Meldingsplichtige en dodelijke arbeidsongevallen - docs.szw.nl

Beleidsinformatie
Kantoor Den Haag
Afdeling Monitoring en
Meldingsplichtige en dodelijke
arbeidsongevallen
Cijfers over het jaar
2002
NOVEMBER 2003 H. Leertouwer
H. F.H. Lommers

INHOUDSOPGAVE BLZ.
1 INLEIDING 1
2 MELDINGSPLICHTIGE EN ANDERE ARBEIDSONGEVALLEN 2
3 BEHANDELING VAN GEMELDE ONGEVALLEN 3
4 BASISMATERIAAL ONDERZOEK 4
5 DODELIJKE ONGEVALLEN 5
6 CIJFERS ERNSTIGE ARBEIDSONGEVALLEN 9
6.1 Kenmerken slachtoffers 9
6.2 Bedrijfskenmerken 13
6.3 Achtergrondgegevens 17
7 CONCLUSIES / AANBEVELINGEN 22
BIJLAGE: Slachtoffers naar sector; gedetailleerde verdeling

1 INLEIDING
Arbeidsongevallen in 2002
In deze rapportage wordt verslag gedaan van onderzoeken verricht door de Arbeids-inspectie
(AI) naar ernstige arbeidsongevallen in het jaar 2002. De gepresenteerde cijfers hebben betrekking
op de ongevallen die in het jaar 2002 zijn gemeld, in behandeling genomen en ook
afgesloten 1 .
Voor zover bij een arbeidsongeval sprake is van meerdere slachtoffers met ernstig letsel zijn
deze elk als afzonderlijk ongeval in beschouwing genomen.
De bron voor dit onderzoek zijn de meldingen van ernstige arbeidsongevallen door of namens
werkgevers bij de Arbeidsinspectie.
Deze zogeheten meldingsplichtige arbeidsongevallen vormen slechts een klein deel van het
totale aantal arbeidsongevallen in Nederland, dat kan worden geschat op circa 170.000 (Enquête
Beroepsbevolking, CBS). Deze rapportage heeft uitsluitend betrekking op ernstige, in
het kader van de Arbowet meldingsplichtige, ongevallen.
1 Zie ook de volgende rapporten: P.J.M. Martens, Arbeidsongevallen met dodelijke afloop; Cijfers over de jaren
1997-1998-1999-2000, Den Haag, september 2001.
P.J.M. Martens, H. Leertouwer en H.F.H. Lommers, Meldingsplichtige en dodelijke arbeidsongevallen; Cijfers
over het jaar 2001, Den Haag, december 2002.
1

2
Arbeidsongevallen in 2002
2 MELDINGSPLICHTIGE EN ANDERE ARBEIDSONGEVALLEN
Werkgevers zijn verplicht op grond van artikel 9 van de Arbowet 1998 bepaalde ern- stige
arbeidsongevallen te melden bij de Arbeidsinspectie.
Volgens genoemde wet is een arbeidsongeval een aan een werknemer in verband met het
verrichten van arbeid overkomen ongewilde, plotselinge gebeurtenis, die schade aan de gezondheid
tot vrijwel onmiddellijk gevolg heeft gehad en heeft geleid tot ziekteverzuim, of de
dood tot vrijwel onmiddellijk gevolg heeft gehad (Arbowet, artikel 1, lid 3 onder i).
Volgens dezelfde wet zijn meldingsplichtig die arbeidsongevallen die ernstig lichamelijk of
geestelijk letsel of de dood ten gevolge hebben. Onder ernstig geestelijk of lichamelijk letsel
wordt verstaan: schade aan de gezondheid, die binnen 24 uur na het tijdstip van de gebeurtenis
leidt tot opname in een ziekenhuis ter observatie of behandeling, dan wel naar redelijk oordeel
blijvend zal zijn (Arbowet, artikel 9, lid 1).
In de Memorie van toelichting op artikel 9 van de Arbowet wordt een uitzondering gemaakt
voor ongevallen die plaatsvinden tijdens het woon-werkverkeer en die daarom niet behoren
tot het toezichtgebied van de Arbeidsinspectie. Verkeersongevallen op de openbare weg vormen
een aparte categorie. Als daar mensen bij betrokken zijn die aan het werk waren (vertegenwoordigers;
beroepschauffeurs) is er in principe sprake van een arbeidsongeval. In de
praktijk worden deze ongevallen op basis van de Wegenverkeerswet door de politie onderzocht.
In de hier gepresenteerde cijfers zijn verkeersslachtoffers dan ook niet begrepen.
Opgemerkt zij tot slot nog, dat ernstige arbeidsongevallen niet in alle gevallen bij de Arbeidsinspectie
worden gemeld. Er is sprake van een zekere onderrapportage, hetgeen onder meer
valt af te leiden uit de regelmatige navraag die bij de Arbeidsinspectie wordt gedaan door advocatenbureaus
en verzekeringsbedrijven naar de toedracht van een (niet gemeld) ernstig ongeval.
De omvang van de totale onderrapportage is moeilijk te schatten.

3 BEHANDELING VAN GEMELDE ONGEVALLEN
Arbeidsongevallen in 2002
Naar alle bij de Arbeidsinspectie gemelde meldingsplichtige arbeidsongevallen wordt een onderzoek
ingesteld. Bij dat onderzoek worden gegevens verzameld die gerubriceerd kunnen
worden in een viertal categorieën: kenmerken van het bedrijf waar het ongeval plaatsvond en -
eventueel- van het bedrijf waar het slachtoffer in loondienst was (o.a. bedrijfsgrootte, aard van
het bedrijf); persoonsgegevens van het slachtoffer (leeftijd, geslacht, aard dienstverband e.d.);
de toedracht van het ongeval (oorzaak, plaats van het ongeval e.d.) en het effect van het ongeval
(zoals aard en ernst van het letsel).
Tijdens het onderzoek hoort de inspecteur het slachtoffer, de werkgever, eventuele getuigen,
en als dat naar zijn oordeel nodig is andere betrokkenen. Ook wordt bij ieder ongeval nagegaan
of er sprake is van overtredingen van de Arbowet. Als dat het geval is maakt de inspecteur
een boeterapport op of -in uitzonderingsgevallen- een proces-verbaal. Dat laatste gebeurt
alleen als de werkgever naar het oordeel van de inspecteur zodanig heeft gehandeld dat dit
kan worden aangemerkt als een misdrijf.
Soms blijkt bij de intake dat een ongeval niet meldingsplichtig is volgens de bepalingen van de
Arbowet. In zo’n geval wordt de melding wel geregistreerd, maar niet als meldingsplichtig
ongeval. In de regel vindt dan geen bedrijfsbezoek plaats.
Regelmatig wordt pas bij het bedrijfsbezoek duidelijk dat een ongeval niet meldingsplichtig is.
Ook dan wordt het betreffende ongeval geregistreerd als niet-meldingsplichtig arbeidsongeval;
er vindt in principe geen onderzoek plaats. De werkgever en het slachtoffer worden hiervan
schriftelijk op de hoogte gesteld.
Na afloop van het bedrijfsbezoek worden de betrokken partijen, de verantwoordelijke werkgever,
getroffene(n) en eventuele werknemersvertegenwoordigers schriftelijk in kennis gesteld
van de onderzoeksafhandeling. Het ongevalsrapport c.q. het ongevallenboeterapport wordt
daarbij standaard aan partijen toegezonden.
3

4 BASISMATERIAAL ONDERZOEK
4
Arbeidsongevallen in 2002
In het jaar 2002 zijn in totaal 3349 arbeidsongevallen bij de Arbeidsinspectie gemeld (inclusief
de ernstige ongevallen met dodelijke afloop, in totaal 110). Dit aantal komt uit boven hetgeen
in de afgelopen jaren door of namens werkgevers aan arbeidsongevallen is gemeld (globaal
tussen 2500 en 3000). Het gaat hierbij echter om een bruto aantal ongevallen omdat niet alle
meldingen van ongevallen voldoen aan de criteria voor de meldingsplicht. Een deel van de
meldingen heeft betrekking op niet meldingsplichtige ongevallen (geen ziekenhuisopname, geen
blijvend letsel) en op verkeersongevallen. Deze laatste blijven buiten beschouwing, evenals
ongevallen waarbij een ZZPer (Zelfstandige Zonder Personeel) slachtoffer is. Ook zijn in dit
onderzoeksrapport niet meegenomen de op 31 dec. 2002 nog niet afgehandelde / niet afgesloten
ongevallen. Voorts valt een aantal meldingen af vanwege onvoldoende beschikbare informatie
2 . Waar sprake is van een ongeval waarbij twee of meer slachtoffers ernstig letsel hebben
opgelopen wordt het aantal ongevallen daarmee verhoogd. Door deze correcties ontstaat een
aantal ‘meldingsplichtige’ ongevallen waarvoor de benodigde informatie volledig beschikbaar
is zodat nadere analyses naar achtergronden, oorzaken en dergelijke konden plaatsvinden.
Rekening houdend met de hierboven genoemde correcties komt dit “geschoonde” aantal ernstige
arbeidsongevallen voor het jaar 2002, zoals uit onderstaande tabel blijkt, uit op 1654.
Op dat aantal zijn de in dit rapport gepresenteerde analyseresultaten gebaseerd.
Tabel 4.1 Overzicht aantal ongevallen
GEMELD: (exclusief dodelijke slachtoffers) 3239
AF: Niet meldingsplichtig 1369
Verkeersslachtoffers 21
Niet afgehandeld / afgesloten 78
Geen bedrijfsongeval 57
Onvoldoende informatie e.d. 26
ZZPers 49
BIJ: Meer slachtoffers 15
BASISAANTAL VOOR ANALYSE 1654
De categorie ‘onvoldoende informatie’ bestaat voor een deel uit (vermoedelijk) illegale tewerkgestelden
die na het ongeval verdwijnen naar elders en niet meer traceerbaar zijn.
Opvallend is het grote aantal niet meldingsplichtige ongevallen dat toch gemeld is. Wellicht een
aanwijzing dat men “zekerheidshalve” de Arbeidsinspectie inschakelt.
2 Dit hangt onder andere samen met het tijdstip waarop de informatiebestanden uit GISAI (Geïntegreerd Systeem
Arbeidsinspectie) zijn gegenereerd.

5 DODELIJKE ONGEVALLEN
Arbeidsongevallen in 2002
In het jaar 2002 zijn er bij de Arbeidsinspectie 110 ongevallen gemeld, waarbij 112 dodelijke
slachtoffers zijn gevallen. Nadat dit aantal is verminderd met niet-meldingsplichtige ongevallen,
verkeersongevallen, meldingen waarbij sprake bleek van natuurlijke doodsoorzaak etcetera,
resteert een aantal van 68 ongevallen waarbij 70 dodelijke slachtoffers zijn gevallen.
In de onderstaande tabellen is weergegeven in welke sectoren en welke grootteklassen van
bedrijven deze ongevallen voorkwamen. Verder is een indeling gemaakt naar leeftijd en arbeidsverband
van de slachtoffers en is er een aantal achtergrondkenmerken geïnventariseerd,
zoals oorzaak letsel, plaats van het ongeval en basisoorzaak van het ongeval.
Bij de verdeling van de slachtoffers naar sector, grootteklasse en leeftijd is een zogeheten ‘risicofactor’
opgenomen. Die geeft aan waar relatief gezien meer of minder slachtoffers zijn gevallen.
Als de factor gelijk is aan 1, dan is het aantal in overeenstemming met de relatieve verdeling
van werknemers naar sector, grootteklasse of leeftijd. Is de factor minder dan 1 dan zijn
er relatief weinig slachtoffers, is het getal groter dan 1, dan zijn er relatief meer slachtoffers.
Opgemerkt zij dat deze cijfers alleen voor 2002 gelden. Omdat het aantal dodelijke slachtoffers
ten opzichte van het totale aantal werknemers gering is, hebben de cijfers geen voorspellende
waarde. Volgend jaar kunnen de verhoudingen geheel anders liggen.
Tabel 5.1 Dodelijke slachtoffers naar sector
Sector Aantal % % verdeling banen*
Risicofactor
Landbouw 1 1 1 1
Industrie 17 24 14 1.7
Bouwnijverheid 18 26 6 4.3
Handel en horeca 13 19 21 0.9
Vervoer 8 11 7 1.6
Dienstverlening; overig 13 19 51 0.4
Totaal 70 100 100 1
* Verdeling banen bron: CBS.
Risicofactor: kolom %-verdeling gedeeld door kolom %-verdeling banen; naarmate de
factor hoger is, is de kans op een (dodelijk) ongeval groter.
In de bijlage is een gedetailleerde indeling van de slachtoffers naar sector opgenomen.
5

Tabel 5.2 Dodelijke ongevallen naar grootteklasse
6
Grootteklasse (werknemers)
Arbeidsongevallen in 2002
Aantal % % verdeling banen* Risicofactor
1-9 16 23 17 1.4
10-99 33 47 26 1.8
100 en meer 19 27 58 0.5
Onbekend 2 3
Totaal 70 100 100 1
* Percentage verdeling banen, bron: CBS.
Tabel 5.3 Dodelijke slachtoffers naar leeftijd
Leeftijdscategorie Aantal % % verdeling banen*
Risicofactor
Jonger dan 25 11 16 17 0.9
25-34 12 17 26 0.7
35-44 17 24 27 0.9
45-54 14 20 22 0.9
55 en ouder 13 19 8 2.4
Onbekend 3 4
Totaal 70 100 100 1
* Percentage werknemers, bron: CBS.
Tabel 5.4 Dodelijke slachtoffers naar arbeidsverband
Arbeidsverband
Aantal %
Werknemer 58 83
Stagiaire 2 3
Uitzendkracht 7 10
Overig 2 3
Onbekend 1 1
Totaal 70 100

5.5 Vrouwelijke slachtoffers
Arbeidsongevallen in 2002
Opvallend is dat het aantal vrouwen onder de dodelijke slachtoffers altijd relatief klein is. Dat
geldt ook weer voor 2002. Er viel dat jaar 1 vrouwelijk slachtoffer in de sector handel en horeca.
Tabel 5.6 Dodelijke ongevallen; oorzaak ongeval
Aantal
Werken zonder bevoegdheid 1 1
Niet borgen, veilig stellen 19 27
Veiligheden buiten werking stellen 3 4
Niet/niet juist gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (pbm) 6 9
Onjuist beladen/plaatsen 5 7
Werk op/aan bewegende machines 3 4
Overig onjuist gebruik materiaal 3 4
Ontoereikende afscherming 10 14
Onjuiste, onvoldoende pbm ter beschikking gesteld 2 3
Defecte gereedschap/materieel ter beschik gesteld 4 6
Te hoge/lage temperatuur 2 3
Overige directe oorzaak 11 16
Onbekend 1 1
Totaal 70 100
Tabel 5.7 Dodelijke ongevallen; plaats ongeval (werkomgeving)
Aantal %
Binnen (niet openbaar toegankelijke ruimte) 43 61
Binnen (openbaar toegankelijke ruimte) 3 4
Buiten (op begane grond) 9 13
Buiten (boven begane grond)
Onder, in, of op water 12 17
Niet in de delen of onbekend 3 4
TOTAAL 70 100
%
7

Tabel 5.8 Dodelijke ongevallen; ontstaan letsel
8
Aantal %
Gestoten tegen (tegenaan lopen/raken) 3 4
Geraakt door (getroffen door) 13 19
Ongelijkvloerse val 29 41
Beklemd/bekneld
Contact met (elektriciteit, hitte, koude, straling, bijten-
15 21
de stoffen, giftige stoffen, lawaai)
Onbekend 1 1
TOTAAL 70 100
9
Arbeidsongevallen in 2002
Hier blijkt duidelijk dat vallen de belangrijkste oorzaak is van dodelijke ongevallen (41%).
13

6 CIJFERS ERNSTIGE ARBEIDSONGEVALLEN
6.1 Kenmerken slachtoffer
Arbeidsongevallen in 2002
Veruit de meeste slachtoffers met ernstig letsel zijn mannen. Mannelijke slachtoffers worden
vooral in de sectoren industrie, bouwnijverheid en in de dienstverlening/overig aangetroffen.
Vrouwelijke slachtoffers komen vooral voor in de sectoren industrie, handel/ horeca en dienstverlening/
overig.
Tabel 6.1 Slachtoffers met ernstig letsel naar geslacht
aantal
ongevallen
% arbeidsvolume M/V
Mannen 1532 93 65%
Vrouwen 122 7 35%
Totaal 1654 100 100%
Het Arbeidsvolume geeft de verhouding aan tussen mannen en vrouwen in het arbeidsproces,
gecorrigeerd voor deeltijdwerk (bron: CBS, Statistisch Jaarboek 2001). Deze cijfers kunnen
worden geïnterpreteerd als de kans op een ongeval bij gelijk ongevals-risico. Duidelijk is dat
vrouwen veel minder vaak bij ongevallen zijn betrokken dan mannen. Reden hiervoor kan zijn
het feit dat vrouwen minder vaak in risicovolle beroepen werkzaam zijn.
Als we kijken naar de risicofactor bij de onderverdeling naar sectoren dan blijkt dat in de
bouwnijverheid (3,7) en in de landbouw (3,0) de kans op ongevallen groter is dan in de overige
sectoren.
9

10
Arbeidsongevallen in 2002
Tabel 6.2 Slachtoffers met ernstig letsel naar sectoren; mannen en vrouwen
Sector %
verdeling
banen *)
aantal
ongeval
len
man
aantal
ongeval
len
vrouw
aantal
ongeval
len
totaal
%
ongeval
len
totaal
risico
factor
(zie opm.)
Landbouw 1 51 4 55 3 3.0
Industrie 14 576 30 606 37 2.6
Bouwnijverheid 6 360 3 363 22 3.7
Handel / horeca 21 183 22 205 12 0.6
Vervoer 7 113 7 120 7 1.0
Dienstverlening 51 239 55 294 18 0.4
Onbekend 0 10 1 11 1 -
Totaal 100 1532 122 1654 100
*) bron CBS: (Baan is werkkring; een werknemer kan meerdere banen hebben).
Opm.: Risicofactor = kolom 5 gedeeld door kolom 1; naarmate de factor hoger is, is de kans op een
ernstig ongeval groter.
Tabel 6.3 Slachtoffers met ernstig letsel naar leeftijdscategorie
Leeftijdscategorie
%
werk
nemers *)
aantal
ongeval
len
%
ongeval
len
Jonger dan 24 16 308 19 1.2
24-36 30 427 26 0.9
36-45 27 381 23 0.9
45 en ouder 27 525 32 1.2
Onbekend 0 13 -
Totaal 100 1654 100
*) Percentage werknemers, bron: CBS.
risico
factor
Zoals blijkt uit de tabel komt de procentuele verdeling van het aantal ongevallen met ernstig
letsel vrijwel overeen met de landelijke verdeling van werknemers over de diverse leeftijdscategorieën.
De risicofactor is voor vrijwel alle leeftijdsklassen dus nagenoeg gelijk.
Voor de groep jongeren tot 24 jaar en ouderen vanaf 45 jaar lijkt op basis van deze cijfers de
risicofactor iets groter in vergelijking met de overige leeftijdscategorieën, maar het verschil is te
klein om hier conclusies aan te verbinden.

Tabel 6.4 Slachtoffers met ernstig letsel naar arbeidsverband
Arbeidsverband aantal
ongevallen
(absoluut)
Arbeidsongevallen in 2002
aantal
ongevallen
%
Werknemer 1363 82
Stagiaire 20 1
Uitzendkracht 211 13
Leerling / student / overig 44 3
Derde 16 1
Totaal 1654 100
Het aantal uitzendkrachten onder de slachtoffers is relatief hoog te noemen. Circa 13 % van
de ernstige ongevallen valt in deze categorie. In Nederland zijn er circa 7 miljoen banen waarvan
ongeveer 205.000 uitzendkrachten (ofwel circa 3%) 3 . De kans op een ernstig ongeval is
voor de uitzendkrachten dus kennelijk groter dan voor de andere werknemerscategorieën.
Tabel 6.5 Slachtoffers met ernstig letsel naar aantal dienstjaren
Aantal jaren werkzaam in
bedrijf
Aantal ongevallen
(absoluut)
t/m 2 jaar 500 30
3 t/m 4 jaar 166 10
5 t/m 10 jaar 159 10
11 t/m 20 jaar 179 11
21 en meer 144 9
Onbekend 506 30
Totaal 1654 100
In bovenstaande tabel is een indeling gemaakt naar aantal dienstjaren in het bedrijf. De vooronderstelling
dat naarmate de werkervaring toeneemt het aantal ongevallen afneemt wordt in
de tabel bevestigd. De pas in dienst getredenen worden het meest getroffen door ongevallen.
De score van 30% spreekt voor zich. Nadere analyse wijst uit dat deze groep niet alleen uit
jeugdigen bestaat. Ouderen maken er een substantieel deel van uit.
In de volgende tabel is nog een nadere detaillering naar geslacht gegeven.
3 CBS: Sociaal-economische maandstatistiek 2003/4.
%
11

12
Arbeidsongevallen in 2002
Tabel 6.6 Slachtoffers met ernstig letsel naar dienstjaren; mannen en vrouwen
Aantal jaren werkzaam in
bedrijf
Aantal ongevallen
(absoluut)
Waarvan mannen Waarvan vrouwen
t/m 2 jaar 500 455 45
3 t/m 4 jaar 166 148 18
5 t/m 10 jaar 159 149 10
11 t/m 20 jaar 179 167 12
21 en meer 144 141 3
Onbekend 506 472 34
Totaal 1654 1532 122

6.2 Bedrijfskenmerken
Tabel 6.7 Ernstige ongevallen naar sectoren
Sector verdeling banen *
(%)
ernstige
ongevallen
(absoluut)
ernstige
ongevallen
%
Arbeidsongevallen in 2002
risicofactor
zie opm.
Landbouw 1 55 3 3.0
Industrie 14 606 37 2.6
Bouwnijverheid 6 363 22 3.7
Handel en horeca 21 205 12 0.6
Vervoer 7 120 7 1.0
Dienstverl / overig 51 294 18 0.4
Onbekend 0 11 1 -
Totaal 100 1654 100
Opmerking: risicofactor; in deze kolom staat de verhouding tussen de procentuele verdeling van het aantal
ernstige ongevallen en de procentuele verdeling van het aantal banen in een sector. Hoe hoger dit cijfer,
hoe hoger het ongevalrisico.
*) bron CBS: (Baan is werkkring; een werknemer kan meerdere banen hebben).
In bovenstaand overzicht is het aantal door de Arbeidsinspectie in 2002 afgehandelde ernstige
arbeidsongevallen per sector weergegeven en gerelateerd aan de procentuele verdeling van
het aantal banen in deze sectoren.
In de tabel is het aantal ongevallen gerelateerd aan het aantal werknemers in een bedrijfssector,
en niet aan het aantal bedrijven, omdat het aantal werknemers per bedrijf nogal sterk kan
variëren en het risico van een ongeval zich afspeelt op het niveau van de individuele werknemer.
De procentuele verdeling van de banen over de sectoren is bedoeld om als achtergrondinformatie
enige schaal te geven aan de aantallen ernstige arbeidsongevallen. Het aantal ongevallen
kan aldus worden vergeleken met de relatieve grootte van een sector.
Van de sector bouwnijverheid is bekend dat het ongevalsrisico er hoger is dan in veel andere
sectoren. Dat blijkt ook nu weer. De bouw omvat 6% van het aantal banen, terwijl in deze
sector 22% van het aantal onderzochte ernstige ongevallen voorkomt. Voor de bouw geldt
een risicofactor van 3,7 en voor de landbouw en industrie, twee andere uitschieter, respectievelijk
van 3,0 en 2,6.
De overige sectoren ontlopen elkaar niet in belangrijke mate. Absoluut gezien evenwel, zijn de
aantallen zo klein dat grote voorzichtigheid in de interpretatie hier geboden is.
13

14
Arbeidsongevallen in 2002
Voor wat betreft sectoren met een hoger risico op ongevallen, zoals de bouw en de in-dustrie,
geldt dat deze observaties in overeenstemming zijn met de resultaten van de Enquête Beroeps
Bevolking (EBB) die het CBS jaarlijks uitvoert 4 .
Tabel 6.8 Ernstige ongevallen naar grootteklasse
Grootteklasse (werknemers) %
banen *)
aantal
ongevallen
(absoluut)
aantal
ongevallen
%
risico-factor
1-10 17 284 17 1.0
10-20 8 195 12 1.5
20-50 10 333 20 2.0
50-100 8 262 16 2.0
100-500 19 406 25 1.3
Meer dan 500 39 124 8 0.2
Onbekend 0 50 3 -
Totaal 100 1654 100
*) Percentage verdeling banen, bron: CBS.
Het merendeel van de ernstige ongevallen, uitgezet naar bedrijfsgrootte, vindt plaats in de kleine
tot middelgrote bedrijven. In de grootteklassen tot 100 werknemers komen in totaal 1074
ernstige ongevallen voor ofwel een kleine 65% van alle ongevallen, terwijl voor deze grootteklassen
geldt dat 43% (zie kolom 1) van de werknemers daarin werkzaam is. Voor deze
grootteklassen komt de risicofactor uit op gemiddeld 1,6.
Wordt de risicofactor per grootteklasse afzonderlijk bezien dan valt op dat bij het toe-nemen
van de bedrijfsomvang de risicofactor toeneemt en piekt tot ca. (2.0) bij de bedrijfsgrootte 50
tot 100 werknemers om daarna weer af te nemen.
De kans op een ernstig ongeval is bij bedrijven tot 100 werknemers duidelijk groter dan bij
bedrijven waar 100 of meer mensen werken.
5 De cijfers van de EBB zijn niet helemaal vergelijkbaar, omdat ze zijn gebaseerd op interviews met werknemers
buiten de werksituatie om, terwijl de cijfers van de Arbeidsinspectie zijn gebaseerd op inspecties en onderzoek
bij bedrijven. Zie voor de resultaten de publicatie: SZW/CBS; Arbeidsomstandigheden 2001. Monitoring via
personen. Met name de tabel op pagina 67.

Tabel 6.9 Ernstige ongevallen naar plaats ongeval (werkomgeving)
aantal ongevallen
(absoluut)
Arbeidsongevallen in 2002
aantal ongevallen %
Fabriek/ werkplaats 707 43
Garage 22 1
Laboratorium 5 0
Magazijn 107 7
Kantoor 25 2
Lift/ liftschacht 6 0
Trap/ roltrap 7 0
Horeca 21 1
Winkel 13 1
Openbare weg 50 3
Bouwterrein 233 14
Spoorweg 7 0
Berm/ talud 18 1
Agrarisch terrein 51 3
Recreatieterrein 16 1
Sloopterrein 10 1
Dak 62 4
Tunnel 1 0
Riool 1 0
In/ onder water 2 0
Schip 32 2
Overige werkruimten 258 16
Totaal 1654 100
Het grootste deel van de ongevallen vond plaats in fabriek, productieruimte of werkplaats.
43% van de ernstige ongevallen speelde zich hier af. Verder is met name de bouwnijverheid
sterk vertegenwoordigd. De post “overige werkruimten” is in deze tabel op te vatten als restpost.
15

Tabel 6.10 Ernstige ongevallen en overtredingen Arbowet
Aantal opgemaakte boeterapporten
/ PV’s n.a.v. ongeval
Sector
16
ernstige ongevallen
(aantallen absoluut)
aantal
opgemaakte PV’s /
boete rapporten
Arbeidsongevallen in 2002
Percentage
per sector
Landbouw 55 30 55
Industrie 606 394 65
Bouwnijverheid 363 196 54
Handel en horeca 205 122 60
Vervoer 120 50 42
Dienstverlening / overig 294 144 49
Onbekend 11 7 64
Totaal 1654 943
Indien bij het onderzoek van de inspecteur blijkt dat de Arbowet is overtreden en er een causaal
verband is met het ongeval, wordt een boeterapport of, in een enkel geval, een PV (proces-verbaal)
opgemaakt.
Het blijkt dat de percentages in de sectoren landbouw en dienstverlening/ overig relatief het
laagst scoren. In de overige sectoren liggen de percentages rond het gemiddelde van 57%. De
aantallen zijn echter te gering om hier conclusies aan te verbinden.

6.3 Achtergrondgegevens
Arbeidsongevallen in 2002
Tijdens de ongevalonderzoeken noteren de inspecteurs een aantal achtergrondgegevens die te
maken hebben met de aard van het letsel, de plaats van het letsel en -
onderscheiden van de oorzaak van het letsel - de (directe) oorzaak van het ongeval zelf. In de
onderstaande tabellen wordt een overzicht van deze gegevens gepresenteerd.
Tabel 6.11 Ernstige ongevallen naar aard van het belangrijkste letsel
Aard van het letsel aantal
ongevallen
(absoluut)
aantal
ongevallen
%
Kneuzing 92 6
Open wond 201 12
Brandwond 58 4
Amputatie 308 19
Botbreuk 547 33
Verstikking 9 1
Verdrinking - -
Ontwrichting/ verstuiking 18 1
Inwendig letsel 95 6
Meerdere letsels van verschillende aard 231 14
Niet nader omschreven of onvoldoende duidelijk 95 6
TOTAAL 1654 100
Uit de tabel blijkt dat in de meeste gevallen het letsel bestaat uit botbreuk (33%). Amputatie
van een (deel ) van de ledematen volgt als tweede. Het gaat daarbij vooral om vinger- en
handletsel. Zie tabel 6.2.
Tabel 6.12 Ernstige ongevallen naar plaats van het belangrijkste letsel
Plaats van het letsel aantal
ongevallen
(absoluut)
aantal
ongevallen
%
Hoofd/ nek 216 13
Romp/ organen 263 16
Arm/ schouder 125 8
Hand/ pols 510 31
Been 239 14
Voet/ enkel 122 7
Meerdere plaatsen 154 9
Niet omschreven of onvoldoende duidelijk 23 1
Onbekend 2 0
17

18
Arbeidsongevallen in 2002
TOTAAL 1654 100
Tabel 6.13 Ernstige ongevallen naar soort ontstaan van het letsel
Wijze waarop letsel is ontstaan aantal
ongevallen
(abs)
Gestoten tegen; tegenaan lopen/ raken
Geraakt door; getroffen door
Ongelijkvloerse val
Gelijkvloerse val; struikelen; uitglijden
Beklemd; bekneld
Gegrepen door; gehaakt; gehangen
Contact met elektriciteit; hitte; kou; straling; bijtende stoffen;
giftige stoffen, zuurstofgebrek; lawaai
Overbelast; overbeladen
Onbekend
84
391
469
84
498
23
97
aantal
ongevallen
%
6
0
2
0
Totaal 1654 100
Vallen en bekneld raken
Wordt het aantal ongevallen als gevolg van een gelijkvloerse- en ongelijkvloerse val tezamen
genomen (553 ongevallen) dan blijkt opnieuw hoe dominant deze ongevalsoorzaak is. In procenten
uitgedrukt gaat het om 33% van alle ernstige ongevallen.
Ook bekneld raken komt vaak voor. Het aantal ongevallen als gevolg van beknelling en beklemming
scoort eveneens zeer hoog. Het gaat om 498 ongevallen ofwel 30% van alle ernstige
ongevallen.
Vallen en bekneld raken is dus bij 63% van het aantal ongevallen de oorzaak van het opgelopen
letsel.
Ter bevestiging van de indruk dat vallen vooral in de bouw en bekneld raken met name in de
industrie vaak voorkomt, is gekeken naar de mate waarin deze letseloorzaken zich in genoemde
sectoren manifesteren.
5
24
28
5
30
1
6

Arbeidsongevallen in 2002
Tabel 6.14 Vallen en bekneld raken in de sectoren bouwnijverheid en industrie
BOUW
Totaal aantal ongevallen in de bouw 363
Hiervan met als letseloorzaak vallen 191 (53%)
Hiervan met als letseloorzaak bekneld raken 65 (18%)
INDUSTRIE
Totaal aantal ongevallen industrie 606
Hiervan met als letseloorzaak vallen 121 (20%)
Hiervan met als letseloorzaak bekneld raken 248 (41%)
Het blijkt inderdaad dat in de bouw 53% van alle ongevallen te maken heeft met val- gevaar.
In de industrie is bekneld raken met 41% een belangrijke letseloorzaak.
Tabel 6.15 Ernstige ongevallen en “tools” ongeval
Bij het onderzoek naar de oorzaken van ongevallen wordt door de inspecteurs onder meer
gekeken met welke materialen, voorwerpen, stoffen, hulpmiddelen, gereedschappen, installaties,
machines enzovoorts, het ongeval heeft plaatsgevonden. Deze hulpmiddelen, gebruikte
gereedschappen en dergelijke worden in het algemeen (ook internationaal) aangeduid met de
term ‘tools ongeval’.
19

Tabel 6.15 ‘tools’ ongeval
Tool ongeval
Houtbewerkingsmachine
Metaalbewerkingsmachine
Kunststofbewerkingsmachine
Bakkerijmachine
Drukkerijmachine
Bosbouwmachine
Land-/ tuinbouwmachine
Textielmachine
Vleesverwerkingsmachine
Handgereedschap
Heftruck/ pallettruck
Transportband
Hijs- of hefwerktuig
Overige transportmiddelen
Ladder/ trap
Steiger/ bordes
Overige arbeidsmiddelen voor werken op hoogte
Overige arbeidsmiddelen niet eerder genoemd
Bijtende stof
Brandbare stof
Explosieve stof
Giftige stof
Bestrijdingsmiddel
Overige gevaarlijke stof niet eerder genoemd
Biologische agentia
Overig, niet eerder genoemd
20
aantal ongevallen
(abs)
82
105
27
14
15
13
24
4
27
114
121
33
141
149
174
98
21
306
12
11
7
5
-
13
-
138
Arbeidsongevallen in 2002
aantal ongevallen
(%)
Totaal 1654 100
Het blijkt dat de hoogste score (306) valt in de categorie “overige arbeidsmiddelen niet eerder
genoemd”. In totaal 19% van alle ernstige ongevallen is hieraan toe te schrijven. Dit relatief
hoge cijfer hangt samen met de keuze die is gemaakt om minder te detailleren dan in eerdere
rapportages is gedaan. Het gaat hier dus om een restpost.
Verder blijkt dat op de tweede plaats de categorie ”ladder/ trap” staat waar 174 ongevallen
hebben plaatsgevonden. Ook valt de hoge score op in de categorie “hijs- of hefwerktuigen” en
“overige transportmiddelen” samen goed voor 18% van alle ongevallen.
5
6
2
1
1
1
2
0
2
7
7
2
9
9
11
6
1
19
1
1
0
0
-
1
-
8

Tabel 6.16 Ernstige ongevallen naar directe oorzaken
Wijze waarop letsel is ontstaan aantal
ongevallen
(abs)
Werken zonder bevoegdheid
Niet borgen, veiligstellen
Veiligheden buiten werking stellen
Niet/ niet juist gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen
Onjuist beladen/ plaatsen
Werk op/ aan bewegende machines
Overig onjuist gebruik materieel
Ontoereikende afscherming
Onjuiste, onvoldoende persoonlijke beschermingsmiddelen
ter beschikking gesteld
Defecte gereedschappen/ materieel ter beschikking gesteld
Niet toereikende alarmsystemen
Gebrek aan orde en netheid
Te hoge/ lage temperatuur
Teveel/ weinig verlichting
Overige directe oorzaak
40
438
45
58
136
157
121
230
23
82
6
25
3
4
286
Arbeidsongevallen in 2002
aantal
ongevallen
%
Totaal 1654 100
Verreweg de belangrijkste directe oorzaak van een ernstig ongeval is het ”niet borgen, veiligstellen”.
Meer dan een kwart van de ongevallen is daaraan toe te schrijven. Op de tweede
plaats gevolgd door (de restpost) “overige directe oorzaak” met een score van 286. Evenals
bij tabel 6.15 al is opgemerkt geldt ook hier dat, in vergelijking met eerdere rapportages, in
deze tabel een beperkte detaillering is aangebracht in de directe oorzaken. De restpost “overige
directe oorzaak” is dan betrekkelijk groot.
“Ontoereikende afscherming” staat op de derde plaats met een score van 230, ofwel 14% van
de ernstige ongevallen.
2
27
3
4
8
10
7
14
1
5
0
2
0
0
17
21

22
Arbeidsongevallen in 2002
7 BELANGRIJKSTE CONCLUSIES EN ENKELE AANBEVELINGEN
Opvallend is dat in 2002 het aantal meldingen van bedrijfsongevallen is toegenomen met enkele
honderden. Weliswaar gaat het daarbij veelal om niet meldingsplichtige ongevallen die terzijde
worden gelegd maar het is niet uit te sluiten dat de meldingsdiscipline beter is geworden.
Dat in de bouw, landbouw en in de industrie relatief de meeste ongevallen voorkomen is op
zich geen groot nieuws. De hier gepresenteerde cijfers onderstrepen deze feiten slechts. Ook
het gegeven dat vallen in de bouw, en bekneld raken in de industrie de grootste risico’s vormen
was niet onbekend. De mate waarin deze letseloorzaken voorkomen blijkt voor dit jaar
uit deze cijfers: letsel door vallen is in de bouw aan de orde bij 53% van alle ongevallen en
bekneld raken tijdens het werk bij een industriële onderneming is de oorzaak van letsel in 41%
van alle ongevallen in die sector.
In vergelijking met het jaar 2001 betekenen deze cijfers dat er sprake is van een lichte toeneming
van de valongevallen en een geringe daling van het aantal knelongevallen.
Belangrijk voor inspecties zijn de resultaten met betrekking tot de oorzaken van een ongeval.
Bij directe oorzaken scoren ‘niet borgen of veiligstellen’ en ‘ontoereikende afscherming’ hoog,
factoren die vaak terug te voeren zijn op gebrekkige kennis en onvoldoende toezicht. Hoogst
waarschijnlijk is het ook om deze redenen dat uitzendkrachten relatief vaker het slachtoffer zijn
van een ongeval dan reguliere werknemers. Uitzendkrachten zijn immers meestal veel minder
goed op de hoogte van werkprocessen binnen een onderneming dan de vaste werknemers.
Uit tabel 6.4 blijkt dat 13% van de slachtoffers uitzendkrachten zijn, terwijl deze groep werknemers
maar 3% van de banen in Nederland bezet.
Op grond van het voorgaande zouden de onderwerpen ‘toezicht’ en ‘opleiding/-instructie’ wat
vaker dan nu gebruikelijk onderdeel van inspecties moeten zijn.

BIJLAGE
Arbeidsongevallen in 2002

Slachtoffers naar sector; gedetailleerde verdeling
Sector
aantal
ongevallen
(abs.)
Arbeidsongevallen in 2002
aantal
ongevallen
%
01 Landbouw en dienstverlening landbouw 53 3.3
05 Visserij, kweken van vis en schaaldieren 2 0.1
15 Vervaardiging voedingsmiddelen en dranken 122 7.3
17 Vervaardiging van textiel 8 0.5
19 Vervaardiging leer en lederwaren 1 0.1
20 Houtindustrie 17 1.1
21 Papier en kartonindustrie 25 1.5
22 Uitgeverijen, drukkerijen reproductie media 10 0.6
23 Aardolie en steenkoolverwerkende industrie 5 0.3
24 Vervaardiging chemische producten 26 1.6
25 Rubber en kunststof 31 1.9
26 Vervaardiging glas, aardewerk, gipsproducten etc 39 2.4
27 Basismetaalindustrie 34 2.0
28 Metaalproductenindustrie 96 5.8
29 Vervaardiging machines en apparaten 51 2.9
30 Vervaardiging kantoormachines en computers 3 0.2
31 Vervaardiging overig elektrische machines 12 0.8
32 Vervaardiging audio, video en telecomapp. 3 0.2
33 Medische apparatuur en instrumenten 5 0.2
34 Auto industrie 8 0.5
35 Transportmiddelenindustrie 37 2.2
36 Meubelindustrie enz. 49 3.0
37 Voorbereiding tot recycling 11 0.7
40 Nutsbedrijven 12 0.7
45 Bouwnijverheid 364 22.1
50 Handel en reparatie auto’s, etc, 16 1.0
51 Groothandel en handelsbemiddeling 152 9.2
52 Detailhandel en reparatie 19 1.2
55 Horeca 18 1.1
60 Vervoer over land 65 3.9
61 Vervoer over water 4 0.2
62 Vervoer door de lucht 1 0.1
63 Dienstverlening t.b.v. vervoer 46 2.8
64 Post en telecommunicatie 4 0.2
65 Financiële instellingen 7 0.4
67 Financiële beurzen, tussenpersonen, etc. 1 0.1

Sector
aantal
ongevallen
(abs.)
Arbeidsongevallen in 2002
aantal
ongevallen
%
70 Verhuur en handel in onroerend goed 16 1.0
71 Verhuur transportmiddelen 12 0.7
72 Computerservice en informaticabureau’s 2 0.2
73 Speur en ontwikkelingswerk 3 0.2
74 Overige zakelijke dienstverlening 74 4.5
75 Openbaar bestuur 56 3.4
80 Onderwijs 35 2.2
85 Gezondheids- en welzijnszorg 33 2.0
90 Milieudienstverlening 33 2.0
91 Werkgevers- en werknemersorganisaties 6 0.4
92 Cultuur, sport, recreatie 15 1.0
93 Overige dienstverlening 1 0.1
Onbekend 11 0.7
TOTAAL 1654 100