38 Het grote baggermol<strong>en</strong>boek 19 Moddermol<strong>en</strong> met baggeremmers Horsemill with buckets
2. <strong>Rosmol<strong>en</strong>s</strong> <strong>en</strong> <strong>krabbelaars</strong>: bagger<strong>en</strong> in pré-industriële tijd 2. <strong>Pre</strong>-<strong>industrial</strong> <strong>dredging</strong> 39 ketting (afb. 17). De mol<strong>en</strong> werd gebruikt voor het bagger<strong>en</strong> rond de fundering van de Loirebrug bij Orléans <strong>en</strong> stond op e<strong>en</strong> over de bouwstelling verrijdbare wag<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> vergelijkbare contraptie was de vertikale baggermol<strong>en</strong> met aan ieder uiteinde e<strong>en</strong> emmerketting, aangedrev<strong>en</strong> door vertikaal beweg<strong>en</strong>de treeplank<strong>en</strong> (afb. 18). Hierop werd in 1760 pat<strong>en</strong>t aangevraagd door François Xavier d’Arles de Ligniere. Deze liet mann<strong>en</strong> ‘van de zwaarste soort’ gelijktijdig de rechter <strong>en</strong> linkerb<strong>en</strong><strong>en</strong> opheff<strong>en</strong>, waarbij ze zich vasthield<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> railing op schoothoogte, waardoor ze extra neergaande kracht kond<strong>en</strong> lever<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s de uitvinder zou zijn danshometrainer 25% efficiënter bagger<strong>en</strong> dan bestaand materieel. Helaas vermeldt de historie niet wat er van geword<strong>en</strong> is, want De Lignieres machine lijkt hèt antwoord op hed<strong>en</strong>daagse obesitas. In het Sci<strong>en</strong>ce Museum in London bevindt zich het model schaal 1:25 van e<strong>en</strong> moddermol<strong>en</strong> uit het laatste kwart van de 18 e eeuw, met emmers in plaats van hout<strong>en</strong> klepp<strong>en</strong> (afb. 19). De 15,80m lange, 8,80m brede rechthoekige gladboordige, platbodem romp, had e<strong>en</strong> holte van 3m bij 65 ton waterverplaatsing. De emmerketting werkte in e<strong>en</strong> lange bun. De emmers hadd<strong>en</strong> ijzer<strong>en</strong> lipp<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijkant<strong>en</strong>. Die emmers zijn vermoedelijk de red<strong>en</strong> waarom het model in het Sci<strong>en</strong>ce Museum terecht is gekom<strong>en</strong>: anno 1780 was dat de hoogste stand van baggertechniek <strong>en</strong> e<strong>en</strong> voorbeeld voor latere Engelse stoombaggermol<strong>en</strong>s. De ketting bracht de specie, onlogisch lijkt het, aan de onderzijde naar bov<strong>en</strong> <strong>en</strong>, aan de top van de trog gekom<strong>en</strong>, scharnierde de bodem op<strong>en</strong> <strong>en</strong> viel de specie in de verstelbare goot, via welke het in de baggerbakk<strong>en</strong> langszij kon glijd<strong>en</strong>. De diepte werd ingesteld met e<strong>en</strong> bov<strong>en</strong> het dak van de mol<strong>en</strong> uitstek<strong>en</strong>d handwiel van 5,3m doorsnede, waaraan e<strong>en</strong> ketting met de baggergoot hing. Op afbeelding<strong>en</strong> van moddermol<strong>en</strong>s stek<strong>en</strong> dergelijke wiel<strong>en</strong> steeds promin<strong>en</strong>t uit. De emmerketting werd aangedrev<strong>en</strong> door vier paard<strong>en</strong> in kaapstander met e<strong>en</strong> middellijn van 7m. Voor de verversing war<strong>en</strong> nog drie paard<strong>en</strong> aan boord. Bij e<strong>en</strong> maximale baggerdiepte van 3,20m kon e<strong>en</strong> slordige 20m³ per uur word<strong>en</strong> opgebaggerd. Prof. A.W. Skempton, ev<strong>en</strong>zeer in het duister inzake de overgang van duwklepp<strong>en</strong> naar schepp<strong>en</strong>de emmers in baggerwerktuig<strong>en</strong>, noemde in e<strong>en</strong> lezing voor het Institution of Mechanical Engineers de Hull ‘mud <strong>en</strong>gine’ als best bek<strong>en</strong>de voorbeeld van e<strong>en</strong> vroege emmermol<strong>en</strong>: aangedrev<strong>en</strong> door twee paard<strong>en</strong> met 11 emmers, kon het werktuig tot 4,50m diep bagger<strong>en</strong>. Van dit werktuig rester<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> tek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, maar wel van e<strong>en</strong> vergelijkbare machine in 1802 onder leiding van George R<strong>en</strong>nie gebouwd voor baggerwerk in het Brunswick Dock te Blackwall. Deze mol<strong>en</strong> had e<strong>en</strong> verbeterde, gietijzer<strong>en</strong> overbr<strong>en</strong>ging van gangspil naar tuimelaar. Rond 1818 gebeurde er iets in Sliedrecht waarvan de bewoners op dat mom<strong>en</strong>t de porté zeker niet zull<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> doorgrond: Arie Balt<strong>en</strong> Bos schafte zich e<strong>en</strong> door paard<strong>en</strong> aangedrev<strong>en</strong> baggermol<strong>en</strong>tje aan. Zowel de naam Bos als de baggermol<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> Sliedrecht op de wereldkaart zett<strong>en</strong>, maar vooralsnog bleef het natuurlijk gemodder, met die knoll<strong>en</strong>. Zesti<strong>en</strong> jaar eerder was in Engeland stoomkracht voor het eerst toegepast op e<strong>en</strong> emmermol<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat had de toekomst. Bucket dredgers, an idea whose time has come, moet Richard Trevithick hebb<strong>en</strong> gedacht, to<strong>en</strong> hij in 1806 e<strong>en</strong> stoombaggermol<strong>en</strong> construeerde. Zijn ‘Blazer’ was de eerste met scharnier<strong>en</strong>de ladder <strong>en</strong> daarmee de voorloper van de ‘moderne’ emmermol<strong>en</strong>, maar reeds in 1802 toog e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>voudiger stoombaggermol<strong>en</strong> aan het werk in Portsmouth. Daarover alles in hoofdstuk 3.
Change language