No. 10, jul - SVRZ

Zeeland Onze Zorg - nr. 10 - juli 2011 - een uitgave van SVRZ
Zeeland
aandacht
verdrijft eenzaamheid
tilcoach
de pest aan pesten

Zeeland
Training ontmoetingscentra
SVRZ telt zes ontmoetingscentra,
die volgens het
‘ Amsterdams model’ werken.
Dat houdt in dat er een geïntegreerde
begeleiding aan mensen
met dementie en hun mantelzorgers
wordt geboden. Die
kunnen daardoor beter omgaan
met alle beperkingen die de
ziekte met zich meebrengt.
Deze vorm van ondersteuning
vraagt speciale vaardigheden
van begeleiders van de ontmoetingscentra.
Daarom stond er
voor hen in mei een zogenaamde
incompany- training op het pro-
2 - Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011
gramma. Joke Bos is mede-oprichtster
van de centra en aan
de hand van een aantal praktijkgerichte
voorbeelden gaf zij de
training. Daarin kwam onder
meer de doelstelling van het
ontmoetingscentrum aan bod,
groepsprocessen en psychomotorische
bewegingstherapie.
Maar ook verschillende films, die
een aantal begeleiders van de
ontmoetingscentra had gemaakt
als voorbereiding op de dag. De
reacties na de cursusdagen waren
zeer positief. In de evaluatie
werd gesproken over leuke, zeer
waardevolle en leerzame dagen.
Aan
eenzaamheid kan ziek maken.
hoge bloeddruk, stress, depressies
en zelfs sneller dementie
zijn mogelijke gevolgen. toch
is er hoop. door gericht beleid
van zorg- en hulpverleners. ook
tonen statistieken aan dat een
huisdier het eenzame gevoel
buiten de deur kan houden.
Bijvoorbeeld na het overlijden
van een partner.
Door voor een hond, kat of
kanarie te zorgen, blijft iemand
actief en krijgt zelfs dementie
minder kans, legt Ingrid Koop
uit. De arts uit Ten Anker weet
dat er geen pil bestaat tegen dit
probleem. ‘Maar met aandacht
kunnen we een hoop bereiken.’
Een miljoen ouderen in Nederland
slijt de dagen in afzondering.
Ze ontvangen bijna nooit
bezoek, hun horizon reikt niet
verder dan de overkant van de
straat. De televisie moet de
stilte verdrijven. SVRZ wil dat
beeld de wereld uit helpen,
te beginnen uit Zeeland. Ze
benoemt het probleem en gaat
actief de strijd aan. Door contacten
te bevorderen. Door de
leefwereld van cliënten zo nodig
te verbreden. Door activiteiten,
afwisseling, vertier en vooral
aandacht. Door gezelligheid
gewoon te maken.
dacht
verdrijft
een zaamheid
Heel wat ouderen hebben alleen
zichzelf nog. Kinderen leiden
een eigen leven. De partner en
vrienden vallen weg. De gezondheid
laat vaak ook nog te wensen
over. Sociaal isolement ligt
dan op de loer. Thuis of in een
zorgomgeving. Actief zijn blijkt
een goed medicijn. SVRZ is
daarvan doordrongen. Het aanbod
is ruim en veelkleurig.
De meeste cliënten reageren
daar positief op. Zo ontmoeten
ze nieuwe vrienden en handhaven
zich prima. Maar er zijn
altijd mensen, die tussen wal en
schip dreigen te vallen. Dat snel
herkennen, er op af stappen en
de juiste aandacht geven, is het
beleid. Medewerkers krijgen dat
zo ongeveer met de paplepel
ingegoten.
Direct en persoonlijk contact
Locatiemanager Cyriel de Block
van De Vurssche zorgt binnen
SVRZ voor afstemming van het
welzijnsbeleid. Eenzaamheids­
bestrijding staat geregeld op de
agenda. Geen papieren beleid,
geen ingewikkelde nota’s, maar
ervaringen uitwisselen en zorgen
voor praktische handreikingen.
‘Activiteiten bevorderen
de sociale contacten. Veel cliënten
genieten met volle teugen.
Maar we blijven kritisch. Zo
vragen we ons regelmatig af
waaraan de cliënt van de toekomst
behoefte heeft. In elk
geval aan aandacht. Persoonlijk,
direct, regelmatig. Daarvan zijn
we met z’n allen overtuigd. Eenzaamheid
krijgt minder kans.
Ook voorkom je dat sommigen
het gebrek aan aandacht compenseren
met een groter beroep
op de zorg. Het recept om dat
tegen te gaan, is eenvoudig.
Niet alleen zorg bieden, maar
ook interesse tonen. De bijdrage
van medewerkers welzijn
en vrijwilligers is onmisbaar.’
Eigen keuze accepteren
Cyriel de Block schetst ook een
tweede groep. Deze kiest min
of meer zelf voor een geïsoleerd
bestaan. De levenslust is eruit
doordat ze zonder partner of
andere dierbaren verder moeten.
Ze blijven op hun kamer
zitten. Volgens de manager
moet je in die situaties het zelf
Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 - 3

gekozen isolement accepteren.
‘Doe het vooral niet af als een
depressie met de bijbehorende
tabletjes. Laat de mensen in
hun waarde. Wel kun je een luisterend
oor bieden. Dat betekent
vaak al veel. Overigens vermoed
ik dat in onze huizen veel minder
mensen last hebben van
eenzame gevoelens, dan achter
de voordeuren in de woonwijken.’
Beleid verdrijft eenzaamheid
Met het juiste beleid kun je een
hoop bereiken, stelt Adri van
Maldegem. Binnenkort neemt
ze afscheid als voorzitter van de
Centrale Cliëntenraad van SVRZ.
Na zestien jaar. Bij haar staat
het welzijn van de achterban
nog steeds met stip op één.
Dus krijgt vereenzaming regelmatig
de aandacht in de raad.
‘De kleinschalige woongroepen
van SVRZ vormen een prima
middel tegen eenzaamheid.
Die huizen staan midden in
de samenleving en dat zorgt
voor voldoende afleiding. Bovendien
kunnen de bewoners lief
en leed met elkaar delen. En
als iemand zich toch ‘n keer
alleen voelt, is altijd een
op lettende medewerker die de
bewoner kent in de buurt om
dat te signaleren. SVRZ is in
Zeeland koploper in kleinschaligheid.
Daarmee bouwt ze aan een
betere toekomst voor ouderen.
Ik juich die ontwikkeling toe.’
Het beleid van SVRZ werpt zijn
vruchten af. Maar voor veel
thuiswonende ouderen is de
situatie zo erg, dat het Nationaal
Ouderenfonds de noodklok
luidt. Vooral tijdens de zomer
slaat eenzaamheid daar hard
toe. Kinderen en kleinkinderen
vieren vakantie. Hulp hapert.
Daarom roept het fonds vrijwilligers
op om deze ouderen niet
aan hun lot over te laten. Bijvoorbeeld
door langs te gaan
voor een bezoekje, vertelt projectmanager
Arend Wesdijk van
het fonds. ‘We steunen kwetsbare
ouderen op het gebied van
armoede, veiligheid en discriminatie.
Vaak komt ook sociaal isolement
om de hoek kijken. Via
onze projecten proberen we daartegen
iets te doen. Bijvoorbeeld
met de BoodschappenPlusBus.
Die haalt de mensen thuis op,
rijdt naar een winkelcentrum en
iedere deelnemer kan dan zelf
zijn boodschappen doen. Dat is
handig, gezellig en je komt weer
eens buiten de deur. Wij zorgen
voor de bus en lokale organisaties
voor de uitvoering.’
Harde cijfers
een miljoen ouderen voelt zich vaak eenzaam
200.000 voelen zich zelfs extreem alleen
10.000 ouderen in zorginstellingen krijgen nooit bezoek
eenzaamheid verhoogt bloeddruk, stressniveau en risico op depressie
duidelijk verband tussen slechthorendheid en isolement
groep eenzame ouderen blijft groeien
Kennis verdrijft eenzaamheid
SVRZ heeft in vijf verpleeghuizen
de dagelijkse tijdbesteding
van revaliderende ouderen na
een beroerte onderzocht. De
studie toont onder meer aan dat
deze cliënten vooral wachten op
verzorging, de fysiotherapeut of
de arts. Een deel is eenzaam.
Beleidsmedewerker Zorg en
Kwaliteit Bianca Buijck is een
van de onderzoekers. ‘Ook binnen
zorginstellingen komt dat
voor. Maar medewerkers beseffen
dat niet altijd. Of ze zijn zo
druk met de dagelijkse bezigheden,
dat ze er geen zicht op
hebben. Toch kun je pas actie
ondernemen, als zij het signaleren.
Ze moeten dus weten dat
het voorkomt, hoe je het herkent
en wat er tegen te doen is.’
Met de juiste kennis kan een
verzorgende bijvoorbeeld ook
beter checken of er echt sprake
is van eenzaamheid. Een aantal
mensen vindt het nu eenmaal
fijn om alleen te zijn, weet de
beleidsmedewerker uit eigen
ervaring. ‘Mijn vader zit het
liefst in zijn eentje voor de tv
met een boek binnen handbereik.
Als hij ooit in een zorginstelling
belandt, dan moet
je hem niet uit alle macht naar
4 - Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 - 5

‘Die oude dame
bloeide helemaal op’
de activiteitenruimte slepen.
Eigenlijk geldt dat voor alle
nieuwe cliënten. Ga eerst met
hen en eventuele familie praten
en breng de wensen in kaart.
Voor een groot deel doen we
dat al, maar het kan altijd beter.’
Volgens Bianca Buijck is het
een probleem van alle tijden.
Ze roept het beeld op van haar
werk in de jaren negentig bij verzorgingshuis
De Vurssche. Ze
ziet nog die hele oude dame zitten.
De vrouw had weinig afleiding
en was de hele dag op
haar kamer. Familie en vrienden
waren allemaal weggevallen. ‘Ik
heb toen een lans gebroken om
haar over te plaatsen naar het
verpleeghuis. De collega’s
waren tegen, omdat mevrouw
niets mankeerde. Toch hield ik
voet bij stuk en hebben we haar
verhuisd. Ze bloeide helemaal
op. Want ze was weer onder de
mensen en kon aan van alles
meedoen. Een oude boom moet
je niet verplaatsen, maar je mag
‘m ook niet laten verpieteren.’
6 - Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011
Zeeuws-Vlaanderen
‘SVRZ biedt heel veel activiteiten aan. Maar het verleiden
van mensen, die echt in de put zitten en eenzaam zijn,
gebeurt te weinig. Stel bijvoorbeeld een bewoner voor om
te gaan wandelen. Of maak een afspraak met iemand die
altijd alleen op zijn kamer zit. Gewoon op een vast tijdstip.
Dat kan heel goed tijdens de stille uren als geen
zorg nodig is. Want juist op die momenten kan eenzaamheid
je naar de keel vliegen.’
Cyriel de Block | locatiemanager | De Vurssche
Bevelanden
‘Sommige bewoners krijgen geen bezoek, maar voelen
zich nooit eenzaam. Bij anderen lopen mensen de deur
plat en toch hebben zij er last van. Zoals de cliënt die
door zijn beperking in een rolstoel zit. Hij is nog redelijk
jong en kan zich niet meer vrijuit bewegen. Eigenlijk heeft
hij het gevoel er niet meer bij te horen. Dan moet je proberen
hem weer mee te laten doen. En te laten zien dat
er ook voor hem genoeg mogelijkheden zijn.’
Anne-Marie van Keulen | coördinator welzijn | Ter Valcke
Tholen
‘Tegen eenzaamheid bestaat geen medicijn. Dat zit tussen
de oren, maar je kunt er wel iets tegen doen. Kijk
naar het verpleeghuis voor cliënten met lichamelijke
klachten. Als deze voldoende zijn hersteld en weer teruggaan
naar het verzorgingshuis, dan missen ze de groepsdynamiek
van het verpleeghuis. Daarom letten we goed
op. En nemen maatregelen als iemand moeite heeft met
de overstap.’
Ingrid Koop | arts | Ten Anker
Walcheren
‘Voor nieuwe cliënten valt het soms niet mee. Je moet
wennen aan een andere omgeving, verliest je vertrouwde
netwerk en de gezondheid laat ook vaak te wensen over.
Dan moet je best sterk in je schoenen staan. Daarom is
het geven van aandacht zo belangrijk. Toon belangstelling,
vraag naar iemands levensverhaal. Er is helemaal
niks mis met een beetje vriendelijkheid. Dat zou ik later
ook fijn vinden en het helpt beter dan een protocol.’
Marjan Saija | maatschappelijk werker | ’t Gasthuis
Nieuwe taal
voor werktijd
Het is even wennen. Voor sommigen zal het in het begin op puzzelen
lijken. Maar daarna is het voor iedereen duidelijker en makkelijker. Voor
de hele organisatie voert SVRZ eenzelfde dienstcodetabel in. Een soort
nieuwe taal voor tijd, werktijd. Elke locatie houdt z’n eigen dienstrooster,
maar overal zien ze er hetzelfde uit. In één oogopslag is te zien welke
dienst op welke plek geldt.
Elke treinreiziger heeft de conducteur wel eens een klein kaartje uit de borstzak zien halen. Daarop staat
op welk moment hij in welke trein moet stappen om service te verlenen en vervoersbewijzen te controleren.
Deze kaartjes zijn voor alle conducteurs in het hele land gelijk. Al jaren. SVRZ gaat nu ook met een uniform
systeem werken. Handig en overzichtelijk. Voor de medewerkers, de planners, het management. De beste
garantie dat op elke plek altijd de juiste zorg aanwezig is. Als werknemers invallen op een andere locatie
is ook meteen duidelijk waar ze aan toe zijn.
Iedereen die wel eens een nieuwe pincode van de bank heeft gekregen, kent het gevoel van ongemak
of irritatie. Maar als de nieuwe cijfers eenmaal tussen de oren zitten, is er geen vuiltje meer aan de lucht.
Bij de dienstcodes gaat dat niet anders. Bovendien is de taal simpel. Elk startuur van een dienst heeft een
eigen letter, te beginnen in de ochtend. A staat voor 7 uur, B voor 8, C voor 9 enzovoorts. Daarna
kwartiercijfers: 1 tot en met 4. En vervolgens de duur van de dienst: ook in cijfers.
andere benaming van werktijden
voor iedereen herkenbare codes
iedereen dient nu al te weten hoe het werkt
invoering per 1 oktober
Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 - 7

10x
Betrokken
boetseerder
Regeren is vooruitzien. In land en dorp, in stad en streek. Op alle terreinen van
het leven. Wethouder Albert de Vries van Middelburg is daarvan doordrongen.
Bij zijn aantreden in 2002 neemt hij meteen het voortouw om zijn gemeente op
het gebied van wonen en maatschappelijke ondersteuning toekomstbestendig
te maken. Dat zet zoden aan de dijk. Zelfs de landelijke kranten roemen ‘Het
wonder van Middelburg’. Hij vindt het overdreven, maar wel strelend.
1Bedreiging. ‘Je ziet de bevolking
ouder worden. Dan
is het verstandig om tijdig de
bakens te verzetten. Toen ik net
wethouder was, gingen allerlei
zorgaanbieders schuiven met
hun diensten en locaties. Een
kansrijk moment.’
2Keuzen. ‘Mensen moeten
de regie over hun eigen leven
kunnen houden. Ook als ze
intensieve zorg nodig hebben.
Ook als ze het niet breed hebben.
Keuzes mogen maken en iets te
kiezen hebben, daar draait het
om. Geen betuttelende zorg,
geen betuttelende overheid.’
3Aanpak. ‘We hebben hier
in de regio een aantal witte
raven onder de zorgaanbieders.
SVRZ is een goed voorbeeld.
Daarmee hebben we gebrainstormd.
Niet mensen naar de
zorg halen, maar de zorg naar
hen toe brengen. Geen zorgkazernes
plannen. Locaties
beschikbaar maken voor levensloopbestendige
woningen. Het
was leerzaam en uitdagend.’
4Mengen. ‘Kleinschalige
zorg in de eigen buurt, ik
ben er een voorstander van. En
als je dan toch aan het plannen
bent, kun je maar beter wat extra
ruimte nemen voor andere groepen
en voorzieningen. Niet alle
zorg­ of hulpbehoevenden op een
klontje, maar een leuke mix van
mensen en mogelijkheden.’
5Succes. ‘Het eerste project
was al in aanbouw in
Middelburg­Zuid. We hebben de
plannen wat bijgesteld. Toen de
eerste 24 zorgwoningen daar
geopend werden, wilde Omroep
Zeeland gaan filmen. Ze belden
op, dat ze het niet konden vinden.
Nou, dat was mooi. Helemaal
gelukt! We hadden het
midden in de samenleving
geregeld.’
6Variatie. ‘Je kunt wel visie
hebben, maar niet alle
mensen zijn gelijk. Dus hebben
we zorgwoningen op drukke
plekken, bovenop een school
of een winkelcentrum. Maar
ook in een verstilde of groene
om geving. De keus is aan de
ouderen zelf.’
7Flexibel. ‘We hebben ook
omkeerbaar gebouwd.
Er zitten mensen gewoon in
verzorgingshuizen. Die zijn
gewend aan een voortdurend
helpende hand. Ze hebben de
meubeltjes al het huis uit gedaan.
Om hen van een kamer
van zestien vierkante meter
in een appartement van negentig
meter te zetten is niet
handig of gezond. Maar straks
zijn die ruimtes anders in te
delen.’
8Krachtenbundeling.
‘Schoenmaker blijf bij je
leest. Corporaties bouwen.
SVRZ en andere instellingen
verlenen zorg. Welzijnsclubs
hebben hun eigen diensten.
Maar juist doordat je met al
die aanbieders stevig onderhandelt
en hen zo nodig samenbrengt,
krijg je een rijker
geheel.’
9Top. ‘We hebben hier in
Middelburg een paar icoontjes
op zorggebied. Topvoorbeelden.
Neem de Thibautstraat van
SVRZ of hun groepswoningen in
Arnemuiden. Mensen blijven in
hun oude omgeving. Mooi.’
10
Bewust. ‘Ik kies in de
regel voor mensen in
de meest kwetsbare positie.
Mensen die een zetje nodig hebben.
Daar hebben ze een overheid
voor. Vooruit denken
voorkomt dat ze zwaardere zorg
nodig hebben. Voorkomen is
ook hier beter dan genezen.
Goedkoper bovendien.’
8 - Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 - 9

Brede aanpak
landelijke voorlichtingscampagne met posters en achtergronden
sluit aan op landelijke aanpak pesten Nationaal Ouderenfonds
organisatie gebruikt pestprotocol om probleem te tackelen
De pest
aan pesten
Pesten doet pijn. Soms zo erg, dat het mensen kan breken.
Ook ouderen zijn vaak slachtoffer. Ze worden onzeker en angstig
en trekken zich het liefst helemaal terug. SVRZ bindt daarom de
strijd aan tegen pesten. Een landelijke campagne van het Nationaal
Ouderenfonds doet dat ook.
‘Ik ga jou echt niet meer duwen in je rolstoel. Dat
is me veel te vermoeiend.’ Het zou zo een scène
kunnen zijn uit een film over ouderen die elkaar
het leven zuur maken. Toch is de uitspraak uit het
leven gegrepen. Twintig procent van de ouderen
heeft last van pestkoppen. Een onderzoek van
de Radboud Universiteit Nijmegen toont dat aan.
Machteld Kips is afdelingshoofd op De Vurssche.
Zij is geschrokken van de cijfers in de Nijmeegse
studie: ‘Pesten is van alle tijden en leeftijden. Ik
had alleen niet verwacht, dat het zo wijdverbreid
zou zijn. Tijd om het onderwerp hoog op onze
beleidsagenda te zetten. Want treiteren heeft
vaak vervelende gevolgen voor slachtoffers.’
Eerste aanpak
Twee maanden geleden krijgt Machteld Kips het
Nijmeegse rapport onder ogen. Of ze daar eens
goed naar wil kijken. Ze start een rondvraag
onder bewoners, vrijwilligers en medewerkers
in De Vurssche. De resultaten zijn opmerkelijk.
‘Pesten komt ook bij ons voor. Van opzichtig tot
stiekem. Met woorden, maar ook puur fysiek. Dat
pak je aan. Je moet er toch niet aan denken, dat
iemand een zoutvaatje naar je hoofd gooit. Soms
gebeurt pesten ook onbewust. Bijvoorbeeld als de
ene bewoner niet naast de andere wil zitten,
omdat die onsmakelijk eet.’
‘Van negeren tot roddelen. De deur voor iemands
neus dichtgooien. Het komt allemaal voor. Maar we
wonen en werken hier niet om het elkaar lastig te
maken. Daarom zeg ik er altijd iets van als ik het
merk. Ook tegen collega’s. Die vonden het nodig
om mijn foto op het prikbord van een snorretje te
voorzien. Vast grappig bedoeld, maar toch raakt
het me. Ik vind dat dit soort gedrag echt niet door
10 - Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 - 11

Pestprotocol
SVRZ-psycholoog Resi Botteram geeft in het najaar
van 2010 eerste aansprekende presentatie over pesten.
Daarin komen oorzaken, gevolgen en oplossingen aan
de orde. Deelnemers dragen bouwstenen aan voor
landelijk Pestprotocol; een stevige leidraad voor zorginstellingen
om pesten aan te pakken.
de beugel kan. Daarom ben ik blij dat mijn
leidinggevende werk ervan maakt. En uitzoekt
wie dit op zijn of haar kerfstok heeft.’
Anna Vreuls-Bakker, persoonlijk begeleider
De Vurssche
Aparte aanpak
Soms is het pesten. Soms is er wat anders aan
de hand. Op een voorlichtingsposter van het
Nationaal Ouderenfonds trapt een vrouw onder
tafel stiekem tegen het been van een ander.
Machteld Kips herkent dat beeld.
‘Een van onze bewoners met dementie schopt
mensen dwangmatig. Dat komt door haar ziekte.
Maar als er sprake is van pesten, dan moeten
we daar tegen optreden. Pestgedrag verdient aandacht
van bewoners, personeel en leiding. Ik roep
iedereen op hun ervaringen met mij te delen.’
12 - Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011
‘Mensen met de ziekte van Alzheimer tonen ook
wel eens gedrag, dat op pesten lijkt. Maar eigenlijk
kunnen ze er niks aan doen. Toch vind ik dat je
er best iets van mag zeggen. Desnoods vijf of zes
keer. Er zijn ook bewoners die niet eens door hebben,
dat anderen hun gedrag als pesten ervaren.
Als ze bijvoorbeeld iemand niet meer meevragen
voor de koffie. Wij moeten dat signaleren en met
hen bespreken. Gelukkig is er aandacht voor en
zitten we er snel bovenop. Inzicht in het probleem
scheelt al de helft.’
Wilma de Putter, verpleegkundige De Vurssche
24
SVRZ tegen MS
De 24 uur van Vlissingen. Geen snelle bolides, maar fonkelende
fietsen. Strak in de lak en klaar voor de start. Het uiteindelijke doel;
veel geld bij elkaar fietsen om MS te bestrijden.
24 juni. Om zeven uur die vrijdagavond klinkt het startschot voor de grote spinningmarathon op de
Boulevard. SVRZ is van de partij. Met een eigen fiets. Regelmatig bemenst door medewerkers in
speciale SVRZ­wielerkledij. Plus collega’s, familie en vrienden. Die zorgen voor extra support en keiharde
euro’s per afgelegde kilometer. Aan het eind van de uitputtingsslag staat de totale teller op €50.275.
In Nederland lijden 16.000 mensen aan multiple sclerose. De ziekte sloopt het lichaam. Goed lopen,
een vork naar je mond brengen, of zelf je jas ophangen, is bijvoorbeeld niet meer mogelijk. Onderzoek
moet de precieze oorzaak van MS achterhalen. Plus de juiste behandeling. Met de 24 uur van Vlissingen
is die zoektocht weer een stukje dichter bij de finish.
€50.275,-
Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 - 13

Moeder
is een kasplantje
Haar leven gaat uit als een kaars. Stilletjes, opgebrand,
hooguit de hoop op een laatste flakkering. Zesenzestig is
Jannie de Bokx. Ze hangt in een stoel, ligt verstild en verstijfd
op bed, de ogen meer dicht dan open. Eh… is het enige
geluid dat nog over haar lippen komt. Ze kan het verhaal
van haar leven en lijden niet meer vertellen. Alzheimer heeft
er vroegtijdig een streep door gehaald.
Haar leven is uitzichtloos. Dochter Nicole Proost
heeft het er moeilijk mee. Elke dag. Eens per
veertien dagen gaat ze op bezoek. Meestal met
man Ben, vaak met zoon Dylan, soms met stiefdochter
Anniek. Ze kijken naar de vrouw die nog
geen schim van zichzelf meer is. Ze snappen niet
hoe zoiets kan, waarom haar zoiets overkomt,
waarom ze niets kunnen doen. Ze vinden het
vooral oneerlijk. Zo’n goed mensje dat er altijd
voor anderen was… Zelf zitten ze maar een beetje
bij haar en vertellen hoe hun leven en de wereld
buiten eruit zien. De kleine dingen van elke dag,
met een zwemdiploma als hoogtepunt. Ze zitten
bij haar, strelen de onbeweeglijke wangen, luisteren
naar haar ademhalen en voelen steeds tranen op
de loer liggen.
Nicole Proost: ‘Ze is er en tegelijk mis ik haar.
Ik ben blij dat ik haar nog dingen kan vertellen
en tegelijk hoop ik dat het stopt. Over, uit.’
Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 - 15

Haar leven was niet makkelijk. Het begint op
het randje van de Tweede Wereldoorlog in
Wolphaartsdijk. Een rustige jeugd in een rustige
omgeving. Jannie de Bokx trouwt en krijgt vier
kinderen: drie dochters en een zoon. Ze is de spil
in een keurig gezin dat ’s zondags netjes ter kerke
gaat. Als de jongste, Nicole, elf is, dan verandert
alles. Scheiding, schande, armoe. Als alleenstaande
moeder is het niet makkelijk in die
dagen. Het plaatselijk bankgebouw schrobben,
bij een mevrouw het huis aan kant doen. Voor
alles en iedereen staat ze klaar. Voor de puberende
kinderen. Maar ook voor haar schoonvader,
voor wie ze elke donderdag een visje gaat halen
en het huis poetst. Maar de boog kan niet altijd
gespannen staan. Dus zingt ze in een Zeeuws
vrouwenkoor en zwemt zaterdags met een clubje.
Zo kabbelt het leven door tot ze vijfenvijftig is.
Nicole Proost: ‘Als kinderen wil je het niet geloven,
maar mijn man zag het, de buren zeiden het: moeder
deed raar. En ze vergat van alles. Wie gaat er
nu om tien uur ’s avonds boodschappen doen, in
een badjas?’
Haar leven gaat er anders uitzien. Ze is nooit een
huisartsenloper geweest. Daardoor duurt het even
voordat de signalen herkend worden. Jannie de
Bokx laat de oven aanstaan, vergeet het gas aan
te steken, loopt doelloos het huis uit of in. Ze heeft
een aardappel in de ene hand en een keukenmesje
in de andere. Hulpeloos kijkt ze rond. Ze weet niet
meer wat ze moet doen, en hoe. Alzheimer is de
onvermijdelijke conclusie. Ze protesteert. Ze is
niet gek, ze is niet aan het dementeren, ze is pas
vijfenvijftig. Vijf jaar gaat het zo, vijf lange jaren.
Met dagbehandeling en dagopvang. Met bezoeken
aan een zorgboerderij, met al die leuke beesten,
die aandoenlijke schapen, bijna net zo leuk als
haar kat thuis. Met weekeinden die soms rakelings
langs ruziemaken scheerden. Want ma vertikt
het om te geloven dat het half tien is, tijd om
naar huis en naar bed te gaan. De klok in haar
hoofd tikt anders.
Nicole Proost: ‘Als je dan vijf minuten later weer
zei dat het half tien was, vond ze dat prima. Dan
liet ze zich gedwee naar huis brengen. Achter haar
rug haalden we onze schouders op: niet te snappen.
We hebben zelf moeten uitzoeken welke
gebruiksaanwijzing bij deze ziekte hoort.’
Haar leven gaat bergafwaarts. Voor Jannie de
Bokx is opname in een zorginstelling de enige
oplossing. De kinderen hebben het er moeilijk
mee. Schuldgevoel knaagt. Ze vertellen elkaar
dat het geen gemakzucht is, dat ma­lief beter af
is met hele dagen zorg. Met mensen die dag en
nacht op haar letten. Met de afwezigheid van een
frituurpan die ze te pas en te onpas aan kan zetten,
levensgevaarlijk. Na wat discussies hakken
ze de knop door. Moeder gaat wonen in een kleine
groep bij Ter Valcke in Goes. Een keuze waar ze
achteraf blij mee zijn. Zelf doet Jannie er op dat
moment niet moeilijk over. Gedwee stapt ze over
de drempel van haar laatste halte.
Nicole Proost: ‘Hier moet je blijven. Hier ga je nooit
meer weg. Hier moet je het mee doen. Het is een
onmogelijke opgave om zoiets aan je bloedeigen moeder
uit te leggen. Gelukkig hebben de verzorgenden
die taak goed op zich genomen. Met ervaring en met
gevoel. Ik wist meteen dat ze in goede handen was.’
Haar leven stokt. De wereld wordt kleiner, stukje
bij beetje. De eerste jaren is ze nog actief. Bakje
koffie, krantje, rommelen op de eigen kamer,
praten met verzorgenden, een advocaatje drinken
met een medebewoonster, helpen in het huishouden.
Ze is een kei in stofzuigen. Alleen doet ze
dat maar op maar één vierkante meter, in een
eindeloze herhaling. Maar dat stukje is dan ook
brandschoon. Van de rest heeft ze geen weet.
Regelmatig krijgt Jannie de Bokx bezoek van de
kinderen en kleinkinderen. Haar broer en zijn
vrouw gaan elke dinsdag naar de markt en wippen
dan even binnen, totdat hij vier jaar geleden plotsklaps
overlijdt. Zijn vrouw blijft komen, maar minder
vaak. En vriendinnen van vroeger hebben
afgehaakt. Ze weten zich met de situatie waarschijnlijk
geen raad. Ze zien niet in wat ze er nog
te zoeken hebben of vinden het toch een beetje
eng. Nu zijn er ook wel angstaanjagende periodes
geweest. Verzet, woeste kreten, onrust. Door haar
nooit gebruikte gvd’s rollen aan de lopende band
uit de mond. Maar dan komt de stilte. Lichaam en
geest lijken de strijd te staken. Ze kan niet meer
praten, niets bewegen. Als ze de ogen al open
16 - Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 - 17

heeft, spreekt uit haar blik vooral leegte. Soms,
heel soms, lijken de ogen zoekend rond te gaan:
waarom is kleinzoon Dylan er niet bij? Dat maakt
een verdrietige dochter er maar van, want zeker
weten doet ze het niet.
Nicole Proost: ‘Laatst had ik het tegen haar over
onze Ben, mijn man. Dat leek wat in haar wakker
te maken. Ik zag een traan, tenminste dat denk
ik. Misschien zit ergens nog een sprankje besef,
diep vanbinnen. Mensen hebben het wel eens
over een kasplantje. Nou, ik zou het niet beter
kunnen zeggen.’
18 - Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011
Haar leven stopt een keer. Epileptische aanvallen
doen al een tijdje hun sloperswerk. En problemen
met de schildklier hebben haar onlangs bijna
laten stikken. Euthanasie is een onhaalbaar station,
al hebben de kinderen daar wel eens over
gedacht. Voor dochter Nicole zou dat voelen als
het zelf omdraaien van de knop. Dat gaat haar
niet lukken. Dus komt ze op bezoek en praat
tegen het lichaam dat ooit haar moeder was. Ze
kan alles aan haar kwijt, vroeger en nog steeds.
Praten lucht op. Soms moedigt ze haar moeder
aan om dood te gaan. Ga maar, het is goed
geweest. Ga maar naar je broers. Ga maar naar
je pa en ma. Ga maar naar de overkant. Ze zegt
het zachtjes in haar oor en drukt een kus in het
haar. Er volgt geen reactie, de adem stokt niet,
het fluisterstille zuchten gaat door. De negenjarige
kleinzoon Dylan weet dat voor oma alleen de
dood nog wacht. Op zijn kamer ligt in een la een
envelopje. Daarin zitten een briefje en een foto.
Hij heeft gevraagd of dat mee de kist in mag.
Het mag. En als het nog even duurt en hij wat
anders wil schrijven of een nieuwe foto wil laten
maken, mag dat ook.
Nicole Proost: ‘Het is een rotziekte. Dat wist ik al,
maar nu gaat het om je moeder en is het geen
ver-van-je-bed-show. Dan kan een mens maar liever
gewoon omvallen. Zoals haar broer die op de verjaardag
van zijn vrouw sterft terwijl hij een tafelkleedje
uitklopt. Gebeurd! Had je het maar voor
het uitkiezen.’
‘Ga maar, het is goed
geweest,’ fluistert ze
Op de cover
Alie Albach-Van Wezel, 94 jaar
Woont in zorgcentrum Simnia te Domburg
‘Mijn man was bij het leger. Commando.
Daardoor hebben we op
veel plekken gewoond: Bloemendaal,
Roosendaal, Haarlem. In
Zeeland gingen we op vakantie.
Zo ben ik er uiteindelijk terecht
gekomen. Twintig jaar heb ik in
Oostkapelle gewoond.’
‘Ik was fit en erg actief. Ik mocht
niet naar Simnia. Daar vonden ze
me nog te goed voor. Totdat ik uit
bed viel. Een geluk bij een ongeluk,
want toen mocht ik naar mijn
favoriete verzorgingshuis.’
Lezen is leuk. Het is mijn lust en
mijn leven. De krant spel ik elke
ochtend, van voor naar achter.
Maar op computers staat veel
beroerdigheid en viezigheid. Niks
voor mij.’
Het liefst lees ik boeken. Als mijn
zoon Walraven op visite komt,
brengt hij een hele lading mee. Hij
struint er de tweedehands markten
voor af. Soms weet hij niet
wat ik al gelezen heb. Ik wel. Niet
alle oudjes zijn vergeetachtig…’
‘ik stuur veel kaarten. Bij alle
gelegenheden. Vaak krijg ik complimenten
voor mijn rouwkaarten.
Hoe kan dat nou? Hoe kun je iets
met de dood nou fijn vinden?’
Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 - 19

Zuinig op de
toekomst
Energiebewuste ouderen
‘Ook ouderen denken aan de toekomst. Het is tenslotte hun
wereld die ze straks achterlaten.’ Locatiemanager Ruud de Groot
van Ter Valcke in Goes is enthousiast over het grote Europese
klimaatproject Save Age. Dat wil verpleeg­ en verzorgingshuizen
stimuleren mee te werken aan een duurzame wereld.
Wereld te winnen
Een Engelstalig project op
Zeeuwse grond: Save Age. Het
draait twee jaar en heeft al een
heel leger Europese zorgmanagers
gemobiliseerd. Honderd
zorginstellingen uit tien lidstaten
werken mee aan een proef.
Ze krijgen allemaal bezoek van
Save Age­medewerkers in hun
speurtocht naar verbeterpunten.
‘Ter Valcke is niet alleen
een mooi gebouw, maar
draagt ook bij aan een
beter milieu. We hebben
veel geïnvesteerd in
energie besparende apparatuur
en klimaatbeheersing.
Afgezien van enkele
kinderziektes, draait dat
nu prima.’
Energie te winnen
Een eerste rondgang langs de
honderd deelnemende organisaties
laat zien dat er nog heel
wat energie te besparen is. Zo
houden de meeste instellingen
maar één keer per jaar hun verbruik
in de gaten; als de eindafrekening
op de deurmat valt.
‘Een beter klimaat begint
bij jezelf. Ook ouderen
beseffen dat. Maar hoe je
het wendt of keert, in de
winter loeit de verwarming
bij hen het hardst. Als
instelling moet je het centraal
stellen van de cliënt
weten te combineren met
aandacht voor het milieu.
Je moet hen helpen bij
het vinden van de juiste
balans.’
Mensen te winnen
Het gaat niet alleen om investeringen
in technologische vernieuwingen.
Maar ook om gedrag van
mensen. Hoe krijg je ouderen
zover, dat ze doordachter en
slimmer omgaan met de verwarming?
Op deze en andere vragen
zoekt Save Age oplossingen. Het
begint met bewustwording: erbij
stilstaan, op het juiste moment.
‘Na de waarschuwingen
van de Club van Rome
en Al Gore is het vijf
voor twaalf. We moeten
dus echt vaart maken
om Moeder Aarde te
behouden voor komende
generaties. Door klimaatvriendelijk
gedrag kunnen
onze cliënten laten zien
dat hen dit raakt.’
20 - Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 - 21

ZWAAR TILLEN
AAN GEZOND
WERKEN
Een probleem zo groot als een olifant. Oud en weerbarstig bovendien. Zo
betitelt een onderzoeksrapport een paar jaar geleden de lichamelijke belasting
van zorgverleners. Het vraagstuk is te omvangrijk om in één keer te verorberen.
Het is vooral een kwestie van: steeds stukjes er van af knabbelen.
Hapje voor hapje. Ergocoaches moeten de eetlust bij de medewerkers
bevorderen. Peter Goossens coördineert hun inzet.
Ergo-coaches hebben succes.
Ze staan garant voor een aanpak
die werkt. De Erasmusuniversiteit
uit Rotterdam heeft
dat onlangs onderzocht. De
kersverse conclusies laten
aantoonbare verbeteringen
zien. Peter Goossens: ‘We
dachten het al. En nu is het
bewezen. Mondjesmaat krijgen
we greep op ongezond werken.
Het is een kwestie van voortdurend
aandacht vragen. Niet
alleen door papieren richtlijnen
en het aanreiken van steeds
modernere technische hulpmiddelen.
Maar ook door op
de werkvloer aanwezig te zijn
en goed te kijken. Collega’s die
dingen fout doen, zitten niet op
een berispende opmerking te
wachten. En ook niet op een
preek. Een tip helpt. Of langs
de neus weg met een paar
feiten aangeven wat er met
je lichaam gebeurt. Dat opent
ogen. En als iemand het goed
doet, is een compliment op z’n
plaats.’
Ergo-coaches
helpen collega’s gezonder te werken
weten veel over tillen, verplaatsen en belasten
kennen hulpmiddelen en ­technieken
zijn thuis in praktijkrichtlijnen
maken deel uit van elke afdeling
combineren belang cliënt en medewerker
Ergo-coaches zijn geen buitenstaanders.
Binnen elk team
heeft een collega deze taak.
Zij kennen de omstandigheden
en hebben geleerd om ander
gedrag te bevorderen.
Peter Goossens: ‘Het beeld
is heel wisselend. In sommige
teams steekt iemand spontaan
de vinger op en pakt deze verantwoordelijkheid.
Op andere
plekken is wel wat duwwerk
nodig. Daar wordt iemand nog
net niet aangewezen als vrijwilliger.
En het kan nooit iemand zijn
die maar een paar uurtjes dienst
doet en dan ook nog op tijden
dat er weinig collega’s zijn. Coaches
zijn volop aanwezig binnen
hun team. Ze kennen de mogelijkheden
van cliënten. Hoe
passiever deze zijn, hoe groter
de lichamelijke risico’s voor de
medewerkers. Het is belangrijk
om samen met het team de
beste aanpak te kiezen. Aandacht,
aandacht, aandacht, dat
is het parool. Van het management,
van de medewerkers.’
Ergo-coaches hebben meerdere
rollen. Maar vooral zijn het
medewerkers die met beide
benen in de zorg staan. Vanuit
hun ervaring en extra kennis
ondersteunen zij collega’s.
En ze verbeteren de zorg.
Peter Goossens: ‘Ergo­coaches
zijn geen politieagent en evenmin
predikers. Ze zijn aanspreekpunt,
aanjager, adviseur.
Hun taak bestaat uit motiveren
en meten. Voortdurend spits zijn
op de beste aanpak. Zorginstellingen
zonder arbobeleid hebben
de hoogste verzuimcijfers.
Dat is slecht voor medewerkers
die onnodig in de lappenmand
komen. Het is ook slecht voor
de cliënt die hierdoor uiteindelijk
zorg tekort komt. Het is ook
weinig collegiaal om een ergocoach
zeurgedrag te verwijten.
Dat gedrag lijkt heel erg op
rokers die schamper doen
tegenover hun omgeving en
ondertussen de kop in het zand
steken. Ze weten wat beter is,
maar handelen er niet naar.’
22 - Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 - 23

keurmerken
Kwaliteit zingt
hoogste lied
Jan
Benedictus
Jan de Bruijne
Willem van
Weperen
SVRZ heeft weer gouden keurmerken
verdiend. Ook daarover hebben mensen
meningen. Soms verschillende, vaak
dezelfde. SVRZ peilt graag wat er leeft.
‘Keurmerken worden steeds belangrijker. Zeker nu mensen zich almaar bewuster worden
van hun keuzemogelijkheden. Ook in de zorg. In Nederlandse verpleeg­ en verzorgingshuizen
is veel goed geregeld. Maar er is altijd ruimte voor verbetering. Een serieus keurmerk kan
andere instellingen prikkelen nog beter hun best te doen. Dat is ook goed nieuws voor
jonge mensen die pas in de toekomst zorg nodig zullen hebben.’
Jan Benedictus, senior beleidsmedewerker Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie
‘De zusters van Ter Valcke staan altijd klaar voor mij. Als ik hulp nodig heb bij
het eten. Of naar het toilet moet. En bij drukte wacht ik gewoon even. Want ik
hou niet van dwarsliggen. Gewoon een kwestie van geven en nemen. Bovendien
houden ze hier rekening met bijzondere wensen. Bijvoorbeeld als iemand zijn verjaardag
wil vieren. Dan zetten zuster Joke en haar collega’s gewoon een stapje
extra. Dat vind ik goud.’
Jan de Bruijne, 76 jaar en cliënt in Ter Valcke te Goes
‘Voor medewerkers is het mooi als ze keurmerken krijgen. Deze doen er zeker
toe, met name in de zorg. Mensen die naar een zorginstelling gaan, kunnen aan
de buitenkant niet zien hoe het aan de binnenkant met de kwaliteit is gesteld. Ik
vind trouwens dat er iets te veel keurmerken in omloop zijn in Nederland. Soms
is onduidelijik waar ze voor staan en waar ze vandaan komen. Daarom is het
des te belangrijker dat een objectieve partij het keurmerk toekent, gebaseerd
op onafhankelijk onderzoek.’
Willem van Weperen, directeur Keurmerkinstituut
Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011 - 25

Inspelen
op passiviteit
Bewegen moet. Dat is goed voor lichaam en geest. Maar soms
kan het domweg niet meer. Dan zijn mensen niet langer in staat
om bewust te bewegen, om samenhangende handelingen te
verrichten. Voor zichzelf zorgen is daarmee ook verleden tijd.
Het heeft geen zin om hen proberen te prikkelen de dingen
van alledag te doen.
Dit alles maakt speciale zorg nodig. De knop gaat om van actief naar passief. Het betekent
accepteren dat de cliënt niet meewerkt. Inspelen op wat deze prettig vindt. Geen routines.
Wel rustgevende aandacht. De klok rond. Zorgen voor lekker zitten, liggen, wassen, aankleden,
verschonen, voeren en verplaatsen. Angst wegnemen, begrip tonen. Niet langer aanzetten tot
bewegen, maar het gebruiken van de zintuigen is wél een rode draad. Zij vormen vaak het
belangrijkste contact met de buitenwereld.
Dit soort zorg heeft een aparte naam: PDL. Dat staat voor Passiviteiten van het Dagelijks Leven.
Binnen SVRZ hebben meerdere medewerkers zich hierin bekwaamd. Gerichte invoering bij Ter
Schorre in Terneuzen heeft geleid tot een speciaal certificaat voor deze locatie. Dat vieren ze
daar een tijdje terug feestelijk. Ballonnen zweven rustig weg van het feest: passief gedragen
door de wind. Een aantal komt meer dan driehonderd kilometer verderop terecht. Met passiviteit
is nog heel wat te bereiken…
26 - Zeeland Onze Zorg nr. 10 - juli 2011
Digitale service
Gemak dient de mens. Die wijsheid
brengt SVRZ op verschillende
manieren in de praktijk.
Bijvoorbeeld via haar restaurants.
Bewoners, familieleden en
mede werkers kunnen tegenwoordig
via de mail het weekmenu
ontvangen en alvast
inkijken. Een berichtje naar
foodtv@svrz.nl is genoeg. Dat
geldt ook voor het ontvangen
van speciale aankondigingen,
zoals thema-avonden. Verder
is het mogelijk via reserveringentv@svrz.nl
een ruimte te reserveren.
Bijvoorbeeld voor het
vieren van een verjaardag.
Genieten vanaf het water
Een week lang genieten van een
mooie bootreis door Nederland.
Speciaal voor cliënten met dementie
en hun familieleden. In
november 2011 is het zover.
De vijfdaagse SVRZ-cruise start
zondag 13 november in Wijk bij
Duurstede. Het schip zet vervolgens
koers naar vijf havens:
Cuyk, Roermond, Venlo, Nijmegen
en eindhaven Arnhem. De
bootreis duurt tot en met vrijdag
18 november en vervoer
naar start en finish gebeurt
per bus. De prijs voor cliënten
is €600,00 en familieleden
betalen €450,00.
Meer informatie / aanmelden:
Jannelien Mol
T 0113-639602
Colofon
Uitgave SVRZ
Koudekerkseweg 143
4335 SM Middelburg
T 0118-670700
F 0118-612980
E servicecentrum@svrz.nl
Concept en redactie: Het Kantoor
Ontwerp: subsoda
Fotografie: Chris Pennarts
Druk: AltijdDrukWerk

Z.O.Z.
Zeeland Onze Zorg
juli 2011 - een uitgave van SVRZ
Bouwen aan
de toekomst
Ter Valcke bouwt flink aan
de toekomst. Op meerdere
plekken worden de bewijzen
steeds zichtbaarder. Een paar
voorbeelden.
Het Erasmuspark in Goes opent
eind dit jaar haar deuren en beschikt
over 154 zorgwoningen,
een ruimte voor zorgvoorzieningen
en zes zogenaamde tijdelijke
opvang plaatsen (TOP).
In 2012 worden meerdere
nieuwbouwprojecten afgerond.
Zoals zorgcentrum Poelwijck in
‘s Heer Arendskerke met onder
meer 21 zorgwoningen, een
ruimte voor huisarts, fysiotherapie
en kinderopvang. Ook de
Meuleweie in Wolphaartsdijk en
twee woonzorgcentra in Nieuwdorp
en Kapelle zijn dan klaar.
Voor de langere termijn geldt
dat voor twee woonzorglocaties
in Heinkenszand en Goes. In
Wemeldinge wordt nog naar de
juiste locatie gezocht voor de
bouw van groepswoningen.
Zelfstandig
of met hulp
De bouw van woonzorgcentrum
Buitenhof van SVRZ in Tholen
is in volle gang. Er komen 36
ruime appartementen voor senioren,
drie groepswoningen voor
cliënten met dementie en een
welzijnsruimte. SVRZ-directeur
Rien Heijboer gaf tekst en uitleg
over de plannen.
In het centrum kunnen senioren
straks in hun vertrouwde omgeving
genieten. Zelfstandig
of met hulp. SVRZ levert Zorg-
©Tonny Presser
Thuis als dat nodig is aan alle
bewoners in het complex. Verder
vinden er welzijnsactiviteiten
plaats. De bewoners van
het aangrenzende gebouw het
Lint kunnen ook gebruikmaken
van de voorzieningen in Buitenhof.
Eind 2012 moet de bouw
klaar zijn. Cliënten van SVRZ
locatie Ten Anker verhuizen dan
naar hun nieuwe onderkomen,
zodat binnen Ten Anker ruimte
komt voor éénpersoonskamers.