “Daar lag hij, zo knap. Je zag
niets aan hem. De modder van het voetbalveld
zat nog op zijn gezicht.”
Het enige wat ontbrak was de gouden ketting.
Daar is nooit iets van teruggevonden.
Sinds die dag is Nicole niet meer
de dochter van Jan Jongbloed,
de man die twee WK-finales keepte. Sinds die
dag zeggen mensen tegen haar: ‘Jouw broer is
toch verongelukt?’
“Ik vind het niet erg, hoor,” zegt ze. “Eric mag
niet worden doodgezwegen.”
Ze kregen stapels kaarten. Samen met
Jacqueline heeft ze ze allemaal gelezen.
“Er zat zelfs een kaart tussen van een Ajaxfan,
daar hebben we erg om moeten lachen.
Het huis zat continu vol. Er werd niet alleen
gehuild, ook heel veel gelachen.”
De begrafenis was hectisch. “Er waren zó
veel mensen, dan merk je weer dat je vader
beroemd is. Mijn vriendinnetje moest buiten
staan. Ik dacht: waarom staan al die mensen
die ik niet ken wél binnen. Er liepen veel
fotografen rond. Je kon niet eens verdrietig
zijn of er werd weer geflitst. ‘Rot op!’ heb ik
naar ze geroepen, keihard.”
Voor Dinie is de zondag sindsdien een soort
van verdoemd. “Tot op de dag van vandaag
blijft ze op zondag in bed en wil ze alleen
zijn.”
Met haar vader heeft ze nooit meer over die
dag gesproken. “Je praat er makkelijker over
met vreemden dan met je naaste familie.
Je mist iets in je leven. Ik kan het zo zonde
vinden als broers en zussen niet leuk met
elkaar omgaan. Ik heb er geen één meer.
Ik zou mijn beide benen ervoor geven om
hem terug te krijgen.”
Haar ouders verloren twee kinderen. Ze heeft
er nu zelf ook twee, een dochter van drie en
één van dertien. Sinds zij er zijn, beseft ze: er
kan geen groter verdriet bestaan dan dat van
een moeder die haar kind verliest.
Het was ergens half februari. Het
sneeuwde. Nicoles oudste dochter Maxime
moest trainen, ze voetbalt ook. Nicole heeft
het jaren proberen tegen te houden. “Voetbal
heeft me al zo veel ellende gebracht. Een
broer die doodging tijdens een wedstrijd, een
vader die altijd weg was. Helaas, niet gelukt.”
Omdat het slecht weer was, bracht ze
Maxime weg. Weer thuis, begon het opeens
te onweren. Nicole: “Ik kreeg het koud, koud!
Ik raakte volkomen in paniek! De tranen
stonden in mijn ogen. Ik dacht: mijn dochter
staat daar op het veld. Klotevoetbal! Ik heb
die kleine in de auto gegooid en hoewel het
glad was, heb ik gescheurd!”
Helemaal overstuur kwam ze de kantine van
de voetbalclub binnen. Daar stond Maxime
Nicole met haar
dochters en haar
vader Jan.
met haar teamgenoten te schuilen voor het
slechte weer. “Ooit heb ik tegen ze gezegd:
‘Schat, zodra je onweer hoort, ga je naar
binnen. Wat ze ook zeggen.’ En dat heeft ze
toen beloofd. Ik zag haar staan en zei: ‘Kom!’
Ze zei: ‘Maar ik mag nog niet weg.’ ‘Kom!’ zei
ik weer. Haar trainer stond ernaast en zei:
‘Ga maar.’ In de auto heb ik gehuild. Zo!”
Jan Jongbloed stopte pas op zijn
45 ste met betaald voetbal, nadat een hartaanval
hem bijna fataal werd. Nu rijdt hij vijf
dagen per week op en neer naar Arnhem,
waar hij bij Vitesse de B-junioren traint;
jongens van vijftien, zestien jaar.
Nicole: “‘Fijne jongens,’ zegt hij altijd. Hij
ziet hen niet als zijn verloren zonen, het zijn
gewoon zijn jongens. Die fijne jongens hebben
zaterdag wel met 5-0 verloren.”
Hij woont in een eengezinswoning in
Amsterdam. “Hij kan goed voor zichzelf
zorgen. Als hij op tv moet, kijk ik wel even
wat hij aandoet. Hij eet zo’n drie keer week
bij mij, maar kan zelf ook een aardig potje
koken. En dan gebruikt hij Becel om het vlees
in te bakken, dat is gezond.”
Met haar moeder Dinie gaat het minder: vier
jaar geleden werd bij haar Alzheimer geconstateerd.
“Ze was toen 60, veel te jong . Soms
word ik daar verdrietig van. Het mens verliest
haar baby, verliest haar zoon en krijgt ook
nog eens veel te jong Alzheimer. Ze heeft haar
portie wel gehad, het is niet eerlijk. Ik zorg
nu voor mijn moeder, zij niet meer voor mij.
Als kind wil je toch aan je moeder hangen.
Hoe fout ik het ook deed, mijn moeder stond
altijd achter me.”
Ze heeft wel eens een foutje gemaakt, bekent
ze. Maar haar ouders steunden haar altijd,
onvoorwaardelijk. “Als ik ruzie kreeg met
mijn vriend, kon ik meteen bij ma intrekken.
Nam ik een nieuw huisje, knapte pa dat op.
Niet dat hij handig is, hoor. Hij heeft eens
een kastenwand willen opknappen, nou, nou.
We werden gek van hem! Hij is een vreselijke
perfectionist. Zei ik: ‘Pa, het is maar de binnenkant
van een kast.’ Geweldig, zo’n vader.
Ik ben zó trots op hem.”
Zelf runt ze sinds vijf jaar met haar vriend
Jos het café. “Vijf jaar stress, er is altijd wel
wat. Maar ik vind het zó gezellig. Pa komt
regelmatig een borreltje drinken. Dan zie ik
hem zo kijken en weet ik: hij is ook best een
beetje trots op mij.”
Volgende week: een interview met
Corrie Rensenbrink, de vrouw van Rob.
10 22 | 06 22 | 06 11
interview: bram de graaf. fotografie: patricia steur