Preek over Genesis 50, 15-21 - Hjccjwilschut.nl

Preek over Genesis 50, 15-21; dr.H.J.C.C.J. Wilschut, GKv Smilde
Votum en zegengroet; zingen: Ps. 93:1,2,3
Wet van de Here; zingen: NG 78/GK 154:1,2,3,4; gebed
Lezen: Genesis 45:1-8, art. 13 NGB; zingen: Ps. 105:8,9,10
Preek over Genesis 50:15-21; zingen: Ps. 33:4
Dankgebed; collecte; zingen: Gez. 31/GK 118:1,2,3; zegen
De geschiedenis van Jozef. Wat je noemt een spannend verhaal. Iedereen is tegen
Jozef. Eerst zijn broers. Daarna de vrouw van Potifar. En toch. Jozef redt het. Hij maakt
een heleboel ellende mee. Maar door alles heen brengt hij het tot onderkoning van
Egypte. Uiteindelijk buigen zijn broers zich voor hem neer. Dromen zijn niet altijd
bedrog. Een spannend verhaal. Ook een ontroerend verhaal. Helemaal, wanneer Jozef
na zoveel jaren zijn oude vader huilend om de hals valt en Jakob zegt: Jongen, nu kan
ik rustig sterven, ik heb je met eigen ogen gezien en weet dat je nog leeft. Dat raakt je.
Of je moet wel een hart van steen hebben.
Een spannend verhaal. Een ontroerend verhaal. Jazeker. Maar vooral: een
bijbelverhaal. Een verhaal, waarin niet mensen - Jozef, de broers, Potifar, de schenker,
de bakker, wie ook verder maar - in het middelpunt staan. Maar waarin alles draait om
God. Of wij er maar aan willen denken, zo vaak wij onze Bijbel lezen. O ja, je leest in
die Bijbel heel wat over het doen en laten van mensen. Maar staar je er niet blind op.
Let vooral op het plan en het werk van God. Van Hem, die uit is op redding en behoud.
Jozef wist het. Achter mijn levensgang met alle ups en downs, die er waren, ligt het
beleid van God.
Dat was voor Jozef geen vrome theorie. Daar kon hij wat mee, daar deed hij wat mee.
De man had oog voor God. Dat maakte hem mild voor zijn broers. Zodat hij van
vergeven wist. Nee, de broers hoeven niet bang voor Jozef te zijn. Zo gaat dat, waar in
geloof de weg van Gods wijsheid en goedheid erkend en doorleefd wordt. Daar vind je
elkaar, zodat je met elkaar verder kunt. Ik predik u:
JOZEF TROOST ZIJN BANGE BROERS VANUIT HET BELEID VAN GOD
dat beleid is het geheim van Jozefs
1. levensgeschiedenis

2. vergevingsgezindheid
2
1. Bang. Zo kun je Jozef broers in Genesis 50 wel noemen ja. Vader Jakob is
inmiddels gestorven. En geleidelijk aan worden de broers steeds meer ongerust. Kunt u
nagaan wat voor een slecht geweten ze hebben! Wat zal Jozef nu gaan doen? Wat
hadden ze hem destijds lelijk behandeld! En dan zeg je het nog netjes. Jawel, tot nu toe
was Jozef één en al vriendelijkheid en goedheid geweest. Van wraakzucht geen spoor.
Maar - zou het niet om vader Jakob geweest zijn? Zou Jozef zich niet hebben
ingehouden tot deze gestorven was? Dan heeft hij nu zijn handen vrij. De broers
moeten er niet aan denken. Stel je voor, dat Jozef alsnog wraak gaat nemen. Dan
kunnen ze het wel schudden. Dan hebben ze het ergste te vrezen. Eens kijken, of deze
mogelijke ramp voorkomen kan worden.
De broers zijn zo bang, dat ze Jozef niet zelf onder ogen durven te komen. Ze sturen
een tussenpersoon. Die moet de boodschap namens hen overbrengen. Jozef, we
weten het, we hebben je zwaar tekort gedaan. 't Was ronduit misdadig wat we deden,
we hebben echt tegen je gezondigd. En toch, vergeef het ons. Je eigen vader wilde het
graag. Het was zo'n beetje zijn laatste wens. Althans, dat beweren de broers. Te
controleren is het uiteraard niet. Jozef, op z’n sterfbed hoopte je vader nog, dat je ons
vergeving zou willen schenken. Dat kun je als rechtgeaard zoon je overleden vader
toch niet weigeren? Bovendien, jij dient de God van je vader, maar wij toch ook? Bij
zo'n gemeenschappelijke band past toch geen wraakzucht? U merkt het. Het is vader
voor en vader na. De broers willen maar zeggen: Jozef, vader is nu dan wel dood. Maar
laat het alsjeblieft niets aan jouw houding tegenover ons veranderen. Denk aan vaders
wil. Denk aan vaders God.
Jozef moet er spontaan om huilen. Iets wat je in Genesis trouwens vaker over hem
leest. De tranen zitten hem regelmatig hoog. Ook nu weer. Begrijpelijk. De broers
hoeven helemaal niet bang voor hem te zijn. Dat had hij ze al veel eerder verteld
(Genesis 45). Hij had het ook in de praktijk bewezen. En dan toch die angst. Het raakt
Jozef diep. Vandaar die tranen.
Een bemoedigend teken, vinden de broers. Het helpt ze over een drempel heen. Nu
durven ze wel in eigen persoon voor Jozef te verschijnen. Nee, ze lopen niet met

3
opgeheven hoofd bij Jozef binnen. Ze buigen diep voor hem, vallen voor hem op de
knieën. Jozef had het in zijn droom - hoe lang geleden ook - toch wel goed gezien, hè?
Het blijkt hier opnieuw. En de broers zeggen: Jozef, wij zijn je slaven. Eens hebben wij
jou als slaaf verkocht. Nu mag je over ons als slaven beschikken. Je hebt er het volste
recht toe. We hebben het er uitbundig naar gemaakt.
Jozef luistert naar zijn broers. Hij hoort hun verslagenheid. Alle angst is ook nog niet
weg. Maar heus, het hoeft niet. Wees maar niet bang. Ook de laatste angst mag
overboord. Waarom? Omdat Jozef zo'n goedhartig mens is? Nee, omdat Jozef zijn
plaats kent, zijn plaats onder God. Wees maar niet bang, ik kan toch Gods plaats niet
innemen? Broers, wat jullie mij aandeden, deugde van geen kanten. Wie doet er nou
zoiets? Je eigen broer als slaaf verkopen! Dat was maar niet een vergissing of zo. Dat
was echt boze opzet, bedoeld om kapot te maken. Jullie hadden kwaad tegen mij in de
zin. Maar God heeft dat ten goede gekeerd. Het kwade beleid van de broers - hun
voornemen om Jozef uit te rangeren en de uitvoering van dat voornemen - was
opgenomen in het beleid van God. Dat goede beleid, dat plan en werk van heil!
Dan word je toch stil van verbazing? Mensen smeden hun boze plannen, gaan hun
verkeerde gang. Daar zijn die mensen zelf verantwoordelijk voor. ‘Jullie hadden kwaad
tegen mij in de zin.’ Dat kun je nooit afschuiven op God, die toch over alles regeert.
Maar het geweldige is: God beschikt en doet Zijn werk goed en rechtvaardig, ook al
handelen de duivels en de goddelozen onrechtvaardig. In de verkeerde wegen van de
mensen gaat de Here Zijn goede weg. Zo bracht Hij Jozef in Egypte. Ook daar breekt
het voor het oog Jozef bij de handen af. Een onterecht verwijt brengt hem in de
gevangenis. En toch: de weg van God! De weg naar farao's hof. Straks is er in Egypte -
via Jozef als middel in Gods hand - voldoende te eten, terwijl overal hongersnood is, en
Jozef mag er stuur aan geven. Broers, jullie hadden wel kwaad tegen mij in de zin.
Maar God had het goede in de zin: een groot volk in het leven houden.
Meer dan één verklaring zegt: met dat grote volk bedoelt Jozef het volk van Egypte. Op
dit moment kun je Jakobs nakomelingen moeilijk zo aanduiden. Dus zal het wel om
Egypte moeten gaan. Dat lijkt een aannemelijke gedachte. Toch ligt de zaak - denk ik -
anders. Kijkt u in Genesis 45, dan hoort u daar Jozef tegen zijn broers zeggen: God
heeft mij voor jullie uitgestuurd om jullie voortbestaan op aarde veilig te stellen; zo wilde

4
Hij veel levens redden. Een gróót volk. Véél levens. Dat zijn uitwisselbare
uitdrukkingen. Een groot volk. Nee, op dit moment is het met Jakobs nageslacht nog
niet zover. Maar zo zou het wel worden. God had het Zelf beloofd; Abraham, jij gaat
uitgroeien tot een groot volk. Daaraan denkt Jozef hier. Hij spreekt - al is het met eigen
woorden - de taal van Gods belofte, de taal van het geloof. God gebruikt hem om
Jakobs nageslacht in het leven te behouden. Daarmee houdt hij in feite op dat moment
al het grote volk van de belofte in leven. Het grote volk, waaruit uiteindelijk de Christus
zou voortkomen. Of Gods beleid een plan en werk van heil is! Het geheim van Jozefs
levensgeschiedenis. Tegelijk het geheim van uw en jouw en mijn levensredding!
Wat is onze God dus groot in macht en goedheid! Zo overmachtig, dat zelfs de
verkeerde plannen en daden van mensen opgenomen zijn in Zijn beleid en dienstbaar
zijn aan Zijn plan van heil. Je ziet het hier bij Jozef. Je ziet het straks door een
vergrootglas bij de Here Jezus Christus. Of er door de mensen kwaad tegen Hem
gedacht werd. Menselijke boosaardigheid ten top. Weg met Hem, aan het kruis met
Hem! Maar 't was allemaal opgenomen in Gods plan tot redding van arme zondaars.
Wat de mensen ten kwade hadden gedacht, had God ten goede gedacht. Aan het kruis
werd onze schuld betaald. Daarom kon het Pasen worden. En moest het wel Pasen
worden.
Zo zegt Petrus het op Pinksteren. Mensen, God had Jezus van Nazareth naar jullie
toegestuurd. Dat hebben jullie gezien aan de machtige daden en grootse en
wonderlijke dingen, die God door Hem onder jullie heeft gedaan. Hij werd
overeenkomstig Gods plan en voorkennis uitgeleverd, en jullie hebben Hem door
heidenen laten kruisigen en doden. Maar God heeft Hem tot leven gewekt en de last
van de dood van Hem afgenomen. Daar hebt u diezelfde dubbelheid. In de
kronkelpaden van de mensen - ze worden er in verantwoordelijkheid op aangesproken!
- ging God Zijn rechte weg, overeenkomstig Zijn heilsplan. De weg van het behoud.
Daar kun je met je verstand niet bij, die verwevenheid van Gods plan en menselijke
verantwoordelijkheid, waarbij God toch Zijn handen vrij en schoon houdt. In geloof
ontdek je: zo groot is God nu. Wat ik als mens niet met elkaar kan rijmen, is voor Hem
een wonderlijke eenheid. Hij is te groot voor mij om te begrijpen. En je houdt eerbiedig
stil voor een grens, waar je niet overheen komt. Wat in Gods doen het menselijk

5
verstand te boven gaat, willen wij niet nieuwsgierig onderzoeken, verder dan ons begrip
reikt. Hier kun je alleen maar aanbidden.
Dan vind je ook rust bij God. Nog steeds zie je mensen hun boosaardige gang gaan.
Wat een verzet kan er zijn tegen de Here en Zijn kerk! Komt dat wel goed? Maar –
geen paniek! En nog minder wanhoop! Denk niet klein van de Here. Ook het verzet is in
Gods plan opgenomen. En moet – tegen wil en dank - dienstbaar zijn aan de komst van
Gods koninkrijk. Niet dat je dat altijd ziet of doorziet. Je mag het weten in het geloof.
Gods plan overwint. Gods werk komt klaar. Gods beleid is het geheim van de grote
wereldgeschiedenis. En van mijn kleine levensgeschiedenis. God is getrouw, Zijn
plannen falen niet!
2. Jozef troost zijn bange broers vanuit het beleid van God. Dat beleid is het
geheim van zijn levensgeschiedenis. Het is tegelijk het geheim van zijn
vergevingsgezindheid, het tweede punt.
Broers, wees maar niet bang. Ook al hebben jullie inderdaad kwaad tegen mij gedacht.
Merkt u het? Jozef vergoelijkt het niet. Hij zegt niet: Nou ja, zo erg was het niet, wat
jullie destijds gedaan hebben. Nee, 't was kwaad! Kwaad bedoeld en kwaad gedaan.
Zo hadden de broers het ook tegen elkaar gezegd. En op naam van vader Jakob ook
hardop toegegeven. Jozef, we hebben je kwaad aangedaan. We hebben een
schandelijke misdaad gepleegd. Zeg maar rustig: zonde. Zoals je tegen God kunt
zondigen. Vergeef alsjeblieft. Je vraagt het als mensen aan God. Vraag het ook maar
aan elkaar. Ik weet wel, dat valt vaak niet mee. Voor de Here schuld belijden, Hem om
vergeving vragen? Akkoord, dat kan moeilijk liggen, je harde hoofd buigen – maar voor
de Here moet je plat. Maar tegenover elkaar? 't Voelt zo maar als gezichtsverlies. Ja, 'k
zal me daar gek zijn. Maar als je elkaar geen schuld wil belijden en om vergeving wil
vragen, meen je het dan wel, wanneer je het bij de Here doet?
Daarom – wees toch niet langer bang. Opnieuw, niet omdat Jozef zo goedhartig is. Als
het daarvan moet komen, kun je rustig bang blijven. Menselijke goedaardigheid - hoe
groot die ook kan zijn - kent vroeg of laat een grens. Jozefs vergevingsgezindheid heeft
een hechtere basis. Die ontleent hij niet aan zichzelf, maar aan de Here. Ik kan toch
Gods plaats niet innemen? Mag ik soms in de stoel van God gaan zitten, gaan doen
alsof ik het beter weet dan Hij? Niet willen vergeven is voor Jozef kritiek op het beleid

6
van God. Maar een dergelijke wraakzucht zou tegelijk kritiek zijn op de genade van
God. Door de kronkelpaden van de broers heen ging God een weg van redding en heil
voor Zijn volk, de broers voorop. Nee, dat hadden ze niet verdiend. Dat is vrije genade
van God. Wat zij kwaad gedacht hadden – zónde! - wilde God in vrij ontfermen
gebruiken tot hun behoud. Een tastbaar teken van Zijn wil om te vergeven. Nee, dan
kun je helemaal niet meer wraakzuchtig zijn. Hoe kun je kwaad met kwaad vergelden,
wanneer God Zijn genadige gezindheid toont? Jozef kijkt wel uit. Wees maar niet bang,
broers. Het klinkt tot twee keer toe. Het is Jozef menens. Ik zal voor jullie zorgen. En
ook voor jullie kinderen. Zo was het. Zo blijft het ook. Ook nu vader Jakob gestorven is.
Hoe zou ik ingaan tegen het beleid van God? De wijze God. De genadige God!
Zo troostte Jozef zijn broers en stelde hij hen gerust. Ze hoeven niet bang voor hem te
zijn. Dat is ten diepste: ze hoeven niet bang voor God te zijn. 'Troost, troost Mijn volk.
Spreek Jeruzalem moed in, vertel dat haar slaventijd voorbij is, dat haar schuld is
voldaan.’ Die opdracht uit Jesaja 40 wordt hier op voorhand door Jozef vervuld. Broers,
God heeft jullie kwaad in voordeel omgebogen, nog wel in jullie voordeel. Hoe zou ik
ongenadig zijn, waar Hij genadig is?
Een ander vergeving vragen - wat kan het moeilijk zijn! Maar soms is het nog moeilijker
om vergeving te schenken! Helemaal als het een broeder of zuster in de Here is, die je
heeft teleurgesteld. Juist van zo iemand zou je het niet verwachten. David kon erover
meepraten, Psalm 55. 't Is geen vijand, die mij grieft, maar m’n hartsvriend, die ik
vertrouwde, met wie ik samen naar Gods huis ging. De pijn die Jezus in het groot
meemaakte.
Gekwetst worden door een broeder of zuster. Dat doet niet alleen pijn. Daar kun je ook
heel boos om worden. Geef het maar eerlijk toe, aan de Here en aan jezelf. Zo zit je als
mens in elkaar. Maar - ben je bereid om hem of haar te vergeven? Nee, je hoeft niet
over je te laten lopen, dat is het punt niet. Maar ben je bereid om wat je in het
persoonlijke vlak werd aangedaan kwijt te schelden, al kan er ook dan nog veel pijn
blijven zitten? Of zeg je: die ander bekijkt het maar, voor mijn part valt 'ie dood. Dacht u
soms, dat zulke harde taal niet onder kerkmensen voorkomt? Ik ben bang, dat ik u de
illusie moet ontnemen.

7
Daarom: wil je vergeven? Dat is ten diepste de vraag: heb je oog voor God, voor Zijn
genade in Christus? Daar leef je zelf van. Ja toch? Daar leeft ook je broeder, je zuster
van. Het is de boodschap van het evangelie, waarin Gods heilsbeleid in Christus als
belofte naar ons toekomt. Als God aan je broeder, je zuster - hoe zondig ook – Zijn
genadige gezindheid toont, dan kun jij toch niet wraakzuchtig zijn? Je broeder, je zuster
vergeven is de proef op de som, of je oog voor God hebt. Of je gegrepen bent door Zijn
ontferming, waarin we met elkaar als gemeente van Christus mogen delen. Ik kan niet
boos op jou blijven, wanneer God ook jou in Christus genadig wil zijn. Wil ik dan toch
niet vergeven, dan lijkt het net alsof ik het beter weet dan Hij. Je moet maar durven! Ik
kan toch Gods plaats niet innemen? Ik zal met Hem mee weten van genade en verge-
ving.
Dus zullen die genade en vergeving onze omgang met elkaar bepalen. We blijven
tegenover elkaar in de fout gaan. Dat is erg. Het zou in het huis van God niet mogen
gebeuren. Maar 't is nog veel erger, als we niet van vergeven willen weten. Als we
wraakgevoelens naar elkaar toe hebben en houden. Doodgriezelig. Blijkbaar heb je het
zicht verloren op het licht van Gods genade over het leven van je medebroeders en -
zusters. Dan gaat de vraag klemmen: zie je dat licht eigenlijk wel over je eigen leven
stralen? Broeder, zuster, jij jongen, jij meisje, het evangelie van de enige troost heeft
toch wel werkelijk uw, jouw hart bereikt?
AMEN