Groene energie

Windturbines in de Emmapolder in Groningen, met op de voorgrond poldermolen De Goliath uit 1897
Provincies en gemeenten dragen de verantwoordelijkheid over
kleinere eenheden turbines. In de rijksvisie wordt een beperkt
aantal locaties op land aangewezen. Op die plekken kunnen grootschalige
parken verrijzen, terwijl de rest van het land windturbinevrij
blijft. Dit betekent dat een deel van de huidige turbines wordt
gesaneerd. Op sommige plekken verdwijnen ze dus weer. Bij de
keuze van nieuwe locaties is aansluiting gezocht bij grootschalige
infrastructuur, bij breed opgezette landschappen, bij industrieterreinen
en bij open water.
Grotere afstand
Maar dan nog blijft het zoeken. Want hoe stel je die tientallen
turbines per park op? In een rij op lijn? Of als groep bij elkaar? Wat
voor effect hebben die verschillende opstellingen op de omgeving?
De turbines zijn immers vanaf vele kilometers afstand zichtbaar.
Kun je een turbinepark ook zo ontwerpen dat het een interessante
nieuwe toevoeging aan het landschap wordt? En hoe ver moet zo’n
park van een cultuurhistorisch waardevol landschap of ander
cultureel erfgoed af liggen om dat in zijn waarde te laten?
Neem de discussie uit de afgelopen jaren over het windturbinepark
bij Urk, dat aanvankelijk een schaduw dreigde te werpen over het
dorpsaanzicht. Het scheppen van een grotere afstand tussen
turbine en erfgoed kan dan helpen. Normen bestaan daar niet
voor, maar op enkele plaatsen in Nederland wordt een afstand van
1800 à 2000 meter gehanteerd. En dat is dan een oplossing
waaraan je bij een volgende problematische situering ook zou
kunnen denken.
Windturbines worden
ervaren als horizon vervuiling,
als te dominant
Windturbines raken aan het cultuurlandschap zoals dat door de
eeuwen heen gevormd is. Daarom onderzoekt de Rijksdienst voor
het Cultureel Erfgoed momenteel hoe de overstap op duurzame
energie zich verhoudt tot het cultuurhistorische landschap.
De landschapsarchitect Marieke Muilwijk schreef in opdracht van
de dienst de Verkenning energielandschappen en erfgoed. Daarin heeft
zij in kaart gebracht wat er moet gebeuren als er in waardevol
cultuurlandschap duurzame energie opgewekt gaat worden. Ook
organiseerde de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed samen met
de Dienst Landelijk Gebied op 12-12-12 een congres over dit
onderwerp.
Niet voor het eerst
Onze generatie is getuige van de overstap op andere energiebronnen.
Nederland maakt dat niet voor het eerst mee. Van oudsher is
de winning van energie een belangrijke kracht die vorm geeft aan
de omgeving. De geschiedenis laat zien dat de ingrijpende
landschappelijke veranderingen door de komst van honderden
windturbines voorlopers heeft gehad. Een groot deel van het
Nederlandse landschap is gevormd door het afgraven van veen
voor de productie van turf. Vanaf 1100 gebeurde dat op grote
schaal. Ook bossen en andere beplantingen hebben door de
eeuwen heen een functie gehad als leverancier van brandstof. En
vergeet de windenergie niet. Zeilschepen en windmolens bepaalden
lange tijd het beeld. Hoe vaak is dit wel niet in beeld gebracht
door onze beroemde Hollandse meesters? »
5