Het Systeem van de Sociale Zekerheid in Nederland en ... - Theses

UNIVERZITA PALACKÉHO V OLOMOUCI
Filozofická fakulta
Katedra nederlandistiky
Bc. Jana Bittnerová
V.ročník – prezenční studium
Obor: Nizozemština se zaměřením na odborný jazyk
Het Systeem van de Sociale Zekerheid
in Nederland en Tsjechië
Diplomová práce
(Social Security System in the Netherlands and in the Czech
Republic)
Vedoucí práce: Drs. Bas Hamers
OLOMOUC 2009

Verklaring
Prohlašuji, že jsem svoji diplomovou práci na téma Systém sociálního zabezpečení v
Nizozemsku a České republice vypracovala samostatně pod vedením vedoucího
práce Drs. Bas Hamers a uvedla v ní veškerou literaturu a ostatní zdroje, které jsem
použila.
Ik verklaar, dat ik mijn masterscriptie met het thema Het Systeem van de Sociale
Zekerheid in Nederland en Tsjechië zelf, met gebruik van de genoemde literatuur en
andere bronnen en met begeleiden van de heer Drs. Bas Hamers heb gemaakt.
In Olomouc, 15 december 2009
____________________
Jana Bittnerová

Dankbetuiging
Op deze plaats wil ik graag de begeleider van mijn scriptie, de heer Drs. Bas Hamers
bedanken voor zijn behulpzaamheid en nuttige opmerkingen bij de verwerking van
mijn masterscriptie. Ik dank ook de heer Frank en mevrouw Patricia Hoffmans die mij
de benodigde informatie en materialen hebben gegeven.

Inhoudsopgave
Verklaring
Dankbetuiging
1 Inleiding 6
2 Waarom moet u zich eigenlijk verzekeren? 9
2.1 Onderverdeling van de verzekering........................................................... 10
3 Sociale politiek algemeen 11
3. 1 De Europese sociale politiek .................................................................... 11
3.2 Inleiding tot de sociale zekerheid ............................................................. 16
3.3 Sociale zekerheid in Tsjechië .................................................................... 18
3.3.1 Sociale verzekeringssysteem - Verplichte sociale verzekering....... 19
3.3.2 Staats- sociale ondersteuningsysteem........................................... 22
3.3.3 Sociale hulp..................................................................................... 23
3.3.4 Zorgverzekeringswet (Gezondheidsverzekering) ........................... 24
3.3.4.1 Wat is de Wettelijk verplichte verzekering?........................ 25
3.3.4.2 De commerciële verzekering............................................ 26
3.4 Sociale zekerheid in Nederland – hoe werkt het systeem? ...................... 27
3.4.1 Sociale verzekeringen .................................................................... 32
3.4.1.1. Volksverzekeringen ....................................................... 33
3.4.1.2 Werknemersverzekeringen .............................................. 35
3.4.1.3. Zorgverzekeringswet ...................................................... 37
3.4.2 Sociale voorzieningen .................................................................... 38
4 Pensioen 41
4.1 Het pensioenstelsel.................................................................................... 41
4.1.1 Hoe zien er de Europese pensioenstelsels uit? .............................42
4.1.2 Voor wie is de pensioenuitkering de grootste belasting? ............... 43
4.1.3 Waarom is de pensioenshervorming nu nodig? ............................ 43
4.1.4 Hoe willen de Europese landen de pensioenstelsels hervormen?.. 43
4.1.5 Op welke manier wordt de leeftijd van de pensionering verhoogd? 44
4.1.6 Kunnen we een goed functionerend pensioenstelsel noemen? .... 44
4.1.7 Hoe coördineert de EU de pensioenspolitiek van haar leden? ..... 44
4.2 Pijlerstelsel - Wat zijn de„drie pijlers“? ....................................................... 44
4.2.1 Sociale verzekering - de eerste pijler ............................................ 45
4.2.2 Pensioen aanvullende verzekering en individuele verzekering ...... 46
4.2.3 Individuele verzekering - de derde pijler ........................................ 46

4.3 Beschikbare premie regeling ten opzichte van salaris-diensttijdregeling... 47
4.3.1 Beschikbare premieregeling (defined contribution)......................... 47
4.3.2 Salaris-diensttijdregeling (defined benefit)..................................... 48
4.4 Het financieren van het pensioenstelsel .................................................... 48
4.4.1 Omslagstelsels - PAYG (pay-as-you-go) ...................................... 48
4.4.2 Kapitaaldekkingsstelsels ................................................................ 49
4.5 Huidige stand van het pensioenstelsel in de Tsjechische republiek .......... 50
4.5.1 De verplichte basis pensioenverzekering ....................................... 50
4.5.1.1 Wie is de verzekeringsbetaler? ........................................ 51
4.5.2 De vrijwillige aanvullendepensioensverzekering met de
staatsuitkering ......................................................................................... 52
4.5.3 De hedendaagse situatie ............................................................... 52
4.5.4 Drie fasen van de pensioenshervorming in Tsjechie ..................... 55
4.5.4.1 Waarom is de hervorming nodig? .................................... 55
4.5.4.2 Hoe zal er de pensioenshervorming in de drie fasen uitzien?
................................................................................................. 55
4.5.4.3 De eerste fase – introductie van de parameterherziening
................................................................................................ 56
4.5.4.4 De tweede fase van de pensioenshervorming ................... 58
4.5.4.5 De derde fase van de pensioenshervorming ..................... 58
4.6 Tegenwoordige stand van het pensioenstelsel in Nederland .................. 59
4.6.1. AOW (de Algemene Ouderdomswet) ........................................... 60
4.6.2 Pensioenuitkering opgebouwd tijdens loopbaan ........................... 61
4.6.3 Aanvullende pensioenvoorzieningen ............................................. 62
5 Vergelijking van Het Systeem van de Sociale Zekerheid in Nederland en
Tsjechië 65
5.1 Hoe ziet het eruit? ..................................................................................... 65
5.2 Het sociale zekerheidsstelsel .................................................................... 68
5.3 De sociale verzekering .............................................................................. 70
5.4 Ziektewet ................................................................................................... 70
5.5 Pensioen ……………………………………………………………………….. 72
5.6 De publieke pinie ………………………………………………………………. 74
5.7 De demografische veranderingen van de bevolking ................................. 75
6 Conclusie 78
Resumé 81
Summary 83
Literatuurlijst 85
Lijst van afkortingen 89
Bijlage 91

We kunnen voor de toekomst wat optimistischer
en wat creativer naar de problemen kijken.
In 2030 werkt de overheid efficiënter, is de
productiviteit gestegen door inzet van technologie,
werken mensen langer omdat ze het naar hun zin
hebben. Ze blijven bovedien gezonder omdat ze
minder stress hebben. Misschien hebben we dan
wel de moed om de financiële reserves aan te spreken.
En misschien hebben we tegen die tijd ook wel
minder materiële verlangens. De productiviteit kan
dus omhoog gaan in de toekomst, maar darmee
ook de uitkeringen, lonen en dus de overheidsuitgaven.
Alles blijft dan hetzelfde maar op een wat hoger en luxer niveau.
Frank den Butter,
Hoogleraar Algemene Economie aan de VU en lid van de Wetenschappelijke Raad
voor Regeringsbeleid

1 Inleiding
In deze masterscriptie besteed ik mijn aandacht aan het onderwerp Het
Systeem van de Sociale Zekerheid in Nederland en Tsjechië met andere woorden
Nederlandse en Tsjechische Sociale Zekerheid. Dit onderwerp vormt ook de basis
van de hele scriptie. Deze masterscriptie beschrijft tegenwoordige situatie op het
gebied van het systeem van sociale zekerheid in Nederland en Tsjechië.
En waarom heb ik dit thema gekozen? Er waren veel redenen voor. De eerste
en volgens mij ook belangrijkste reden is natuurlijk mijn eigen interesse voor het
financiële terrein in het algemeen. Om dezelfde reden liep ik mijn stage bij een
makelaardij en ook bij een firma die financiële opleidingen aanbiedt. Ik denk dat het de
beste manier was om praktische ervaringen in het economische gebied op te doen. Ik
leerde ook heel veel over het financiële systeem in Tsjechië zelf. Alle informatie die ik
van allerlei specialisten heb gekregen, hebben ertoe bijgedragen dat ik nu veel meer
over dit gebied weet. De mogelijkheid om om mijn kennis over dit onderwerp verder te
kunnen uitbreiden was ook mijn motivatie om het hierboven vermelde onderwerp te
kiezen. Ik heb ook in colleges die ik erg nuttig en interessant vind veel informatie over
dit gebied gekregen. Vooral in de colleges van Roland Zwiers (Sociaal-Economische
Raad, Den Haag, NL). Alle bovengenoemde redenen hebben mij zo enthousiast
gemaakt voor dit onderderwerp dat ik me in mijn eindscriptie op dit thema richt. De
laatste reden waarom ik dit onderwerp heb gekozen is omdat het in mijn ogen is een
actueel onderwerp is waarmee iedereen weleens te maken krijgt.
Wat is de bedoeling van deze scriptie? Het Nederlandse en Tsjechische stelsel
van sociale zekerheid is de laatste jaren sterk in beweging. ‘De overheid trekt zich
steeds verder terug en legt de verantwoordelijkheid bij de burgers om zich aanvullend
te verzekeren. Door het steeds snellere tempo waarin maatschappelijke
ontwikkelingen elkaar opvolgen neemt de behoefte aan zekerheid toe. Een aantal
risico´s en verzekeringen heeft betrekking op de relatie tussen werkgevers en
werknemers. Een gedeelte van de verzekeringen wordt door de overheid geregeld.
6

Deze vormen vaak een basisvoorziening. Bedrijven en werknemers kunnen daarnaast
aanvullende verzekeringen afsluiten‘. 1
Het hoofddoel van dit werk is dus een poging om een afgeronde beschrijving
van het systeem van de sociale zekerheid in Tsjechië en Nederland te geven. ‘Sociale
zekerheid is een stelsel van regelingen waardoor alle inwoners een inkomen hebben
voor een redelijk bestaan. Een gehandicapte krijgt een uitkering, een 65+er gaat met
pensioen en een ouder krijgt kinderbijslag. Dit zijn allemaal voorbeelden die te maken
hebben met sociale zekerheid‘. 2 Deze scriptie bestaat uit enkele delen, die een
samenvattende beschrijving van de werking van dit stelsel in beide landen probeert te
geven.
Het eerste en tweede deel van deze scriptie bevat een inleidend hoofdstuk
waarin de vraag: Waarom moet u zich eigenlijk verzekeren? aan bod komt en waarin
ook de kenmerken en de achtergrond van de sociale zekerheid in het algemeen
worden besproken. Ik wil mijn aandacht vooral op de werking van het Nederlandse en
Tsjechische stelsel van sociale zekerheid richten en deze twee systemen worden ook
gedeeltelijk uitgelegd. In deze scriptie wordt dus aandacht besteed aan het doel om
een compleet overzicht te maken en deze twee systemen te vergelijken.
Verder wordt er een korte beschrijving van bepaalde verzekeringen in beide
landen gegeven, zodat de lezer een goed beeld van het Nederlandse en Tsjechische
stelsel van de sociale zekerheid kan krijgen en zodat hij weet wat deze aanbieden en
voor wie en waarom de afzonderlijke verzekeringen bestemd zijn en tenslotte waarom
de verzekering door de staat wordt gesubsidieerd.
In het derde deel van deze scriptie is een poging ondernomen om een beeld te
krijgen van de positie van ouderen in het sociale zekerheidstelsel in beide landen en
het derde hoofdstuk van deze scriptie houdt zich bezig met de volgende vragen: Hoe
ziet het pensioenstelsel eruit? Hoe zien de Europese pensioenstelsels eruit? en Hoe
kunnen wij ons pensioen opbouwen? Deze onderwerpen worden in de daarop
volgende hoofdstukken verder uitgediept.
Er bestaan goede redenen om de aandacht specifiek op de positie van ouderen
in de sociale zekerheid te richten. ‘De grens van 50 jaar wordt ingegeven door de
1 Blankemeijer, R. en Sanders, J.: Hiaten in de sociale zekerheid verzekerd. Handleiding
voor de praktijk. Kluwer en Wolters Kluwer business. p. 9
2 Zie : http://www.scholieren.com/werkstukken/23449 ( 28.11.2009 )
7

constatering, dat vanaf deze leeftijd de arbeidsparticipatie sterk gaat dalen. Een groot
deel van de Nederlandse en Tsjechische bevolking van 50 jaar en ouder is
aangewezen op de sociale zekerheid‘. 3 Het pensioen is een inkomensvoorziening
voor het moment, waarop men op latere leeftijd niet meer werkt of niet kan werken
wegens arbeidsongeschiktheid. Sociale verzekering, pensioen, aanvullende
verzekering, individuele verzekering en sparen zijn van groot belang en hebben dus
ook een belangrijke positie in onze maatschappij. In dit hoofdstuk kan gedacht
worden aan dit gebied van verzekering.
In het laatste deel van deze scriptie zal ik het werken van het Nederlandse en
Tsjechische stelsel van de sociale zekerheid proberen te samenbrengen en
vergelijken. Er wordt ook aandacht besteed aan het doel om deze twee systemen te
vergelijken en evalueren of het niveau van het Nederlandse systeem van de sociale
zekerheid beter werd dan dat van het Tsjechische systeem van de sociale zekerheid.
In andere woorden er wordt mijn aandacht vooral besteed aan problematische
gebieden van beide sociale zekerheidsstelsels en ik probeerde hier ook mogelijke
oplossingen van te schetsen. Ik hoop dat door het maken van deze masterscriptie
duidelijk wordt wat sociale zekerheid inhoudt en op welke wijze de overheid zorgt voor
sociale zekerheid.
De conclusie zal gevolgd worden door een korte samenvatting die mijn hele
scriptie in een paar alinea´s zal samenvatten.
Ik heb bij het maken van deze masterscriptie naast mijn eigen ervaringen,
informatie en gedachten gebruik gemaakt van verschillende bronnen, bijv. boeken,
brochures, internet, tijdschriften, kranten etc. In de bijlage staan verschillende tabellen
waar in de tekst naar verwezen wordt.
3 Kemp, A.A.M. de. Ouderen tussen pensioen en bijstand. Rijswijk: Sociaal en Cultureel
Planbureau,1992. p. 17
8

2 Waarom moet u zich eigenlijk verzekeren?
Alhoewel veel mensen de sociale verzekering beschouwen als een product van
het laatste decennium, dateert deze verzekering in werkelijkheid van na de Tweede
Wereldoorlog. In Nederland en Tsjechië is er een groot aantal regelingen tot stand
gekomen die voorzien in een inkomen voor iedereen. Door subsidies,
bijstandsuitkeringen en sociale uitkeringen probeert de overheid sociale problemen op
te lossen.
Het belang van de verzekering voor zowel de burger (natuurlijke persoon en
rechtspersoon) als voor de staat is onbetwistbaar. Het basisprincipe van de
verzekering versterkt de mogelijkheid voor ieder mens om de stabiliteit van zijn
levensniveau en zijn economische niveau te behouden. De verzekering beschermt
ook tegen onomkeerbare financiële verliezen bij onvoorziene gebeurtenissen.
Daarom ondersteunt de staat niet alleen de verzekering op verschillende
manieren (bijv. door belastingverlaging), maar in enkele gevallen wordt de verzekering
door de staat zelfs wettelijk opgelegd. Daardoor ondersteunt de staat het
verantwoordelijke en tegelijkertijd preventieve gedrag van de burgers, want zonder
een vangnet zouden de mensen makkelijk de armoedegrens kunnen overschrijden
wanneer ze getroffen worden door natuurrampen of andere tragische gebeurtenissen.
Terwijl lang geleden de verzekering als zodanig een homogene dienst was,
kunnen we tegenwoordig aanzienlijke diversificatie zien, in overeenstemming met de
algemene ontwikkeling van financiële diensten. De ontwikkeling van het toerisme, het
stijgende aantal oorlogsconflicten en natuurrampen, de dreiging van ziektes of het
belang van de hogere standaard van het levensniveau en de veiligheid beïnvloeden
het belang om het publiek bewustzijn over de verzekeringsprincipes uit te breiden.
De verzekeringsproducten worden dus steeds meer een onderdeel van ons
bestaan. De menselijke maatschappij wordt beïnvloed door incidentele krachten en
onvoorspelbare gebeurtenissen. Deze omstandigheden vloeien voort uit
natuurverschijnselen (bijv. ziektes, natuurkrachten en dergelijke) en uit de menselijke
maatschappij zelf, bijvoorbeeld door ongelukken, diefstallen of ongevallen. De
menselijke maatschappij ontwikkelt zich continu, met economische, technische en
sociale veranderingen die aan de ene kant een hoger levensniveau meebrengen,
maar aan de andere kant ook een groter gevaar. Daarom is het belangrijk om
9

voortdurend het mogelijke gevaar en eventuele negatieve gevolgen proberen te
voorspellen en te elimineren.
2.1 Onderverdeling van de verzekering
De verzekering kan volgens veel criteria onderverdeeld worden, namelijk
volgens verzekeringsrisico, oorzaak, verzekeringsgebeurtenis, verzekerd voorwerp,
verzekeringsvoorwaarden enz. Niettemin wordt er op basis van de manier van het
financieren de verzekering in het algemeen over twee systemen verdeeld.
a) sociale verzekering: bevat de vergoeding voor de sociale risico’s, de breedte
ervan wordt door de staat bepaald, deze verzekering is verplicht
b) commerciële verzekering (particuliere): bevat de vergoeding voor risico’s
van economische subjecten (natuurlijke personen en rechtspersonen),
gewoonlijk overeenkomstig hun beslissingen en behoeften (met uitzondering
van enkele wettelijke verzekeringen)
Ik zal verder in deze scriptie mijn aandacht meer op het systeem van de sociale
verzekeringen richten die in de meeste gevallen verplicht zijn en die door de staat in
stand gehouden worden. Ik concentreer me ook op de vraag: Wat is eigenlijk de
Sociale zekerheid?
10

3 Sociale politiek algemeen
Onder de sociale voorziening in de bredere betekenis verstaat men de
ondersteuning door de staat van de burgers bij zgn. sociale gebeurtenissen. Elke
staat heeft zijn eigen sociale politiek. De belangrijkste rol in de sociale politiek heeft de
staat zelf. Hij helpt de burgers, die zich in een benauwde leefsituatie bevinden en die
dat niet zelf op kunnen lossen. Bij enkele van deze situaties wordt er verondersteld,
dat ze tijdelijk zijn (werkloosheid), bij de andere gaat aan daarentegen duidelijk om
een langlopende of permanente conditie (ouderdom, invaliditeit). Het karakter van de
gebeurtenis is dan terug te zien in de vorm van de hulp, eventueel in de hoogte van
belasting enz. De staat ondersteunt zijn burgers in de sociale gebeurtenissen met
financiën, materiaal of condities, om sociale spanning in de maatschappij te
voorkomen.
3. 1 De Europese sociale politiek
Ik wil nu graag over de vraag nadenken, waarom de Europese sociale politiek
niet bestaat in de vorm van de politiek die samen voor alle EU landen geldig is. De
voornaamste reden is dat de lidstaten nogal verschillende historische tradities hebben
en ook nogal verschillende mogelijkheden om hun eigen sociale politiek uit te voeren.
De onmiddellijke integratie van de sociale politiek van alle EU lidstaten zou tot talrijke
problemen leiden.
De integratie van de sociale politiek op het peil van de rijkste en de meest
ontwikkelde lidstaten en de aanvaarding van een royale sociale politiek zou
waarschijnlijk de economische groei van armere en minder economisch-ontwikkelde
landen in gevaar brengen, omdat deze landen met hoge kosten belast zouden
worden. De integratie van de sociale politiek op het peil van de minder ontwikkelde en
armere landen zou daarentegen op angstgevoelens stuiten bij burgers van
ontwikkelde en rijke landen die tot nu toe profijt hebben van de sociale politiek. Maar
het gaat niet alleen om het niveau van de sociale politieke uitgaven.
De sociale politiek in afzonderlijke lidstaten van de EU heeft langdurende
historische tradities die met de behoeften van het betreffende land overeenkomen, en
is gebaseerd op de ontwikkeling van het land in de afgelopen eeuwen. De afstemming
11

van de sociale politiek van enkele lidstaten is een bijzonder gevoelige zaak en kan
niet van de ene op de andere dag opgelost worden. We kunnen verwachten dat het
ook tot een geleidelijke samenkomst van de afzonderlijke soorten sociale politiek zal
komen. Om het samenbrengen van deze verschillende politieken makkelijker te
maken heeft de politiek gezorgd voor afstemming op het sociale gebied tussen de
verschillende lidstaten.
Het concept van de Europese sociale politiek wordt geleidelijk ontwikkeld
samen met de ontwikkeling van de Europese maatschappij. Men gaat uit van
geleidelijke expansie. De verandering van de sociale politiek is een gevolg van de
reactie op de nieuwe problemen en de groei van hun urgentie, bv. werkloosheid,
discriminatie van sommige bevolkingsgroepen in werk en maatschappij, dakloosheid,
sociale marginalisatie of zelfs sociale buitensluiting. De Europese sociale politiek
probeert op deze maatschappelijke problemen te reageren. Hij gaat uit van het feit dat
voor het behouden van de menselijke waardigheid en kwaliteit van het mensenleven
niet alleen materiële condities en toereikendheid van de financiële bronnen
beslissend is, maar ook een hele serie andere aspecten.
De beginselen van de sociale politiek zijn enkel verbonden met de risico
situaties ten opzichte van het verlies of de vermindering van de financiële inkomens
en daarom was de sociale zekerheid voor een lange tijd min of meer een synoniem
voor een sociale politiek. Tegenwoordig vormt de problematiek van de sociale
zekerheid een onderdeel van de sociale politiek uit, zij het wel dat het het meest
uitgebreide en belangrijkste onderdeel is.
Komen we nu kort terug op de voorgeschiedenis. Bij de oorsprong van de
sociale politiek aan het eind van de 19de eeuw waren er talrijke sociale problemen
verbonden met het loonverlies en het vervallen in armoede of zelfs ellende. Deze
bedreigen niet alleen de enkelingen en hun families, maar ook de hele maatschappij.
De plotselinge verlaging van het levensniveau, -kwaliteit en zijn waardigheid heeft
talrijke volksdelen radicaal gemaakt en heeft een negatieve invloed op de politieke
stabiliteit van de maatschappij gehad. Er ontstond dus een maatschappelijke vraag
naar de oplossingen van de sociale problemen en geleidelijk waren er risico situaties
geïdentificeerd ten opzichte van het ontstaan van deze problemen: baanverlies,
arbeidsongeval, beroepsziekte, ouderdom, invaliditeit, ziekte, verlies van de
kostwinner, moederschap. De sociale politiek bestaat in het algemeen uit een aantal
12

hoofdgebieden zoals sociale zekerheid, sociale staatsuitkering, pensioenverzekering,
arbeidsongeschiktheidsverzekering, werkloosheidsuitkeringen etc.
Alhoewel er geen Europese systeem van de sociale zekerheid bestaat, heeft de
EU gemeenschappelijke sociale-zekerheidsregelingen bepaald.
Het gaat hierbij om de coördinatie van de binnenlandse systemen van de
sociale zekerheid zonder dat het nodig is om de binnenlandse regels aan te passen.
Het EU recht heeft gemeenschappelijke regels en beginsels ingesteld, die zich op de
binnenlandse instituties van de sociale zekerheid richten en die niet vervangen zullen
worden, maar de sociale zekerheid in de lidstaten aanvullen.
Toen er in de jaren vijftig de overeenkomst van de Europese Economische
Gemeenschap (EEG) was geschept, waren de auteurs ervan helemaal bewust van de
basisverschillen tussen de systemen van de sociale zekerheid in de afzonderlijke
lidstaten en ook van het feit dat deze grote verschillen gedurende veel jaren zullen
blijven voortbestaan. Ze moesten er voor zorgen dat de grote verschillen die toen
bestonden (en tot nu toe bestaan) geen obstakel zijn geworden voor het vrije
bewegen van arbeiders.
Dat is de reden waarom de overeenkomst van de EEG ook de regeling (artikel
51) bevat die vereist dat de Raad maatregelen op het gebied van de sociale zekerheid
aanvaardt die noodzakelijk voor de vrije beweging van arbeiders zijn. Het kenmerk
van de Europeese Gemeenschap (EG) zijn vier vrijheden:
Vrijheid van beweging van goederen, kapitaal, diensten en mensen.
De artikels 48 en 49 van het Verdrag van Rome garanderen de staatsburgers
van de lidstaten het recht overal binnen de Gemeenschap te mogen werken, dat
betekent in het geval van de arbeidsmarkt dat niemand op basis van zijn of haar
staatsburgerschap wordt gediscrimineerd.
zekerheid is:
Het doel van de gemeenschappelijke afstemming op het gebied van de sociale
• Ten eerste moet het de potentiële mobiliteit van arbeiders stimuleren en de
ruimte van beweging van de werknemers te stimuleren – er wordt gelijke
behandeling van de EU burgers gegarandeerd in het kader van de
verschillende gerechtsgebieden;
• De tweede reden is het principe dat de sociale-zekerheidsregelingen voor
werknemers en zelfstandigen, alsmede op hungezinsleden van toepassing is
13

wanneer die zich binnen de EU verplaatsen en ook als ze hun beroep in een
ander EU land uitoefenen;
• De derde reden bestaat uit het principe van telling der werkperiodes voor
werknemers en zelfstandigen, die zich binnen de EU verplaatsen.
Het systeem van de sociale zekerheid is verschillend in enkele Europese
landen, niet alleen wat betreft de uitgaven, maar ook wat betreft de inkomsten. De
structuur van de inkomsten waar de sociale uitkeringen vervolgens uitbetaald worden,
is bepaald door de verhouding tussen contributies van de werkgevers, contributies
van de mensen zelf die zich tegen verschillende risico situaties willen beschermen,
subsidies uit de staatsbegroting en eventueel andere aanvullende bronnen.
In vijftien Europese landen is het hoogste aandeel van de contributies van de
werkgever: 39 % van alle financiële bronnen bepaald voor de sociale vergoeding. De
Volgende 22% van de bronnen worden gevormd door de contributies van de mensen
die zichzelf tegen verschillende risico’s willen beschermen (werk- en ondernemers
enz.).
Gemiddeld 36% van het geld komt uit de staatsbegroting, dus van de
bevolkingsbelasting en van de ondernemers. De laatste 3% komt uit de aanvullende
bronnen. Ook de administratieve lasten van het systeem van de sociale zekerheid is
interessant. Het Nederlandse systeem besteedt 5% aan de administratieve
behandeling van alle sociale uitgaven, dat is het meest van alle 15 EU landen.
In tabel 1 wordt er een vergelijking gemaakt die inzicht geeft in grootte van de
bijdrage van de sociale verzekering van enkele EU lidstaten. Met name wil ik op wat
bijzondere gegevens wijzen. In de Tsjechische republiek dragen we sociale
verzekering af, hier is de bijdrage voor de pensioensverzekering inbegrepen en ook
de contributie voor de werkloosheidsuitkeringen en tegelijk de
ziekenfondsverzekering.
Het is interessant, dat in Nederland de Sociale volksverzekeringen afgedragen
worden door de werknemer en niet door de werkgever. Dat kunnen we zien in de
bijgevoegde tabel. Contributies aan de sociale verzekering in de Tsjechische republiek
en Nederland zijn heel hoog en behoren tot de hoogste in de Europese unie. Voor de
sociale verzekering in Nederland en Tsjechië is dus zeer veel geld nodig.
14

Tabel 1
Sociale verzekering in enkele EU landen
Land Werknemer Werkgever Totaal
Belgie* 13,07 % 32,35 % 45,42 %
Finland 4,4 % 17,3 % 21,7 %
Frankrijk 6,55 % 8,2 % 14,75 %
Ierland* 4 % 8,5 % 12,5 %
Italien 8,89 % 23,81 % 32,7 %
Luxembourg 8 % 8 % 16 %
Duitsland 9,55 % 9,55 % 19,1 %
Nederland 31,15 % 0 % 31,15 %
Portugal* 11 % 23,25 % 34,25 %
Oostenrijk 10,25 % 12,55 % 22,8 %
Griekenland 6,67 % 13,33 % 20 %
Spanje* 4,7 % 23,6 % 28,3 %
Zweden 7 % 10,21 % 17,21 %
Groot Britannie* 8,4 % - 10,0 % 8,9 % - 11,9 % 17,3 % - 21,9 %
Tsjechië 8 % 26 % 34 %
* landen, waar alleen een tarief voor de Zorgverzekeringswet
(Gezondheidsverzekering) en sociale verzekering samen is.
Bron: „Sozial Kompass Europa“, Herausgeber: Bundesministerium fur Gesundheit und
soziale Sicherung – Bundesrepublik Deutschland
De financiële som die door de EU burgers aan de sociale verzekering
afgestaan wordt, is hoog. In enkele gevallen is dat zelfs hoger dan de
inkomstenbelasting. Wij klagen altijd alleen over de hoge belasting, maar de sociale
verzekering staat een beetje op de achtergrond en velen van ons weten niet, waar
het afgestane geld voor wordt gebruikt.
15

Enkele regeringen houden geen rekening met het dalen van de sociale
verzekering. De belasting- of sociale verzekeringsverlagingen zijn tegelijkertijd een
beproefde impuls voor het versnellen van de economische groei. Aan de andere kant
is het nodig om door de staatsbegroting de sociale problemen op te lossen die door
de markt zelf niet opgelost kunnen worden. Het grootste deel van het geld van de
sociale verzekering gaat naar de uitbetaling van pensioenen. In alle EU-landen wordt
de uitbetaling tenminste gedeeltelijk gebaseerd op het gebruikte financieringssysteem,
wanneer de pensioenen uitbetaald worden uit een deel van de salarissen van de
actief werkende burgers.
Ik zal verderop in deze scriptie mijn aandacht meer op het systeem van de
pensioenen in beide landen richten.
3.2 Inleiding tot de sociale zekerheid
‘Het sociale zekerheidsrecht valt onder het bestuursrecht en regelt de rechten
en plichten van degenen die een rol hebben met betrekking tot sociale zekerheid. Dat
zijn werknemers, werkgevers, werklozen, arbeidsongeschikten, ouderen en
zelfstandigen. Sociale zekerheid is een publiek stelsel dat bedoeld is om inkomen en/
of verzorging te garanderen voor natuurlijke personen of gezinnen (of andere
samenlevingsvormen) die tijdelijk of blijvend geacht worden niet langer in staat te zijn
om zelf in voldoende inkomen en/ of verzorging te voorzien. Dat geldt bijvoorbeeld bij
ziekte, werkloosheid, arbeidsongeschiktheid e.d.‘ 4 Dit publieke stelsel heeft in het
algemeen drie functies:
a) ‘Rechtsfunctie - om een stuk sociale rechtvaardigheid te bewerkstelligen;
b) Maatschappelijke functie – door bij te dragen aan een grotere
maatschappelijke gelijkheid;
c) Economische functie - het bewerkstelligen van welvaartscontinuïteit en een
betere welvaartsverdeling‘. 5
4 Zie: http://www.matonadvocaten.nl/page42.html (20.11.2009)
5 Sijstermans, J.J.G. Premieheffing volksverzekering, werknemersverzekeringen en
Zorgverezekeringswet. Deventer:Kluwer 2006 , p.1
16

In het kader van de sociale verzekering worden de risico’s van sociale aard
gedekt, en ook de behoeften die daaruit voortvloeien. Sociale zekerheid kan twee
vormen aannemen:
• In de vorm van een uitkering - een meestal periodiek verstrekte som
geld of
• In de vorm van een voorziening - die uit een dienst (zoals verzorging)
of een product (zoals een rolstoel) kan bestaan.
Ik zal ook een modern en een ouder voorbeeld van een sociale
voorziening geven: het kan bijv. een persoonsgebonden budget zijn dat
de ontvanger naar eigen keuze aan bepaalde diensten en/of producten
kan besteden. Een ouder voorbeeld is de voedselbon, die in de meeste
landen alleen in specifieke situaties bestaat.
De sociale risico’s worden in verschillende mate in de sociale verzekering
geïntegreerd in de afzonderlijke staten, dus in de verzekering die als verplicht wordt
beschouwd. De reden van deze integratie is dat sommige mensen deze risico’s
zouden kunnen onderschatten. De manier en de organisatie van de integratie van de
afzonderlijke risico’s in de sociale verzekering is in elk land verschillend. Voor de
sociale verzekering worden de fondsen typisch onafhankelijk van het risico bepaald.
Dwz dat de hoogte van de verzekeringspremie niet berekend wordt op basis van het
risico en dat de hoogte van de verzekeringspremie voor iedereen op dezelfde manier
berekend wordt.
Dit in tegenstelling tot de commerciële verzekering, waar het verband tussen de
hoogte van de verzekeringspremie en het risico de hoofdrol speelt. Bij de sociale
verzekering is het solidariteitsprincipe van toepassing, dwz dat elke partij aan de
fondsen bijdraagt, maar de verzekeringsvergoeding wordt enkel uitbetaald aan de
partijen die een bepaald risico lopen. De sociale verzekering wordt niet alleen
gefinancierd door de afzonderlijk verzekerde aan de ene kant, maar ook door de
werkgevers en eventueel door staatsubsidies aan de andere kant.
De systemen van de sociale zekerheid zijn ver schillend in enkele Europese
landen, niet alleen wat betreft de manier van de organisatie, maar ook wat betreft de
wijze van financieren.
De pensioenverzekering (arbeidsongeschiktheid op lange termijn) staat in veel
landen vaak los van de verzekering voor arbeidsongeschiktheid
17

(arbeidsongeschiktheid op korte termijn). Dit geldt zowel voor de Tsjechische
republiek als voor Nederland. We kunnen meer overeenkomsten in de ontwikkeling
van de sociale systemen van deze twee landen vinden, alhoewel ze van elkaar
verschillen. Contributies aan de sociale verzekering in de Tsjechische republiek en
Nederland zijn heel hoog en behoren tot de hoogste in de Europese unie. Voor de
sociale zekerheid in Nederland en Tsjechië is dus zeer veel geld nodig. Dit wordt o.a.
betaald door belastingen en premies.
De totale kosten voor de sociale zekerheid worden in beide landen betaald
door: werkgevers, werknemers en overheid. In beide landen is dat wat de werknemer
daadwerkelijk ontvangt het nettoloon (het loon), maar dit bedrag is veel lager dan het
bedrag dat de baas voor een werknemer moet betalen (loonkosten).
3.3 Sociale zekerheid in Tsjechië
In de Tsjechische republiek verstaat men onder de term „sociale zekerheid“
alleen pensioenen en ziekenfondsverzekering (ziekteverzuimverzekering), zoals ook
wordt beschreven in de wetgeving č. 582/1991 Sb., over de organisatie en het
uitvoeren van de sociale zekerheid. Een premiebetaling van de sociale verzekering
bevat een premie voor de pensioen en de ziekenfondsverzekering, en de bijdrage
voor het werkloosheidsuitkeringen.
De Tsjechische socialezekerheidsadministratie (ČSSZ - Česká správa
sociálního zabezpečení) is een staatsorgaan van bestuur dus de bestuurder van de
pensioen- en ziekenfondsverzekering in Tsjechië. De pensioenen- en
ziekteverzuimverzekering zijn gebaseerd op het verzekeringsprincipe, dat wil zeggen
aan de regelmatige contributiebetaling – premiebetaling. De premies zijn inkomsten
voor de rijksbegroting. Iedereen die in de Tsjechische republiek werkt, is bij de De
Tsjechische socialezekerheidsadministratie verzekerd.
In Tsjechië werden er relatief zelfstandige systemen ontwikkeld die op elkaar
aansluiten en die zich wederzijds aanvullen bij het oplossen van sociale risico`s en
gebeurtenissen die mensen tijdens hun leven tegenkomen. In Tsjechië is er sprake
over drie systemen zgn.:
• Sociale verzekeringssysteem
18

• Staats- sociale ondersteuningsysteem
• Sociale hulpsysteem
Aan de premiebetaling van de sociale verzekering (evenals aan de
Zorgverzekeringswet (Gezondheidsverzekering) die echter niet bij de sociale
verzekeringen hoort, maar wel tot de verplichte verzekeringen in Tsjechië behoren)
neemt niet alleen de werknemer deel, maar ook zijn werkgever.
Gezondheidsverzekering is van groot belang en heeft ook een belangrijke positie in de
sociale zekerheid in Tsjechië.
Alle werknemers zijn verplicht om aan de drie delen van de sociale verzekering
deel te nemen en ze moeten ook de verplichte gezondheidsverzekering betalen.
3.3.1 Sociale verzekeringssysteem - verplichte sociale
verzekering
In het kader van dit systeem worden sociale situaties geregeld waarop de
bewoners zich kunnen voorbereiden door een deel van hun financiële middelen opzij
te leggen voor het geval dat ze mogelijke onzekere sociale situatie in de toekomst
moeten afdekken. Het gaat om geval van baanverlies, gezondheidsverlies,
arbeidsgeschiktheidsverlies, verlies van verdienen capaciteit vanwege een
werkongeluk of een werkziekte.
Welke aspecten vormen eigenlijk de verplichte sociale verzekering in Tsjechië?
Bij de sociale verzekering worden uitkeringen inbegrepen waarvan de hoogte
berekend wordt op basis van het inkomen van de verzekerde:
Werkloosheidsuitkeringen
a) Werkloosheidsuitkeringen;
b) In het kader van de ziekenfondsverzekering is er sprake van uitkeringen die op
korte termijn het inkomen vervangen. Er worden vier soorten uitkeringen
uitbetaald: arbeidsongeschiktheidsuitkering, uitkering voor de zorg van zieke
familieleden, moederschaps- en zwangerschapsverlofuitkering;
19

c) In het kader van de pensioensverzekering is er sprake van uitkeringen die op
lange termijn het inkomen vervangen. Vanuit de pensioensverzekering worden
de volgende uitkeringen uitbetaald: pensioen, gehandicaptenpensioen
(gedeeltelijk of volledig), weduwen-, weduwnaars- en wezenpensioen.
De zelfstandigen zijn verplicht om het eerste en het derde deel te betalen, het
tweede deel dwz. de ziekenfondsverzekering is voor hen vrijwillig. Hierbij geldt de
totale berekening (zie tabel 2) van de premie die door de werknemer wordt betaald ter
hoogte van 8%, die bestaat uit gedeeltelijke tarieven voor afzonderlijke subsystemen
van de sociale verzekering en het totale tarief voor het vaststellen van de hoogte van
de door de werkgever betaalde premie ter hoogte van 26%. Die wordt verdeeld
volgens afzonderlijke subsystemen.
De tarieven van de sociale verzekering in Tsjechië zijn dus 8% voor de
werknemer en 26% voor de werkgever. Het is een wettelijke verplichting van de
werkgever om uit het werknemersloon de sociale verzekering betalen. De werkgever
is verplicht de premies uit te rekenen en deze in het juiste percentage in te dienen bij
het desbetreffende gemeentelijke bestuur van de sociale beveiliging.
Elke activiteit wordt voor de doelen van de sociale verzekering apart
beoordeeld. Een persoon kan dus meerdere belastingen en premies betalen.
In de Tsjechische republiek bestaat geen specifieke verzekering tegen
arbeidsongevallen en beroepsziektes op het nationale niveau. Dit risico wordt gedekt
door het systeem van de gezondheidsverzekering en pensioenstelsel zoals
invalideitspensioen en nabestaandenpensioen. Specifieke producten worden echter
wel door de commerciële verzekeringsmaatschappijen aangeboden.
Dit systeem geeft ondersteuning aan de mensen in leefsituaties, die deze
ondersteuning nodig hebben, in vorm van uitbetaling van de sociale uitkering of door
het geven van diensten. Het systeem van de sociale zekerheid in de Tsjechische
republiek bestaat uit 3 pijlers ( zie tabel 3):
a) Ziekenfondsverzekering
Ziekenfondsverzekering is een deel van de sociale vergoeding. Het doel is
mensen een uitkering te geven in de periode van afwezigheid op hun werk, om reden
van ziekte of moederschap. De deelneming aan de ziekenfondsverzekering van de
werknemers is verplicht, de ondernemers kunnen vrijwillig participeren.
20

De voorwaarde van de deelname aan de ziekenfondsverzekering van de
werknemers is om in de Tsjechische republiek hun beroep uit te oefenen.
Wie is de premiebetaler: de verzekering van de werknemers is verplicht voor
degenen, die in loondienst of op oproepbasis werken, mits de baan tenminste 15
kalenderdagen heeft geduurd en de persoon tenminste een bepaald bedrag heeft
verdiend. De betaling van de ziekengelduitkering geschiedt door de werkgever.
Soorten uitkeringen: uit de ziekenfondsverzekering van de werknemers worden 4
types uitkeringen uitbetaald:
• ziekengeld
• de verzorging van een naast familielid
• financiële hulp tijdens zwanger- en moederschap
• uitkeringen bij moederschap
- terwijl uit de ziekenfondsverzekering van ondernemers (die vrijwillig
• ziekengeld
participeren) 2 types uitkeringen worden uitbetaald:
• uitkeringen bij moederschap
De hoogte van de uitkeringen: de uitkeringen uit de
arbeidsongeschiktheidsverzekering worden berekend op met behulp van het aantal
dagen eneen bepaald percentueel tarief. Die tarieven zijn:
• bij de verzorging van een naast familielid: 60%
• ziekengeld:
- 60 % voor de 15de tot 30ste kalenderdag van de arbeidsongeschiktheid
- 66 % voor de 31ste-60ste kalenderdag van de arbeidsongeschiktheid
- 72 % vanaf 61ste kalenderdag van de arbeidsongeschiktheid
• uitkeringen bij moederschap: 70%
21

) Werkloosheidsuitkeringen
Soorten uitkeringen: waarvoor dient deze uitkering? Voor wat betreft de
werkloosheidsuitkeringen is bepaald:
• voor de materiële beveiliging gegeven naar de werk aanvrager en
andere kosten in verband met de recht op werk
• voor de administratieve onkosten van het werkbureau
Wie is de premiebetaler: de premie is door werkgevers, werknemers en
ondernemers betaalt bij het betalen van de pensioensverzekering.
c) De pensioensverzekering
In de volgende hoofdstuk 3 zal ik bezig zijn met de beschrijving van het
pensioenstelsel in het algemeen, verder houd ik me bezig met de basis informatie
over het pensioenstelsel in de Tsjechische republiek en Nederland en de soorten en
de hoogte van de premiebetaling in beide landen.
3.3.2 Staats- sociale ondersteuningsysteem
Dit systeem regelt sociale situaties waarbij het efficiënt is om een gezin te
ondersteunen, bijv. bij een geboorte van een kind en vervolgens bij zijn opvoeding en
dergelijke. We kunnen hier een door de staat geregeld en georganiseerd solidariteit
zien vooral van de hoogverdienenden voor laagverdienenden.
Soorten uitkeringen: is een pakket van uitkeringen, die vanuit dit budget uitbetaald
worden en die door de staat gebruikt wordt om de voedingskosten en andere
persoonlijke basisnoodzaken van de kinderen en families te bedekken. Tussen deze
uitkeringen behoren:
aannemen:
a) De uitkeringen voor kinderen – kan drie vormen van de uitkering
• Kinderbijslag: met de kinderbijslag betaalt de overheid mee
aan de kosten die horen bij de opvoeding van een kind.
22

• Sociale bijslag: De sociale bijslag helpt de families met lager
inkomen om hun kosten te dekken en om die bevestiging van
behoeften van hun kinderen te geven.
• De uitkeringen van de voogdijpolis: is een verzekering die is
bepaald voor de voogden van kinderen en die financieel
ondersteunt als de ouders iets overkomt. ‘De verzekering
keert uit als beide ouders overlijden en de kinderen naar een
voogd gaan. De uitkering van de voogdijpolis loopt meestal
door tot de 18e verjaardag van het kind‘. 6
b) Toeslag Chronisch Zieken en Gehandicapten – op de uitkering heeft
een ouder recht, als hij gedurende een hele kalendermaand voor een kind van 4 tot 7
jaar oud zorgt, indien het kind langdurende gehandicapt of chronisch ziek is.
c) Uitkering voor wonen –helpt met het dekken van de woonkosten voor
de families of een persoon met een laag inkomen.
d) Gezinsbijslagen ( Kraamgeld en Begrafenisuitkering ) –
- kraamgeld is een eenmalige uitkering die bijdraagt in de kosten bij de
geboorte van een kind;
- uitkering voor begrafeniskosten - meestal wordt dat bedrag uitbetaald
aan diegene die de kosten heeft gemaakt.
3.3.3 Sociale hulp
Dit systeem helpt mensen in moeilijke sociale situaties met betrekking tot
materiele en sociale nood maw met situaties die de mensen zelf of zelfs met de hulp
van eigen familie niet kunnen oplossen. Sociale hulp is aan de burgers gericht, wie
6 Zie : http://www.fx.nl/voogdijverzekering/ ( 15.11.2009)
23

zich in deze noodstand bevinden. Dit voorziet de mensen van hun noodzakelijke
behoeften.
3.3.4 Zorgverzekeringswet ( Gezondheidsverzekering)
Wat wordt er betaald: de gezondheidsverzekering is bedoeld als kostendekking voor
de gezondheidszorg, en is gebaseerd op het systeem dat de gezondheidszorg gratis
is. Noodzakelijke medische zorg, geneesmiddelen en sanitair materiaal worden
volledig vergoed. Voor enkele geneesmiddelen en vormen van zorg moeten de
patiënten bijbetalen, andere worden volledig betaald door de verzekering. De
voorzieningen die de wettelijke gezondheidszorg biedt zijn ruim.
Dingen die eronder vallen zijn bijvoorbeeld ambulant en geneeskundige zorg,
vaardigheids- en reddingswezen, preventieve zorg, het verstrekken van de
geneesmiddelen, middelen van de gezondheidstechniek en producten voor
tandartsen, badplaatszorg en zorg in de bekwame kindersanatoria en
gezondheidsoorden, het vervoer van zieken, onderzoek van een verzekerde die in
overleden en sectie op de overledene (het vervoer inbegrepen) enz.
In de Tsjechische republiek is er een vastgestelde belasting ter hoogte van 30
kronen ingevoerd met als doel verspilling en overschrijding van de vraag naar
gezondheidszorg te beperken. Iedere keer dat de verzekerde gebruik maakt van de
gezondheidszorg moet hij daarvoor deze symbolische belasting betalen. De belasting
wordt betaald voor doktersbezoek, geneesmiddelen, verblijf in het ziekenhuis en
reddingsoperaties.
Het is verplicht om de gezondheidsverzekering te betalen. Als we de
gezondheidsverzekering niet betalen (of als er niet door iemand anders betaald wordt
- door werkgever, staat), zijn we niet uit het register weggehaald, maar wordt de
schuld groter.
De hoogte van de premie: Vanaf 1.1.2008 heeft er geen verandering in de hoogte
van het minimale loon plaatsgevonden, dus de bestaande hoogte van de basis
opmeting blijft 8000 kronen. De hoogte van de premie is 13,5% van de basis
opmeting. De minimale maandelijkse premie voor de gezondheidsverzekering voor de
mensen zonder belastbaar inkomen is dus steeds 1080 kronen .
24

De basis opmeting voor de werknemers is het bruto loon. De werknemer
betaald er 4,5% van. De andere 9% wordt door de werkgever betaald, als een
bijkomende last bij de bruto loon. Voor een werknemer draagt de werkgever 13,5%
van de basis opmeting af. Van de totale premie wordt dus een derde op het loon van
de werknemer ingehouden (ook zonder zijn toestemming) en het andere twee derde
deel wordt door de werkgever betaald.
1590 kronen.
677 kronen.
Voor ondernemers bedraagt de maandelijkse basis premie voor de verzekering
De verzekering die door de staat wordt betaald heeft een minimale hoogte van
In het geval van de gezondheidsverzekering in de Tsjechische republiek
kunnen we tussen de wettelijk verplichte verzekering en commerciële verzekering
onderscheiden. Waar de wettelijk verplichte gezondheidsverzekering door iedere
wettelijke betaler aan de verzekeringsmaatschappij moet worden betaald, heeft de
burger bij de commerciële verzekering de keuze of hij deze wel of niet al wil sluiten.
Het basisverschil tussen deze twee verzekeringsvormen is dus de vrijwilligheid van
het afsluiten ervan. De verzekeringen dekken geen ziektekosten die gemaakt worden
in de buitenland.
De gezondheidsverzekering kunnen we dus in twee basis categorieën
onderverdelen:
• wettelijk verplichte verzekering (openbare verzekering)
• commerciële verzekering (privé verzekering)
3.3.4.1 Wat is de Wettelijk verplichte verzekering?
Het recht op de kostenloze gezondheidszorg (hetzelfde als de plicht om
verzekerd te worden) is in de Tsjechische republiek wettelijk bepaald – de wet van de
openbare gezondheidsverzekering. Een klant kan tegenwoordig uit twaalf
verzekeringsmaatschappijen kiezen, hierdoor wordt de basis gezondheidszorg uit de
wettelijke gezondheidsverzekering betaald.
25

De wet van de openbare gezondheidsverzekering stelt precies het werkgebied
van de verzekeringsmaatschappijen vast en bepaalt wat wel en wat niet uit de
gezondheidsverzekering betaald kan worden. Men is wettelijk verplicht om verzekerd
te zijn; dit betekent dat de gezondheidsverzekering door elke wettelijk betaler moet
worden verzekerd. De wettelijke betaler is:
• een verzekerde, dit is een werknemer in de loondienst – de premie wordt door
een werknemer betaald en is op zijn loon ingehouden - of de ondernemer,
iemand die op de beroepsvergunning werkt, hij betaalt de verzekering zelf;
• een werkgever;
• staat – In de wettelijk bepaalde voorwaarden wordt de premie voor enkele
bevolkingsgroepen door de staat betaald. Het gaat bijv. over onverzorgde
kinderen, gepensioneerden, ontvangers van de kinderbijslag, moeders met
zwangerschapsverlof, werkzoekenden die geregistreerd bij het arbeidsbureau,
mensen in de gevangenis en anderen;
• mensen zonder belastbaar inkomen – het gaat bijv. over huisvrouwen,
studenten wie na de afloop van zijn studies niet rechtstreeks gaan werken of
die niet met ondernemen te beginnen en enz.
3.3.4.2 De commerciële verzekering
De commerciële verzekering is het commerciële product dat aangeboden wordt
door de verzekeringsmaatschappijen. Met de hulp van de privé
gezondheidsverzekering heeft de klant de mogelijkheid om zich tegen het risico van
het loonverlies te verzekeren, wat in het geval van ongeval of ziekte kan gebeuren.
Het is dus de bedoeling dat de verzekeringsmaatschappij datgene uitbetaalt dat
volgens contract is vastgelegd. Dti kan bijvoorbeeld zijn in geval van ziekte of ongeval,
of wanneer de werknemer de arbeidsongeschiktheid raakt of als hij in het ziekenhuis
moet verblijven. In de Tsjechische republiek wordt de commerciële
gezondheidsverzekering sinds 1996 aangeboden. Toen begon de Tsjechische
Verzekeringsmaatschappij, Inc. (Česká pojišťovna ) als de eerste deze verzekering
aan te bieden.
26

3.4 Sociale zekerheid in Nederland – hoe werkt het systeem?
Sinds de jaren vijftig is in Nederland een uitgebreid stelsel van sociale
zekerheid opgebouwd en daarnaast zijn er in de loop van tijd diverse aanvullende
regelingen ontstaan. Zo zijn ook bedrijfstaksgewijs pensioenfondsen opgericht. Dit
stelsel waarborgt een inkomen voor de werknemer of de ondernemer en zijn
nabestaanden in geval van ziekte, werkloosheid, ouderdom, overlijden of invaliditeit.
De Nederlandse sociale politiek wordt aangestuurd door het Ministerie van
Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) die samenwerkt met Raad voor Werk en
Inkomen (RWI). ‘De Raad voor Werk en Inkomen is een overlegorgaan van
werkgevers, werknemers en gemeenten. De Raad doet voorstellen aan het ministerie
van SZW op het gebied van werk en inkomen. Het doel hiervan is de arbeids- en re-
integratiemarkt beter te laten functioneren‘. 7
De taken van SZW liggen in de volgende vijf gebieden: Werkgelegenheid en
arbeidsmarkt, Sociale zekerheid, Inkomens, Arbeidsverhoudingen en
Arbeidsomstandigheden. ‘Het ministerie van SZW bevordert dat
uitkeringsgerechtigden zo snel mogelijk opnieuw zelfstandig kunnen voorzien in hun
bestaan. Voor mensen die niet in staat zijn om door werk in hun eigen onderhoud te
voorzien en voor mensen die de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt,
waarborgt SZW een inkomen‘. 8
Het stelsel van sociale zekerheid in Nederland staat op vier pijlers:
• privévoorzieningen
• regelingen voor ondernemingen
• bedrijfstakregelingen
• wettelijke regelingen
De sociale zekerheid zoals ze die in Nederland kennen is in een groot aantal
wetten, besluiten en uitkeringen vastgesteld (zie Tabel 5). De regelingen zijn onder te
verdelen in verschillende categorieën: Sociale zekerheid in Nederland bestaat dus uit
7 http://www.regering.nl/Begrippenlijst/R/Raad_voor_Werk_en_Inkomen_RWI (16.10.2009)
8
http://home.szw.nl/index.cfm?menu_item_id=13722&rubriek_id=391817&rubriek_item=39183
8&hoofdmenu_item_id=13825 (18.10.2009)
27

sociale verzekeringen en sociale voorzieningen (zie Tabel 6) . Wat is het verschil
tussen deze twee categorieën?
Het verschil ligt vooral in de wijze van financiering: voor sociale verzekeringen
wordt premie geheven, ze worden dus gefinancierd door inkomensafhankelijke
premies en belastingen, terwijl sociale voorzieningen uit algemene middelen worden
betaald, deze worden dus uitsluitend gefinancierd door belastingen. De
werknemerslasten bestaan uit de loonheffing en de premiewerknemersverzekeringen.
De loonheffing is belasting over het loon en premie voor de volksverzekering. Deze
belastinginkomsten gaan onder andere naar de Algemene Ouderdomswet (AOW).
Voor een beter begrip van de verschillende regelingen op het gebied van de
sociale zekerheid zijn sociale verzekeringen weer onderscheiden in de twee
categorieën . Één van Nederlandse publiekrechtelijke verzekeringen zijn de
volksverzekeringen – ook wel de sociale verzekeringen genoemd. Iedereen, wie
inkomsten van het Nederlandse gebied heeft, moet een lid zijn van het Nederlandse
sociale systeem, bekend onder de naam Volksverzekeringen. De andere categorie
wordt aangegeven met de term werknemersverzekeringen.
Deze twee verzekeringen samen worden de sociale verzekeringen genoemd.
Een belangrijk kenmerk van de Nederlandse sociale verzekeringen is het verplichte
karakter ervan. Zowel voor de werknemer als de werkgever is dit van groot belang.
In alle delen van sociale verzekeringen in Nederland houdt de Inspectie Werk
en Inkomen (IWI) ‘toezicht op de uitvoeringsorganisaties die de sociale
verzekeringswetten uitvoeren en op de gemeenten die verantwoordelijk zijn voor de
uitvoering van wetgeving op het terrein van de sociale voorzieningen. De inspectie
vervult een oog- en oorfunctie voor de minister van SZW. Zij brengt aan de minister
haar oordelen uit en legt aan de minister verantwoording af.
De minister kan de inspectie sturen, behoudens op de inhoud van het toezicht.
Het toezicht is signalerend van aard; de inspectie heeft geen
interventiemogelijkheden.‘ 9 Daarvoor houdt de IWI ook toezicht op de volgende
organisaties, die door met het systeem van verzekeringen en voorzieningen met
elkaar te maken hebben en op de andere organisaties, die in het algemeen iets te
maken hebben met de sociale zekerheid. De IWI kijkt verder ook naar de wijze
waarop CWI, UWV en de SVB met elkaar en met gemeenten samenwerken bij de
9 Zie: http://www.iwiweb.nl/ ( 4.10.2009)
28

uitvoering van de aan hen opgedragen taken en in de laatste plaats let zij op de
certificerende en keurende instanties op het terrein van arbeidsomstandigheden.
• Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) - is de eerste
instantie waar mensen terecht kunnen wanneer ze werkloos raken. ‘UWV
beoordeelt het recht op een uitkering bij werkloosheid, ziekte en
arbeidsongeschiktheid. Het UWV voert onder andere uit:
- de Ziektewet (ZW)
- de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA)
- en de Algemene wet bijzondere ziektekosten (AWBZ) ‘ 10
• Centrale organisatie werk en inkomen (CWI) - Vanaf 1 januari 2009 is het
CWI opgegaan in het UWV WERKbedrijf, ‘die een onderdeel van UWV is en
heeft tot taak mensen zo snel mogelijk terug te leiden naar werk en te zorgen
dat uitkeringsverstrekking mogelijk wordt, indien nodig.‘ 11 Maar in de
paragrafen wordt de benaming CWI echter nog regelmatig gevoerd.
• Gemeenten - ‘uitvoering van de taken, opgedragen aan gemeenten bij of
krachtens de Wet werk en bijstand (WWB) of enige andere wet die in
medebewind met de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW)
wordt uitgevoerd, zoals de Wet sociale werkvoorziening. ‘ 12
• Sociale Verzekeringsbank (SVB) - deze bank is door de wet in 1901 opgericht
en is de oudste in het land. Zijn taak is de wetgeving betreffende sociale
controle na te leven. Tot die tijd werd deze controle alleen door de wetgevers
uitgevoerd.
Tegenwoordig beoordeelt de bank het recht op een uitkering en verstrekt
zij uitkeringen op het gebied van de zogenaamde volks (algemene)
verzekering, waar alle inwoners in de land aanspraak kunnen maken. Ook
10 Zie: http://www.iwiweb.nl/ ( 8.11.2009)
11 Zie: http://www.iwiweb.nl/ ( 8.11.2009)
12 Zie: http://www.iwiweb.nl/ ( 10.11.2009)
29

etaalt zij het ouderdoms-, weduwe- en wezenpensioen uit, evenals de
bijslagen voor kinderen, zoals
- de Algemene kinderbijslagwet (AKW)
- Algemene ouderdomswet (AOW)
- de Algemene nabestaandenwet (Anw)
Daarnaast voert de SVB enkele andere regelingen uit. De bank is geen
deel van het ministerie en is niet afhankelijk op de Ministerie van de sociale
zaken (SZW), maar de minister houdt wel toezicht op de activiteiten van de
SVB. Deze instantie is benoemd door de regering en ze voert de wetgeving uit
zoals deze is bepaald door de Parlement.
• Stichting Inlichtingenbureau Gemeenten (IB) - ‘is in 2001 opgericht door
het Ministerie van SZW en heeft als doel: het ondersteunen van gemeenten bij
de rechtmatigheidscontrole op bijstandsuitkeringen en bevorderen van samen-
werking tussen de verschillende uitvoeringsorganisaties op het terrein van de
sociale zekerheid. In het kader daarvan worden de taken van het IB steeds
verder uitgebreid. ‘ 13
• Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen (BKWI) - werkt in opdracht
van het ministerie van SZW voor alle uitvoeringsorganisaties, ook wel
ketenpartners genoemd ( bijv. UWV,SVB, RWI, de gemeentelijke sociale
diensten enz.) in de sociale zekerheid op het terrein van werk en inkomen. ‘Het
BKWI is onder meer verantwoordelijk voor Suwinet-Inkijk, een systeem
waarmee ketenpartners relevante clientgegevens uitwisselen. ‘ 14 Het BKWI
realiseert en beheert deze zogeheten Suwi-organisaties die zich onder andere
bezighoudt met voorzieningen (diensten en producten) op het gebied van
gegevensuitwisseling. ‘ Dit stelt deze organisaties in staat om hun wettelijke
13 Zie: http://www.regelingen-voorzieningen.nl/RenV/data/3/341-32.pdf (12.11.2009)
14 Zie: http://www.jobcircle.nl/wiki/category/term/4564 (24.11.2009)
30

15 Zie:
taken beter uit te voeren. Veranderingen bij de ene Suwipartij zijn al gauw van
invloed op andere Suwi-partners. ‘ 15
• Raad voor Werk en Inkomen (RWI)- is het overlegorgaan en
expertisecentrum van werkgevers, werknemers en gemeenten. De RWI doet
onderzoek naar en geeft voorstellen aan de regering en andere partijen over
het brede terrein van werk en inkomen. Het doel van deze adviezen is het
bevorderen van een goed functionerende arbeids – en re-integratiemarkt.
• Sociaal-Economische Raad (SER) - ‘Een van de taken van de SER is het
adviseren aan regering en parlement over belangrijke onderwerpen in het
sociaal-economisch beleid. Een andere taak van de SER is het toezicht op de
product- en bedrijfschappen (PBO’s). Dit zijn publiekrechtelijke organisaties van
ondernemers en werknemers rondom een bepaald product of in een bepaalde
bedrijfstak. Ook voert de SER bestuurlijke en toezichthoudende taken uit. In de
SER werken onafhankelijke kroonleden, werkgevers en werknemers samen. ‘ 16
• De Nederlandsche Bank (DNB) - de centrale bank van Nederland is een
naamloze vennootschap die deels als zelfstandig bestuursorgaan opereert en
ook deel uitmaakt van het Europees Stelsel van Centrale Banken (ESCB) en is
verantwoordelijk voor het bewaken van de financiële stabiliteit in Nederland.
Drie zaken zijn daarbij van belang: lage inflatie, veilig betalingsverkeer en
soliditeit en integriteit van financiële instellingen.
• Autoriteit Financiële Markten (AFM) - houdt toezicht op het gedrag van
ondernemingen (dwz. financiële dienstverleners, beurzen, bemiddelaars,
accountants), die actief zijn in de financiële markten (bijv. sparen, lenen,
beleggen, pensioenen en verzekeren).
http://www.furore.com/Referenties/Bureau_Keteninformatisering_Werk_en_Inkomen_(BKWI)
(20.11.2009)
16 Zie: http://www.ser.nl/nl/taken.aspx (28.10.2009)
31

• Certificatie- en keuringsinstellingen op het terrein van
arbeidsomstandigheden
• College voor de toelating van bestrijdingsmiddelen
Wat zijn de belangrijkste sociale uitkeringen? (Zie tabel 4) In volgende
hoofdstukken behandel ik verschillende soorten uitkeringen: sociale
volksverzekeringen, sociale voorzieningen en sociale werknemersverzekeringen.
Tabel 4
Bron: http://www.vant-zelfde.nl/PZ_bestanden/Sociale%20stelsel.doc (19.11.2009)
3.4.1 Sociale verzekeringen
De meeste onderdelen die onder de volksverzekering in Nederland vallen,
worden door de Socialeverzekeringsbank (SVB) behandeld (zie Tabel 4) terwijl de
uitvoering van de werknemersverzekeringen is opgedragen aan de
Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). Beide instituten zijn op
dezelfde manier als andere instellingen ondergeschikt aan de Inspectie Werk en
Inkomen (IWI).
32

3.4.1.1. Volksverzekeringen
Volksverzekeringen zijn in Nederland een verplichte, publiekrechtelijke
verzekering. Volksverzekeringen hebben betrekking op iedere ingezetene van
Nederland; hij wordt aangeduid als de "verzekerde". Ook als men niet in Nederland
woont, maar daar wel werkt en onder de loonbelasting valt is in Nederland verplicht
verzekerd. ‘De volksverzekeringen worden voornamelijk gefinancierd door de
zogenoemde premie volksverzekeringen en rijksbijdragen afkomstig uit de
zogenoemde algemene middelen (algemene belastingopbrengst). De premies zijn
verschuldigd door de verzekerde en is afhankelijk van de hoogte van het inkomen van
de verzekerde en gemaximeerd tot een bepaald inkomen (boven een vastgestelde
grens is geen premie verschuldigd). ‘ 17
Dit bedrag wordt jaarlijks aangepast, evenals de tarieven voor de premies.
In Nederland bestaan de volgende volksverzekeringen:
• Algemene Ouderdomswet (AOW) – is de belangrijkste regeling voor
ouderen. AOW is het verplichte en collectieve ouderdomspensioen en de AOW
vormt de eerste pijler van Nederlandse pensioen systeem. In Nederland wordt
hiervoor middels de loonheffing 17,90% op loon van medewerker ingehouden
(over een premie-inkomen van maximaal € 31.589).
Met AOW regeling zal ik in de volgende hoofdstuk 3 meer bezig zijn,
onder andere met de beschrijving van het pensioenstelsel in het algemeen,
verder besteed ik daar aandacht aan de basis informatie over het
pensioenstelsel in de Tsjechische republiek en Nederland.
• Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) - deze verplichte,
collectieve ziektekostenverzekering wet heeft tot doel de gehele bevolking te
verzekeren tegen het risico van bijzondere ziektekosten, die niet via de
zorgverzekering (Zvw) gedekt zijn, zoals langdurige verpleging, persoonlijke
verzorging, verblijf in een verpleeghuis of instelling voor gehandicapten enz.
Via de AWBZ wordt zorg verleend aan mensen, die vanwege een
aandoening of beperking niet (meer) thuis kunnen wonen of mensen die hulp
bij de dagelijkse verzorging nodig hebben. De AWBZ wordt uitgevoerd door de
17 Zie : http://nl.wikipedia.org/wiki/Sociale_premies ( 13.10.2009)
33

zorgverzekeraars. Een verzekerde is verzekerd voor de AWBZ bij dezelfde
zorgverzekeraar als waar hij verzekerd is voor de Zorgverzekeringswet (Zvw).
In Nederland wordt hiervoor middels de loonheffing 12,15% op loon van
medewerker ingehouden (over een premie-inkomen van maximaal € 31.589).
• Algemene nabestaandenwet (Anw of ANW) - is een wet in Nederland, die
tot de zogeheten volksverzekeringen behoort en die het recht regelt op een
uitkering voor nabestaanden, dwz. de weduwe of weduwnaar (partner en/of
kinderen) van een overledene. De Anw is in 1996 in de plaats gekomen van de
Algemene Weduwen- en Wezenwet (AWW).
De Anw-premie is een vast percentage van het inkomen en evenals de
andere volksverzekeringen wordt hiervoor middels de loonheffing 1,10% op
loon van medewerker ingehouden (over een premie-inkomen van maximaal €
31.589). De Anw loopt na het 65ste jaar door.
• en Algemene Kinderbijslagwet (AKW) – vroeger was de kinderbijslag enkel
bedoeld voor specifieke groepen, zoals groepen met een lager inkomen.
Tegenwoordig hebben ouders of verzorgers van eigen kinderen, stief – en
pleegkinderen tot 18 jaar recht op kinderbijslag.
Het recht op kinderbijslag voor kinderen onder de 16 jaar geldt wanneer
zij tot het huishouden van de verzekerde behoren. Voor kinderen van 16 en 17
jaar geldt de voorwaarde dat ze onderwijsvolgend, arbeidsongeschikt of
werkloos zijn. Kinderbijslag wordt gefinancierd uit de algemene middelen.de
voorwaarde dat ze onderwijsvolgend, arbeidsongeschikt of werkloos zijn.
Kinderbijslag wordt gefinancierd uit de algemene middelen.
‘In tegenstelling tot de andere volksverzekeringen is de verzekerde voor
de AKW echter geen premies verschuldigd en om die reden wordt de AKW ook
wel tot de zogenoemde sociale voorzieningen gerekend‘. 18
18 Zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Volksverzekering (19.11.2009)
34

3.4.1.2 Werknemersverzekeringen
Werknemersverzekeringen is één van de twee categorieën van Nederlandse
publiekrechtelijke verzekeringen. De verzekeringen zijn per wet geregeld en gelden
uitsluitend voor werknemers. Ze worden gefinancierd door de premies
werknemersverzekeringen en keren uit ingeval van onvrijwillige werkloosheid en
arbeidsongeschiktheid. De premies voor de werknemersverzekeringen zijn
verschuldigd door de werkgever; zij houden de premies in op het brutoloon en dragen
deze middels een gecombineerde loonaangifte af aan de belastingdienst, maar deze
verplichting geldt alleen in de situatie waarbij de medewerker verplicht verzekerd is.
‘De premies zijn afhankelijk van de hoogte van het loon van de werknemer en
gemaximeerd tot een bepaald loon (boven een bepaald loon zijn geen premies
verschuldigd). Voor sommige van deze verzekeringen geldt een zogenoemde
franchise, dat is een deel van het loon waarover geen premies verschuldigd is‘. 19
Premie voor de Ziektewet worden algemeen niet apart betaald. Deze premie is
namelijk opgenomen in de premies voor de WW. De afgelopen jaren is de
beroepsbevolking(werkenden en werklozen) sterker gegroeit dan de bevolking. Dit
komt onder andere doordat meer vrouwen op zoek gingen naar werk. Verder zijn de
regels voor arbeidsongeschiktheid enorm aangescherpt. En zo zijn de eisen van nog
veel meer uitkeringen strenger geworden. 20
In Nederland bestaan de volgende werknemersverzekeringen:
• Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA): deze wet is op 29
december 2005 in werking getreden en is in de plaats gekomen van de Wet op
de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) – De WAO blijft bestaan voor
werknemers die voor 1 januari 2004 arbeidsongeschikt zijn geworden. De WIA
is een werknemersverzekering en biedt een inkomensvoorziening ingeval van
langdurige arbeidsongeschiktheid na een wachttijd van 104 weken. De wet
regelt een uitkering voor de werknemer die arbeidsongeschiktheid is geworden
en door ziekte of gebrek minder kan verdienen dan toen hij nog gezond was.
Om een WIA – uitkering te krijgen moet het verschil minstens 35% zijn. De
basispremie WAO/WIA wordt betaalt door de werkgever. Er zijn minimum – en
19 Zie : http://nl.wikipedia.org/wiki/Sociale_premies (16.11.2009)
20 Zie: http://economiemeijer1973.blogspot.com/2009/10/participeren.html (23.11.2009)
35

maximumpremies. Er is een maximum aan het loonbedrag waarover de
werkgever premie moet betalen (5,65 – 7,39% bij vijf-daagse werkweek over
ten hoogste € 177,03 per dag).
• Werkloosheidswet (WW) – biedt werknemers een verzekering tegen de
financiële gevolgen van werkloosheid. Verder geeft de wet aan werknemers,
van wie de werkgever het verschuldigde loon niet kan betalen, recht op
vergoeding van achterstallig loon. 21
De werkgever betaalt wel WW-premie, de werknemer niet. De WW is er
voor mensen die onvrijwillig werkloos zijn geworden. De laatste jaren worden
de verplichtingen waaraan voldaan een stuk strenger geworden, zoals:
Inschrijven bij het CWI verplicht
Direct melding bij het CWI om een WW-uitkering aanvragen
Actief solliciteren
Passende arbeid moet geaccepteerd worden
De werkeloosheid mag niet verwijtbaar zijn 22
• en Ziektewet (ZW) - de ZW voorziet in een inkomensvoorziening ingeval van
arbeidsongeschiktheid en regelt dat werknemers die door ziekte, gebrek,
zwangerschap of bevalling niet kunnen werken, recht hebben op een uitkering.
De maximale duur van de ZW- uitkering is 104 weken. Dit is de wachttijd voor
de WIA. Na afloop van de ZW- uitkering kan de werknemer recht hebben op
een WIA – uitkering. Deze moet hij 13 weken voor het einde van de wachttijd
aanvragen bij het UWV.
Per 1 maart 1996 werd de Nederlandse Ziektewet geprivatiseerd met de
invoering van de Wet uitbreiding loondoorbetalingsverplichting bij ziekte
(Wulbz). De Wulbz verplichtte de werkgever om bij ziekte van een werknemer
gedurende maximaal 52 weken 70% van het loon door te betalen.
Op 1 januari 2004 werd de Wulbz aangepast door middel van de Wet
21 De kleine gids voor de Nederlandse Sociale Zekerheid. Kluwer Deventer, 2009. p. 110
22 Zie. http://www.mee-og.nl/index.php/id_pagina/4452/werkloosheidwet-ww.html
( 21.11.2009 )
36

verlenging loondoorbetalingsverplichting bij ziekte (Wvlbz of VLZ). Met de VLZ
is de periode van loondoorbetaling verlengd tot 104 weken of 2 jaar; een aantal
andere bepalingen in de Wulbz veranderde eveneens.
Vanaf 2004 gelden de Wulbz en de VLZ en is hiermee geregeld dat een
werkgever bij ziekte van een werknemer het loon gedurende twee jaar (104
weken) moet doorbetalen. In een beperkt aantal situaties hoeft de werkgever
het loon niet door te betalen. In die situaties krijgt een werknemer (een deel
van) zijn loon via de Ziektewet. De Ziektewet bestaat dus nog steeds - naast de
Wulbz en de VLZ - maar alleen als vangnetvoorziening. De Ziektewet wordt
uitgevoerd door het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). 23
De hoogte van de uitkeringen: de bruto –uitkering ZW, WW, WIA en WAO is 70%
of 75% van het dagloon.
3.4.1.3. Zorgverzekeringswet
Ook de zogenoemde Zorgverzekeringswet is een sociale verzekering. Sinds
2006 is de Zorgverzekeringswet (Zvw) van kracht. Deze is voor iedereen die in
Nederland woont of werkt verplicht. De Zvw wordt veelal niet tot de
volksverzekeringen gerekend. De Zvw is echter feitelijk een volksverzekering omdat
de Zwv een verzekeringsplicht oplegt aan iedereen die van rechtswege AWBZ
verzekerd is, voor het afsluiten van een basispakket. In ieder geval bevat de Zvw de
plicht om een (een privaatrechtelijke schadeverzekering) verzekering voor
ziektekosten af te sluiten. Er is een basispakket aan medische zorg vastgelegd. Het
gaat hierbij met name om medisch gerichte zorg. Dit is bijvoorbeeld zorg door de
huisarts, verpleging in het ziekenhuis, geneesmiddelen en hulpmiddelen. Verder kan
men, naast de zorg die niet in het pakket van de Zvw zit, een aanvullende verzekering
afsluiten. Men kan zelf een zorgverzekeraar kiezen.
De bijdrage wordt geheven bij de werknemer en vervolgens bruto vergoed door
de werkgever. De werkgever is verplicht de premie te vergoeden. De verzekerde
betaalt op twee manieren premie:
23 Zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Loondoorbetaling_bij_ziekte ( 13.11.2009)
37

• Een inkomensafhankelijke bijdrage over loon of uitkering –
Is in 2009 6,9% ( over maximaal € 31 231 per jaar ) van het loon of de uitkering
en wordt door de werkgever of uitkeringinstantie ingehouden.
In Nederland is het verplicht voor de ondernemers om een sociale
verzekering te hebben. De contributies tot het nationale systeem van de
sociale zekerheid zijn bij de inkomsten belastingen inbegrepen. Behalve dat
dragen de ondernemers 4,4% over het belastbaar inkomen aan de
Zorgverzekeringswet af.
• Een nominale premie (een vast bedrag ) – deze nominale premie wordt
jaarlijks door de zorgverzekeraars vastgesteld en verschilt dus per
zorgverzekeraar.
Een belangrijke rol in het systeem van de zorgverzekeringen speelt een
onafhankelijke instantie - het College voor zorgverzekeringen (CVZ) - Deze
instantie moet ervoor zorgen dat iedereen zich voor een betaalbaar basispakket kan
verzekeren en is ook behulpzaam bij de praktische of beleidsmatige uitvoering van
de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ).
‘Het CVZ let er bijvoorbeeld op dat in het basispakket alle noodzakelijk zorg zit en dat
iedereen hiervan op de hoogte is. Dit basispakket is dus bij elke zorgverzekeraar
precies hetzelfde‘. 24
3.4.2 Sociale voorzieningen
Naast de sociale verzekeringen zijn er de sociale voorzieningen. Ze vormen
een aanvulling op de sociale verzekeringen. Wie niet in aanmerking komt voor een
uitkering via een sociale verzekeringswet, of als deze uitkering te laag is om van te
kunnen leven, kan een beroep doen op de sociale voorzieningen. De bekendste
sociale voorziening is de Algemene bijstandswet (ABW). Voor de sociale
voorzieningen hoeft geen premie te worden betaald. Ze worden betaald uit de
algemene middelen (belastingen) en niet uit de premiepot. De uitvoering van ABW is
24 Zie:
http://www.judex.nl/rechtsgebied/uitkeringen_&_sociale_zekerheid/zorgverzekeringswet/artike
len/164/wat-regelt-de-zorgverzekeringswet-(zvw)_.htm ( 14.11.2009 )
38

opgedragen aan de Gemeentelijke Sociale Diensten. 25 De sociale voorzieningen
gelden in de regel voor alle ingezetenen van Nederland. Hieronder vallen de volgende
wetten:
• Wet werk en bijstand (WWB - voorheen ABW) - aan iedere ingezetene die
niet over de middelen beschikt om in de noodzakelijke kosten van het bestaan te
voorzien, wordt volgens de Algemene Bijstandswet een uitkering verleend.
De eigen verantwoordelijkheid om zelf in het bestaan te voorzien staat voorop.
Het zoeken naar betaald werk is daarom verplicht. De WWB wordt uitgevoerd
door de gemeente, die iedere aanvraag voor een uitkering zorgvuldig moet
beoordelen. Wie niet in aanmerking komt voor een uitkering via een sociale
verzekeringswet of sociale voorziening en er ook geen beroep op kan doen, komt
in aanmerking voor bijstand.
• Toeslagenwet (TW)- als iemand arbeidsongeschikt of werkloos wordt is er
mogelijkheid om een uitkering aanvragen. Dat vult een aantal sociale uitkeringen
met een toeslag aan tot het relevante sociaal minimum, als de betrokkene daar
met zijn inkomen onder blijft.
De Toeslagenwet is dus bedoeld om uitkeringen tot het sociaal minimum 26 aan
te vullen. Er is een maximum aan de hoogte van de toeslag.
• Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong) –
geeft recht op een uitkering aan de ingezetene jonggehandicapten die langdurig
arbeidongeschikt zijn en geldt ook voor gehandicapte studenten.
25 Zie: http://www.roosroos.nl/loon/BijlageA.html ( 9.11.2009)
26 Wat houdt het sociaal minimum in? Het sociaal minimum is het bedrag waarvan de
overheid in Nederland vastgesteld heeft dat u dit tenminste nodig heeft om in uw
levensonderhoud te kunnen voorzien. Dit sociaal minimum is overigens niet voor iedereen
hetzelfde. Hoe hoog het sociaal minimum voor u is, hangt onder andere af van uw
gezinssamenstelling. Het bedrag varieert van ongeveer 70% tot 100% van het minimumloon.
– zie:
http://www.judex.nl/rechtsgebied/uitkeringen_&_sociale_zekerheid/toeslagenwet/artikelen/155
/wat-is-de-toeslagenwet-(tw)-precies_.htm ( 15.10.2009)
39

De Wajong wordt door het UWV uitgevoerd en wordt uit de
belastingopbrengsten betaald, er hoeft dus geen premie betaald te worden voor
de Wajong.
• Inkomensvoorziening voor oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte
werkloze werknemers (IOAW) - geldt voor oudere en gedeeltelijk
arbeidsongeschikte werknemers die op of na hun 50ste werkloos worden en gaat
lopen na het einde van hun WW – uitkering. IOAW biedt een inkomensgarantie
en vult het gezinsinkomen aan tot het niveau van het sociaal minimum.
De IOAW wordt net als de WWB uitgevoerd door de gemeente. Het
belangrijkste verschil tussen deze twee uitkeringen is dat er in de IOAW niet
wordt gekeken naar vermogen, maar het inkomen van andere gezinsleden of
partner wordt meegeteld.
• Inkomensvoorziening voor oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte
gewezen zelfstandigen (IOAZ) - is vooral bestemd voor oudere zelfstandigen
tussen de 55 en 65 jaar die niet langer in staat zijn hun bedrijf of beroep uit te
oefenen, omdat de inkomsten daaruit onvoldoende zijn.
IOAZ biedt een inkomensgarantie op het niveau van het sociaal minimum. De
IOAZ wordt net als de WWB en IOAW uitgevoerd door de gemeente. Door de
komst van WIA (in 2006) geldt de IOAZ niet meer voor gedeeltelijk
arbeidsongeschikte zelfstandigen.
40

4 Pensioen
Pensioen is een inkomensuitkering die ingaat op het moment dat men niet meer werkt
doordat men een bepaalde leeftijd heeft bereikt of dat men wegens
arbeidsongeschiktheid niet mee kan werken. Niet alleen is het een inkomensuitkering
voor het moment dat men stopt met werken, Ook maken uitkeringen aan
achterblijvende partners, kinderen en wezen deel uit van een pensioenregeling.
‘Daarnaast kunnen pensioenregelingen bepalingen bevatten voor pensioenopbouw in
speciale gevallen, zoals militaire dienstplicht, zwangerschap een kortstondige
werkloosheid‘. 27
Bij een zuivere pensioenregeling zijn de pensioenaanspraken – het
opgebouwde pensioen – niet belast. Pas als men de pensioenaanspraken krijgt
uitgekeerd, moet er belasting over betalen.
Uit onderzoek van EIM (economisch beleidsonderzoeksbureau en
kenniscentrum bedrijfsleven) blijkt dat de helft van de zelfstandig ondernemers geen
pensioen opbouwt. Het gebrek aan financiële middelen is een belangrijke oorzaak
hiervoor.
4.1 Het pensioenstelsel
De pensioensystemen beïnvloeden de economie van sommige landen in grote
mate. Verplichtstelling 28 in de vorm van pensioenuitbetaling is traditioneel het grootste
punt van de rijksbegroting.
In elke samenleving zoeken mensen manieren waarop ze zich kunnen
verzekeren tijdens hun ouderdom. Eerder fungeerde een soort van sociaal systeem
resp. een sociale verantwoordelijkheid binnen familie. Dat wil zeggen dat jongere
familileden zorgden voor hun ouders en grootouders. Maar die tijd is voorbij doordat
de samenleving zich ontwikkelde, vooral tijdens de industrialisatieperiode. Er zijn
27 http://nl.wikipedia.org/wiki/Pensioen ( 12.10.2009)
28 verplichte uitgaven van het budget, die extern bepaald zijn (bijv. door de wet) en die bij de
planning van het budget effectief niet beïnvloeden kunnen worden. We praten gewoonlijk over
de verplichtstelling in de context van het budget, waar het over bijv. uitbetaling van sociale
verzekering, rente enz. gaat.
41

nieuwe omstandigheden ontstaan: het aantal mensen op het plattenland begon
omlaag te gaan, mensen begonnen meer naar steden te verhuizen en daardoor werd
dit systeem geleidelijk vernietigd. De sociale verantwoordelijkheid werd geleidelijk
over te dragen aan de staat en aan decommerciële systemen van de sociale
zekerheid.
4.1.1 Hoe zien er de Europese pensioenstelsels uit?
In de meeste landen bestaat het pensioenstelsel uit drie verschillende pijlers.
De eerste pijler is veelal de pensioenverzekering, meestal afgeleid van het salaris van
de werknemer. De tweede pijler wordt gevormd door verplicht sparen en de derde
pijler is gebaseerd op sparen in pensioenfondsen op vrijwillige basis. De Europese
Commissie meent dat door de combinatie van deze drie componenten het mogelijk is
bij 40 jaar diensttijd op hun 65e een pensioen van ongeveer 90 procent van de
gemiddelde loon van mensen opleveren.
In ontwikkelingslanden zoals Polen, Hongarije en Tsjechië komt vaak alleen de
eerste en de derde pijler van toepassing. Het zijn landen met een communistische
geschiedenis. Meestaal is er de eerste pijler kwijnend, terwijl in Zuid-Europa is de
eerste pijler dominant. In het kader van de eerste pijler is het gewicht van een politieke
keuze. In de andere landen zijn alle drie pijlers van toepassing.Er zijn echter grote
verschillen in gewicht. In het geval van Nederland zijn de gewichten:
- voor de eerste pijler - ongeveer 50%
- voor de tweede pijler - ongeveer 45% en
- voor de derde pijler - ongeveer 5%
‘De grootte van de tweede pijler wordt bepaald door wetgeving, traditie en beleid van
de sociale partners. Aangezien de derde pijler de minst economisch efficiënte manier
van pensioen opbouwen is, vormt het een restcategorie‘. 29
29 http://nl.wikipedia.org/wiki/Pensioen#Fiscaliteit (18.10.2009)
42

4.1.2 Voor wie is de pensioenuitkering de grootste belasting?
De pensioenstelsels waren tot nu toe gebaseerd op de stevigste eerste pijler;
doorlopend pensioen wordt gefinancierd uit salarissen en arbeidslonen en contributies
van werkgevers. Die waren opgebouwd voor de mensen die geboren zijn aan het
begin van vorige eeuw. Hun productieve leeftijd is beïnvloed door twee oorlogen en
economisch crisis, dus de pensioenstelsels zouden meer geld moeten uitbetalen dan
er is binnengekomen. De staat heeft deze verantwoordelijkheid overgenomen.
4.1.3 Waarom is de pensioenshervorming nu nodig?
Terwijl er vandaag de dag voor ieder persoon van ouder dan 65 jaar (dat is de
pensioengerechtigde leeftijd die in de EU landen normaal is) 4 werkenden zijn, zal
deze verhouding in het jaar 2050 al 1:2 zijn. De pensioenuitgaven, die nu in de EU
landen gemiddeld 10,4 procent van BBP 30 bedragen, zullen volgens de EU
berekening in het jaar 2040 groeien tot 13,6 procent van het BBP. Ook de
looninhouding van werknemers en werkgevers (die de economie vertragen en de
werkloosheid verhogen) kunnen niet ad infinitum verhoogd worden.
4.1.4 Hoe willen de Europese landen de pensioenstelsels
hervormen?
Door verhoging van berekeningen naar budget (werkloon- en salarisinhouding),
door de verkleining van pensioeninkomen en door verhoging van de pensioenleeftijd.
Opdat deze sociaal moeilijk aanvaardbare stappen niet te heftig zullen zijn, legt de
meerderheid van de landen, vanaf het begin van jaren 90 van de vorige eeuw, de
nadruk op de persoonlijke verantwoordelijkheid van de toekomstige bejaarden. Dat
gebeurt door het versterken van de rol van vrijwillige pensioensverzekering.
30 ‘ Brutto Binnenlands Product (BBP, in de internationale bronnen GDP uit het Engelse Gross Domestic
Product) is het totale (geld)waarde van alle in een land geproduceerde goederen (en diensten)
gedurende een bepaalde periode. Deze aanwijzer is er gebuikt in macro-economie om het
productievermogen van de landeneconomie te bepalen. De tijdsperiode is meestal een jaar. ‘ -
http://nl.wikipedia.org/wiki/Bruto_binnenlands_product (18.11.2009)
43

4.1.5 Op welke manier wordt de leeftijd van pensionering
verhoogd?
Behalve dat de leeftijd van vroeger gepensioneerde vrouwen nu gelijk staat aan
die van mannen boven de 65 jaar, wordt er de mogelijkheid om voortijdig met
pensioen te gaan ingetrokken. In de EU ging in het jaar 2001 70 procent van mannen
tussen 60 en 64 jaar voortijdig met pensioen. Ter vergelijking, in Ierland of in Groot
Brittannië bijvoorbeeld bestaat deze mogelijkheid helemaal niet.
4.1.6 Kunnen we een goed functionerend pensioenstelsel
noemen?
Zweden heeft tegenwoordig het meest moderne pensioenmodel (in werking
gesteld in 1995). Behalve de verplichte inhouding van (18,5 procent) zet vier-vijfde
van Zweedse bevolking 2,5 – 4,5 procent van hun loon op een speciale rekening.
Italië, Letland en enkele Aziatische landen hebben zich door dit hervormingsscenario
laten inspireren.
4.1.7 Hoe coördineert de EU de pensioenspolitiek van haar
leden?
De EU acteert op dit gebied alleen als een beschouwer en doet de aanbevelingen. De
EU beschouwt de stelsels van Ierland en Groot-Brittannië (met uitgaven voor de rente
rond vijf procent), Nederland en Luxemburg als langlopende, houdbare stelsels? In
deze landen wint het spaarbestanddeel een groot belang aan.? De EU beveelt van
Griekenland, Spanje en Tsjechische Republiek een hervorming aan.
We horen heel vaak over de drie pijlers van het pensioenstelsel, daarom zal ik
in de volgende hoofdstukken wat meer op deze problematiek ingaan.
4.2 Pijlerstelsel - Wat zijn de drie pijlers?
Wanneer men het heeft over pensioenstelsels – of tegenwoordig of toekomstig
44

– spreekt men over de zogenaamde pijlers,. De pensioenstelsels berusten gewoonlijk
op volgende drie pijlers:
• sociale verzekering
• collectief aanvullend pensioen
• individuele verzekering en sparen
4.2.1 Sociale verzekering - de eerste pijler
Tot de sociale verzekering rekenen we niet alleen pensioenverzekering (rente
uitbetaling), maar ook de sociale ondersteuning (uitkeringen bij moederschap, de
verzorging van een naast familielid enz.) en sociale hulp (biedt hulp in situaties van
sociale of materiële nood)
De eerste pijler is traditioneel gebaseerd op het principe van
verzekeringsbescherming van de burgers. Dit mechanisme wordt in principe gebruikt
door de allerlei bevolkingsgroepen. Deelname aan de sociale verzekering is in de
meeste gevallen verplicht en de financiële dekking wordt door de verplichte
verzekering aan de hand van het inkomen bepaald.
De eerste pijler is een basispensioen en is meestal door de staat geregeld en
gefinancierd door middel van het omslagstelsel - hierdoor kan de doorlopende
uitbetaling worden gefinancierd. De financiering is gebaseerd op de solidariteit tussen
de generaties, de rentes die nu uitbetaald worden zijn uitkeringen die gedaan worden
uit de inkomsten van de actief verdienende burgers van nu. Hun recht op rente zou na
afloop van een bepaalde periode teruggefinancierd moeten worden uit de uitkeringen
van de latere generaties. Zo is men in principe niet afhankelijk van het
uitkeringsvolume, die door een persoon tijdens zijn productieve arbeidsleven werkelijk
uitbetaald wordt. ‘In sommige landen gaat de eerste pijler veel verder dan een
basisinkomen, waardoor de rol van de tweede pijler kleiner is‘. 31
31 http://nl.wikipedia.org/wiki/Pensioen (5.10.2009)
45

4.2.2 Pensioen aanvullende verzekering en individuele
verzekering
Collectief (pensioen) aanvullende verzekering en de andere individuele
verzekering of sparen formeren de tweede en derde pijlers van de pensioenstelsels.
Collectief aanvullende verzekering - de tweede pijler
Meestal gaat het om het vrijwillige systeem van de collectieve verzekering
De tweede pijler bestaat uit het pensioen dat wordt opgebouwd in dienstverband.
De premie wordt betaald door werknemer en werkgever samen. Met andere
woorden - pensioen in de tweede pijler wordt altijd opgebouwd in de relatie
werkgever-werknemer.
‘De tweede pijler wordt gefinancierd door een kapitaaldekkingsstelsel of - veel
minder vaak - een omslagstelsel, of een combinatie van beide. Bij een
kapitaaldekkingsstelsel bouwt een werknemer zijn eigen 'spaarpot' op, waaruit later
het pensioen wordt uitgekeerd. Het doel van de tweede pijler is om, samen met de
eerste pijler, een redelijk inkomen te geven aan ouderen dat is gerelateerd aan het
gedurende het werkzame leven genoten salaris‘. 32
Het woord „aanvullend“ duidt aan, dat deze systemen de rentes aanvullen die
door de eerste pijler verzekerd zijn. Voor deze systemen bestaat geen verplichting. In
enkele landen bestaan natuurlijk de verplichte aanvullende systemen die uit de titel
van de collectieve contracten ingericht zijn.
Indien er voor de sociale verzekering een doorlopende financiering nodig is, is
er voor de pensioen aanvullende verzekering bijna altijd een bepaald geldfonds
opgericht. Dit fonds kan zeer in volume toenemen en vaak veroorzaakt dit een
wezenlijk stimulans van de macro-economische groei, omdat het de belangrijke bron
van de langlopende kapitaal vormt.
4.2.3 Individuele verzekering - de derde pijler
De derde pijler wordt gevormd door de aanvullende vrijwillige verzekering.
Deze commerciële verzekering wordt op initiatief van de burger afgesloten (in de vorm
van individuele levens- of pensioensverzekering bij een commerciële
32 http://nl.wikipedia.org/wiki/Pensioen ( 7.10.2009 )
46

verzekeringsmaatschappij, sparen).
‘Meestal gaat het om commerciële spaarproducten, met of zonder
verzekeringselement, met fiscale concessies en beperkingen. De producten in deze
pijler zijn bedoeld voor reparatie van pensioenbreuken en gaten. Deze ontstaan
bijvoorbeeld door het veranderen van de sector waar men in werkzaam is, verblijf in
het buitenland of niet deelnemen aan het arbeidsproces. Zelfstandigen en
ondernemers zijn volledig aangewezen op pensioenopbouw in de derde pijler. In deze
pijler zijn alle pensioenen kapitaalgedekt en georganiseerd via het beschikbare
premiesysteem. Nationale en internationale waardeoverdracht is in de praktijk vrijwel
niet mogelijk. ‘ 33
4.3 Beschikbare premie regeling ten opzichte van salaris-
diensttijdregeling
De pensioenstelsels kunnen in twee categoriën verdeeld worden te weten de
beschikbare premie regeling en de salaris-diensttijdregeling. Het verschil tussen beide
systemen is groot. Tegenwoordig hebben we in de Tsjechische republiek een
beschikbare premie regeling terwijl in Nederland beide systemen voorkomen.
Wat is het verschil tussen deze twee pensioenstelsels?
4.3.1 Beschikbare premieregeling (defined contribution)
De beschikbare premieregeling is een pensioenregeling, waarbij voor de
werknemer een beschikbare premie wordt vastgesteld, die wordt besteed aan
pensioenopbouw. Anders dan bij de salaris-diensttijdregeling wordt de werknemer
geen vooraf vastgestelde pensioenuitkering in het vooruitzicht gesteld. De
pensioenuitkering is afhankelijk van het rendement van de ingelegde
pensioenpremies, de rentestand op het moment van uitkeren alsmede de rente- en
sterftetafels. De berekeningssystematiek is veelal eenvoudiger voor een beschikbare
premieregeling van voor een salaris-diensttijdregeling.
33 http://nl.wikipedia.org/wiki/Pensioen#Fiscaliteit ( 23.10.2009)
47

4.3.2 Salaris-diensttijdregeling (defined benefit)
De salaris-diensttijdregeling kent een gegarandeerde pensioenuitkering op de
pensioendatum. De in te leggen premies daarentegen zijn gedurende de looptijd
onbekend en afhankelijk van de rente op de kapitaalmarkt en sterftetafels. In
tegenstelling tot het beschikbare premiestelsel zijn de jaarlijkse kosten moeilijk vooraf
in te schatten. De berekeningssystematiek is complexer dan bij de beschikbare
premieregeling.
Sommige pensioenstelsels, bijvoorbeeld in Nederland combineren beschikbare
premie regeling met een salaris-diensttijdregeling. We spreken dan over een
zogenaamd hybride pensioenstelsel. In zulke gevallen is bijvoorbeeld de hoogte van
de deelnemersbijdrage vastgesteld conform de beschikbare premieregeling terwijl de
hoogte van de aanvullende pensioenpremie die door de werkgever betaald wordt
afhankelijk is van het toegezegde pensioen.
4.4 Het financieren van het pensioenstelsel
Er zijn twee pensioen betalingswijzen. De systemen kunnen door
omslagstelsels (PAYG) of door kapitaaldekkingsstelsels gefinancierd worden. In een
omslagstelsel betaalt de huidige generatie werkenden voor de huidige generatie
gepensioneerden, terwijl In een kapitaaldekkingsstelsel wordt pensioen opgespaard.
In Nederland en Tsjechië maken gebruik van het zogenaamde omslagstelsel.
Kort gezegd houdt dat in dat de huidige werknemers de pensioenen financieren van
de huidige gepensioneerden. Als deze werknemers met pensioen zijn, wordt dit weer
gefinancierd door de werknemers die dan in dienst zijn.
4.4.1 Omslagstelsel PAYG (pay-as-you-go)
Het kenmerk van het omslagstelsel is dat de betaalde pensioenpremie direct
uitgekeerd wordt aan de gepensioneerden. Er wordt dus geen reserve opgebouwd.
Dat heeft natuurlijk een paar relevante gevolgen:
48

1. Het omslagstelsel is gebaseerd op vertrouwen in de solidariteit tussen de
generaties (hedendaagse actieve deelnemers financieren de bejaarden met de
bijbedoeling dat ze ook gelijk ondersteuning krijgen van de volgende generatie van de
actieve deelnemers).
2. Het omslagstelsel is dus heel gevoelig voor de gevolgen van de demografische
ontwikkeling en de ontwikkeling van het productieve vermogen van de actieve
deelnemers.
3. Er kan niet gerekend worden met overrente door de kapitaalwinsten, maar aan
de andere kant is het mogelijk om de invloed van inflatie te beteugelen.
Zoals elk systeem, heeft ook dit zijn voor- en nadelen. het omslagstelsel is vandaag
de meest geëigende manier van financieren van de sociale verzekering om de
volgende redenen:
1. De financiering is het meest effectief voor grote pensioenstelsels, wier fonds en
door inflatie en oorlogen gedecimeerd waren.
2. De staat (als de organisator van de sociale verzekering) kan in het geval van
de massieve kapitalisatie van de rentes de beslissende bezitter van de binnenlandse
economie bekomen.
3. Ook bij de start van zo’n plan is het mogelijk direct vanaf het begin de hogere
pensioenen uit te betalen en zijn er geen problemen bij oudere deelnemers, die geen
reserves hebben kunnen vormen. (bij een beschikbare premieregeling zou de
opbouwperiode te kort zijn en daardoor te kostbaar worden).
4. Deze wijze van financieren maakt het bereiken van maatschappelijke doelen
makkelijker.
4.4.2 Kapitaaldekkingsstelsels
Kenmerkend voor het kapitaaldekkingsstelsel is dat er een reserveopbouw
plaatsvindt ter financiering van toekomstige pensioenaanspraken. Bij het
kapitaaldekkingsstelsel is het belang met name het beleggingsrendement en de
hoogte van het kapitaal op pensioendatum.
De typische representanten van de kapitaaldekkingsstelsels zijn al
volgens de naam pensioensfonds.
49

4.5 Huidige stand van het pensioenstelsel
in de Tsjechische republiek
De basis pensioensverzekering en de verhoging van het
arbeidsongeschiktheidspensioen vormen samen met de gezondheidsverzekering een
deel van de sociale beveiliging (sociale verzekering) naar de geest van de wet
nr.582/1991 Sb. Het systeem van de pensioensverzekering in Tsjechië bestaat
tegenwoordig uit twee pijlers. Dit zijn:
• de verplichte basis pensioenverzekering
• de vrijwillige aanvullendepensioensverzekering met de staatsuitkering
4.5.1 De verplichte basis pensioenverzekering
De basis verplichte pijler van het pensioenstelsel bestaat uit een salaris-
diensttijdregeling gebaseerd op het principe van de sociale solidariteit en wiens
financiering doorgaans geschiedt door middel van het omslagstelsel – de PAYG pijler.
De hedendaagse premiebetalers betalen het pensioen van de tegenwoordige
ontvangers. Het is universeel en het verplicht alle economisch-actieve mensen.
Deze rechtbewerking is eenvormig voor alle verzekerden, er zijn geen speciale
belastingschema of iets dergelijks. Alleen op het gebied van organisatie en
administratieve beveiliging komen er bepaalde uitzonderingen voor, bijvoorbeeld bij de
volgende vakgebieden: soldaten, politie, douaniers, brandweermannen.
Uit de eerste pijler worden de ouderdoms-, invaliditeits- en erfenispensioenen
(weduwe-, en wezenpensioenen) verzekerd. Het pensioen uit de basis
pensioenverzekering ontvangt meer dan 99% van de bevolking in de hogere leeftijd
dan de leeftijdsgrens voor het recht op ouderdomspensioen.
Door het snelle vergrijzen van de Tsjechische bevolking (hierdoor daalt het
aantal werkenden dat voor een groter aantal gepensioneerden moet zorgen
behoorlijk) dreigt er het wezenlijke gevaar dat er in de toekomst geen geld meer voor
de pensioenuitbetaling zal zijn. In de komende periode is het dus noodzakelijk om de
nodige hervorming van het hele pensioenstelsel uit te voeren.
50

Uit de eerste pijler (de basis pensioensverzekering) worden de volgende types van
de pensioen uitbetaald:
• ouderdomsrente
• volledig invaliditeitspensioen
• onvolledig invaliditeitspensioen
• weduwepensioen
• wezenspensioen
De hoogte van de uitkeringen: Pensioen bestaat uit twee delen, namelijk:
• een vaste uitkering (bepaald door de vaste som gelijk voor alle types van
pensioen zonder op te letten op de lengte van de verzekeringsperiode en de hoogte
van inkomen) en
• een procentuele uitkering, die uit de lengte van de verzekeringsperiode en de
hoogte van inkomen afgeleid is
4.5.1.1 Wie is de verzekeringsbetaler?
Als een persoon in loondienst is, eventueel met tijdelijk contract, heeft de
werkgever de plicht om in de verzekeringspremie voor de werknemer op het loon van
de werknemer in te houden. Voor de eerste pijler bedraagt de pensioenpremie 28%
van het brutoloon (de werkgever neemt hier voor 21,5% deel aan en de werknemer
6,5%).
De pensioenpremies, die de werknemer betaalt, wordt op zijn loon ingehouden.
De mensen die met een beroepsvergunning werken – dat zijn ondernemers – hebben
een plicht om zelf de verzekering te betalen wanneer hun baan het hoofdinkomen
binnenbrengt. In de wettelijk bepaalde voorwaarden betaalt de staat de verzekering
voor enkele groepen. Het gaat bijvoorbeeld over studenten tot 18 jaar. Na 18 jaar
geldt dit alleen voor de eerste zes jaar van de studie.
Ook geldt het voor de mensen die voor een kind tot 4 jaar zorgen, voor mensen
die een volledig invaliditeitspensioen krijgen, voor werklozen die bij het arbeidsbureau
ingeschreven staan, enz. Het is niet in alle gevallen verplicht om de
pensioensverzekering te betalen. Iedereen die niet tot de bovengenoemde groepen
51

ehoort, kan de pensioensverzekering betalen als hij dat zelf wil.. Bijvoorbeeld
vrouwen in het huishouden die niet voor de kinderen zorgen, werklozen die niet bij het
arbeidsbureau geregistreerd staan, mensen die werken op oproepbasis en nog
anderen.
4.5.2 De vrijwillige aanvullendepensioensverzekering met de
staatsuitkering
De aanvullend vrijwillige pijler bestaat uit een aanvullende pensioenverzekering
met de rijksbijdrage en een ander deel ervan bestaat ook van de private
levensverzekering. Deze verzekeringen zijn vrijwillig en ze zijn bij de private sector
uitgevoerd, met andere woorden deze verzekeringen zijn gebaseerdop een
beschikbare premie en middels kapitaaldekkingsstelsel gefinancierd. De pensioenen
voorkomend uit deze verzekering nemen slechts een klein deel van de
pensioeninkomsten voor hun rekening.
4.5.3 De hedendaagse situatie
Onder invloed van de vergrijzing van de populatie daalt sinds de helft van de
jaren 90 het aantal van de sociale verzekeringsdeelnemers en daarmee ook het
inkomen. Aan de andere kant stijgt het aantal verzekerden, aan wie de rentes
uitbetaald worden. Het komt voor dat de rekeningen van de pensioensverzekering
tekort komen.
De staat heeft tot eind september 2009, 252,5 mld kronen aan bejaarden
uitbetaald, maar zij heeft slechts 235 mld ontvangen. Optimisten verwachten aan het
eind van jaar een tekort van 30 mld op de pensioensrekening. De regering heeft tot
nog toe geen plan, hoe het maandelijkse tekort van gemiddeld 3 mld weggewerkt kan
worden. Het hoogste pensioentekort heeft Tsjechië in het begin van de nieuwe eeuw
meegemaakt, toen heeft het verschil tussen de verkregen verzekeringsbelasting en de
uitbetaalde rentes de grens van 20 mld overgetreden. De regering van Vladimír
52

Špidla 34 heeft de inrichting van het Tsjechische pensioenstelsel wel radicaal opgelost:
zij heeft de pensioensverzekering van 26 naar 28 procent van het brutoloon verhoogd.
Sinds die tijd heeft de pensioensrekening een overschot laten zien, die of voor de
werking van De Tsjechische socialezekerheidsadministratie werden gebruikt, of ze
werden voor de komende jaren gespaard.
Dit jaar heeft het pensioenstekort al in september het record van de jaren 2002
en 2003 overwonnen. In het jaar 2003 heeft de pensioensrekening van Tsjechië een
negatief saldo van 15,5 mld Kronen laten zien, wat overeenkomt met ca. 8,4 percent
van het BBP 35 . Afgelopen september (2009) was voor het pensioenstelsel een zwarte
maand. Eind augustus was al een tekort van 10 mld bereikt, na nog eens dertig dagen
zal het volgens de gegevens van de Ministerie van financiën dubbel zijn verhoogd.
De hedendaagse inrichting van het Tsjechische pensioenstelsel begon in de
jaren 90 te ontstaan, toen de stappen voor gedeeltelijke hervorming allemaal werden
geaccepteerd. De gedeeltelijke hervormingsstappen werden in 1995 voltooid door de
acceptatie van de nieuwe wet van pensioensverzekering. Het hoofddoel van het
accepteren van de nieuwe wet was een poging om het rentesysteem zo te
veranderen, dat het niet in de toekomst (wanneer de demografische ontwikkeling niet
zo voordelig zou zijn) nodig zou zijn om de uitkeringen van de economisch actieve
mensen te verhogen, om het aandeel van de sociale uitgaven uit de BBP te verhogen
en dat er bij de uitbetaalde rentes mogelijk een krappere verhouding tussen loon- en
prijsontwikkeling zou ontstaan.
Sinds 1996 is het systeem van basis pensioensverzekering op deze
grondprincipes gebaseerd:
• sociale solidariteit met een relatief hoge inkomsten nivellering
34 De regering van Vladimír Špidla ontstond na de verkiezing in 2002. De regering heeft de
zegerlijk partij ČSSD opgesteld, met de hulp van KDU-ČSL en US-DEU. Op 12.juli 2002
benoemde Václav Havel, de toenmalige president van Tsjechische republiek, Vladimír Špidla
tot de functie van premier.
35 Het bruto binnenlands product is de totale (geld)waarde van alle in een land
geproduceerde goederen (en diensten) gedurende een bepaalde periode (meestal een jaar).
Meestal wordt met dit begrip het bruto binnenlands product tegen marktprijzen bedoeld. – zie:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Bruto_binnenlands_product (24.10.2009)
53

• omslagstelsel
• onder voorwaarden is het systeem voor alle economisch actieve mensen
verplicht (ook de willekeurige deelname in het systeem is mogelijk)
• het systeem geeft de burgers een compensatie in het geval van ouderdom
(ouderdomspensioen), invaliditeit en dood van de kostwinner (weduwe-,
nabestaanden- en wezenpensioenen)
• de systeem is op basis van beschikbare premie
• het systeem is eenvormig (met een kleine uitzondering voor de ondernemers)
• het systeem is dynamisch (een groot aantal van de constructie elementen van
pensioenuitrekening is jaarlijks aangepast behoudens tot de economische
ontwikkeling, het indexeren van basisopmetingen inbegrepen)
• de staat garandeert het systeem economisch en juridisch
Het meest belangrijk probleem, waartegen de Tsjechische (maar niet alleen de
Tsjechische) maatschappij in de volgende jaren zal moeten vechten, is het fenomeen
van de vergrijzing van de bevolking. Dit fenomeen wordt gekenmerkt door het
stijgende aantal mensen in de hogere leeftijdgroepen wat afhankelijk is van hogere
levensverwachting (gegeven door de sterftedaling) en lagere geboortecijfer. Het is ook
verbonden met de stijgende gemiddelde leeftijd.
Als gevolg van deze nadelige demografische ontwikkeling ontstaat er op
pensioensgebied in Tsjechië een situatie waar het normale, gefinancierde
pensioenstelsel binnenkort zijn functie niet meer kan aanvullen en er zal niet genoeg
geld zijn voor de uitkeringen. Vooral om deze reden is het nodig om het
pensioenstelsel te hervormen.
Over de pensioenshervorming zijn er al langere tijd grote discussies en het is
nodig om te zeggen dat ze meer dan gegrond zijn. Zonder de hervorming zal het
hedendaagse systeem in een tijdspanne van een paar jaar grote problemen van het
staatsbudget opleveren, die vervolgens verder op de burgers van Tsjechië
doorwerken. De politici zijn hier uiteraard mee bezig. Uit onderzoek naar de publieke
mening (gesteld door Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) is de
pensioenshervorming ook voor burgers het belangrijkste hedendaagse onderwerp. En
het gaat ongetwijfeld ook over het grootste sociaaleconomische onderwerp dat nu aan
de orde is, omdat de waarde van alle uitbetaalde rentes in Tsjechië is nu hoger dan
300mld kronen per jaar – dus over 9,5 procent van het BBP.
54

4.5.4 Drie fasen van de pensioenshervorming in Tsjechië
De pensioenshervorming zal in drie fasen uitgevoerd worden. Elke fase is
gemunt op een bepaald onderdeel van het pensioenstelsel. De eerste fase, de
verandering van de parameters van de pensioensverzekering is al goedgekeurd en de
meeste veranderingen zullen vanaf 1 januari 2010 in werking treden. De tweede en
derde fase wachten nog op de goedkeuring.
De voorzieningen voor ouderdom, in het geval van invaliditeit en de dood van
de kostwinner is gefundeerd op het systeem van pensioensverzekering, maar deze
maakt al een paar jaar verandering door. Daarom noemen we de hervorming van het
Tsjechische pensioenstelsel het belangrijkste onderwerp.
4.5.4.1 Waarom is de hervorming nodig?
Het hedendaagse pensioenstelsel kan niet zelf de impact van de
demografische ontwikkeling overleven, vooral omdat
• de gemiddelde leeftijd stijgt
• het aandeel oudere mensen in de totale populatie stijgt (het aandeel van de
mensen ouder dan 60 jaar zal in de komende 50 jaar stijgen van huidige 20% naar
meer dan 35%)
• het aantal gepensioneerden stijgt terwijl gelijktijdig het aantal economisch
actieve mensen daalt
De basis pensioensverzekering is vooral als gevolg van de verwachte demografische
ontwikkeling onmogelijk om langdurig financieel houdbaar te blijven.
4.5.4.2 Hoe zal er de pensioenshervorming in de drie
fasen uitzien?
• De eerste fase – de verandering van de parameterherziening van de basis
pensioensverzekering
55

• De tweede fase – de verandering van het financieren van de basis
pensioensverzekering en privé rentes (pensioen aanvullende verzekering,
levensverzekering)
• De derde fase – de mogelijkheid voor de verzekerden om er gedeeltelijk van
de basis pensioenstelsel naar de privé sector af te komen
In het volgende hoofdstuk zal ik meer gedetailleerd over de enkele fasen van
de pensioenshervorming in Tsjechië spreken en ik zal ook de systemen in andere
Europese landen vergelijken.
4.5.4.3 De eerste fase – introductie van de
parameterherziening
Welke zijn de meest belangrijke veranderingen?
Welke zijn de belangrijkste veranderingen?
A. De verhoging van de pensioensleeftijd en de verlenging van de
verzekeringstijd
Tussen de meest verregaande veranderingen in de eerste fase van de hervorming
behoort de verhoging van de leeftijd voor pensionering en ook de verlenging van de
verzekeringsperiode om de uitkering te krijgen.
Veranderingen: In deze tijd is een van de voorwaarden voor het verkrijgen van het
ouderdomspensioen dat de de verzekering tenminste 25 jaar moet hebben gelopen.
Door het amendement is deze periode van de verzekering geleidelijk verhoogd van 25
naar 35 jaar (bijkomende verzekeringsperiode inbegrepen). Deze limiet is geldig voor
die verzekerden, wie hun pensioensleeftijd na het jaar 2018 bereiken. Er was nog
altijd de mogelijkheid om ouderdomsuitkering te krijgen na een kortere looptijd van de
verzekering, maar deze kortere tijd zal geleidelijk van 15 naar 20 jaar gaan.
Het amendement verhoogt geleidelijk ook de pensioensleeftijd. Bij de verzekerden
geboren na 1968 is de pensioenleeftijd 65 jaar voor mannen en voor de vrouwen met
een kind; 62 als ze tenminste 4 kinderen hadden, 63 als ze 3 kinderen en 64 als ze 2
kinderen hadden.
56

Vergelijking: De pensioenleeftijd van 65 jaar is tegenwoordig de basis
pensioenleeftijd in veel Europese landen. In landen waar de leeftijd lager is, is men
ook bezig om deze leeftijd tot 65 jaar te verhogen. De pensioensleeftijd van 65 jaar
geldt tegenwoordig o.a. in België, Ierland, Finland, Duitsland, Spanje, Nederland,
Portugal en Luxemburg.
B. De annulering van de studieperiode als de bijkomende verzekeringsperiode
De periode dat men gestudeerd heeft aan de middelbare, hogeschool en universiteit
tot 1996 (na de verplichte leerjaren tot het bereiken van 18 jaar is volledig inbegrepen,
na het bereiken van 18 jaar wordt er hoogstens zes jaar meegerekend.
Veranderingen: De studieperiode doorgebracht na 31 december 2009 zal niet in de
bijkomende verzekeringsperiode voor het recht op ouderdomsuitkering meetellen. De
studieperiode gekregen voor deze datum zal verder beoordeeld en uitgerekend
worden volgens de wettelijke regeling die gaat gelden vanaf deze datum.
Vergelijking: De studieperiode is in vele landen niet in de bijkomende
verzekeringsperiode inbegrepen, onder andere niet in Denemarken, Spanje, Frankrijk,
Ierland, IJsland, Italië, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal, Zwitserland,
Finland, Groot Brittannië, Hongarije en Slowakije. Als studeren in buitenlandse
pensioenstelsels inbegrepen is, dan proberen ze het volume van de keuringsperiode
te laten dalen of het volume van zo’n periode te verkleinen, eventueel de periode al na
de extra verzekeringsuitbetaling te keuren en dit alleen in de beperkte volume.
C. Drie stappen van invaliditeit
Tegenwoordig bepaalt de wet wat volledige en wat gedeeltelijke invaliditeit is en
daarmee bepaalt ze ook de bijbehorende hoogte van de uitkering. Het hangt er vanaf,
hoeveel de verdiencapaciteit zal dalen; als het meer is dan voor 66%, dan hebben we
het over de volledige invaliditeitspensioen, als voor het minstens 33% is spreken we
van gedeeltelijk invaliditeitspensioen.
Veranderingen: Er kwam tot het instellen van de enige invaliditeit in drie stappen in
afhankelijkheid van de procentuele daling van het verdiencapaciteit van de
57

verzekerde. Er komt dus aansluiting tussen het pensioenverzekeringssysteem en het
systeem van ziekteverzekering, wanneer de tijdelijke arbeidsongeschiktheid overgaat
in langdurende arbeidsincompetentie en dan spreken we over invaliditeit.
4.5.4.4 De tweede fase van de pensioenshervorming
In de tweede fase van de pensioenshervorming zou er een verandering in het
gebied van het privépensioenen komen, dat wil zeggen pensioen aanvullende
verzekering met de bijdrage van de staat en levensverzekering.
Naast de algemene basis pensioensverzekering bestaat als
onderdeel van het pensioenstelsel ook de vrijwillige pensioen aanvullende verzekering
met bijdrage van de staat en daarnaast zijn er verder ook de producten van
commerciële verzekeringsmaatschappijen, namelijk de levensverzekering
(zogenaamde „privépensioenen“).
Voor de veranderingen in de basis pensioenverzekering zullen in de
tweede fase van de pensioenshervorming voorstellen tot verandering worden gedaan
voor de regeling op het gebied van de privépensioenen. De regeling zou vooral zijn:
• het motiveren van grotere deelname in de pensioen aanvullende verzekering
(sparing),
• het transparant maken van het systeem voor de deelnemers.
4.5.4.5 De derde fase van de pensioenshervorming
In de derde fase van de pensioenshervorming wil men regelen dat er een
betere mogelijkheid is om keuze te maken om van de basis pensioenverzekering over
te stappen naar de privésector (opt – out).
De verzekerden zullen de keuze hebben of hun uitkering alleen komt uit de
basis pensioenverzekering, of dat er ook een gedeelte uit de spaarpijler van de
pensioensverzekering voort zal komen.
De verzekerden zullen dus niet mogen kiezen of ze de bijdrage voor de
pensioensverzekering zullen betalen of niet, maar alleen uit welke bronnen ze hun
toekomstige uitkeringen willen financieren.
58

4.6 Tegenwoordige stand van het pensioenstelsel in Nederland
De historische ontwikkeling van de sociale zekerheid heeft ertoe geleid dat er
op dit moment een groot aantal uittredingskanalen en sociale zekerheidsregelingen
bestaan, die voor ouderen van belang zijn. De belangrijkste regeling voor ouderen is
de AOW. ‘Pensioen wordt opgebouwd bij pensioenuitvoerders, in Nederland zijn dit
pensioenfondsen en pensioenverzekeraars (dit zijn meestal gewone verzekeraars die
ook pensioen aanbieden), waaraan de werkgever, de werknemer, of werkgever en
werknemer beiden premie betalen. ‘ 36 Pensioenfondsen beheren het merendeel van
het opgebouwde pensioenvermogen. Verzekeringsmaatschappijen beheren het geld
van pensioenen die de werkgever bij een verzekeraar heeft ondergebracht.
Pensioenfondsen hebben als hoofdtaak 65+’ers een pensioen uit te keren. Als
iemand in loondienst werkt houdt de werkgever elke maand een deel van zijn inkomen
in als pensioenpremie. Vaak betaalt de werkgever ook een deel van de premie. De
werkgever draagt de totale pensioenpremie af aan een pensioenfonds. Het
Nederlandse pensioenstelsel bestaat uit de staatsrente die de minimale nuttige
uitkeringen toevoert en uit de privé rentes die meestal door het werknemersfonds
uitbetaald zijn.
Het volledige staatspensioen wordt berekend over het minimum inkomen , dat
door het Ministerie van Sociale Zaken gereguleerd is. Bij de normale omstandigheden
is het mogelijk om ook in het kader van de tweede pijler te sparen– naast AOW
worden er in Nederland aanvullende uitkeringsvormen gebruikt via de werkgever.
Vanzelfsprekend, heeft de meerderheid van (vooral immigrante) vrouwen op de
arbeidsmarkt steeds de slechtste positie, ze werken parttime of ze gebruiken het
moederschapsverlof. Alle deze beslissingen hebben een negatieve impact op hun
uitkeringen.
Het Nederlandse pensioenstelsel is typisch door het systeem van verschillende
schema’s. Het systeem is zoals bijv. in België gemengd. Het Nederlandse
pensioensysteem is een gelaagd systeem bestaande uit drie pijlers:
• AOW ( de Algemene Ouderdomswet )
• Pensioenuitkering opgebouwd tijdens loopbaan
• Aanvullende pensioenvoorzieningen
36 Zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Pensioen ( 23.10.2009)
59

De eerste pijler bestaat uit de algemene ouderdomsvoorziening AOW
(staatsrente) - is een basispensioen van de overheid voor iedereen van 65 jaar en
ouder en wordt gefinancierd door omslag van premies en belastingen.
De tweede pijler bestaat uit de aanvullende pensioenen via werkgever, een
pensioen bovenop AOW. De werkgever neemt meestal meer dan de helft van de
pensioenpremie voor zijn rekening. De tweede pijler is voor die iedereen in zijn
werkenproductieve leeftijd door het pensioensfond sparen kan en word door
kapitaaldekking worden gefinancierd. In veel gevallen bouwt men bij werkgever naast
het ouderdomspensioen ook een nabestaandenpensioen op. Maar dat is niet altijd het
geval.
De derde pijler is gebruikt om de rente aan te vullen door middel van het
pensioensfond. De derde pijler bestaat uit individuele pensioenbesparingen zoals
levensverzekeringen en koopsomregelingen. De verzekeringen kan iedereen vrijwillig
afsluiten en die zijn bovenop de AOW en/of het aanvullend pensioen.
4.6.1. AOW ( de Algemene Ouderdomswet )
De uitkering uit de AOW - de eerste pijler is een door de Nederlandse staat
betaald basispensioen. AOW is het verplichte en collectieve ouderdomspensioen. De
AOW is één van de zogenoemde volksverzekeringen en verzekerd zijn ingezetenen
van Nederland en niet-ingezetenen van Nederland die bepaalde inkomsten in
Nederland genieten. De AOW heeft als doel de hele bevolking van Nederland te
verzekeren tegen de financiële gevolgen van ouderdom. Verplichte premie voor de
AOW wordt in één bedrag geheven met de belasting en overige premies voor de
volksverzekeringen. Het premiepercentage AOW bedraagt in 2009 17,9%. De AOW
wordt uitgevoerd door de Sociale Verzekeringsbank (SVB).
AOW is contributief bepaald en toegankelijk voor mensen die 65 jaar of ouder
zijn. Daarnaast kent de AOW een toeslag voor partners jonger dan 65 jaar, die weinig
eigen of helemaal geen inkomsten hebben.
De hoogte van uw AOW hangt af van uw woonsituatie ( alleen of met partner ),
de leeftijd van uw partner en hoeveel jaren u voor de AOV verzekerd ben geweest. De
60

entes van de burgers zijn aanmerkelijk verschillend; het hangt eraf, hoeveel heeft wie
tijdens zijn productieve leeftijd bespaard. In het systeem zijn de verzekeerders door de
Nederlanden verzekeringskamer beschermd, de activiteiten van het fonds is
gereguleerd. Nederland gebruikt het systeem van de basis pensioensverzekering:
AOW, in die iedereen wie hier legitiem leeft verplichting verzekerd is. Ook als u in
Nederland niet woont, maar u werkt hier en daardoor betaalt u ook de belasting van
uw loon, hebt u het recht voor de pensioensverzekering.
AOW bewaart iedereen wie verzekerd was de minima vanaf 65 jaar. Elke
persoon, die van vijftiende tot vijfenzestigste verzekerd is geweest krijgt automatisch
het recht voor het staatspensioen - een volledige AOW – uitkering. Dit is ook het geval
als die persoon al die jaren in Nederland heeft gewoond. De hele rente is na 50 jaar of
verzekering uitbetaald, bij de wanprestatie is er de afgekorte contributie
uitbetaald.Voor ieder jaar dat dit niet het geval is, levert u per jaar 2 procent van uw
AOW –uitkering in.
Aangezien de AOW een minimumvoorziening is, kunnen ze in Nederland een
aanvullend pensioen opbouwen:
4.6.2 Pensioenuitkering opgebouwd tijdens loopbaan
Iedereen die werkt, heeft mogelijkheden om een eigen pensioen op te bouwen
door de tweede pijler. Als medewerker in loondienst kunt u vaak meedoen aan een
pensioenregeling van de werkgever. Pensioenregelingen houden rekening met het
loon en gaan uit van de opbouw van een volledig ouderdomspensioen in 40
dienstjaren van 25 tot 65 jaar. Om dit te bereiken moet per jaar 1,75% van het
pensioen worden opgebouwd. Bij de pensioenopbouw wordt meestal rekening
gehouden met het AOW- pensioen dat de werknemer ontvangt. Ongelofelijk 91% van
de Nederlanders zenden in de tweede pijler in en ze sparen in het werknemersfonds.
Van de hele uitbetaalde rente is er 83% die in dit fonds bespaard werd. Als
zelfstandige moet u zelf een pensioenvoorziening regelen.
61

4.6.3 Aanvullende pensioenvoorzieningen
In de derde pijler zijn alle pensioenen kapitaalgedekt en georganiseerd via
het beschikbare premiesysteem en de derde pijler is de meest verspreid methode van
het sparen is de pensioen aanvullende verzekering. Het opbouwen van aanvullend
pensioen is in beginsel niet verplicht. Pensioen maakt deel uit van de
arbeidsvoorwaarden. Of een werknemer pensioen opbouwt is dus afhankelijk van de
afspraken die met de werkgever worden gemaakt. Toch is ongeveer 90% van de
werknemers verzekerd voor anvullend pensioen.
‘De derde pijler is vrijwillig, alle inkomensvoorzieningen die mensen zelf treffen
vallen hieronder zoals lijfrente, levensverzekeringen en inkomsten uit eigen vermogen.
Meestal gaat het om commerciële spaarproducten. ‘ 37 Maar in enkele gebieden is er
wettelijk verplicht om de pensioensplannen van de werkgevers te volgen. De
aanvullende pensioenvoorzieningen zijn met name interessant voor mensen in
loondienst. De pensioenpremie wordt meestal door de werkgever en de werknemer
samen betaald. De hoogte van de premie en de verdeling verschilt per
pensioenregeling. De werknemer hoeft over de premie geen belasting en sociale
premies te betalen.
‘De producten in deze pijler zijn bedoeld voor reparatie van pensioenbreuken
en -gaten. Deze ontstaan bijvoorbeeld door het veranderen van baan, verblijf in het
buitenland of niet deelnemen aan het arbeidsproces. ‘ 38 dan kunnen zij een
aanvullende voorziening (levensverzekering) regelen, zoals een lijfrente.
Levensverzekeringsmaatschappijen kunnen tegen betaling van een premie
verzekeren van een periodieke uitkering van een bepaalde leeftijd.
Naast het aanvullende ouderdomspensioen bestaan er ook (aanvullende)
nabestaandenpensioenen (ook wel partnerpensioen genoemd) en
invaliditeitspensioenen (of arbeidsongeschiktheidspensioenen ).
Bij nabestaandenpensioenen krijgen nabestaanden ene uitkering bij het
overlijden van een persoon op wiens leven een levensverzekering van afgesloten.
De rente uit de eerste en de tweede pijler representeert ongeveer de helft van
de toekomstige rente (46 - 50%). In Nederland is dat ongeveer 70% van het
37 Zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Pensioen ( 23.10.2009)
38 Zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Pensioen ( 15.10.2009)
62

gemiddeld verdiende salaris (middelloonsysteem). Die 70% wordt behaald door de
AOW en het zelf opgebouwde pensioen bij elkaar op te tellen. In veel
pensioenregelingen wordt 70% van loon een ‘volledig pensioen’ genoemd. De meest
gebruikte pensioensystemen in Nederland zijn zogenaamde:
• Opbouwregeling (middelloonregeling) -met deze regeling bouwt men per jaar
maximaal 2,25% van het salaris op als pensioen. De hoogte van uiteindelijke
ouderdomspensioen (inslusief AOW) na 40 pensioenjaren is dan een
percentage van het loon dat men in die 40 jaar gemideld verdiende.
• Beschikbare premieregeling – is gericht op een pensioen dat na 35 jaren
opbouwen niet hoger is dan 70% van het loon op dat tijdstip. Er is rekening
houdend met vastgestelde percentages van loonstijging tijdens de loopbaan.
• Eindloonregeling – per jaar bouwt men maximaal 2% van het loon op.
Salarisverhogingen werken door in het pensioen, niet alleen voor de toekomst,
maar ook over alle voorafgaande dienstjaren. Na iedere salarisverhoging moet
dus over de jaren uit het verleden extra geld gereserveerd worden, de
zogenaamde ‘backservice‘.
• Gemitigeerde eindloonregeling – waarbij het loon over de laatste jaren voor de
pensionering wordt gemiddeld. Het voordeel is dat de werknemer die het aan
het eind van zijn loopbaan wat rustiger aan wil doen, hiervan geen ernstige
gevolgen voor zijn pensioen ondervindt. 39
De waarde van de premie bepaald voor het financieren van de eerste pijler is
17,9% van de gross loon (de regering is bezig met geleidelijk verhoging tot 18,25%).
De pensioensleeftijd is 65 jaar zonder de mogelijkheid om vroeger of later af te treden.
Het is interessant dat in het kader van de tweede en derde pijler beginnen de
Nederlanders hun rente te krijgen al als ze 62 jaar oud zijn.
De totale waarde van de actieve belegd in het kader van tweede en derde pijler
is tenminste 140% van BBP. De stijgende populariteit van de privé pensioen
39 De kleine gids voor de Nederlandse Sociale Zekerheid. Kluwer Deventer. p. 104 - 105
63

aanvullende verzekering kan ook helpen om het productievermogen van de Europese
financiële markten te verbeteren. De Europese financiële markten baren ten gevolge
langzamere groei en hogere werkloosheid in de Europese landen. Met de hoogste
waarden van de beurskapitalisatie kunnen zich trouwens beroemen de landen met het
afgetrokken systeem van de privé pensioen aanvullende verzekering, dat wil zeggen
Verenigde Staten, Brittannië en Nederland.
In de tabel 7 is er het overzicht, dat voor de vergelijking van de opgezet
pensioenstelsels in andere landen met 3 pijlers pensioenstelsel dient.
Tabel 7
land
Het aandeel van de pijler in de
pensioenstelsel
eerste tweede derde
Duitsland 83 7 10 76
Frankrijk 51 34 15 62
Italien 74 1 25 66
Spanje 92 4 4 72
Nederland 46 - 50 40 10 49 – 50
Zwitserland 42 32 26 39
Groot Brittannië 65 25 10 44
Zweden 60 35 5 55
Australië 46 35 19 38
Vereinigde
Staten
45 13 42 43
Japan 56 29 15 41
Canada 57 30 13 44
64
vervangingsproportie 40
40 De totale vervangingsproportie: in de statistiek gebruikt proportie van de tegenwoordig
gemiddelde ouderdomsrente tot het gemiddelde loon in %

5 Vergelijking van Het Systeem van de Sociale Zekerheid in
Nederland en Tsjechië
5.1 Hoe ziet het eruit?
Sociale zekerheid is een nieuw, maar zeer belangrijk onderdeel van de sociale
staatspolitiek. De basisdoelen van de EU sociale politiek zijn volledig geïntegreerd in
het Tsjechische en ook in het Nederlandse systeem van de sociale zekerheid. Het
gaat erom dat behoeften en vereisten van de enkelen bevredigd worden. Op het
gebied van de sociale zekerheid gaat het er vooral om, dat er aan diegenen die het
nodig hebben, de maatschappelijke (door staat beveiligde) garantie tegen een sociaal
risico wordt verleend. Het doel is dus om mensen te beschermen tegen onverwachte
sociale gebeurtenissen die economische schade veroorzaken. De sociale zekerheid
streeft ernaar, dat het impact van deze sociale gebeurtenissen zoveel mogelijk
verwijdert of tenminste afgezwakt wordt.
Na de tweede wereldoorlog werd in Nederland een ruim en universeel systeem
van de sociale zekerheid opgebouwd, waarbij de grootste groei tussen het eind van
de jaren 60 en het begin van de jaren 80 plaatsvond. Maar vanaf die tijd wordt het
systeem steeds aangepast. Aan de andere kant, hebben er in de Tsjechische
republiek geleidelijke veranderingen plaatsgevonden (en niet alleen op gebied van de
sociale verzekering). Dit gebeurt al sinds de laatste 20 jaar, met andere woorden,
hiermee is een begin gemaakt na de val van het communisme in de
Tsjechoslowaakse republiek in november 1989.
De ontwikkeling die in de aanpassing van de systemen van de sociale
zekerheid in beide landen overheerst, is in hoofdzaak gelijk. De hoofdzaak is dat de
sociale zekerheid voor de „echte benodigde enkelingen“ beschikbaar is en niet voor
de burgers met universele rechten of voor de specifieke categorieën van de burgers.
Deze gezamenlijke trend roept steeds vaker de vraag op over de gerechtigdheid
ervan: wie heeft er recht op, in welke mate en waarom?
In beide landen worden er bepaalde groepen mensen beschouwd als diegene
die het meeste recht op een uitkering hebben (gehandicapten, gepensioneerden,
gezinnen met kinderen, alleenstaande moeders of weduwen), terwijl andere groepen
beschouwd worden als diegene die dat recht niet hebben (mensen die niet willen
werken, imigranten, ethnische minderheden of daklozen). Ander vergelijkingspunt
tussen deze twee landen is het feit dat beide landen het tegenwoordige nationale
65

socialezekerheidssysteem heel ingewikkeld vinden. Dat zal ons niet verbazen
wanneer we beseffen dat ten opzichte van verschillende belangen die bij de vorming
van het sociale zekerheidstelsel voorkomen, het doel om een systeem te vormen dat
eenvoudig en doorzichtig genoeg voor de burgers is, bijna onwerkbaar is.
De aanpassing van het systeem van de sociale verzekering in Nederland is niet
alleen het resultaat van de druk van de economische ontwikkeling geweest, maar
heeft ook te maken met maatschappelijke en culturele veranderingen. De
systeemherzieningen hebben er na de „modernisatie“ van de schema‘s naar gestreefd
om in te spelen op de telkens veranderende rol van mannen en vrouwen. Een van de
grote aspecten is de verhoogde deelname van de vrouwen aan het arbeidsproces.
Deze modernisatie heeft tot gevolg gehad het gelijk recht van zowel mannen als
vrouwen in alle systemen van de sociale beveiliging is opgenomen. Het is een van de
karakterisieken, die deze twee landen op het gebied van het systeem van de sociale
zekerheid met elkaar verbindt.
Sinds de jaren 70 is het aantal aanvragers voor de sociale uitkering permanent
gestegen. Dit werd opgevolgd door het zorgwekkende en steile opkomst van de
mensen die van de werkloosheid- en sociale uitkering afhankelijk waren tussen de
jaren 1978 en 1982. Ook is het is het aantal van ontvangers van de
invaliditeitspensioen gestegen (al gebeurt dit in een lager tempo). Deze
gebeurtenissen vormden de grootste basis voor de aanpassing van het sociale
zekerheidssysteem.
De langdurende werkloosheid is een probleem, waartegen ieder land proberen
te vechten, niet alleen Nederland of de Tsjechische republiek. Hoe langer een mens
werkloos is, hoe moeilijker het is om daarna een baan te vinden. Zo’n persoon verliest
werk- en maatschappelijke motivatie, isoleert zich van de maatschappij enz. Mensen,
die langdurig werkloos zijn, worden langzamerhand puur afhankelijk van de sociale
uitkering en hun inspanning om werk te zoeken daalt nog meer.
In tegenstelling tot de Tsjechische republiek heeft Nederland dit probleem
radicaler aangepakt en op dit gebied kwam het in de laatste jaren tot een grote
verandering. Vooral zijn ze van het systeem van „zorg“ naar het systeem van
preventie overgegaan. De uitkeringen zijn beperkt (in de hoogte en ook in de duur van
hun uitbetaling) en zijn de criteria voor hun toewijzing strenger geworden. Belangrijk is
vooral dat er sancties zijn gekomen (in geval van het misbruik van het
uitkeringssysteem) en premies (in geval van vrijwillige verlating van het sociale
66

uitkeringssysteem). De sancties kunnen gebruikt worden in geval van het misbruik van
het uitkeringssysteem, zoals bijv. onvoldoende activiteit bij het zoeken naar werk, het
afwijzen van de passende baan aanbiedingen of het niet-verlenen van actuele en
voldoende informatie aan de bureaus die voor de sociale uitkering verantwoordelijk
zijn. Desondanks is de druk verhoogd, niet alleen voor de (potentiële) ontvangers van
deze uitkering, maar ook voor de werkgevers.
Op grond van de verschillende onderdelen binnen de APW 41 waar in
Nederland en in de Tsjechische republiek mee wordtgewerkt, kunnen we een hele rij
gebieden bepalen, waar de Tsjechische republiek en Nederland van elkaars ervaring
leren kan. Ze kunnen proberen om dezelfde of een gelijke regeling te realiseren. Een
van de uitgangspunten zou een consequent uitgevoerde hervorming op het gebied
van de sociale voorziening zijn. Het doel is om een zodanige situatie te creëren, dat
het aantal mensen daalt die van een sociale uitkering afhankelijk zijn en ook een
daling van het aantal mensen die beroep doen op een uitkering.
De eerste stap om hiertoe te komen zou dus zijn (op grond van een groot
onderzoek) om de sociale voorziening alleen te geven aan degenen die het echt nodig
hebben. Verder moeten de rechten en plichten op het gebied van de sociale
voorziening worden bepaald. De motivatie van de lageinkomens groepen van de
bevolking in de arbeidsmarkt moet worden verhoogd. Om de langdurende
afhankelijkheid van de sociale uitkering te beperken is het nodig om de mensen te
begeleiden om ze zo weer in de maatschappij te laten integreren. Het is dus nodig om
een ‘actief’ systeem voor de sociale zekerheid op te zetten, dat niet alleen als een
“vangnet” zou werken, maar dat het de mensen ook terug naar de arbeidsmarkt helpt.
Net zoals als in Nederland zouden de mensen gemotiveerd moeten worden (positief
of negatief) – dus door enerzijds te werken met verschillende types van bonussen of
aan de andere kant met sancties. Een van de sancties zou zich ook kunnen richten op
strengere straffen voor zwartwerk of illegale tewerkstelling van buitenlanders. Er zou
ook nadruk gelegd kunnen worden op een verhoogde controle op het gebied van het
misbruik maken van de uitkering en eventuele sancties in de vorm van terugbetaling
met terugvorderende kracht van de uitkering. Dit gebeurt nu nauwelijks.
Het zou kunnen zijn dat deze regeling het aantal mensen dat afhankelijk is van
een sociale uitkering in Tsjechië zal verlagen. Voor het verlagen van de mogelijkheid
41 Aktuele politiek van de werkzaamheid
67

om misbruik te maken van het sociale systeem (en ook voor een betere controle) kan
het ook helpen om een kantoor op te richten, die voor de klanten een dienst oplevert
op het gebied van werkzaamheid, sociale uitkering en sociaalwettelijk bescherming.
De klant hoeft dan maar één institutie te bezoeken (niet zoals nu – arbeidsbureau,
gemeente, De Tsjechische socialezekerheidsadministratie). Daardoor zou een
specifiek net van sociale kantoren ingericht kunnen worden, die samen communiceren
en kunnen samenwerken. Daardoor kunnen ook de administratiekosten worden
verlaagd en het gebied van de sociale voorziening zou overzichtelijker en eenvoudiger
worden. Op basis van een dergelijk principe werken in Nederland de Centra voor werk
en inkomsten (CWIs – the Centres for Work and Income).
In het algemeen schept het Nederlandse stelsel van sociale zekerheid met alle
betrokken instelingen schept een meer ingewikkelde structuur van samenwerking van
zijn afzonderlijke delen op verschillende niveaus, terwijl het Tsjechische systeem
volgens mij meer gecentraliseerd is en op het middelpunt is georiënteerd is. Een van
grootste verschillen die er tussen de landen bestaat is de manier waarop het systeem
in de landen is onderverdeeld. In vergelijk met Tsjechië bestaan in Nederland meer
verschillende instellingen, namelijk onder andere het UWV, de SVB, de Gemeente,
het IWI. Al deze instanties zijn bij het systeem aangesloten en allemaal zijn ze aan
het ministerie van SZW (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) onderschikt. Het SZW
werkt samen met het RWI (Raad voor Werk en Inkomen). Volgens mij heeft het
Nederlandse socialeverzekeringstelsel daardoor een grotere stabiliteit. Hierdoor kan
zij vanaf meerdere kanten toezicht uitoefenen en dan werkt de uitvoering ook beter en
efficiënter.
5.2 Het sociale zekerheidsstelsel
Het sociale zekerheidsstelsel in Nederland is één van de meest complete
systemen van de EU en wordt door een hoge mate van solidariteit, tolerantie en
evenheid gekarakteriseerd. Elk mens die op Nederlands gebied woont moet een
sociale verzekering en een gezondheidsverzekering hebben. In Tsjechië zijn alle
loontrekkers automatisch ook deelnemers aan alle vormen van verzekeringen in het
kader van het sociale zekerheidsstelsel.
68

Als we kijken naar de basis principe van het structureren van de bestaande
sociale zekerheidsmodellen, kunnen we twee ideale typen onderscheiden: Het eerste
- sociale verzekering wordt gefinancierd uit premies en zijn samenhangend met een
baan en het tweede - uitkeringen worden gefinancierd uit belastingen. Tsjechië heeft
de eerste variant gekozen. Het sluit aan op het sociale zekerheidstelsel dat voor de
Tweede wereldoorlog is ontwikkeld. Nederland gebruikt een combinatie van beide
typen van de bestaande sociale zekerheidsmodellen.
In Nederland alsook in Tsjechië werden er relatief zelfstandige systemen
aangemaakt die op elkaar aansluiten en die zich wederzijds aanvullen bij het oplossen
van sociale risico`s en gebeurtenissen die mensen tijdens hun leven tegenkomen. In
Tsjechië is er sprake over drie systemen zgn.: Sociale verzekeringssysteem, staats-
sociale ondersteuningsysteem, Sociale hulpsysteem en het verschil ligt vooral in de
wijze waarop een sociale situatie wordt opgelost, met andere woorden het hangt
ervan af over welke sociaal risico het gaat.
In Nederland bestaat het systeem van de Sociale zekerheid uit sociale
verzekeringen en sociale voorzieningen en het verschil ligt vooral in de manier waarop
deze worden gefinancierd: voor sociale verzekeringen wordt premie geheven, dus ze
worden gefinancierd door inkomensafhankelijke premies en belastingen.
Net zoals in Tsjechië is er sprake van gevallen van baanverlies,
gezondheidsverlies, arbeidsgeschiktheidsverlies, verlies van capaciteit om te
verdienen vanwege een arbeidsongeval of een werkgerelateerde ziekte en het regelt
ook de situaties waarbij het efficiënt is om een gezin te ondersteunen, dat is
bijvoorbeeld bij een geboorte van een kind en vervolgens bij zijn opvoeding en
dergelijke.
De sociale voorzieningen worden uit de algemene middelen betaald, dus
worden ze uitsluitend gefinancierd door belastingen en gelden ze voor oudere en
gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemers die op of na hun 50ste werkloos worden.
Verder geeft recht op een uitkering aan de ingezetene jonggehandicapten die
langdurig arbeidongeschikt zijn enz.
69

5.3 De sociale verzekering
Ook Nederland en ook de Tsjechische republiek hebben de sociale uitkering
volgens hun eigen voorwaarden en mogelijkheden ontworpen. In Nederland zien we
ook typen van uitkering, die we hier in de Tsjechische republiek niet hebben. Het gaat
bijvoorbeeld over de uitkering voor grote families, die collectief zorgen voor kinderen,
ondersteuning voor ondernemers enz.
Natuurlijk kunnen we in beide systemen alle taken vinden, namelijk Ouderdoms
– en overlevingspensionenen, Werkloosheidsuitkeringen,
Arbeidsongevallenverzekering, Beroepsziekteverzekering, Gezinsbijslag, Ziekte – en
invaliditeitsverzekering waardoor de klassieke sociale zekerheid wordt gerealiseerd.
Wat beide landengemeen hebben is het feit, dat de meeste van deze
uitkeringen getest worden – dat betekent als bijv. een alleenstaande moeder
financiële problemen heeft, dan kan men deze problemen verzachten door uitbetaling
van andere typen van de sociale uitkering (bijdrage enz.).
In Tsjechië bevat een premiebetaling aan de sociale verzekering, een premie
voor het pensioen en voor de ziekenfondsverzekering, en de bijdrage voor
werkloosheidsuitkeringen. Aan de premiebetaling van de sociale verzekering neemt
niet alleen de werknemer deel, maar ook zijn werkgever. Het is interessant, dat in
Nederland de Sociale volksverzekeringen afgedragen worden door de werknemer en
niet door de werkgever, maar de premies voor de werknemersverzekeringen gelden
uitsluitend voor de werknemers. Contributies aan de sociale verzekering in beide
landen zijn heel hoog en behoren tot de hoogste in de Europese Unie.
5.4 Ziektewet
Van alle landen in centraal Europa zijn Tsjechen het meest ziek, maar een
studie over de gezondheidstoestand spreekt exact van het omgekeerde. We kunnen
dus veronderstellen dat de reden van deze tegenspraak ligt in het misbruik van het
systeem van de ziekteverzekering. De gemiddelde ziektewet in de Tsjechische
republiek is rond 6%, ieder ziek persoon blijft gemiddeld langer dan een maand in de
ziektewet. Een opmerkelijk deel van hen kunnen we toch „ziek gezond“ noemen.
Vooral voor deze mensen bestaat bij ons de controle van naleving van geneeskundig
regime als een mens in de ziektewet zit. Er wordt niet alleen gecontroleerd op de
70

ziekten, maar ook dokters die de ziektewet uitgeven. In het laatste jaar heeft de
ziektewet in Tsjechië 5,8% bereikt en de gemiddelde duur ervan is 35,3 dagen
geweest. In de Europese unie is de gemiddelde ziektewet ongeveer de helft.
Ook op dit gebied kan de Tsjechische republiek een Nederlandse
wet als een voorbeeld gebruiken – de Wet verbetering poortwachter (the Gatekeeper
Act). ‘Op 1 april 2002 trad de Wet verbetering poortwachter in werking. De Wet
Poortwachter is ervoor bedoeld om zieke werknemers zo snel mogelijk weer aan het
werk te krijgen. In de wet en bijbehorende Ministeriële Regeling zijn normen
vastgelegd over wat werkgever, werknemer en arbodienst minimaal moeten doen aan
reïntegratie. Met deze minimumnormen wordt het voor werkgevers en werknemers
duidelijker wat van hen concreet aan actie wordt verlangd. Tegelijkertijd wordt het voor
de uitvoeringsinstelling eenvoudiger om te toetsen of er voldoende aan reïntegratie is
gedaan. ‘ 42 De Wet verbetering poortwachter heeft een grotere verantwoordelijkheid
voor werknemers en –gevers op het gebied van preventie van langdurende ziektes
teweeggebracht. Dankzij deze wet is de maat van de absentie in het werk verlaagd,
net zoals als het aantal van de aanvragers van een ziekteuitkering. De oplossing kan
dus zijn een consistentere controle op het gebied van de ziektewet, sancties voor het
misbruik van dit systeem en het overbrengen van grotere verantwoordelijkheden naar
werknemer en werkgevers. Aan de andere kant zou het motiverend zijn als de
mensen, die nooit of zelden ziek zijn, de bepaalde financiële tegemoetikoming of
andere vergoeding zouden krijgen. Dat zou dan moeten afhangen aan de benadering
van elke aparte werkgever. Al deze instrumenten kunnen tot een bepaalde maat ook
in Tsjechië gebruikt worden en enkele worden al zelfs gebruikt.
Het gezondheidszorgsysteem wordt in beide landen gefinancierd door een
combinatie van de sociale verzekering, privé verzekering en contante betalingen door
de cliënten.
42 Zie:https://www.tudelft.nl/live/pagina.jsp?id=a7aba154-0340-40fa-80af-112e52f5840c&lang=nl
71

5.5 Pensioen
De belangrijkste verschillen tussen de Tsjechische en de westerse
verzekeringsmarkt zijn tegenwoordig niet zo groot meer. Echter we kunnen ook niet
zeggen dat er een verenigde westerse verzekeringsmarkt bestaat. Één belangrijk
verschil is er wel en zal er nog lange tijd blijven. De westerse landen hebben namelijk
geen communistische pauze van veertig jaar doorgemaakt. Gevolgen van deze pauze
kunnen we zien vooral op het gebied van het sparen voor pensioenen. Inwoners van
West-Europese landen, dus ook van Nederland bouwen een reserve voor hun
pensioen op en ze zijn eraan gewend omdat dit proces al heel lang bestaat en werd
nooit onderbroken.
In Tsjechië zijn mensen na de Fluwelen Revolutie weliswaar begonnen de
levens- en pensioenverzekering te gebruiken, maar het aantal van diegene die geen
verzekering hebben is nog steeds laag en er is geen traditie van in Tsjechië. Wat het
gebruiken van een verzekering betreft, loopt Tsjechië meer achter. Bijna 80% van
Tsjechen denkt dat het huidige pensioenstelsel problemen heeft en daarnaast zal
volgens de meerderheid van de bevoling de vergrijzing van de populatie in de
toekomst een groot probleem met zich meebrengen mbt de financiering van het
pensioenstelsel. De Tsjechen rekenen op het gebied van pensioenen meer dan
inwoners van andere ontwikkelde landen op het staatsstelsel.
Indien mensen voldoende financieële verzekering willen hebben in hun
ouderdom, moeten ze meer op hun eigen spaargeld rekenen dan enkel op de sociale
pijler van de staat. Mensen argumenteren vaak met het feit dat ze hun hele leven aan
de sociale pijler hebben bijgedraagd en dat ze dus verwachten dat de staat voor hen
zorgt wanneer ze oud. Maar weinig politici verkondigen openlijk dat het niet waar is en
dat mensen meer op zichzelf moeten rekenen en minder op de staat.
De pensioenregeling valt onder de wetten die betrekking hebben op het
nationale verzekeringsprogramma.
De pensioenverzekering (arbeidsongeschiktheid op lange termijn) staat vaak in
vele landen los van de verzekering voor arbeidsongeschiktheid
(arbeidsongeschiktheid op korte termijn). Dit geldt zowel voor de Tsjechische
republiek als voor Nederland. We kunnen meer overeenkomsten in de ontwikkeling
van de sociale systemen van deze twee landen vinden, alhoewel ze van elkaar
verschillen.
72

Een feit dat beide landen verbindt, is het feit dat de Nederlandse wet geen
algemeen verplicht aanvullend pensioenprogramma vast voor alle categorieën van
economisch actieve bewoners vaststelt. Niettemin stelt de wet wel vast dat mensen
verplicht zijn om aan pensioenfonds bij te dragen dat een onderdeel van de tweede
pijler uitmaakt, maar dat is nog niet in Tsjechië ingevoerd.
In Nederland en Tsjechië maakt men gebruik van het zogenaamde
omslagstelsel. Kort gezegd houdt dat in dat de huidige werknemers de pensioenen
financieren van de huidige gepensioneerden. Als deze werknemers met pensioen zijn,
wordt dit weer gefinancierd door de werknemers die dan in dienst zijn.
De pensioensleeftijd van 65 jaar is tegenwoordig de basis pensioensleeftijd in
Nederland. In Tsjechië lopen er nu onderhandelingen om deze leeftijd tot 65 jaar te
verhogen. Ieder persoon, die van vijftiende tot vijfenzestigste verzekerd is geweest
krijgt automatisch recht op het staatspensioen - een volledige AOW – uitkering. De
hele rente is na 50 jaar verzekering uitbetaald, bij wanprestatie is er de afgekorte
contributie uitbetaald. Voor ieder jaar dat dit niet het geval is, levert men per jaar 2
procent van AOW-uitkering in. In Tsjechië is een van de voorwaarden om de
ouderdomsrente te krijgen dat men tenminste 25 jaar de verzekering heeft gehouden.
Door een amendement is deze periode van de verzekering geleidelijk verhoogd van
25 naar 35 jaar (bijkomende verzekeringsperiode inbegrepen).
Zoals hierboven al gezegd wordt er in het kader van het pensioengebied
gestreeft naar het verhogen van de leeftijd waarop mensen met pensioen gaan naar
65 jaar. Verdere doelen zijn dan het verlengen van de nodige verzekeringsperiode om
het recht op het pensioen te krijgen naar 35 jaar en het mogelijk maken om naast een
gedeeltelijke pensioen een verdienende activiteit uit te oefenen.
Er wordt ook gesproken over het invoeren van het Nederlandse systeem The
life-course savings scheme dat is in Nederland in januari 2006 ingevoerd. Dit systeem
maakt het voor de mensen mogelijk om hun werk en activiteiten zoals zorg voor gezin,
vrijetijds- of onderwijsactiviteiten ezv. op zo een manier te plannen zodat ze in staat
zijn om langer op de arbeidsmarkt te blijven en zodat ze ertoe ook bereid zijn. Maar in
de periode van voortdurende discussies en disputen met betrekking tot de
pensioenhervorming in Tsjechië lijkt deze maatregel eerder onuitvoerbaar.
73

5.6 De publieke opinie
Hoewel Nederland groot succes in het systeem van de sociale zekerheid heeft
gehad, hebben ze ook bepaalde problemen. Ook hier bestaan er risico
bevolkingsgroepen, die in de arbeidsmarkt grotere aandacht moeten krijgen en de
hoogst mogelijk kans om te beginnen of terug te keren in de maatschappij. Bij deze
groepen horen vaak etnische minderheden bij wie werkloosheid nog steeds vier keer
zo hoog is als bij de autochtone bevolking. En ook mensen met een lagere opleiding,
oudere mensen of vrouwen vallen hieronder. In verband met de ondersteuning van
het deelnemen aan de arbeidsmarkt heeft de Nederlandse regering een hervorming
van het systeem van de sociale zekerheid uitgewerkt. In januari 2005 is de Wet Werk
en Inkomen naar Arbeidsvermogen (de WIA) goedgekeurd. Hiermee kwam de
hervorming van het uitkeringssysteem ten einde. Verder zijn de veranderingen in de
wet over de werkloosheidsverzekering gevolbracht (Werkloosheidswet – WW).
Het doel van deze hervorming is om de actieve invloed op het systeem van de
sociale voorziening te vergroten en om de ontvangers van de uitkering voor de
terugkeer in de maatschappij te motiveren.
Ook is er een hervorming op het gebied van pensioenen uitgevoerd. De reden
van deze hervorming was om de oudere werknemers te ondersteunen om langer in
het werkproces te blijven en daardoor het aantal vroegtijdig uittredende mensen te
verlagen.
Als we de publieke opinie in Nederland en Tsjechië vergelijken, komen we tot
een paar conclusies. In beide landen wordt het systeem van sociale zekerheid door de
inwoners in grote mate ondersteund en de inwoners hebbeb er ook grote interesse in.
De inwoners zijn namelijk zeer overtuigd van het nut ervan. In de verhouding tot de
overige karakteristieken van het tegenwoordige sociale beleid is het Tsjechische
publiek blijkbaar meer kritisch. Ofschoon veel Nederlanders het Nederlandse sociale
systeem ingewikkeld en duur vinden, erkennen ze de positieve bijdrage ervan aan de
kwaliteit van hun leven, het verdwijnen van armoede, de preventie van sociale
spanning en aan de eerlijke verdeling van financiële bronnen en middelen.
Tsjechen zijn net als de Nederlanders ook eerder negatief wat de beoordeling
van het beheer van het sociale systeem betreft. Door het Tsjechische publiek wordt
ook het Tsjechische sociale als heel ingewikkeld en duur systeem beschouwd, maar
integendeel tot de Nederlanders kunnen de Tsjechen er geen positieve kanten in
74

vinden. Dit specifieke verschil tussen Nederland en Tsjechië kan worden uitgelegd
door het feit dat het algemene niveau van de sociale zekerheid in Nederland in de
laatste decennium veel hoger is dan in Tsjechië. Het Tsjechische systeem biedt een
lager niveau van zekerheid en daarom zijn Tsjechen ermee niet tevreden.
De pensioenen, die de hoofdcomponent van het systeem van de sociale
zekerheid vormen, wordt door de Tsjechische burgers beschouwd als het meest
problematisch gebied van de staat in de toekomst. Ook andere onderdelen van het
sociale systeem komen niet positief naar voren. Dat brengt de studie Eurobarometer
naar voren. De Tsjechische republiek heeft naar de mening van de bevolking geen
goede kwaliteit van het hedendaagse sociale systeem van het land.
Slechts 15% van de mensen denkt, dat ons sociaal systeem als een voorbeeld voor
de andere landen dienen kan en twee derden vindt absoluut van niet. Volgens een
Eurobarometer onderzoek, aan de andere kant, weten de mensen in de West-Europa
hun systeem meestal wel goed te waarderen. In de 15 landen van de EU denkt de
overheid, dat hun sociaal systeem als een voorbeeld voor de andere landen dienen
kan, 32% is het niet mee eens. Mensen in de Oost-Europa beseffen blijkbaar het nut
van een complexe hervorming van het systeem in hun land. Deze hervorming is vaak
minder afwijkend dan in het westen. Volgens mij is dat het grootste verschil tussen
Nederland en de Tsjechische republiek. Fransen, Denen, Luxemburger en
Nederlanders zijn het meest trots op hun sociale systeem. In deze landen ziet er meer
dan drie kwart van de bevolking hun land als een voorbeeld voor andere landen.
Ik ben van mening dat de Tsjechische politci de toestand van het systeem van
sociale zekerheid in Tsjechië serieus in acht zouden moeten nemen.
5.7 De demografische veranderingen van de bevolking
Ik durf te zeggen, dat het belangrijkste probleem dat de Nederlandse en de
Tsjechische maatschappij de aankomende jaren het hoofd zullen moeten bieden het
fenomeen van de vergrijzing van de populatie is. Het probleem van duurzame
houdbaarheid van de pensioenstelsels vanwege de vergrijzing van de populatie moet
zowel door Tsjechie als Nederland en ook door de hele ontwikkelde wereld opgelost
worden. Het tegenwoordige pensioensysteem is gebaseerd op het principe van de
doorlopende financiering. Dat betekent dat actief werkende mensen sociale premies
75

etalen waaruit de huidige pensioenen worden uitbetaald. De sociale premies worden
automatisch van de salaris afgetrokken. Met andere woorden, de door de werkende
mensen betaalde sociale premies worden rechtstreeks verdeeld over de
gepensioneerden. Er dreigt weliswaar geen onmiddelijke instorting van het
pensioenstelsel, maar de pensioenen worden steeds lager. Dat wordt door een
demografisch verschijnsel veroorzaakt wanneer het aantal premiebetalers omlaaggaat
en tegelijkertijd het aantal begunstigden omhooggaat. Het komt voor wanneer mensen
die geboren zijn in de jaren wanneer heel veel kinderen waren geboren met pensioen
gaan. Deze verschijnselen komen vaak in golven. Als het effect van de zgn. Husaks
kinderen van het begin van de jaren zeventig van de 20e eeuw verdwijnt (ongeveer in
2030), zal het doorlopende systeem in staat zijn om alleen zo iets als een uitkeringetje
tegen armoede te leveren.
Het fenomeen van de vergrijzing van de populatie wordt gekarakteriseerd door
een groeiende verhouding tussen mensen in hogere leeftijdsgroepen, dit is afhankelijk
van de levensverwachting van de mensen, het dalen van de sterftecijfer en een laag
geboortecijfer. Wat verder van grote invloed is, is dat door het toenemende aantal
gepensioneerden, de actieve economische bevolking kleiner wordt. Hierdoor stijgen
de kosten voor het pensioen exponentieel omdat minder werkenden het pensioen
voor meer pensioengerechtigden moeten verzorgen. Het lage geboortecijfer zal ook
leiden tot het dalen van het aantal werknemers en ook hierdoor het dalen de
inkomsten van het systeem. Volgens een demografische prognose zal de gemiddelde
leeftijd van de mensen verhogen van de bijna 40 jaar nu, naar bijna 48 jaar in 2065.
Dan zullen de mensen boven 65 jaar 30% van de bevolking uitmaken in plaats van de
huidige 14%. Het fenomeen van de vergrijzing van de populatie beïnvloedt niet alleen
het pensioensysteem, maar alle gebieden van de demografische structuur.
Beide landen proberen tegen het huidige probleem van de vergrijzing van de
populatie te bevechten. Vanwege dit probleem worden mensen gedwongen om langer
op de arbeidsmarkt te blijven. Het systeem wordt door verschillende manieren
ondersteund en er wordt ook geprobeerd het hele pensioensysteem te hervormen. De
staat vecht er vooral tegen dat mensen voortijdig met pensioen gaan. Het doel van
alle aanpassingen is de leeftijd dat mensen met pensioen gaan te verhogen. Tsjechië
alsook Nederland zouden graag de grens van 65 jaar bereiken en het vervroegd met
ouderdomspensioen gaan beperken of helemaal beëindigen. In Nederland is de
kwestie van de verhoging van de leeftijd dat mensen met pensioen gaan op dit
76

moment zelfs heel actueel. Er wordt over het verhogen van de leeftijd naar 67 jaar
onderhandeld. Het kabinet 43 wil de AOW-leeftijd verhogen van 65 naar 67 jaar. In
2008 behoorde 67,3% van de bevolking tot de potentiële beroepsbevolking. Wanneer
er niets met de AOW gebeurt dan is dat in 2030 nog slechts 60,3%. Stel dat de AOW-
leeftijd in één keer wordt verhoogd tot 67 jaar dan is dat in 2010 69,1% van de
bevolking, maar in 2030 nog maar 63,0%. Ook als er gekozen zou worden voor een
leeftijdsgrens van 70 jaar daalt het aandeel van de beroepsbevolking in 2030 nog iets,
tot 66,8%. Dit maakt al duidelijk hoe zeer de vergrijzing gaat doorwerken op de
economie.
De hervorming van het pensioenstelsel zal waarschijlijk geen dramatische
omkering in demografische trends leveren, maar door deze hervorming zou het
pensioenstelsel zo moeten aangepast worden zodat het systeem duurzaam financieel
houdbaar is. Oudere bevolking vormt een gigantisch potentieel niet alleen voor
sociale, maar ook voor economische ontwikkeling van de maatschappij. Tsjechië
begint steeds meer rekening te houden met dit feit en er wordt ook hoge politieke
prioriteit aan gehecht, terwijl Nederland er zich al langere tijd van bewust is.
6 Conclusie
43 De Nederlandse regering bestaat uit de Koning en de ministers. De ministers vormen
tezamen de ministerraad. De ministers tezamen met de staatssecretarissen worden het
kabinet genoemd. - http://nl.wikipedia.org/wiki/Regering ( 28.11.2009 )
77

Wanneer we alle de verkregen gegevens en feiten betreffende de sociale
systemen in Tsjechië en Nederland willen met elkaar vergelijken, moeten we ook
gewone verschillen tussen de twee landen in acht nemen. En Tsjechië en Nederland
zijn inderdaad verschillend. Niettemin kunnen we in de ontwikkeling van hun sociale
systemen veel vergelijkingspunten vinden, want niet alleen systemen van sociale
zekerheid van postcommunistische landen ondergaan een transformatie. Ontwikkelde
marktdemocratieën, zoals bijvoorbeeld Nederland, passen hun systeem van sociale
zekerheid al sinds halverwege de jaren tachtig aan. Hoewel de sociale aanpassing in
de postcommunistische landen in het algemeen onbetwistbaar vollediger en massaler
is, kunnen we niet tot de definitieve conclusie komen dat de aanpassing van het
sociale systeem van sociale zekerheid van postcommunistische landen dieper is.
Het systeem van sociale diensten in Tsjechië bestaat sinds het eind van de
jaren tachtig van de 20e eeuw. Echter, vandaag de dag voldoet het systeem niet aan
tegenwoordige eisen, de desbetreffende wetgeving is verouderd en niet compleet.
Niettemin werden er aanzienlijke aanpassingen op het sociale systeem gedaan in de
laatste jaren. Elke dag horen we stemmen opgaan dat de gezondheidszorg hervormd
zal worden. We wachten op een hervorming op het pensioensgebied, rechtsgebied en
vele andere gebieden. Vorige regeringen hebben deze belangrijke beslissingen
uitgesteld omdat het over een grote impact op openbare financieën gaat. Deze
hervormingen zouden een belangrijke stap voorstellen tot een efficiëntere sociale zorg
en ook tot het verhogen van de kwaliteit ervan.
Tegenwoordig is de gezondheidszorghervorming niet alleen hypothetisch maar
het wordt geleidelijk steeds reëler. De invoering van de plicht om te betalen bij artsen
was alleen het begin, verdere stappen zullen volgen. De meest zichtbare aanpassing
van de gezondheidszorg is inderdaad de overstap van kostenloze gezondheidszorg
naar min of meer betaalde zorg. 30 CZK voor een bezoek bij arts en ook voor een
post op een recept, 60 CZK voor een dag in het ziekenhuis en 90 CZK voor een
bezoek aan de eerste hulp. zo is het ook met de pensioenshervorming. Deze
hervorming is al voorbereid, nu moeten we alleen nog wachten tot het moment dat er
genoeg politici zijn die deze hervorming goedkeuren.
Aan de andere kant, over het Nederlandse sociale zekerheid kunnen we
zeggen dat de structuur en het systeem (hoe ze in de laatste twintig jaar formeerden)
78

duidelijk goed uitgewerkt en volwaardig is, maar weliswaar ook administratief minder
aangepast. Het is een systeem van relatief ingewikkeld sociale verzekering – van
sociale ondersteuning, ouderdomsrentes, werknemersverzekering en privé
verzekering.
Het is mogelijk om een hele rij van gebieden te bepalen, waar de Tsjechische
republiek de Nederlandse ervaring als voorbeeld kan nemen waar geprobeerd kan
worden dezelfde of een soortgelijke regeling te realiseren, die in Nederland een
bepaalde welstand op het gebied van de sociale zekerheid biedt.
Hoewel Nederland een groot succes in het systeem van de sociale voorziening
heeft gehaald, hebben ze steeds zekere problemen. Ook hier bestaan risico
bevolkingsgroepen, die in de arbeidsmarkt grotere aandacht moeten krijgen en de
hoogst mogelijk kans om te beginnen of terug te keren in de maatschappij.
We moeten vooral de demografische veranderingen van de bevolking meer in
acht nemen. We kunnen tegenwoordig in heel Europa de trend van de vergrijzing van
de bevolking zien. Het gaat over een verschijnsel dat mensen steeds ouder worden en
vooral dat ze een steeds hogere leeftijd bereiken. In het gunstige geval wordt er
hetzelfde aantal kinderen geboren, maar in het slechtere geval worden er minder
kinderen geboren. En het laatst genoemde geval betreft helaas Tsjechië alsook
Nederland. En daarnaast gaat het procentueële aantal mensen in pensioenleeftijd in
de bevolking omhoog. Dat zijn mensen die niet meer in de economische leeftijd zijn.
Dit aantal mensen zal omhoog gaan en dat betekent dat de eisen van de
gezondheidszorg en vooral de kosten ervan hoger zullen zijn.
Leeftijd is één van de factoren die de positie van een persoon op de
arbeidsmarkt sterk beïnvloeden. Met betrekking tot het succes op de arbeidsmarkt
kunnen we ons afvragen of het doeltreffend is om de grens te verhogen tussen de
economisch actieve leeftijd en de leeftijd van het met pensioen gaan. In de
leeftijdsgroep tussen 55 en 59 verschijnen al gezondheidsproblemen en de
mogelijkheid om succesvol op de arbeidsmarkt te zijn vermindert. Dit wordt ook door
een hoog aantal toegekende penisoenen voor gehandicapten bewezen. Kleinere kans
om een baan te kunnen vinden leidt ook tot het feit dat mensen steeds vaker voortijdig
met pensioen gaan met als gevolg lagere inkomsten voor de staat resp. voor het
sociale zekereheidsstelsel in de toekomst.
De verhoging van de leeftijd wanneer mensen met pensioen gaan kan
aan ene kant leiden tot een besparing van middelen in het pensioensysteem, maar
79

aan de andere kant kan het aantal oudere werkloze mensen omhoog gaan met als
gevolg een onvermijdelijke verhoging van de financiële ondersteuning van hen.
Waarschijnlijk zou het tot een groei leiden van uitbetaalde pensioenen voor
gehandicapten wat een hoger gebruik van de middelen uit het sociale systeem zal
betekenen.
Daarentegen bestaan er mensen die zo lang mogelijk op de arbeidsmarkt willen
en proberen te blijven. Ze worden door de mogelijkheid om een actief leven te leiden
gestimuleerd en ze willen ze ook hun sociale positie houden die ze vanwege lagere
inkomens kwijt zouden kunnen raken. Ten opzichte van deze feiten zouden we
moeten nadenken over een mogelijkheid om pensioen en verdienende activiteit bijv.
deeltijd werk parallel naast elkaar mogelijk te maken. Dit zal zeker bijdragen tot de
mogelijkheid om na het met pensioen gaan een actief leven te leiden dankzij hogere
inkomens. Ik denk verder dat de samenleving en vooral de afzonderlijke mensen hun
verhouding ten opzichte van de sociale hulp moeten veranderen en dat ze meer
verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun eigen zekerheid tijdens hun ouderdom
en ook tijdens mogelijke moeilijke sociale situaties die ze tegenwoordig kunnen
tegenkomen.
Als we gaan nadenken over de te verwachten ontwikkelingen, is het evident,
dat de toekomstige problemen van het Tsjechische sociale systeem lijken op de
problemen in Nederland en tegelijk ook op die van de andere EU lidstaten. Net zoals
deze landen zullen Nederland en Tsjechië steeds meer tegen de veroudering van de
maatschappij vechten en daardoor samenhangend zullen de kosten voor de
pensioensverzekering en gezondheidszorg stijgen.
De algehele problematiek van het sociale zekerheidsstelsel is zeker een zeer
interessant onderwerp. Maar ik durf ook beweren dat dit onderwerp vrij ingewikkeld is.
Dit onderwerp is heel moelijk te begrijpen en het is ook moelijk om mogelijke
verbeterende aanpassingen voor te stellen. Ik probeerde een algemeen overzicht van
dit systeem in Tsjechië en Nederland te geven en voor de problemen die in dit
verband met de sociale zekerheid samenhangen te waarschuwen.
80

Resumé
Každý stát má svoji sociální politiku. Nejdůležitější v sociální politice je sám stát.
Pomáhá těm občanům, jenž se momentálně nacházejí v tíživé životní situaci a
nemohou ji vyřešit sami. Sociální politika se skládá z několika hlavních oblastí, jako je
sociální zabezpečení, státní sociální podpora, důchodové pojištění, nemocenské
pojištění apod.
Tato diplomová práce Het Systeem van de Sociale Zekerheid in Nederland en
Tsjechië popisuje současný stav v oblasti systému sociálního zabezpečení v České
republice a Nizozemí. Předmětem diplomové práce je také srovnání těchto dvou
systémů a zejména ve třetí částí je pozornost věnována problematickým oblastem
systému sociálního zabezpečení. Také jsem zde částečně chtěla poukázat na jejich
možné řešení.
Úkolem sociálního pojištění je zabezpečit občanům část příjmu, kterou ztratili v
důsledku určité nepříznivé životní události (nemoci, stáří, invalidity, úmrtí). Náhrada
příjmů je prováděna formou sociálních dávek. První část práce se tedy zaměřuje na
všeobecné vymezení sociální politiky a sociálního zabezpečení . Dále pak popisuje
systém samotný, konkrétně rozdělení jeho pojištění a definování základních sociálních
dávek v Nizozemí a České republice.
Ve druhé části diplomové práce se věnuji problematice nastavení důchodového
systému v zemích Evropské unie a zároveň také popisu současného stavu
důchodového systému v Nizozemí a České republice. V každé společnosti řeší lidé
jak se zabezpečit na stáří. Dříve fungovala sociální odpovědnost rodiny, kdy se mladší
členové rodiny starali o své rodiče a prarodiče. Postupem času, jak se společnost
vyvíjela, hlavně v době industrializace, se nabízely nové možnosti – začal se snižovat
počet obyvatel na venkově, lidé se stěhovali do měst a tak se postupně rozbíjel tento
systém. Sociální odpovědnost za jednotlivce se postupně začal přenášet na komerční
i státní systémy sociálního zabezpečení.
Vzhledem ke skutečnosti, že stávající nastavení důchodových systémů se v důsledku
nepříznivého demografického vývoje v budoucnosti stane finančně neudržitelným, je
většina zemí nucena se zabývat reformou svých důchodových systémů. Realizace
81

důchodové reformy je nákladná, nepopulární mezi obyvatelstvem a problematická i z
politického hlediska. V podstatě znamená, že důchody vyplácené státem budou nižší
a občané se budou muset začít o svou budoucnost starat a spořit si na své stáří
samostatně. Zatímco dnes připadají na jednoho člověka staršího 65 let (tj. věk pro
odchod do důchodu obvyklý v zemích EU, mimo jiné i v Nizozemí) čtyři pracující, v
roce 2050 má být tento poměr již 1:2. Výdaje na důchody, které představují v zemích
EU v průměru 10,4 procenta HDP, vzrostou podle propočtů EU do roku 2040 na 13,6
procenta HDP.
Každá důchodová reforma má své výhody i rizika a jednotlivé země mají rozdílné
podmínky k její implementaci. Zatímco Českou republiku důchodová reforma teprve
čeká, v Nizozemí již byla provedena reforma v oblasti důchodu. S ohledem na
nepříznivý demografický vývoj dospěla situace v oblasti důchodů v České republice do
stavu, kdy současný průběžně financovaný důchodový systém přestane v nepříliš
vzdálené budoucnosti plnit svoji funkci a nebude schopen generovat dostatek
prostředků na důchody. Především z tohoto důvodu je potřeba penzijní systém
zreformovat. Důvodem reformy v Nizozemí bylo podpořit starší pracovníky v tom, aby
zůstávali v zaměstnání déle, a aby se tak snížil počet předčasných odchodů do
důchodu.
V dnešní době existuje v řadě zemích několik variant důchodových systémů, které
v různých obměnách fungují. Nizozemský penzijní systém je charakteristický
soustavou různých schémat. Jedná se tzv. 3 pilířový systém – prvním pilířem je státní
penze, druhým dodatečný důchod, na který si může každý v pracovně aktivním věku
naspořit prostřednictvím penzijního fondu. Třetí pilíř je využíván pro přilepšení k
důchodu pomocí soukromých smluv.
Nejen pro ČR je proto důležité inspirovat se z realizovaných důchodových reforem a
objektivně vyhodnotit jejich přínosy i rizika.
82

Summary
Each state has its own social policy. The most important is the state itself in the social
policy. It helps citizens, who are currently in a bad life situation and who cannot solve
such a situation by themselves. Social policy consists of several main areas such as
social security, state social welfare, pension insurance, health insurance, etc.
This dissertation called Het Systeem van de Sociale Zekerheid in Nederland en
Tsjechië describes current situation of the social security system in the Czech
Republic and in the Netherlands. The subject of this work is a comparison of this two
systems and mainly, in the third part the focus is on some problematic areas of the
social security system. I would like to point out to their possible solutions.
The role of the social insurance is to sustain a part of people's income they lost due to
some kind of negative circumstances (such as illness, old age, disablement, death).
Social welfare is refunded regularly.
First part is focused on general conditions of the social policy and social security.
Next, there is a description of the system itself, specifically the separation of its
insurance and it defines the basic social welfare in the Netherlands and in the Czech
Republic.
The second part of this thesis is dedicated to the problems of the settings of the
incomes policy in the European Union as well as to the description of current state of
the incomes policy in the Netherlands and in the Czech Republic.
The majority of existing set-up of the pension systems will become financially
unsustainable in the future as a result of unfavourable demographic development. Due
to this fact many countries will have to deal with the pension reforms of their pension
systems. Implementing a pension reform is a costly matter, unpopular among the
population and also problematic from the political point of view.
It means that the state pensions paid by the government will be lower and the citizens
will have to secure their financial future themselves.
83

While nowadays there are four working people falling on one person older than 65
years ( the common age for going to retirement in the European Union), in 2050 this
part should be 1:2. Retirement expenditures representing an average of 10,4 % of
gross domestic product will rise up to 13,6 % of gross domestic product in 2040
according to calculation of EU.
Every pension reform has its advantages and disadvantages and each states have
different conditions for its implementation. Whereas in the Czech Republic the pension
reform is still awaiting, in the Netherlands the pension reform has been already done
in the retirement area.With respect to unpleasant demographic development, the
situation of the pension field in the Czech Republic came to the state, when current
continuous financed retirement systém will finish to fulfil its function in a few years and
it will not be able to generated plentitude of means for a pension.
This is the main reason why the pension systém should be reformed. A reason for the
reform in the Netherlands was the effort to support older working people to stay in
their job longer to lower the part of people going into retirement earlier. This Dutch
systém is,as well as the Belgium one, mixed. The Dutch pension systém stands on
three main points. The first one is the state pension, the second one is the additional
pension, which can everybody saves for during his or her active age via the pension
fonds. The third pillar is used for pension benefits through the private contracts.
Not only for the Czech Republic is therefore very important to be inspired by the
implemented pension reforms and analyse their benefits and risks.
84

Literatuurlijst
Arbeid, Zorg en Economische zelfstandigheid. Sociaal - Economische Raad.Den
Haag, 1998. ISBN – 90 – 6587 – 689 – 8
BERGHE, L. A. A. van den: Verzekering en Europa. Kluwer juridisch . preadvies
1994.ISBN – 90-271-4242 – 4
BLANKEMEIJER, R. ; SANDERS, J.: Hiaten in de sociale zekerheid verzekerd.
Handleiding voor de praktijk. Kluwer en Wolters Kluwer business. ISBN –
9789013041743
ČEJKOVÁ, V.:Pojistný trh. Grada Publishing 2002. ISBN - 80-247-0137-5
DAHŇEL, J.:Kapitoly z pojistné teorie. Ekopress, Praha 2002. ISBN – 808619556
De kleine gids voor de Nederlandse Sociale Zekerheid 2008.twee. Stimulansz: Kluwer
Deventer 2008. ISBN 978 – 901305578-8
DUFFHUES, P.J.W.: Financiering, belegging en verzekering. Kluwer en Wolters
Kluwer business. ISBN – 90-13-03361-x
DUCHÁČKOVÁ, E.: Principy pojištění a pojišťovnictví. Ekopress, s.r.o., 2005. ISBN –
80 – 86119 – 92 – 0
Finanční poradce. Odborný časopis pro finanční poradce a zprostředkovatele.
Economia a.s., Praha, 2009. ISSN - 1214 – 410x (výtisk 1 – 12/2009 )
HARTLIEF, T. ; TJITTES, R. P. J. L.: Verzekering en aansprakelijkheid. Serie recht en
praktijk. Kluwer (Deventer), 1994. ISBN – 90- 268- 3346 – 6
KEMP, A.A.M. de.: Ouderen tussen pensioen en bijstand. Rijswijk: Sociaal en
Cultureel Planbureau,1992. ISBN – 90 – 5250 – 320 - 6
85

NOORDAM, F.M. ; Klosse, S.:Socialezekerheidsrecht. Kluwer en Wolters Kluwer
business. ISBN – 978 – 90-13 – 04656 – 4
NOORDAM, F.M.: Hoofdzaken socialezekerheidsrecht. Kluwer en Wolters Kluwer
business. ISBN – 90-13-03176-5
Ondernemen wordt een stuk relaxter. De Amersfoortse/Kluwer, 2008. ISBN –
9789013047622
Osobní finance...společně světem financí. Computer Press, a.s. Brno, 2009. (výtisk 1
– 12/2009 )
Příručka OSVČ pro oblast sociálního zabezpečení v roce 2008. Česká správa
sociálního zabezpečení. Praha,2008. ISBN – 978 – 80 – 87039 – 08 – 3
SIJSTERMANS, J.J.G.: Premieheffing volksverzekering, werknemersverzekeringen
en Zorgverezekeringswet. Deventer:Kluwer 2006. ISBN – 90-13 – 03663 – 5
VERGNE, A.M.: Praktijkgids Sociale Zekerheid. Kluwer en Wolters Kluwer business,
2009. ISBN – 978 – 901306090 – 4
WANSINK, J.H.: Verzekering en belang: preadvies 2004. Kluwer 2004. ISBN 90-13-
03003 – 3
Internet
Autoriteit Financiële Markten (AFM) http://www.afm.nl
Belastingdienst http://www.belastingdienst. nl
Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen (BKWI) http://www.bkwi.nl
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) http://www.cbs.nl
Centrale Organisatie voor Werk en Inkomen ( CWI) http://www.werk.nl
De Nederlandsche Bank (DNB) http://www.dnb.nl
De Tsjechische socialezekerheidsadministratie (ČSSZ - Česká správa sociálního
zabezpečení) http://www.cssz.cz
Het Financieele Dagblad http://www.fd.nl
86

Ministerie van Economische Zaken http://www.minez.nl
Ministerie van Financiën http://www.minfin.nl
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ( SZW ) http://www.szw.nl
Raad voor Werk en Inkomen (RWI) http://www.rwi.nl
Sociaal-Economische Raad (SER) http://www.ser.nl
Sociale Verzekeringsbank (SVB) http://www.rwi.nl
Stichting Inlichtingenbureau Gemeenten (IB) http:// www.inlichtingenbureau.nl
Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) http://www.rwi.nl
http://ec.europa.eu
http://economiemeijer1973.blogspot.com
http://nl.wikipedia.org/wiki/Bruto_binnenlands_product
http://nl.wikipedia.org/wiki/Kapitaaldekkingsstelsel
http://nl.wikipedia.org/wiki/Loondoorbetaling_bij_ziekte
http://nl.wikipedia.org/wiki/Omslagstelsel
http://nl.wikipedia.org/wiki/Pensioen
http://nl.wikipedia.org/wiki/Sociale_premies
http://nl.wikipedia.org/wiki/Sociale_premies
http://nl.wikipedia.org/wiki/Volksverzekering
http://portal.mpsv.cz
http://www.belastingdienst. nl
http://www.businessinfo.cz
http://www.czso.cz
http://www.finance.cz
http://www.finexpert.cz
http://www.furore.com
http://www.fx.nl
http://www.geld.pagina.nl
http://www.gidsonline.nl
http://www.isea-cz.org
http://www.iwiweb.nl
http://www.jobcircle.nl
http://www.judex.nl
87

http://www.komora.cz
http://www.krimpenerwaardcollege.nl
http://www.matonadvocaten.nl
http://www.mee-og.nl
http://www.mesec.cz
http://www.mfcr.cz
http://www.pensioenbegrippen.nl
http://www.pensioenkijker.nl
http://www.regelingen-voorzieningen.nl
http://www.regering.nl
http://www.roosroos.nl
http://www.ser.nl
http://www.sfinance.cz
http://www.scholieren.com
http://www.vant-zelfde.nl
88

Lijst van afkortingen
Abw Algemene bijstandswet
AFM Autoriteit Financiële Markten
AKW Algemene Kinderbijslagwet
Anw Algemene nabestaandenwet
AOW Algemene Ouderdomswet
AWBZ Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten
AWW Algemene Weduwen- en Wezenwet
BBP Brutto Binnenlands Product
BKWI Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen
ČSSZ De Tsjechische socialezekerheidsadministratie ( Česká správa
sociálního zabezpečení)
CVZ College voor zorgverzekeringen
CVZ het College voor zorgverzekeringen
CWI Centrale organisatie werk en inkomen
DNB De Nederlandsche Bank
EEG Europese Economische Gemeenschap
EG Europeese Gemeenschap
EIM economisch beleidsonderzoeksbureau en kenniscentrum
bedrijfsleven
ESCB Europees Stelsel van Centrale Banken
EU Europese Unie
IB Stichting Inlichtingenbureau Gemeenten
Ioaw Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk
arbeidsongeschikte werkloze werknemers
IOAW Inkomensvoorziening voor oudere en gedeeltelijk
arbeidsongeschikte werkloze werknemers
Ioaz Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk
arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen
IOAZ Inkomensvoorziening voor oudere en gedeeltelijk
arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen
IWI Inspectie Werk en Inkomen
PBO’s product- en bedrijfschappen
RWI Raad voor Werk en Inkomen
SER Sociaal-Economische Raad
SUWI Structuur uitvoering werk en inkomen
SVB Sociale Verzekeringsbank
SZW Sociale Zaken en Werkgelegenheid
TW Toeslagenwet
UWV Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen
Wajong Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten
WAO Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering
WIA Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen
Wulbz Wet uitbreiding loondoorbetalingsplicht bij ziekte
89

Wvlbz /VLZ Wet verlenging loondoorbetalingsverplichting bij ziekte
WW Werkloosheidswet
Wwb Wet werk en bijstand
Wwb Wet werk en bijstand
Zvw Zorgverzekeringswet
ZW Ziektewet
90

Bijlage
Tabel 2: Premies van de sociale verzekering in de Tsjechische republiek ( vanaf
2010)
Premies in Tsjechië
(%)
werknemers werkgevers zelfstandigen vrijwillig
ziekenfondsverzekering 1,1% 3,3% 4,4% * -
91
betalen
pensioensverzekering 6,5% 21,5% 28,0% 28,0%
werkloosheidsuitkeringen 0,4% 1,2% 1,6% -
Totaal 8,0% 26,0% 34,0% 28,0%
* zelfstandigen nemen in Tsjechië vrijwillig deel aan ziekenfondsverzekering

Tabel 3
Bron: příručka Sociální zabezpečení 2007
92

Tabel 5: Structuur van Sociale zekerheid in Nederland
Bron: De kleine gids voor de Nederlandse sociale zekerheid
Tabel 6: Verdeling van Sociale zekerheid in Nederland
Bron: http://www.krimpenerwaardcollege.nl/lokeco/pagina/socialezekerheid.htm (3.11.2009)
93