04.05.2013 Views

GRAAD 9 – 2008 NATUURWETENSKAPPE NASIENRIGLYNE ...

GRAAD 9 – 2008 NATUURWETENSKAPPE NASIENRIGLYNE ...

GRAAD 9 – 2008 NATUURWETENSKAPPE NASIENRIGLYNE ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

GEMEENSKAPLIKE TAAK VIR ASSESSERING<br />

(GTA)<br />

<strong>GRAAD</strong> 9 <strong>–</strong> <strong>2008</strong><br />

<strong>NATUURWETENSKAPPE</strong><br />

<strong>NASIENRIGLYNE</strong><br />

AFDELING B<br />

Tyd: 2 ure<br />

100 punte<br />

Aantal Bladsye: 17


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 2 van 17<br />

VRAAG 1 Energie en Verandering<br />

Tebogo stel ‘n eksperiment op om die verwantskap te bepaal tussen die lengte van ‘n geleier en sy<br />

weerstand. Die weerstand van ‘n geleier word bereken volgens die volgende formule:<br />

R = V/I; waar R die weerstand, V die potensiaalverskil oor die weerstand en I die stroom deur die<br />

geleier is.<br />

Die eksperiment word opgestel as volg:<br />

1.1 In hierdie eksperiment, watter veranderlike word direk deur Tebogo verander?<br />

(Onafhanklike veranderlike.)<br />

Die lengte√ van die geleier.<br />

ondersteuningspaal<br />

geleidingsdraad<br />

1.2 Die afhanklike veranderlike is die weerstand van die geleidingsdraad, wat nie direk<br />

gemeet kan word nie. Watter twee groothede moet Tebogo meet om te bepaal wat<br />

die weerstand van die lengte van die geleidingsdraad is?<br />

Die stroom√ (ampère) en die potensiaalverskil√ (volt).<br />

verbindingsdrade (weglaatbare weerstand)<br />

battery<br />

1.3 Behalwe ‘n ammeter (om stroom te meet) en ‘n voltmeter (om die potensiaalverskil<br />

te bepaal), watter ander instrument benodig hy om die eksperiment te doen?<br />

‘n Liniaal (of iets soortgelyks) √ om die lengte van die geleidingsdraad te meet.<br />

(1)<br />

(2)<br />

(1)


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 3 van 17<br />

Die eksperimentele resultate is onder getabuleer. Gebruik die inligting in die tabel om vraag 1.4<br />

en 1.5 te antwoord.<br />

Lengte van<br />

geleidingsdraad<br />

(cm)<br />

Potensiaalverskil<br />

(V)<br />

Stroom (I) Weerstand (Ω)<br />

10 4,0 2,4 1,67<br />

20 3,9 1,2 …… (A)<br />

30 4,1 0,80 5,13<br />

40 4,0 0,60 …… (B)<br />

1.4 Bereken die weerstand (A en B) wat in die tabel ontbreek.<br />

1.4.1 R = V/I = 3.9 / 1,2 = 3.25 √ Ω<br />

1.4.2 R = 4.1 / 0,80 √ = 6.67 √ Ω (eenheid nie nodig)<br />

1 punt vir finale korrekte antwoord<br />

(4)


Weerstand (Ω)<br />

7<br />

6<br />

5<br />

4<br />

3<br />

2<br />

1<br />

0<br />

<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 4 van 17<br />

1.5 Trek ‘n lyngrafiek van weerstand teenoor lengte. Die lengte kom op die x-as.<br />

Skryf ‘n geskikte opskrif vir die grafiek.<br />

Grafiek van lengte van geleier teenoor weerstand<br />

0 10 20 30 40 50<br />

lengte (cm)<br />

Kriteria vir Grafiek<br />

Geskikte opskrif<br />

(noem die 2 veranderlikes<br />

“lengte” en “weerstand”)<br />

Benoem asse (eenhede nie<br />

nodig)<br />

Punte korrek geplot <br />

Verbindingslyn <br />

(6)


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 5 van 17<br />

1.6 Gebruik jou lyngrafiek in 1.5 en bereken die weerstand van ‘n 15 cm draad.<br />

Ongeveer 2,5√ Ω √ (aanvaar ‘n reeks vanaf 2,1 tot 2,8Ω)<br />

1.7 Wat is die verwantskap tussen die weerstand en lengte van ‘n geleier?<br />

Hulle is direk eweredig √√√ (of as die lengte verdubbel, verdubbel die<br />

weerstand).<br />

Swakker stellings verdien minder punte - direk afhanklik √√ ; as een toeneem<br />

sal die ander een toeneem.√ (3)<br />

Tebogo herhaal die eksperiment maar neem die lesings eers na etlike minute, hy neem<br />

waar dat die draad warm word.<br />

Die lesings is as volg:<br />

Lengte van<br />

geleidingsdraad (cm)<br />

Potensiaalverskil<br />

(V)<br />

Stroom (I) Weerstand Ω)<br />

20 3,6 0,9 …… (C)<br />

1.8 1.8.1 Beskryf die energieverandering wat plaasvind as die stroombaan geslote is.<br />

Vanaf elektriese (potensiële) √ energie na interne/hitte/kinetiese energie<br />

van deeltjies. √ (2)<br />

1.8.2 Bereken die weerstand van die draad in hierdie eksperiment.<br />

R = V/I = 3.6 / 0,9√ = 4,0√ Ω<br />

1.8.3 Hoekom verskil die weerstand van die in die eerste eksperiment terwyl<br />

dieselfde 20 cm draad as in 1.4.1 gebruik word?<br />

Die geleier is by ‘n hoër temperatuur/warmer√, dit het dus ‘n hoër<br />

weerstand.√ (2)<br />

[25]<br />

(2)<br />

(2)


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 6 van 17<br />

VRAAG 2 Materie en Materiale<br />

Die partikel(deeltjie)model van materie word dikwels gebruik. Die blokke hieronder toon die<br />

partikels wat waterstof, magnesium en soutsuur onderskeidelik voorstel.<br />

A: Waterstof B: Magnesium C: Soutsuur oplossing<br />

2.1 Watter blok(ke) verteenwoordig<br />

2.1.1 ‘n element A√ en B√ of Waterstof en Magnesium<br />

2.1.2 ‘n vastestof B/magnesium√ Geen punte vir meer as 1 antwoord<br />

2.1.3 ‘n mengsel C/Soutsuur √ (bv. A, B en C) vir enige opsie<br />

2.1.4 ‘n gas? A/waterstof√<br />

2.2 Magnesium reageer met soutsuur en vorm ‘n sout en waterstof.<br />

2.2.1 Noem die chemiese naam vir die sout wat in bostaande reaksie gevorm word.<br />

Magnesiumchloried√ (1)<br />

2.2.2 Skryf ‘n woordelikse vergelyking vir die reaksie wat hierbo in 2.2.1 voorgestel<br />

word.<br />

magnesium + soutsuur√ → magnesiumchloried + waterstof√<br />

(1 punt vir elke voltooide kant van die vergelyking) (2)<br />

2.3 Magnesium is ‘n metaal. Goud wat ook ‘n metaal is word ook in soutsuur geplaas, maar<br />

geen reaksie word waargeneem nie.<br />

2.3.1 Hoekom reageer goud nie met soutsuur nie?<br />

Die goud is baie minder reaktief√√ as magnesium. (Aanvaar ander<br />

korrekte bewoording bv. goud is meer stabiel.) (2)<br />

2.3.2 Verduidelik die voordeel daarvan om goud te gebruik om juwele te vervaardig.<br />

Juwele moet lank kan hou, moet dus nie-aktief wees√, gebruik dus ‘n nie-<br />

reaktiewe metaal√ (ook, dit is baie mooi - 1 punt werd) (2)<br />

(5)


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 7 van 17<br />

2.4 Die waterstof wat gevorm word uit die reaksie met magnesium is ‘n verbrandbare<br />

gas. Dit brand in suurstof om water te vorm.<br />

2.4.1 Gee ‘n woordelikse vergelyking vir die reaksie tussen waterstof en suurstof.<br />

suurstof + waterstof √ → water √(1 punt vir elke voltooide kant) (1)<br />

2.4.2 Gee die chemiese formule vir water.<br />

H2O√ (1)<br />

2.4.3 Suurstof is ‘n “diatomiese gas”. Wat word bedoel met die term “diatomies”?<br />

Die molekuul bestaan uit 2√ atome (2)<br />

2.4.4 Gebruik partikel prentjies (soos dié in diagramme A, B en C) om die reaksie<br />

tussen waterstof en suurstof om water te vorm voor te stel. Gee jou finale<br />

antwoord as ‘n gebalanseerder vergelyking. Gebruik 00 vir<br />

waterstofpartikels (deeltjies) en vir suurstofgas- partikels (deeltjies).<br />

<br />

2 +<br />

→ 2<br />

<br />

(6)<br />

[22]


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 8 van 17<br />

VRAAG 3 Lewe en die Lewende<br />

3.1 Hieronder is diagramme van ‘n plantsel en ‘n diersel<br />

‘n Plantsel<br />

‘n Diersel<br />

3.1.1 Gee byskrifte vir A, B en C.<br />

A chloroplaste√<br />

B sitoplasma√<br />

selwand<br />

C nukleus (kern) √<br />

selmembraan<br />

A<br />

vakuool<br />

B<br />

nukleus<br />

(kern)<br />

selmembraan<br />

3.1.2 Noem DRIE sigbare verskille tussen plant- en dierselle.<br />

Plantselle het ‘n groot vakuool√, ‘n selwand√ en chloroplast√ wat nie in<br />

dierselle teenwoordig is nie, plantselle het ook ‘n vaster vorm.<br />

(maks. 2) (3)<br />

3.1.3 Gee TWEE sigbare ooreenkomste tussen plant- en dierselle.<br />

Beide besit sitoplasma√, selkern√ en selmembraan. √<br />

(maks. 2) (2)<br />

3.1.4 Wat is die funksie van die nukleus (kern)?<br />

C<br />

sitoplasma<br />

Kontroleer die aktiwiteite van die sel/kontroleer seldeling/stoor<br />

erflikheidseienskappe. √√ (2)<br />

(3)


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 9 van 17<br />

3.2 Verskeie voedselsoorte is hieronder genoem: kombineer elke voedselsoort by sy<br />

funksie in ‘n sel. Jy kan slegs die korrekte letter langs die vraagnommer skryf.<br />

Voedselsoorte Funksie in ‘n sel<br />

3.2.1 Koolhidrate A bou en herstel selle<br />

3.2.2 Vette en olies B hoof brandstof om energie te verskaf<br />

3.2.3 Proteïene C opberging van energie en vir warmte<br />

3.2.1 B√<br />

3.2.2 C√<br />

3.2.3 A√<br />

D tree op as hoof boublokke vir tande<br />

3.3 Respirasie en fotosintese word soms as teenoorgestelde chemiese reaksies beskou.<br />

Tydens respirasie word energie vrygestel en tydens fotosintese word energie<br />

geabsorbeer.<br />

3.3.1 In watter tipe organisme vind fotosintese plaas?<br />

A plant√ (1)<br />

3.3.2 Wat is die bron van die energie wat tydens fotosintese geabsorbeer word?<br />

Die son/lig√<br />

3.3.3 Hoe gebruik mense die energie wat tydens respirasie vrygestel word?<br />

Ons gebruik energie om te lewe√; om ons werk te doen√; vir selle om te<br />

funksioneer√ ens. (maks. 2) (2)<br />

3.3.4 Die elemente waaruit koolstofdioksied en water bestaan is oor die algemeen<br />

bekend aan leerlinge. Dink aan die reaksies wat plaasvind tydens<br />

fotosintese en respirasie en maak ‘n voorspelling oor watter elemente in<br />

suiker teenwoordig behoort te wees.<br />

suurstof, koolstof√ en waterstof√ (maks. 2)<br />

Al drie elemente - 2 punte, enige twee - 1 punte, een element - geen punte (2)<br />

(3)<br />

(1)<br />

[19]


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 10 van 17<br />

VRAAG 4 Planeet Aarde<br />

Daar is baie tipes besoedeling, insluitende<br />

lugbesoedeling en waterbesoedeling. Riool en<br />

kunsmis wat in ons riviere vrygelaat word is<br />

voorbeelde van waterbesoedeling. Ander<br />

voorbeelde is olie en giftige chemikalieë.<br />

Plastieksakke en ou visvangnette vertoon soms<br />

onskadelik - maar veroorsaak ook besoedeling.<br />

Wanneer diere plastiek insluk kan hulle dit nie<br />

verteer nie, dit beskadig hulle mae en vergiftig hulle<br />

met chemikalieë. Baie diere wat plastiek geëet het<br />

dink hulle het regte kos geëet. Hulle is nie honger<br />

nie, hou op eet en sterf uiteindelik. Visse, krappe,<br />

voëls en robbe raak verstrengel in ou vergete<br />

visvangnette. Hulle kan gevolglik nie kos in die<br />

hande kry nie, kan deur predatore gevang word of<br />

kan deur die nette verwurg word.<br />

[Artikel uit: http://seagrant.mit.edu/education/resources/dolphinsleep/questions/pollution/sealife.html]<br />

4.1 Soos beskryf in bostaande paragraaf is besoedeling ‘n groot probleem.<br />

4.1.1 Wat word bedoel met “besoedeling”?<br />

Besoedeling is die kontaminering (besoedeling) van die omgewing deur<br />

die mens/ deur industrieë a.g.v. tegnologiese vooruitgang. √ (1)<br />

4.1.2 Hoekom is kunsmis, wat plante help groei, ‘n bron van besoedeling in ons<br />

water?<br />

Aangesien dit in grondwater bly en veroorsaak dat alge groei√√ (of dit<br />

veroorsaak te veel plantegroei in die water).<br />

4.1.3 Noem twee besoedelingstowwe wat voordelig kan wees.<br />

Enige twee van: kunsmis; plastieksakke; visvangnette; olie. √√<br />

4.1.4 Noem twee ander besoedelingstowwe wat skadelik is vir die mens.<br />

Enige twee van: riool, giftige chemikalieë of enige wat nie genoem is in<br />

4.1.3 nie. √√ (2)<br />

(2)<br />

(2)


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 11 van 17<br />

4.1.5 Verduidelik hoekom die insluk van plastieksakke skadelik kan wees vir<br />

diere.<br />

Diere kan die sakke nie verteer nie√, dit beskadig die maag√ en<br />

voorkom dus die vertering van regte voedsel.√ Dit kan ook giftige<br />

chemikalieë teenwoordig in die plasties vrystel.√ Dit gee ‘n gevoel van<br />

versadiging en veroorsaak dat die diere nie regte voedsel eet nie. √<br />

(maks. 3) (3)<br />

4.1.6 In 2003 het die regering ‘n verbod op plastieksakke geplaas.<br />

Dink jy hulle besluit was reg? Verduidelik jou antwoord volledig (moenie<br />

meer as 8 punte gebruik nie).<br />

Rubriek<br />

Die volgende kriteria sal gebruik word om jou antwoord te merk.<br />

• Gee jou mening;<br />

• Gebruik ten minste drie geldige feite (redes) met betrekking tot jou<br />

mening om jou opinie te staaf;<br />

• Sou iemand met jou siening verskil, watter argumente kan hulle<br />

gebruik?<br />

Gee eie mening Geen mening gegee<br />

(0 punte)<br />

Gebruik van feite Gebruik ten minste<br />

om argument te 2 feite, met geen<br />

staaf<br />

betrekking tot<br />

mekaar<br />

(1 punt)<br />

Oorweeg die<br />

teenoorgestelde<br />

opinie.<br />

Noem 1 swak<br />

teenargument.<br />

(1 punt)<br />

Mening gegee<br />

(1 punt)<br />

Gebruik 2 feite met<br />

betrekking tot<br />

mekaar om<br />

argument te staaf<br />

(2 punte)<br />

Oorweeg 2 sterk<br />

teenargumente<br />

(2 punte)<br />

Gebruik ten minste<br />

3 feite met<br />

betrekking tot<br />

mekaar om<br />

argument te staaf<br />

(3 punte)<br />

Voorbeeld: Die regering was reg. Plastieksakke wat weggegooi word is lelik en<br />

gevaarlik, aangesien dit diere wat dit insluk beskadig/beseer; dit hoop ook op,<br />

aangesien dit nie vergaan (ontbind) nie (3 feite met betrekking). Kopers het deurdat<br />

hulle betaal geleer om dit nie net weg te gooi nie. (Oorweeg teenargument, maar<br />

dui aan hoe dit sy/haar argument versterk.) (6)


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 12 van 17<br />

4.2 Bestudeer die diagram van die koolstofsiklus en beantwoord die vrae wat volg.<br />

Ontbindende<br />

organismes<br />

Fotosintese<br />

sonlig<br />

Organiese koolstof<br />

Plastiek word hoofsaaklik uit fossielbrandstowwe vervaardig.<br />

4.2.1 Noem ‘n fossielbrandstof.<br />

CO2<br />

Dooie organismes en<br />

afvalprodukte<br />

Fossiel<br />

brandstowwe<br />

Plant- en<br />

Dierrespirasie<br />

Kool of olie (kompos of natuurlike gas)(of enige van hulle byprodukte<br />

bv. petrol) √ (1)<br />

4.2.2 Voeg “plastiek” in bostaande siklus by, deur die woord “plastiek” op ‘n<br />

geskikte plek in die diagram te skryf.<br />

Tussen fosielbrandstowwe en fabriek uitlaatgasse√√ (2)<br />

4.2.3 Ontbind die meeste plastiek vinnig?<br />

Motor- en<br />

fabriekuitlaatgasse<br />

4.2.2 Plastiek<br />

Nee√ (1)<br />

4.2.4 Wat sal gebeur met die omgewing indien ‘n groot persentasie van die wêreld<br />

se plante en bosse vernietig sou word? (2)<br />

• Suurstof sou verminder in lug.<br />

• Koolstofdioksiedkonsentrasie in lug sal toeneem.<br />

• Globale verwarming.<br />

• Veroorsaak die smelt van alle ys by die pole en op kruine<br />

van berge.<br />

• Veroorsaak ernstige vloede.<br />

• Tekort aan varswater.<br />

•<br />

•<br />

Aarde sal in woestyn verander.<br />

Gevolglik sal daar later geen lewe op aarde wees nie.<br />

[22]


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 13 van 17<br />

VRAAG 5 Oplossings vir ons Energiekrisis<br />

‘n Bio-brandstof is ‘n brandstof wat verkry word uit biologiese materiaal. Suikerriet kan<br />

byvoorbeeld verwerk word om etanol (‘n tipe alkohol) te produseer, wat direk of indirek<br />

gebruik kan word as brandstof in die plek van petrol en diesel.<br />

Brasilië is wêreldbekend as ‘n land wat die gebruik van etanol-aangedrewe motors<br />

vervolmaak het. Meeste ander lande, soos Suid-Afrika, voeg etanol by hulle petrol.<br />

Lees die volgende artikel (uittreksel uit ) en verwys<br />

na die tabel (from gristmill. grist.org/story/2006). Gebruik die inligting in die tabel en<br />

beantwoord die vrae:<br />

Daar is dikwels polemiek rondom die produksie van bio-brandstowwe. Daar word<br />

aanspraak gemaak daarop dat die mielie-industrie fossielbrandstowwe gebruik in elke<br />

stadium van die produksie van bio-brandstof. Verbouing van mielies maak gebruik<br />

van trekkers, verskeie kunsmisse en groot hoeveelhede energie tydens vervaardiging<br />

en vervoer.<br />

Die suiker-bio-etanol ketting wat groot voordele inhou vir Brasilië, toon groot belofte.<br />

Dit is ‘n groot bron van werkverskaffing asook bron van inkomste vir Afrika state. ‘n<br />

Studie gedoen en gepubliseer deur die UK kantoor van Wetenskap en Ontwikkeling,<br />

het bevind dat die verbouing van suikergewasse kan meer as verdubbel tot 1,5 miljoen<br />

hektare in Suid-Afrika oor die volgende 10 - 15 jaar.<br />

Indien nie, sal suikerrietproduksie meer as twee keer verdubbel, terwyl 7,3 biljoen liter<br />

bio-etanol elke jaar vervaardig word. Dit is ‘n aantreklike opsie en “het die potensiaal<br />

om tussen die laagste koste en laagste CO2 brandstofketting te wees” volgens die<br />

verslag.<br />

Maar die groot bekommernis aangaande suikervervaardiging is die verbruik van water.<br />

‘n 2005 Wêreld Wildlewe studie, het bevind dat 600 tot 1000 liter water gebruik word<br />

om 1 kg suiker te vervaardig. Meer as miljoen liter water word gebruik om 12,5 ton<br />

kommersiële suiker te vervaardig. Dit is ‘n gewas wat amper die hele jaar in die grond<br />

bly en geweldig baie water benodig.<br />

Bio-etanol en Bio-diesel opbrengs per akker van sekere gewasse<br />

Brandstof Gewas Brandstof opbrengs (liter per meter)<br />

Bio-etanol<br />

Suikerriet (Brasilië) 2 780<br />

Boordwortels (Nigerië) 1 722<br />

Soet Sorghum (Indië) 1 570<br />

Mielies (VSA) 1 487<br />

Bio-diesel<br />

Palmolie 2 134<br />

Klapper 966<br />

Raapsade 429<br />

Grondboontjies 378


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE CTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 14 van 17<br />

5.1 Noem DRIE negatiewe effekte van mielieboerdery.<br />

Die gebruik van fossielbrandstowwe tydens elke fase van mielieboerdery (of<br />

soort-gelyke gedagte bv. trekkers gebruik petrol/diesel wat koolstofdioksied<br />

vrystel wat gasbesoedeling is)√<br />

veroorsaak gronderosie√<br />

besoedel water√ (3)<br />

5.2 Na aanleiding van die artikel blyk dit dat as suikerproduksie verhoog word tot 1,5<br />

miljoen hektaar in Suid-Afrika, sal 7,3 biljoen liter bio-etanol jaarliks vervaardig<br />

kan word. Gee TWEE maniere waarom hierdie ekstra liters bio-etanol wat<br />

geproduseer word in die Suidelike Afrika streke kan bydra om die kweekhuisgasse<br />

wat in die atmosfeer vrygestel word te verminder en derhalwe globale verwarming<br />

te vertraag.<br />

5.3<br />

Brandstof vir plaasimplemente (trekkers, vragmotors ens.) sal indien dit vanaf<br />

petrol/diesel na biobrandstof omgeskakel word, besoedeling verminder√ a.g.v.<br />

‘n verlaging in kweekhuisgasse in die lug wat op hul beurt globaleverwarming<br />

sal verlaag. Sulke aksies sal dus die smelting van ys by die pole en op berge<br />

bv. die Himalaja, Kilimanjaro en die Alpe√ voorkom. Dit voorkom dus vloede<br />

en die erosie van die kuslyn en aangrensende vrugbare grond√, dorpe/stede<br />

naby die see/berge sal nie verwoes word deur stygende watervlakke nie. √ Op<br />

die langtermyn sal daar ‘n grootskaalse verlies van lewe√ wees a.g.v. ‘n tekort<br />

aan water, wat tot gevolg het dat die hele aarde in ‘n woestyn√ sal verander.<br />

(Enige 2) (2)<br />

5.3.1 Wat is die belangrikste ekologiese kwelling rakende suikerproduksie in<br />

Suid-Afrika?<br />

Die oormatige gebruik van water by suikerrietaanlegte.√<br />

5.3.2 Hoekom dink jy sal die kwelling t.o.v. suikerproduksie in die leesstuk ‘n<br />

wesenlike probleem wees in Suid-Afrika sou ons besluit om ons<br />

suikerproduksie te verhoog ten einde meer bio-etanol te verkry?<br />

Suid-Afrika het op sy beste ‘n probleem met water√ - ons wil nie die<br />

saak vererger nie√ - dit kan ‘n ramp veroorsaak, of dit kan oeste<br />

vernietig. √ (Maks. 2) (2)<br />

5.4 Die tabel het statistieke wat verwys na die volume brandstof (etanol of bio-diesel)<br />

wat geproduseer word per vierkante meter land.<br />

5.4.1 Watter van die twee brandstowwe, bio-etanol of bio-diesel, het gemiddeld<br />

die grootste opbrengs per vierkante meter?<br />

etanol√ (1)<br />

(1)


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 15 van 17<br />

5.4.2 As jy ‘n bio-brandstof plaas wil begin, watter van die gewasse gelys in die<br />

tabel sal jy kies? Gee ‘n rede vir jou antwoord.<br />

Suikerriet√ grootste opbrengs√√ (Aanvaar ook ander antwoorde met<br />

goeie redes bv. suikerriet - goeie opbrengs en groei goed in Suid-<br />

Afrika). (3)<br />

[12]<br />

Totaal: 100 punte


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE CTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 16 van 17<br />

Analise Tabel<br />

Vraag<br />

AS 9.1.1<br />

LU 1 LU 2 LU 3<br />

AS 9.1.2<br />

AS 9.1.3<br />

AS 9.2.1<br />

AS 9.2.2<br />

AS 9.2.3<br />

1.1 1 1<br />

1.2 2 2<br />

1.3 1 1<br />

1.4 4 4<br />

1.5 6 6<br />

1.6 2 2<br />

1.7 3 3<br />

1.8.1 2 2<br />

1.8.2 2 2<br />

1.8.3 2 2<br />

2.1 5 5<br />

2.2.1 1 1<br />

2.2.2 2 2<br />

2.3.1 2 2<br />

2.3.2 2 2<br />

2.4.1 1 1<br />

2.4.2 1 1<br />

2.4.3 2 2<br />

2.4.4 6 6<br />

AS 9.2.4<br />

AS 9.3.1<br />

AS 9.3.2<br />

Kennis<br />

Begrip<br />

Toepassing<br />

Analise<br />

Sintese<br />

Evaluering


<strong>GRAAD</strong> 9: DOE GTA: <strong>NATUURWETENSKAPPE</strong>: <strong>NASIENRIGLYNE</strong> <strong>–</strong> AFDELING B Bladsy 17 van 17<br />

3.1.1 3 3<br />

3.1.2 3 3<br />

3.1.3 2 2<br />

3.1.4 2 2<br />

3.2 3 3<br />

3.3.1 1 1<br />

3.3.2 1 1<br />

3.3.3 2 2<br />

3.3.4 2 2<br />

4.1.1 1 1<br />

4.1.2 2 2<br />

4.1.3 2 2<br />

4.1.4 2 2<br />

4.1.5 3 3<br />

4.1.6 6 6<br />

4.2.1 1 1<br />

4.2.2 2 2<br />

4.2.3 1 1<br />

4.2.4 2 2<br />

5.1 3 3<br />

5.2 2 2<br />

5.3.1 1 1<br />

5.3.2 2 2<br />

5.4.1 1 1<br />

5.4.2 3 3<br />

Totale 3 3 19 14 17 10 9 6 19 12 26 19 26 11 2<br />

25 50 25 61 39<br />

Doelwit 30 50 20 60 40<br />

Let wel: In ‘n vraag is daar soms ‘n oorvleueling van LU’s en AS, elke subvraag het egter slegs ‘n sekere AS en kognitiewe vlak wat getoets word.<br />

Bv. vraag 2.1 vereis beide vaardighede van kategorisering (AS 9.2.2) en interpretering (AS 9.2.2) van inligting (in hierdie geval vanaf prentjies 9.2.3.<br />

Die primêre klem was egter t.o.v. klassifikasie derhalwe het vraag 2.1 betrekking op AS 9.2.2.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!