presentatie bakermat 23juni07zonderfoto - De Bakermat
presentatie bakermat 23juni07zonderfoto - De Bakermat
presentatie bakermat 23juni07zonderfoto - De Bakermat
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Aandachtspunten voor een goede borstvoeding en<br />
aanpak van problemen.<br />
Bijscholing voor huisartsen Leuven,23 juni 2007<br />
Dr Greet Stevens, kinderarts, lactatiekundige IBCLC<br />
Doelstellingen WHO<br />
l Global Strategy for Infant and Young<br />
ChildFeeding 2002<br />
l http://www.who.int/child-adolescenthealth/publications/NUTRITION/<br />
l 6 maanden exclusief BV voor alle<br />
kinderen (ontwikkelingslanden +<br />
geïndustrialiseerde landen)<br />
g Zonder water, thee, kunstvoeding<br />
g Met uitzondering van medicatie en<br />
vitaminen<br />
BV 6 maand exclusief<br />
g VVK, K&G<br />
g AAP: policy statement:<br />
Breastfeeding and the Use of<br />
HumanMilk (2005)(1997)<br />
g UK, Frankrijk, Australië<br />
BV<br />
l WHO richtlijnen<br />
l Belang van BV<br />
l Stoppen met BV in de eerste weken<br />
l Anatomie en fysiologie<br />
l Klinische richtlijnen voor ondersteuning exclusieve BV<br />
l Groeikurven<br />
l Problemen bij BV<br />
• te weinig melk<br />
• tepel-en borstpijn<br />
• medicatie<br />
BV 6 maand exclusief<br />
l BV is optimale voeding voor<br />
baby’s, voorziet in alle<br />
noodzakelijke nutriënten voor<br />
optimale groei<br />
l Introductie vaste voeding vanaf 6<br />
maand<br />
l verder BV tot 2 jaar of<br />
langer(zolang als moeder en kind<br />
er zich goed bij voelen...)<br />
BV<br />
l WHO richtlijnen<br />
l Samenstelling moedermelk<br />
l Belang van BV<br />
l Stoppen met BV in de eerste weken<br />
l Anatomie en fysiologie<br />
l Klinische richtlijnen voor ondersteuning exclusieve BV<br />
l Groeikurven<br />
l Problemen bij BV<br />
• te weinig melk<br />
• tepel-en borstpijn<br />
• medicatie<br />
1
Samenstelling moedermelk<br />
l Samenstelling (vet - en proteïnegehalte)<br />
g weerspiegelt identiteit van species<br />
g contact en frekwente voeding nodig<br />
l Hoge biobeschikbaarheid<br />
g Weinig residu<br />
g Lage solute load<br />
l >200 geïdentificeerde bestanddelen<br />
l + nog niet bestudeerde<br />
l Nutritionele en anti-infectieuse componenten<br />
l Groeifactoren<br />
l Enzymen voor absorptie en digestie van nutrienten<br />
l Vetzuren voor ontwikkeling hersenen<br />
Relationships between immune functions of<br />
the mammary gland and the nursing infant -<br />
Effects Agents in Milk<br />
Directly compensate for<br />
developmental delays in<br />
the infant immune system:<br />
Indirectly compensate for<br />
developmental delays in<br />
the infant immune system<br />
Enhance poorly expressed<br />
functions<br />
Adapt the gastrointestinal<br />
tract to extrauterine life<br />
Prevent inflammation<br />
Enhanced survival of defense<br />
agents<br />
Establish commensal<br />
bacterial flora<br />
Secretory IgA, lactoferrin,<br />
lysozyme, interferon-g,<br />
PAF-acetylhydrolase<br />
Oligosaccharides and<br />
nucleotides<br />
Cytokines, anti-idiotypic<br />
antibodies<br />
Epithelial growth factors<br />
PAF-acetylhydrolase,<br />
antioxidants, IL-10, TGF-b<br />
Secretory IgA, lactoferrin,<br />
lysozyme<br />
Growth factors for<br />
commensals.<br />
Breastfeeding is the Heartbeat<br />
of Primary Health<br />
Breastfeeding supports:<br />
Nutrition<br />
Birth Spacing<br />
and Fertility<br />
10/2005 Academy of Breastfeeding Medicine<br />
Oral Rehydration<br />
Growth<br />
and <strong>De</strong>velopment<br />
Maternal Health<br />
and Survival<br />
Immunization<br />
Reduced Cancer<br />
and Chronic Disease<br />
Logo, Breastfeeding Division, IRH<br />
immuunfactoren<br />
Belang van BV<br />
l Non-breastfed human infants experience an<br />
immunodeficiency that increases the risk of infections<br />
and other diseases.<br />
l The antimicrobial, anti-inflammatory, and<br />
immunomodulating agents in human milk are multifunctional,<br />
act synergistically, and compensate for<br />
developmental delays in the infant.<br />
l Labbock 2006<br />
BV: méér dan voeding... belang van BV voor het kind<br />
l bescherming tegen akuteziekten<br />
l bescherming tegen chronische ziekten<br />
l neurobehavioral benefits<br />
gLicht positief effect op cognitieve ontwikkeling<br />
gVisuele ontwikkeling beter in het bijzonder bij<br />
prematuren (LCPUFA’s)<br />
l analgesietijdens pijnlijke procedures<br />
2
Effecten op lange termijn<br />
l Evidenceon the long-term effects of breastfeeding:<br />
systematic reviews and meta-anlysis. WHO 2007<br />
g http://www.who.int/child-adolescenthealth/publications/NUTRITION/<br />
g Lager totaal cholesterol<br />
g Hogere performantieop IQ testing<br />
g Lagere prevalentie overgewicht / obesitas<br />
g Lagere prevalentie type 2 DM<br />
Economische impact van BV<br />
l Persoonlijk<br />
g Goedkoop<br />
g Kost KV<br />
l 500 euro/jaar (750-1200 dollar/jaar)<br />
l Gewone KV:+/- 1,5 euro/ l<br />
l HA, pepti, prematuren:2 tot >3euro/l<br />
l Nationaal:<br />
g verminderde kost gezondheidszorg (akuteen chronische ziekten)<br />
g Minder absenteïsme ouders<br />
g Milieu: verpakkingsmateriaal KV, transport,..<br />
l 3 maand BV:3.6 billioen dollar/jaar in VS gespaard<br />
BV<br />
l WHO richtlijnen<br />
l Samenstelling moedermelk<br />
l Belang van BV<br />
l Stoppen met BV in de eerste weken<br />
l Anatomie en fysiologie<br />
l Klinische richtlijnen voor ondersteuning exclusieve BV<br />
l Groeikurven<br />
l Problemen bij BV<br />
• te weinig melk<br />
• tepel-en borstpijn<br />
• medicatie<br />
Voordelen BV voor moeder<br />
l Onmiddellijk<br />
g Preventie van bloeding<br />
g Gewichtsverlies<br />
g Binding en stressreductie<br />
l Op langere termijn<br />
g Amenorrhea en geboortespreiding<br />
g Preventie kanker<br />
l Borstkanker (premenopausaal), ovariumkanker<br />
g Effect op botdensiteit<br />
Andere voordelen<br />
l Gemakkelijk ‘ s nachts<br />
l Altijd beschikbaar<br />
l Juiste temperatuur<br />
l Bespaart werk, tijd<br />
Stoppen met BV in de eerste weken<br />
l Factoren kind<br />
g Slechte gewichtsevolutie<br />
g Ziekte: reflux, kolieken<br />
g Vermoeid<br />
g Congenitale afwijkingen<br />
3
Stoppen met BV in de eerste weken<br />
l Factoren moeder<br />
g Gevoel te weinig melk<br />
g Pijnlijke tepels, tepelkloven<br />
g Medicatie<br />
g Borstontsteking<br />
g Vermoeid: ‘constant’ voeden<br />
anatomie<br />
l 4 tot 18 melkgangen monden uit in<br />
tepel (gemiddeld 9)<br />
l melkgangen vertakken dichtbij tepel<br />
l 65% van het klierweefsel op 30mm van<br />
basis van de tepel<br />
l 2/1 ratio glandulair tot vetweefsel<br />
l ‘melksinussen’ (lactiferous sinuses)<br />
bestaan niet<br />
mammogenesis<br />
Female breast from infancy to lactation<br />
with corresponding cross section and duct<br />
structure<br />
10/2005 Academy of Breastfeeding Medicine<br />
BV<br />
l WHO richtlijnen<br />
l Samenstelling moedermelk<br />
l Belang van BV<br />
l Stoppen met BV in de eerste weken<br />
l Anatomie en fysiologie<br />
l Klinische richtlijnen voor ondersteuning exclusieve BV<br />
l Groeikurven<br />
l Problemen bij BV<br />
• te weinig melk<br />
• tepel-en borstpijn<br />
• medicatie<br />
alveolus<br />
Fundamental mammary unit at lactation, with<br />
arrangement of secretoryalveoli,<br />
myoepithelialcells, and vasculature<br />
10/2005 Academy of Breastfeeding Medicine<br />
4
controle lactatie Toeschietreflex , milk ejection reflex, letdown<br />
MER<br />
positief<br />
l zuigen baby<br />
l massage borst<br />
l denken aan baby,...<br />
l stress<br />
l pijn<br />
l angst<br />
negatief<br />
Diagram of ejection lreflex vermoeidheid<br />
arc<br />
10/2005 Academy of Breastfeeding Medicine<br />
Hormoonspiegels<br />
tijdens zwangerschap en lactatie<br />
l Pulsatiel<br />
l Verschillende keren / voeding<br />
l Warm en tindelend gevoel<br />
l Kan pijnlijk zijn<br />
l Gevoel van spanning<br />
g Verschilt van vrouw tot vrouw<br />
g Soms niet te voelen<br />
l Melk uit andere borst<br />
l Contractie uterus<br />
l Perifere vasodilatatie<br />
l Verhoogde bloedflow: verhoogde huidtemperatuur<br />
l Dorstgevoel<br />
l Relaxatie<br />
l Verandering in slik-enzuigpatroon baby<br />
Stadia lactatie<br />
l Mammogenesis<br />
l Lactogenesis stadium I<br />
g mid zwsch-d2pp<br />
l Lactogenesis stadium II<br />
g d3-d8 pp<br />
l Lactogenesis stadium III of galactopoesis<br />
g d9-begin involutie<br />
l Involutie<br />
g 40d na laatste BV<br />
Lactogenesis stadium I<br />
l midden zwangerschap tot dag 2 postpartum<br />
g meestal start 2de trimester (wijde range)<br />
g start melksynthese<br />
l overvloedige secretie geblokkeerd door hoog progesterone<br />
g functionele ontwikkeling van de borst<br />
l differentiatie tot alveolaire cellen<br />
g endocriene controle (prolactine)<br />
5
Lactogenesis stadium II<br />
l dag 3 tot dag 8<br />
g sluiting van de verbindingen tussen de<br />
alveolaire cellen<br />
g begin copieusemelksecretie<br />
g volle en warme borsten<br />
g endocriene (hormone-driven)<br />
Ł autocriene(milk removal-driven)<br />
controle<br />
Controle melkproductie= autocrien<br />
l opstapeling van MM<br />
- ŁDistentievan alveoli<br />
verandering van vorm van PRL receptoren<br />
- Ł FIL (feedback inhibitor of lacation ) verhoogt<br />
- Ł verminderde synthese van MM<br />
l Theorie prolactinereceptoren<br />
g eerste weken aangemaakt<br />
l Eerste 2 weken = kritische periode<br />
borstcapaciteit<br />
l Maximum volume dat in borst opgestapeld kan worden<br />
l Wijde range (80-600ml)<br />
l Kleine capaciteit<br />
g vaak voeden (vaak kolven)<br />
g om aan totale behoeften te voldoen<br />
l Grote capaciteit<br />
g minder vaak<br />
l ŁIndividueel aan te passen<br />
Regulatie melkproductie en transfer<br />
l Neuroendocriene controle : frekwente tepelstimulatie<br />
(voedingof kolven)<br />
g Verhoogd prolactine Ł verhoogdemelkproductie<br />
g Verhoogd oxytocine Ł MER en levering melk<br />
l Autocriene controle : vraag en aanbod<br />
g Regelmatige, volledige ledigingvan borstis essentieel voor blijvende<br />
melkproductie<br />
g frekwenter ledigen van borst zal melkproductie verhogen over 4-7d<br />
g Inhibiterende factor in melk-FIL (feedback inhibitor of lactation)<br />
Hoeveelheid vet<br />
l Hoeveelheid vet neemt toe tijdens de voeding<br />
absoluut vermijden om:<br />
g een tijdsbeperking op te leggen<br />
g of om te verplichten om van borst te veranderen<br />
colostrum<br />
l Eerste melk gesecreteerd door melkklier<br />
g Week 12-16 zwangerschap tot eerste<br />
dagen postpartum<br />
l Geleidelijk overgang naar mature melk<br />
l Klein volume: 10-100ml/d<br />
g gemiddeld 30ml/d<br />
g Ideaal voor kleine maag (grootte van<br />
vuistje) van baby<br />
l Baby kan leren drinken aan ‘lege’, zachte<br />
borst<br />
6
Verschil colostrum rijpe melk<br />
l Lagere concentratie<br />
g Vet<br />
g Lactose<br />
g Water-oplosbarevitamines<br />
l Hogere concentratie<br />
g Proteïnen, Ig, immuunfactoren<br />
g Na, Zn, Cl, K<br />
l Samenstelling verandert rond 30-40 uur na geboorte<br />
g stijging lactose<br />
g vergroting volume<br />
Het zuigen aan de borst<br />
l tongbeweging (strippingaction)<br />
l onderkaak naar boven<br />
l afknijpen basis van de tepel<br />
l tongtip duwt tepel tegen hard verhemelte<br />
l compressie gaat verder van distaal naar<br />
proximaal<br />
l Ł melk wordt uit de melkgangen geduwd<br />
Klinische richtlijnen voor ondersteuning exclusieve BV<br />
l Goed aanleggen<br />
l Telkens van melktransfer<br />
l Voedingshoudingen<br />
l Handgrepen<br />
l Eerste voedingen<br />
l Frekwentievoedingen<br />
l Duur van de voedingen<br />
l Tekens goede BV<br />
l Alarmtekens<br />
Het zuigen aan de borst<br />
BV<br />
l WHO richtlijnen<br />
l Samenstelling moedermelk<br />
l Belang van BV<br />
l Stoppen met BV in de eerste weken<br />
l Anatomie en fysiologie<br />
l Klinische richtlijnen voor ondersteuning exclusieve BV<br />
l Groeikurven<br />
l Problemen bij BV<br />
• te weinig melk<br />
• tepel-en borstpijn<br />
• medicatie<br />
goed aanleggen<br />
l basis<br />
l efficiënte<br />
melktransfer<br />
7
Hoe beoordelen ?<br />
Goed aanleggen<br />
Baby snel naar borst toetrekken<br />
Nooit borst in mondje duwen !!<br />
Beoordelen van melktransfert<br />
l eerst snelle kaakbewegingen<br />
l daarna trager drinken met diepe teugen en pauzes<br />
l aanhoudend ritmisch zuig / slikpatroon<br />
l hoorbaar slikken !<br />
l Liefst NIET !!<br />
• testweging bij à term<br />
• kolven om te zien hoeveel melk er is...<br />
l Op ‘micro’niveau:<br />
lippen, mond, tong, kin,neus<br />
l Op ‘macro’niveau:<br />
algemene houding moeder en<br />
baby<br />
Goed aanleggen<br />
Goed aanleggen<br />
voedingshoudingen<br />
l Kin raakt borst<br />
l Neusje en wangen raken<br />
borst (of bijna)<br />
l Lippen mooi naar buiten<br />
gekruld<br />
l Mondje ver open<br />
l Groot deel (onderste) tepelhof<br />
in de mond<br />
l Bolle wangetjes<br />
l Tong over tandboog<br />
l Algemeen<br />
l Wiegehouding, Madonehouding<br />
l Onder de arm (voetbal-, rugby-,<br />
clutch-, baker-)<br />
l Doorschuifhouding (aangepaste<br />
wiegehouding, cross-craddle,<br />
transitional)<br />
l Liggend<br />
g Veel mogelijkheden<br />
g Australische<br />
l Tweelingen<br />
8
Correcte houding tijdens het voeden<br />
Liggend voeden<br />
Verschillende handgrepen<br />
l ondersteunen van de borst<br />
l sturen<br />
l betere controle<br />
l Baby vasthouden thvde borst<br />
l Goed ondersteunen (kussens)<br />
l Baby gekeerd naar de borst:<br />
hoofd en lichaam op 1 lijn!!<br />
l Ontspannen, niet krampachtig<br />
l Beste houding is deze waarbij<br />
moeder en/of baby zich het<br />
beste voelen<br />
l zijligging<br />
l direct na bevalling<br />
l na sectio<br />
l rust<br />
l goede steun<br />
g moeder in rug<br />
g baby<br />
l C-greep<br />
l Tepelsandwich<br />
l U-greep<br />
l Sigarettengreep<br />
doorschuifhouding<br />
Tweelingen<br />
Sigarettengreep<br />
l goede controle over hoofd<br />
l kleine baby’s<br />
l moeilijk aan te leggen<br />
l veel gebruikt<br />
l af te raden<br />
l vingers niet ver genoeg uit elkaar<br />
l kan melkkanaaltjes afsnoeren<br />
9
Observatie van voeding<br />
l houding van moeder en kind<br />
l correct aanliggen<br />
l tekens van melktransfer<br />
l interactie moeder – kind<br />
STS<br />
l WHO. Care in normal birth: a practical guide. WHO,<br />
Geneva, 1996.<br />
l Anderson GC, Moore E, Hepworth J, Bergman N. Early<br />
skin-to-skin contact for mothers and their healthy<br />
newborn infants. Cochrane Database Syst Rev<br />
2003;CD003519<br />
l Mikiel-KostyraK, Mazur J, BoltruszkoI. Effect of early<br />
skin-to-skin contact after delivery on duration of<br />
breastfeeding: a prospective cohort study. ActaPaediatr<br />
2002;91:1301-6<br />
Wat is normaal?<br />
Tijd die baby aan borst spendeert,<br />
zegt niets over hoeveelheid melk die hij binnenkrijgt...<br />
Eerste voedingen<br />
l zo vlug mogelijk na de geboorte<br />
l ideaal = binnen de 2uur<br />
l ononderbroken huid-huidcontact<br />
g gedurende minstens 2uur na de<br />
geboorte<br />
g of tot na de eerste borstvoeding<br />
Wat is normaal ?<br />
l A term geboren baby<br />
l goed geboortegewicht<br />
l 3 dagen oud<br />
l 20 minuten aan elke borst<br />
l 10x / d<br />
Krijgt baby genoeg melk??<br />
Hoe vaak drinken?<br />
l Om de 4uur?<br />
l Om de 3 uur ?<br />
l maximum om de 2 uur?<br />
l 10 à 12 x per 24u?<br />
l ‘Voeden op vraag’<br />
10
Slaap-waak fazes<br />
• Diepe slaap<br />
• quiet<br />
• Lichte slaap<br />
• non-quiet (REM)<br />
• Slaperig<br />
• drowsy<br />
• Rustig alert<br />
• quiet alert<br />
• Actief alert<br />
• active alert<br />
• Huilen<br />
Frekwentie van de voedingen<br />
• minimum 8 à 12 voedingen /24u<br />
• sommige baby’s drinken om de 3u,<br />
dag en nacht<br />
• andere baby’s ‘cluster feed’:<br />
• om het uur gedurende 4 à 6 uur<br />
• daarna 4 à 6u slapen<br />
Tekens van goede BV<br />
bij gezonde pasgeborene(AT)<br />
l 3x stoelgang<br />
g >6x mictie<br />
l +30 g/d<br />
l Geboortegewicht terug na 14d<br />
voedingssignalen<br />
l zuigbewegingen<br />
l zuiggeluidjes<br />
l hand-naar-mondbewegingen<br />
l snelle oogbewegingen<br />
l zachte kirrende en zuchtende<br />
geluidjes<br />
l onrust<br />
Hoelang laten drinken?<br />
• aan de eerste borst zolang de<br />
baby wil<br />
(+/-15 à 20 min)<br />
l daarna tweede borst<br />
aanbieden (10 à 15 min)<br />
l voeden tot verzadigd<br />
l sommige baby’s zijn al<br />
verzadigd na één borst<br />
Anamnese - onderzoek<br />
l output<br />
g Aantal natte pampers<br />
g Aantal en aard van de stoelgang<br />
l gewichtsevolutie<br />
l frekwentievan de voedingen<br />
l moeder<br />
g Klachten?<br />
g conditie van tepels en borsten<br />
l baby<br />
g toestand baby<br />
g hydratatie<br />
g icterus<br />
11
output<br />
l Mictie<br />
g d1 : 1<br />
g d2 : 2<br />
g d3 : 3<br />
g d4 : 4<br />
g d5+: 6<br />
l Stoelgang<br />
g d1 plakkerig, zwartgroen<br />
g d3 lichter, groenig<br />
g d4+ mosterdkleur, zacht;<br />
l 4-12x/d (bij elke<br />
voeding OK)<br />
Tekens van inefficiënte borstvoeding<br />
Alarmtekens bij het kind<br />
l irritabel, slaperig, onrustig<br />
l weigert voeding<br />
l geen hoorbaar slikken tijdens de<br />
voeding<br />
l nog geen gewichtstoename<br />
na dag 5<br />
Tekens van goede BV<br />
bij de moeder<br />
l exclusief BV<br />
l herkent en en gaat goed in op vroege<br />
hongersignalen van de baby<br />
l geen pijnlijke borsten en tepels<br />
l kennis van goed BV management<br />
l dorst<br />
l melkverlies andere borst<br />
l gevoel van slaperigheid<br />
l baarmoedercontracties<br />
Tekens van inefficiënte borstvoeding<br />
Alarmtekens bij het kind<br />
l >7% gewichtsverlies<br />
l verder gewichtsverlies na dag 3<br />
l
Alarmtekens bij de moeder<br />
l geen opmerkbaar verschil in<br />
gewicht of grootte van de borsten<br />
l geen opmerkbare verandering in<br />
melkvolume en samenstelling<br />
vanaf de 3 de tot 5 de dag<br />
l persisterende of verergerende pijn<br />
tepels<br />
l stuwing die niet opgeheven wordt<br />
door voeden<br />
Stuwing<br />
l Warmte alléén net voor voeding<br />
l Zwelling verminderen :<br />
g Koude (Cold pack, ijs,..)<br />
g Massage<br />
l Goed laten leegdrinken<br />
l Eventueel kolven<br />
l Tepel zachter maken door<br />
(manueel) te kolven<br />
l Moeder mag blijven drinken<br />
l Ibuprofen<br />
Tepelpijn<br />
l preventie<br />
l correctie aanleggen<br />
l verzachtende crème<br />
g zuivere lanoline (Lansinoh)<br />
l hydrogel (Mother Mates)<br />
l borstschelp<br />
Morland-Schultz K, Hill PD.<br />
J Obstet Gynecol Neonatal Nurs. 2005 Jul-Aug;34(4):428-37.<br />
Prevention of and therapies for nipple pain: a systematic<br />
review.<br />
Stuwing<br />
l Dag 3-5<br />
l Oedeem:<br />
g lymphe<br />
g veneus<br />
g melk<br />
l vaak in antc<br />
l preventie: frekwente en vroege<br />
voedingen<br />
Ingetrokken tepels<br />
l geduld<br />
l tepel uittrekken<br />
g door kolven<br />
g omgekeerde spuit (10-20ml)<br />
l Tepelvormers<br />
l tepelhoedjes vermijden<br />
Voeding moeder<br />
l Normale gezonde voeding<br />
l 400-500 kcal extra<br />
l Drinken naar dorst<br />
13
Samenstelling moedermelk afhankelijk van<br />
voeding moeder ?<br />
l Totaal melkvolume : neen<br />
g alleen in ernstige ondervoeding (‘starvation’) moeder<br />
l Koolhydraten: neen<br />
l Proteïnen: neen<br />
l Lipiden: neen<br />
g alleen profiel van vetzuren (totaal vet onveranderd)<br />
l Cellulaire componenten: neen<br />
l Immuunfactoren: neen<br />
l Vetoplosbare vitaminen<br />
g lichte variatie afhankelijk vetgehalte<br />
l Wateroplosbare vitaminen: ja<br />
l Mineralen:<br />
g neen voor Fe, Cr, Co<br />
g ja / mogelijk voor micronutriënten:<br />
iodine, selenium,zink, fluoride, magnesium, lood, selenium<br />
Supplementen water<br />
v No need for water supplementation for exclusively breast-fed<br />
infants under hot and arid conditions.Almroth S, Bidinger PD.<br />
Trans R Soc Trop Med Hyg 1990 jul-aug 84(4) 602-4<br />
v Additional water is not needed for healthy breast-fed babies in a<br />
hot climate.Ashraf RN, Jalil F, Aperia A, Lindblad BS.<br />
Acta Paedriatr 1993 dec 82(12); 1007-11<br />
v Water supplementation in exclusively breastfed infants during<br />
summer in the tropics.Sachdev HP, Krishna J, Puri RK,<br />
Satyanarayana L, Kumar .<br />
Lancet 1991 jul 27; 338 (8761):251<br />
v Exclusively breastfed, low birthweight term infants do not need<br />
supplemental water.Cohen RJ, Brown KH, Rivera LL, <strong>De</strong>wey KG.<br />
Acta Paediatr 2000 may 89(5): 550-2<br />
WHO groeikurven<br />
l Nutritionele, immunologische en groeivoordelen van BV<br />
g optimale groei<br />
g cognitieve ontwikkeling<br />
g gezondheidsvoordelen op lange termijn<br />
l Ł borstgevoede kind is natuurlijke standaard voor de fysiologische groei<br />
l ŁNieuwe WHO curven 26/04/2007<br />
Voorbereiding en verzorging<br />
l Geen specifieke voorbereiding<br />
l Gewone dagelijkse hygiëne (douche)<br />
BV<br />
l WHO richtlijnen<br />
l Samenstelling moedermelk<br />
l Belang van BV<br />
l Stoppen met BV in de eerste weken<br />
l Anatomie en fysiologie<br />
l Klinische richtlijnen voor ondersteuning exclusieve BV<br />
l Groeikurven<br />
l Problemen bij BV<br />
• te weinig melk<br />
• tepel-en borstpijn<br />
• medicatie<br />
WHO groeikurven<br />
l >8000 kinderen<br />
l Brazilië, Ghana, India, Noorwegen, Oman, VS<br />
l Optimale omgeving<br />
l Gezonde voeding<br />
g Exclusief BV eerste 6 maanden<br />
g Daarna aangepaste bijvoeding en verder BV<br />
l Goede gezondheidszorg (preventie en controle infecties)<br />
l Moeders:niet rokers tijdens en na zwangerschap<br />
l Ł internationale standaard<br />
g Adekwatevoeding, omgeving en gezondheid is sterkere<br />
determinant van groei dan geslacht of ethnischeafkomst<br />
14
www.who.int/ childgrowth<br />
l Jongens<br />
l Meisjes<br />
l 0-6 maand<br />
g0-2jaar<br />
g2-5 jaar<br />
g0-5 jaar<br />
l Gewicht<br />
l Lengte<br />
l Gewicht voor lengte<br />
l BMI<br />
Maternelerisicofactoren<br />
l voorafgaande BV-problemen<br />
l tepelkloven, bloedende tepels<br />
l ernstige stuwing<br />
l aanhoudende borstpijn<br />
l acute of chronische ziekte<br />
l medicatie<br />
l borst-oftepelafwijking<br />
l borstheelkunde of trauma<br />
FTT, slechte gewichtsevolutie<br />
l Factoren<br />
gMoeder<br />
l onvoldoende productie<br />
l slechte MER<br />
gKind<br />
l onvoldoende inname<br />
l Lage netto intake<br />
l verhoogd energieverbruik<br />
gConnectie<br />
l Aanpak<br />
l Bijvoeding<br />
l Galactogoga<br />
BV<br />
l WHO richtlijnen<br />
l Samenstelling moedermelk<br />
l Belang van BV<br />
l Stoppen met BV in de eerste weken<br />
l Anatomie en fysiologie<br />
l Klinische richtlijnen voor ondersteuning exclusieve BV<br />
l Groeikurven<br />
l Problemen bij BV<br />
• te weinig melk<br />
• tepel-en borstpijn<br />
• medicatie<br />
Risicofactoren voor moeilijke BV<br />
KIND<br />
l Geboortetrauma<br />
l
Contributing Factors to Insufficient Milk Production<br />
Jane A. Morton MD, Peds Annals, May 2003; 32(5):308-316<br />
l Pre-Glandular<br />
gHormonal<br />
l Prolactin<br />
l Oxytocin<br />
gNutritional<br />
gSystemic Illness<br />
l Glandular<br />
gPrimary Hypoplasia<br />
gSecondary Hypoplasia<br />
l Post Radiation Rx<br />
l Post Breast surgery<br />
l Post Mastitis/abscess<br />
Insufficiënt glandulair weefsel<br />
l Zeldzaam (1/1000)<br />
l asymmetrische tubulaireborsten<br />
l geen volume-toename van<br />
borsten tijdens zwangerschap<br />
l borstchirurgie?<br />
Oorzaken kind : onvoldoende inname<br />
l Congenitale afwijking<br />
g CL/CP<br />
g Kort tongfrenulum<br />
g Micrognatie<br />
l Lage nettointake<br />
g Braken en diarree<br />
g Malabsorptie<br />
g Infectie<br />
l Hoog energie verbruik<br />
g CZS aantasting<br />
g Congenitale hartafwijking<br />
g SGA<br />
l Post-Glandular<br />
gMaternal-infant separation<br />
l <strong>De</strong>layed initiation<br />
l Insufficient frequency<br />
gIneffective Emptying<br />
l Obstructed outflow<br />
l Engorgement/edema<br />
l Plugged duct<br />
gImpaired Transfer<br />
l Poor latch<br />
l Dysfunctional suck<br />
l Ineffective/weak pump<br />
‘te weinig melk’<br />
Oorzaken moeder<br />
l Onvoldoendeproductie<br />
‘don’t just blame the breasts’<br />
g mismanagement – belangrijkste oorzaak !!!<br />
l Onaangepaste timing en duur van voedingen<br />
l Onaangepastesupplementatie<br />
l Persisterendestuwing<br />
l Scheidingmoeder / kind<br />
l Slechtevoedingshouding , slecht aanliggen<br />
Oorzaken kind: onvoldoende inname<br />
l Zwak zuigen<br />
g CZS depressie<br />
g Prematuriteit<br />
g Neuromusculaire aandoening<br />
g Abnormaal zuigpatroon<br />
16
Oorzaken kind: onvoldoende inname<br />
l Onvoldoende voedingen<br />
g ziekenhuisroutine(bezoek!)<br />
g Water / KV supplementen<br />
g fopspeen<br />
g scheidingmoederkind<br />
g slaperige baby<br />
Anamnese voedingsgewoonten<br />
l Minstens 8-12 voedingen / 24u ?<br />
l Zelf beeindigenvan voeding, zelf loslaten ?<br />
l Beide borsten aanbieden ?<br />
l Voedingssignalen ?<br />
l Schema’s ?<br />
l Andere voeding ?<br />
l Fopspeen ?<br />
l MER ?<br />
l Hoorbaar slikken ?<br />
Melkproductie verhogen<br />
l optimalisatie aanleggen<br />
l frekwent(er) laten drinken<br />
l baby geeft voedingsduur aan<br />
l beide borsten aanbieden<br />
l switch borst als stopt<br />
l borstcompressie<br />
l Rust?<br />
l veel drinken??<br />
l galactogogum<br />
EvaluatieFTT / slechtegewichtsevolutie<br />
KIND<br />
l Anamnese<br />
g perinatale geschiedenis<br />
g eerste voedingen,<br />
g huidige voedingsgewoonten<br />
g gewichtsevolutie<br />
g mictie- stoelgang<br />
l Klinisch onderzoek<br />
g G / L / HO<br />
g algemeenonderzoek<br />
g goed oraal onderzoek<br />
g Labo zo nodig<br />
Observatie voeding !<br />
Hoe aanpakken?<br />
l Onderliggende oorzaak aanpakken<br />
l Baby moet gevoedworden !!<br />
l Melkproductie ( terug) op gang brengen<br />
l Kind aanborst proberen te houden<br />
bijvoeding<br />
l afgekolfde moedermelk (colostrum )<br />
l als te weing/ geen afgekolfde melk:<br />
g kunstvoeding<br />
MOEDER<br />
l Anamnese<br />
g motivatie<br />
g kennis<br />
g perinatale geschiedenis<br />
g voedingsgewoonten<br />
g stress<br />
g rust / vermoeidheid<br />
g medicatie<br />
g medische factoren<br />
g borst HK<br />
l Klinisch onderzoek<br />
g Borsten<br />
g Labo zo nodig<br />
17
kolven<br />
l Melkproductie<br />
g Op gang brengen<br />
g Op peil houden<br />
l Manueel<br />
l Mechanisch<br />
l Electrisch<br />
Keuzecriteriavoor alternatievemethods<br />
l Kost en beschikbaarheid<br />
l Gebruiksgemak, schoonmaken<br />
l Stress kind<br />
l Of voldoende volume melk kan gegevenwordenin 20-30 min<br />
l Gebruik over kort vslang<br />
l Bevordering van drinkenaan borst<br />
Flesjes, speentjes,...<br />
l tutjes, speentje, tepelhoedjes<br />
..... Vermijden<br />
g eerste 4-6 weken<br />
l uitstel of verminderen van voedingen<br />
l tepelspeenverwarring<br />
Alternatievevoedingsmethoden<br />
l DOEL van om het even welke alternatieve voedingsmethode:<br />
l Om BV op gang te brengen of volledige voeding aan<br />
borst te herstellen<br />
l Grote voordeelvan supplemenatie zonder fles is niet verbale<br />
boodschap naar ouders toe dat de alternatieve methode tijdelijk is.<br />
l Flesvoeding is fysiologische sterkverschillend van BV<br />
l<br />
Bijvoeding methoden<br />
l Borstvoedingshulpset BHS<br />
l Cupfeeding<br />
l Spuitje<br />
l Lepeltje<br />
l Vingervoeding (fingerfeeding)<br />
l Flesjes<br />
galactogogum<br />
l Substantie die melkproductie<br />
g start, initiatie<br />
g onderhoudt<br />
g Verhoogt<br />
l eerst het drinken of kolfmanagement nakijken!<br />
l optimaliseren!<br />
l alleen succesvol als melk efficiënt en frekwent uit de borst gehaald wordt<br />
l verhoogt borstcapaciteit niet<br />
l Verantwoordelijkheid van arts<br />
18
domperidone<br />
l dopamine antagonist: stijging prolactine; perifeer werkend<br />
l weinig passage in MM<br />
l RCT: veilig en efficiënt (da Silva 2001)<br />
l neveneffecten:<br />
g Moeder: abdominale krampen, droge mond , hoofdpijn (dosis verminderen)<br />
g Kind: geen; L1<br />
l Motilium, Domperidone EG,...<br />
l Dosis 10-20mg 3-4x/d<br />
l Gedurende 3 tot 8 weken<br />
l Meestal effect binnen 3-4d (soms 24u, soms 2-3w)<br />
l Geleidelijk afbouwen: laagst mogelijke dosis<br />
kruiden, natuurproducten<br />
l Fenugreek Trigonella foenum-graecum<br />
g Maple–like odor zweet, melk, urine<br />
g diarree<br />
g astma<br />
g hypoglycemie<br />
l Kruiden<br />
g Geen standardisatie<br />
g Dosering?<br />
l Bier<br />
g Alcohol verlaagt melkproductie<br />
g Gist??: neen<br />
BV<br />
l WHO richtlijnen<br />
l Samenstelling moedermelk<br />
l Belang van BV<br />
l Stoppen met BV in de eerste weken<br />
l Anatomie en fysiologie<br />
l Klinische richtlijnen voor ondersteuning exclusieve BV<br />
l Groeikurven<br />
l Problemen bij BV<br />
• te weinig melk<br />
• tepel-en borstpijn<br />
• medicatie<br />
oxytocine<br />
l Geproduceerd door posterieure hypofyse<br />
g Stimuleert uteriene en myoepithelialespiercellen<br />
g ŁOpwekken toeschietreflex<br />
l Syntocinon<br />
g IV : inductie arbeid<br />
g intranasalespray: 40 IU/ml<br />
l 1 spray in elk neusgat (1spray=3dr= 6IU) (2IU/dr)<br />
l Neveneffecten:<br />
g Geen via MM<br />
g Moeder: hypotensie, hypertensie, waterintoxicatie, uteriene hypertonie,<br />
excessieve uteriene contracties, arrythmia, intracraniële bloeding<br />
l T ½ 3-5min<br />
l Chronische gebruik kan tot gewenning leiden<br />
l Ł gelimiteerd gebruik<br />
Besluit: FT T / slechte gewichtsevolutie bij BV<br />
l Meestal tgvlagemelkproductiesecundair op onaangepaste<br />
voedingsgewoonten<br />
l Frekwenteffectiefledigenvan de borst is nodig ommelkproductie<br />
te behouden of te vermeerderen<br />
l Vroegebegeleiding is sleutel terpreventie van vicieusecirkel van<br />
slechte gewichtsevolutie, onvoldoendemelk en FTT<br />
differentiaaldiagnose<br />
pijnlijke tepels en borstpijn<br />
• Tepeltraumata<br />
• Infectieus<br />
• Oppervlakkige infectie<br />
• Diepe infectie (mastitis)<br />
• Bacterieel<br />
•Stapyllococcus aureus, Streptococ<br />
•Staphyllococcus epidermidis<br />
• Fungi: candida (ductalecandidiase)<br />
• Verstopt melkkanaal<br />
• Melkblaar<br />
• Ziekte van Raynaud<br />
19
differentiaaldiagnose<br />
pijnlijke tepels en borstpijn<br />
g Traumatische letsels ( Łkloven)<br />
l slecht aanleggen<br />
l slechte drinktechniek<br />
l retrognatie<br />
l congenitale afwijkingen<br />
l kort tongfrenulem<br />
l mismatch<br />
differentiaaldiagnose pijnlijke tepels<br />
l Alle mogelijke<br />
dermatologische<br />
aandoeningen....<br />
g Candida??<br />
g Bacterieel??<br />
g Eczeem??<br />
g Psoriasis...<br />
behandeling<br />
bacteriële surinfectie<br />
g fucidine zuur (Fucidin crème)<br />
g mupirocine (Bactroban zalf)<br />
g bereide crème met erythrocine<br />
g Dr J Newman<br />
g APNO: all purpose nipple ointment<br />
l mupurocine<br />
l ibuprofene<br />
l triamcinolone<br />
l miconazole<br />
tepeltraumata<br />
bacteriële surinfectie<br />
l kloven<br />
l korsten, gelig beslag<br />
Ł Staphylococcus aureus<br />
mastitis<br />
l Griepachtige symptomen, rillingen<br />
l Borstpijn<br />
l Koorts >38.5°C<br />
l Rode , pijnlijke warme harde<br />
plekken<br />
g Niet noodzakelijk infectie: ook<br />
verstopt melkkanaal<br />
l Staphylococcusaureus en<br />
Streptococcus species<br />
l Tepeltraumata door slecht aanliggen<br />
l ....tijdelijk kolven<br />
20
mastitis :diagnose<br />
l Kliniek<br />
l Labo (WHO): kultuur en antibiogram moedermelk<br />
l Geen respons na 48 uur antibiotherapie<br />
l Hospital-aquired<br />
l Ernstig, ongewoon<br />
g mid-stream, handexpressie, steriele container<br />
g tepel eerst schoonmaken<br />
g Meestal: Staphylococcus aureus<br />
g Minder frekwent:<br />
l Streptococcus<br />
l E. Coli<br />
mastitis: behandeling<br />
l Belangrijkste stap:<br />
g Efficiënte en frekwente lediging van de borst<br />
g Frekwenter voeden<br />
g Aangetaste kant eerst (tenzij inhibitie MER door pijn)<br />
g Massage tijdens drinken (olie) (blokkageŁtepel)<br />
g Na voeding: (manueel) kolven<br />
l Verder BV<br />
g Geen gevaar voor kind!<br />
g Abrupt stopppen: risico op abces<br />
l Ondersteunende maatregelen<br />
g Rust<br />
g Voldoende voeding, drinken<br />
g Warmte voor voeding (douche, lokaal)<br />
g Koude na voeding<br />
borstabces<br />
l Blijvend harde, rode plek<br />
g soms geen koorts meer<br />
l Diagnose: echo<br />
mastitis: oorzaken<br />
l Melkstase<br />
l Niet frekwente voedingen, voedingen beperkt in tijd, voeden op schema<br />
l Overslaan van voedingen<br />
l Slecht aanleggen: inefficiënt, onvoldoende lediging borst<br />
l Tepelcontusio (kolonisatie met Staphylococcus aureus)<br />
l Ziekte kind of moeder<br />
l Overproductie<br />
l Snel afbouwen<br />
l Druk op borst (BH, gordel,...)<br />
l Verstopte tepelporie of kanaal<br />
l Stress, vermoeidheid<br />
l Slechte voeding, anemie<br />
mastitis : behandeling<br />
l Analgesie<br />
g Ibuprofen ( tot 1.6g/d)<br />
l conservatief : mild,
Candidaen BV<br />
l Lokale candidiasis tepel en areola<br />
g Candidiasis tepel en areola<br />
l Invasieveinfectie<br />
g ‘Ductale candidiasis’<br />
g ‘Mammarycandidosis’<br />
g ‘Candidal mastitis’<br />
l Niet zo duidelijk gedefinieerd<br />
(ittklassieke mastitis)<br />
diagnose: klinisch onderzoek<br />
l kloof<br />
l glanzend<br />
l roze<br />
orale candidose<br />
l spruw<br />
l moniliasis<br />
l ENG: thrush<br />
l witte plaques<br />
l rode , soms hemorragische<br />
mucosa<br />
l drinkgedrag<br />
g moeilijk drinken<br />
g loslaten<br />
g klakken met tong<br />
Kliniek bij Candida<br />
l ‘typisch voor candida’<br />
g brandende tepels / areola<br />
g pijnlijke tepels<br />
g diepe, stekende of niet-stekende borstpijn<br />
g uitstralend karakter<br />
g pijn na de voeding<br />
l persisterende tepelpijn<br />
l pijn die optreedt na periode van pijnloos voeden<br />
diagnose: klinisch onderzoek<br />
l rood<br />
l schilferend<br />
witte tong<br />
l frekwent bij zuigelingen<br />
l vanaf geboorte<br />
l normaal<br />
l spruw???<br />
22
ehandeling<br />
l Algemene maatregelen<br />
g Stereliseren speentjes, flesjes, tepelhoedjes<br />
g Hygiëne: handen wassen<br />
g Borstcompressen<br />
l regelmatig veschonen<br />
l katoen: wassen 60°C<br />
l plastiek vermijden, vermijden van vochtige warmte<br />
ductalecandidiasis<br />
l Zelfde behandeling als systemische candidiasis<br />
l Fluconazole<br />
l Ladingsdosis 200-400mg 1x<br />
l Onderhoudsdosis 100-200mg/d in 1x<br />
l 2-3 weken<br />
l Profylaxie ? : 150mg/w<br />
g Persisterende en chronische infecties<br />
BV<br />
g in analogie met systemische infecties bij oncologische en HIVpatiënten<br />
l WHO richtlijnen<br />
l Samenstelling moedermelk<br />
l Belang van BV<br />
l Stoppen met BV in de eerste weken<br />
l Anatomie en fysiologie<br />
l Klinische richtlijnen voor ondersteuning exclusieve BV<br />
l Groeikurven<br />
l Problemen bij BV<br />
• te weinig melk<br />
• tepel-en borstpijn<br />
• medicatie<br />
behandeling: miconazol<br />
l Azolderivaat<br />
l Daktarin<br />
l L2<br />
g Crème, orale gel, vaginale crème,<br />
g Pasta (Daktozin)<br />
l Ideaal, want kleine biobeschikbaarheid voor kind<br />
g Weinig absorptie<br />
l 1% vaginaal, 0.1% crème<br />
g Orale absorptie laag (20-30%)<br />
l Geen bijwerkingen via MM<br />
l Dunne laag uitsmeren na voeding<br />
behandeling: moeder en kind<br />
l Kind : orale candidose<br />
g moeder: miconazolcrème<br />
l Moeder: verdacht, pos kultuur<br />
g kind: miconazolorale gel<br />
g fluconazol als geen beterschap?<br />
BV en medicatie<br />
l Aantal vrouwen dat (tijdelijk) stopt omwille van inname van medicatie is<br />
significant<br />
l 90-99% van de vrouwen die BV geven, krijgen medicatie in eerste week<br />
PP<br />
l Gebruik van medicatie is 1 van de voornaamste redenen om voortijdig met<br />
BV te stoppen (studie)<br />
l Meest frekwent gebruikte medicatie: analgetica, hypnotica,<br />
methylergometrine<br />
l Zeer vaak vragen omtrent medicatie !<br />
23
BV en medicatie<br />
l Bijsluiter<br />
g Meestal C.I.<br />
g Medico-legaal<br />
l Medicatie uitkiezen<br />
g info gepubliceerd<br />
g ervaring<br />
g goede info: recente literatuur<br />
l Medicationsand Mothers’ Milk. 2006.Thomas Hale.<br />
l AAP<br />
l taak en verantwoordelijkheid van arts<br />
l overleg!<br />
g Huisarts-kinderarts-gynecoloog-radioloog-isotopist-anesthesist<br />
Welke medicatie uitkiezen?<br />
l Vermijd medicatie wanneer mogelijk<br />
l Medicatie die invloed heeft op melkproductie<br />
l Evalueer kind op risico<br />
g Extra voorzichtig bij pasgeborenen en prematuren<br />
l Aanwezigheid van aktievemetabolieten<br />
l Medicatie die in pediatrie gebruikt wordt is meestal veilig<br />
Welke medicatie uitkiezen?<br />
Minimaal risico :kort half leven<br />
l Korter t ½...snellere piek...daarna eliminatie<br />
l Geen BV op moment van piek (Cmax)!!<br />
l Tijd-tot-piek interval: geeft aan hoelang je best wacht vooralleer<br />
medicatie toe te dienen<br />
l Let op medicatie met verlengde vrijstelling (lang t1/2 12-24u)<br />
l PP is het vermijden van pieken praktisch niet haalbaar<br />
l Interessanter voor igvminder frekwent voeden<br />
Transfert van medicatie naar MM<br />
l Sterk vetoplosbaar<br />
l Hoge concentratie in plasma moeder<br />
l Laag moleculair gewicht(
BV en medicatie<br />
l veilige substitutie (voor moeder en kind)<br />
l invloed op melkproductie?<br />
l behandeling uitstellen<br />
l tijdelijk stoppen met BV<br />
g radio-aktieveproducten,<br />
g kortdurende behandelingen met gevaarlijke producten<br />
l topische behandeling indien mogelijk<br />
(ook niet altijd onschadelijk!!)<br />
l (geneeskrachtige) kruiden, hoge dosissen vitamines, supplementen,...<br />
niet nodig<br />
Artsen en succesvolleBV<br />
l Goede educatie ouders en collegae<br />
l Screening risicofactoren lactatie<br />
l Vroege follow-up naontslag uit ziekenhuis<br />
l Goede info aanouders prenataal<br />
l Tijdige detectie en interventie igvBV problemen<br />
g Baby voeden<br />
g Melkproductiebewaren<br />
g Problemenoplossen<br />
l Doorverwijzennaar huisarts,kinderarts,lactatiekundige,vroedvrouw<br />
moedergroepen…<br />
Ł<br />
referenties<br />
§ Breasttfeeding.A guide for the medical profession. Lawrence. Sixth edition.<br />
§ Clinicalguidelines for the establishment of exclusive breastfeeding. ILCA June 2005<br />
§ Protocols . The Academyof Breastfeeding Medicine.www.bfmed.org<br />
§ What every physician needs to know about breastfeeding.Course presented by Academyof<br />
Breastfeeding Medicine.October2005.<br />
§ Drug Therapy and Breastfeeding. From Theory to ClinicalPractice. Thomas w. Hall<br />
§ Medications and Mothers’ Milk. 2006. Twelfth Edition.<br />
§ Thomas W. Hale (Pharmasoft Publishing) www.iBreastfeeding.com<br />
§ Clinical Therapy in Breastfeeding Patients.<br />
§ Thomas W. Hale. Second Edition.2002.<br />
§ Drugs in Pregnancy and Lactation. Gerald G. Briggs. Sixth Edition. Lippincott Williams& Wilkins<br />
§ http://neonatal.ama.ttuhsc.edu/lact/<br />
§ Breastfeeding and Human Lactation. Jan Riordan . Third edition.<br />
§ Core Curriculum for Lactation Consultant Practice. Walker.2002<br />
§ www.aap.org<br />
§ www.ilca.org<br />
Medications and Mothers’ Milk Thomas Hale<br />
http://neonatal.ttuhsc.edu<br />
l AAP<br />
l Pregnancy risk category<br />
l Lactation risk: L1-5<br />
g (veiligst, veiliger, matig,<br />
mogelijk schadelijk, CI)<br />
l T ½; PHL<br />
l T max<br />
l PB<br />
l M/P<br />
Veel succes!<br />
25
Change language