PrO Portfolio - docs.szw.nl

PrO Portfolio
Portfolioproject “Mijn Map” aan het dr. Aletta Jacobscollege Praktijkonderwijs, Hoogezand

Inleiding
Sinds de vernieuwing van de Wet op het voortgezet onderwijs (1998) kan een aantal jongeren terecht
in het Praktijkonderwijs. Praktijkonderwijs (PrO) is bedoeld voor leerlingen van wie wordt
verondersteld dat een orthopedagogische en orthodidactische benadering noodzakelijk is. Ze kunnen
niet op het VMBO terecht. Het betreft jongeren tussen 12 en 18 jaar met een IQ tussen de 55 en 80
die een leerachterstand hebben van tenminste drie jaar in twee of meer onderwijsdomeinen. Naast
moeite met leren en problemen met motivatie en sociale vaardigheden, hebben deze leerlingen echter
ook veel mogelijkheden. Deze moeten onderkend worden. De jongeren in het Praktijkonderwijs zijn in
het algemeen goed in staat routinematig werk uit te voeren op assistentenniveau. Ze kunnen
enkelvoudige opdrachten gemotiveerd en correct verwerken. Bovendien zijn ze doorgaans in staat
zich in te passen in de arbeidscultuur en het arbeidsritme. Ze hebben voldoende mogelijkheden om
zich een plaats te verwerven op de arbeidsmarkt. Praktijkonderwijs heeft als doel om deze jongeren
voor te bereiden op zelfstandig functioneren in de samenleving en hen rechtstreeks naar een plaats
op de arbeidsmarkt te leiden.
Het programma van het Praktijkonderwijs wordt vooral bepaald door de eisen die de toekomstige
functie aan de leerlingen stelt en is dus sterk afgestemd op de praktijk.
Het onderwijs moet ook rekening houden met de mogelijkheden en wensen van de jongeren.
Het merendeel van de PrO - leerlingen stroomt uit naar de arbeidsmarkt. Een klein deel vindt werk
binnen een sociale werkplaats en een deel stroomt door naar het MBO niveau 1.
Uitgangssituatie: Praktijkonderwijs en leven lang leren.
Het Praktijkonderwijs heeft de pedagogisch opdracht zijn leerlingen voor te bereiden op een
zelfstandige deelname aan het maatschappelijk proces. Tussen de ontwikkelingsmogelijkheden van
de individuele leerling en de eisen waaraan hij moet voldoen om een zelfstandig bestaan op te
bouwen, ligt een spanningsveld. Het is aan de Praktijkschool om dit spanningsveld te overbruggen.
De leerlingen in het Praktijkonderwijs nemen een aparte plaats in het Voortgezet Onderwijs in. Ze
maken een niet-voorspelbare ontwikkeling door. Mede daarom is een goede vertrouwensrelatie met
docenten wezenlijk voor deze jongeren. Ze moeten ook in de toekomst kunnen opgroeien in een veilig
schoolklimaat, waar onderwijs en begeleiding beschikbaar zijn op het moment dat ze dat nodig
hebben. Maar, binnen het dr Aletta Jacobscollege willen we tegelijkertijd wel dat ze zelfredzame
mensen worden die zich staande kunnen houden in de maatschappij, ook nadat ze de school hebben
verlaten. Het PrO-team werkt samen met de jongeren aan een loopbaan voor het leven, waarin
zelfstandig wonen, zinvolle vrijetijdsbesteding en een plaats op de arbeidsmarkt essentiële elementen
zijn. Jongeren moeten leren om keuzes te maken, zelf hun koers te bepalen en verantwoordelijkheid
te nemen. De jongere die in staat is om zelf te kiezen en zijn leerweg uit te stippelen, krijgt meer
zelfvertrouwen en zal gemotiveerder zijn om te leren, ook na zijn schooltijd.
Foto’s betekenisvolle omgeving

De Praktijkschool van het dr Aletta Jacobscollege heeft, waar mogelijk, een levensechte en
betekenisvolle omgeving ingericht (zie foto’s), waarin iedere leerling vindt wat hij nodig heeft voor zijn
ontwikkeling en zijn loopbaan. Begeleiding is geïntegreerd in het onderwijs. Als extra aandacht nodig
is, gebeurt dit samen met de instellingen en instituten die met de school een netwerk hebben
gevormd. Zorg is op die manier niet curatief, maar preventief. (Stage)begeleiding is beschikbaar op
het moment dat de jongere die nodig heeft.
In het Praktijkonderwijs zoals we dat voor ogen hebben gaan leer-, socialisatie- en vormingsprocessen
hand in hand. De Praktijkschool regelt leer- en begeleidingsarrangementen die zijn aangepast aan de
mogelijkheden van de individuele leerling en rekening houden met de wensen van de leerling.
Leerlingen ontwikkelen competenties door het uitvoeren van taken, klussen en praktijkopdrachten die
herkenbaar en levensecht zijn. Essentieel is een schoolklimaat waarin positieve interactie plaatsvindt
tussen al degenen die betrokken zijn bij de (levens)loopbaan van de jongeren. De organisatie van de
Praktijkschool is gericht op samenwerking en interactie en op het inrichten van een gevarieerde en
functionele leeromgeving, waarbinnen een grote verscheidenheid aan leerbronnen beschikbaar is.
De jongere en zijn loopbaan staan centraal. Die loopbaan zit in de jongere zelf. De leerling maakt
voortdurend keuzes. Het onderwijs wordt gestuurd door zijn ontwikkelingsvraag. Op basis van die
vraag en het potentieel van de jongere arrangeert de docent samen met de leerling en instanties
rondom de school als instituut, leer- en ontwikkelingstrajecten.
Het dr Aletta Jacobscollege PrO zet de leerling en zijn loopbaan centraal en speelt met zijn onderwijs
flexibel in op de verschillen tussen leerlingen in belangstelling, leerstijl en leertempo. Daarbij zijn de
motivatie en de ontwikkelvraag van de jongere sturend. Dat wil zeggen: samen met de leerkracht,
instanties en bedrijven rondom de school arrangeert de leerling leer- en ontwikkelingstrajecten. De
jongere moet immers leren om zelf keuzes te maken en zoveel mogelijk zelf verantwoordelijkheid te
nemen, ook als er straks geen docent is om hem daarbij te begeleiden.
Het Praktijkschoolteam beseft dat de school maar een (klein) deel is van het veranderende
maatschappelijke en culturele krachtenveld rondom de jongere. Het team kijkt daarom verder dan de
schoolmuren en zoekt naar partners waarmee ze kunnen samenwerken.
Samenwerken betekent voor het dr Aletta Jacobs PrO niet alleen informeren, adviseren, overleggen
en uitbesteden, maar vooral dat partners gezamenlijk verantwoordelijk zijn en echte aandacht
organiseren voor de ontwikkeling van de loopbaan van jongeren. Door samen te werken kunnen de
school, instellingen, het bedrijfsleven, brancheorganisaties en andere instanties gezamenlijk leer- en
begeleidingstrajecten aanbieden die de school alleen niet kan realiseren. De regie voor de
samenwerking ligt in handen van de Praktijkschool. Netwerkpartners zijn allereerst te vinden in de
school zelf. Schoolleiding en docenten onderling werken nauw met elkaar samen. De scheiding
tussen praktische vorming en theoretisch leren is diffuus of zelfs volkomen opgeheven.
De school werkt structureel samen met het bedrijfsleven en (regionale) brancheorganisaties om
leerwerktrajecten en/of branchegerichte cursussen buiten de school te kunnen aanbieden en
stagetrainingen binnen de eigen poorten te kunnen vormgeven. Met vertegenwoordigers uit het
bedrijfsleven en de brancheorganisaties overlegt de Praktijkschool over de competenties die de
leerlingen nodig hebben om met succes op de arbeidsmarkt te functioneren. De school onderhoudt
relaties met andere onderwijsinstellingen (ROC’s) om leerlingen een aanvullend leertraject
(branchegericht) te kunnen aanbieden en om leer- en onderwijstrajecten op elkaar af te stemmen.
Andere belangrijke partners rondom de Praktijkschool zijn organisaties voor maatschappelijke
hulpverlening en instellingen voor gezondheidszorg, de lokale overheid (gemeente Hoogezand-
Sappemeer), de woningbouwvereniging “Volksbelang Wonen en Welzijn”, en ouders/verzorgers.

Door de samenwerking zal de overgang voor leerlingen tussen Praktijkschool en ‘staan op eigen
benen’ veel vloeiender verlopen. Als de (na)zorg door de school ophoudt, moeten andere instanties uit
het netwerk klaar staan om de begeleiding zo nodig over te nemen.
De Praktijkschool biedt de leerling een vaste structuur, waarin hij zich thuis voelt en veilig kan werken.
Hij maakt deel uit van een vaste groep leerlingen, maar werkt ook in kleine, wisselende
(project)groepen of individueel. Verbondenheid met medeleerlingen en nauwe relaties met enkele
docenten zijn belangrijke voorwaarden voor een optimaal leerproces.
Binnen die veilige setting wordt de leerling uitgedaagd om zijn grenzen te verkennen, keuzes te
maken en verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen leerproces en loopbaan. De toekomstige
leerlingen in het Praktijkonderwijs zullen niet veel anders zijn dan de leerlingen van nu. Maar de
maatschappij waarin zij leven stelt wel steeds meer eisen. Om zich te kunnen handhaven, moeten ze
leren waar hun mogelijkheden, kwaliteiten en beperkingen liggen en hoe ze die verder kunnen
ontwikkelen, ook in hun verdere levensloopbaan.
Competentiegericht onderwijs
Zelfstandig wonen, zinvolle vrijetijdsbesteding, maatschappelijk functioneren en een plaats op de
arbeidsmarkt. Het zijn de doelen die het Praktijkonderwijs zich stelt voor de leerlingen en die hun
impact hebben op de hele verdere levensloopbaan van die leerlingen. Na zijn schooltijd moet de
jongere in staat zijn zich - grotendeels - zelf te redden. Hij moet weten wie hij is, wat hij kan en hoe hij
verder wil. Competentiegericht onderwijs speelt een grote rol bij het ontwikkelen van dit bewustzijn.
Competentiegericht werken betekent in het Praktijkonderwijs, dat leerlingen levensechte,
betekenisvolle taken uitvoeren, waarbij de theorie de praktijk ondersteunt. De leerling leert immers
alleen als hij de zin daarvan inziet. Voor het aanleren van de competenties volgt de leerling geen
lessen, maar hij doet klussen en ontwikkelt zo vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten. In de reflectie
op zijn werk ontdekt hij, samen met de mentor, wat hij kan en waaraan hij nog moet werken. De
leerling legt al de bewijzen van verworven competent gedrag vast in zijn portfolio. (We zijn in het
schooljaar 2006-2007 gestart in de klassen 1 en 2 met het verzamelen van portfoliomateriaal).
De Praktijkschool (stagebegeleiders en teamleider) gaat in gesprek met de werkgevers in de regio en
stelt samen met hen vast wat onmisbare competenties zijn voor uitstromende leerlingen. De school
betrekt de werkgevers ook bij de opstelling van de leer en begeleidingsarrangementen. Zo ontstaat
regionaal maatwerk voor leerlingen én werkgevers.
Het Individueel Ontwikkel Plan
Een schoolloopbaan in het Praktijkonderwijs is voor iedere leerling anders. Om een goede individuele
ontwikkeling mogelijk te maken is immers maatwerk nodig, dat aansluit bij de vraagstellingen die de
leerling oproept. Het werken met een Individueel Ontwikkel Plan (IOP) is daarbij van essentieel
belang. In het IOP worden de leer- en ontwikkelingsmogelijkheden van de leerling gekoppeld aan en
geïntegreerd met het basisprogramma. Het IOP wordt zo de kern van de aanpak van de individuele
ontwikkeling en begeleiding van de leerling. Het IOP wordt nadrukkelijk in interactie met de leerling
samengesteld. In de individuele coachingsgesprekken tussen docent en leerling (waarbij ook de
ouders betrokken kunnen worden) staat altijd de vraag centraal: ‘Wat wil je leren en doen op het dr
Aletta Jacobscollege?’ Tijdens die gesprekken wordt ook nagegaan welke elders verworven
competenties (evc’s) de leerling al in huis heeft en welke plaats die krijgen in zijn ontwikkelingsproces.
Op die manier wordt de leerling medeverantwoordelijk voor zijn eigen leerproces. In mei 2007 is er
voor twee leerlingen in elke klas een IOP samengesteld. In oktober 2007 hebben alle leerlingen een
Individueel OntwikkelingsPlan.
Het IOP vormt als het ware de rode draad door de schoolloopbaan van de leerling. Het is het
instrumentarium dat voor het onderwijs- en begeleidingsteam rondom de leerling de ‘sturende’
informatie geeft over de voortgang van de leerling en dat de kwaliteit van onderwijs en begeleiding
representeert. Mentoren, praktijkdocenten en andere begeleiders beschrijven in het IOP de leer- en
begeleidingsactiviteiten. In het IOP worden keuzes en afspraken vastgelegd en de voortgang en
ontwikkeling van de leerling zichtbaar gemaakt. Het IOP wordt gedigitaliseerd en indien mogelijk
onderdeel van het LVS “Magister”.

Voorbeeld bladzijde uit het coachingsgesprek zoals opgenomen in het IOP. Een neerslag van het
coachingsgesprek wordt opgenomen in het PrO – portfolio.
Persoonsgegevens leerling:
Leerling
Klas
Mentor
Datum
Binnenkort hebben wij samen een coachingsgesprek.
Tijdens het coachingsgesprek praten we samen over hoe het gaat op school.
Ter voorbereiding wil ik graag weten hoe jij over jezelf denkt.
Wil je daarvoor de onderstaande vragen beantwoorden?
1. Algemene sociale vaardigheden
Onderdeel
Hoe goed ben jij hierin
nooit soms altijd
Ik heb goed contact met andere leerlingen. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Ik weet hoe ik vrienden moet maken. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Ik ben tegen het pesten van andere
leerlingen.
Ik los problemen op met praten en niet met
agressief gedrag.
2. Samenwerken
Onderdeel
Als ik in een groepje werk dan doe ik net
zoveel als de anderen.
Ik luister ook naar wat anderen willen.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Hoe goed ben jij hierin
nooit soms altijd
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Ik laat anderen rustig werken. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Het PrO Portfolio
Het werken met een PrO - portfolio kan worden gezien als een leerling-volg-jezelf-systeem en geeft
dus naast het IOP de ontwikkeling van de leerling weer. Mede met behulp van het portfolio kunnen
Individuele Ontwikkelingsplannen worden bijgesteld en/of worden bijgesteld tot een actieplan op
leerling-niveau. Voor het verzamelen van bewijzen kan de leerling zowel het geleerde binnen als
buiten de school gebruiken. Hierbij wordt dus een beroep gedaan op de inzet en creativiteit van de
leerling.
Met het PrO - portfolio willen we bovendien de zelfstandigheid van de Praktijkschool-leerling
vergroten. Daarbij hoeven we de leerling niet meer leren wat hij/zij al kan. Met het portfolio vergroten
we de mogelijkheid om recht te doen aan de verschillen tussen de leerlingen.
Omdat met het verzamelen van bewijzen zo vroeg mogelijk moet worden begonnen zijn we in het
schooljaar 2006/2007 gestart met de aanleg in de klassen 1 en 2.
In het portfolio verzamelt de leerling alle bewijzen waarvan hij vindt
dat ze representatief zijn voor de competenties die hij heeft
verworven. Het is een bewijzendossier, een registratie-instrument van
zijn leer- en ontwikkelproces. In de coachingsgesprekken spreken
docent en leerling samen af welke bewijzen de leerling wil gaan
leveren voor zijn portfolio. Die bewijzen kunnen allerlei vormen
aannemen, zoals: werkstukken, stappenplannen,
observatieverslagen, verslag van
het coachingsgesprek, verslagen
van derden (bijvoorbeeld de stagebegeleider), werkmaterialen,
foto’s, getuigschriften, diploma´s en websites. Het portfolio is
belangrijk voor de leerling, de school en de toekomstige werkgever.
De leerling krijgt een realistisch beeld van wat hij kan en wat zijn
mogelijkheden zijn. Voor de school geeft het portfolio mede richting
aan het onderwijs. Tijdens het werken aan het portfolio ontstaan bij
de leerling leervragen waar de leer- en begeleidingsarrangementen
op worden aangepast. De werkgever krijgt een beeld van wat zijn
toekomstige werknemer in huis heeft. In de eindfase van de schoolloopbaan staan met name
arbeidsgerichte competenties centraal en wordt het portfolio een uitstroomportfolio.

Realisatie van het PrO Portfolio middels het Equal project
Voor de invoering is in overleg met docenten en teamleiders een projectplan opgesteld door de
projectbegeleider, dhr. Gerard Jonink (Noorderpoort College)
Het projectplan
Equal projectplan Aletta Jacobs,
locatie V. Heemskerckstraat
PrO Portfolio (2006/2007)
“Mijn Map”
Doel: De invoering en het werken met een portfolio / “Mijn Map” voor leerlingen van
12 t/m 18 jaar.
Vertrekpunt
a. Inventariseren wat op de school aanwezig is op gebied van portfolio / “Mijn Map”.
b. Na inventarisatie formuleren van voorstellen, i.o.m. de teamleider, een traject van invoering /
scholing uitzetten voor het team.
Concrete doelen einde project
Een schoolbreed ingevoerd Portfolio/ “Mijn Map”.
Kritische succesfactoren
Afhankelijkheid van aanleveren van materiaal
Visie over portfolio moet gedeeld worden (ondersteund vanuit de teamleiding)
Reflectie/deelname van 2 contactpersonen vanuit het dr. Aletta Jacobscollege (“Om de Noord” -
locatie v. Heemskerckstraat) aan een werkgroep Portfolio / “Mijn Map”.
Actieve deelname van 2 contactpersonen ( werkgroep implementatie / ontwikkelen beeldmateriaal) in
Praktijknet Regio Groningen (2006)
Activiteiten
Wie Tijdpad
a. Beginsituatie Portfolio / “Mijn Map” wordt nog weinig / niet gebruikt.
b. Werkwijze Inventarisatie actuele
situatie.
Principe uitspraak over
de invoering van het
Portfolio / “Mijn
Map”.
c. Onderbouwing
van de werkwijze
d. Inzet
instrumenten
e. Wijzen van
vaststellen of de
beoogde doelen
zijn bereikt
f. Gewenste
ondersteuning
Selecteren van het
beste uit het aanbod
Projectleider
Projectleider /
Werkgroep en directie
Projectleider en
werkgroep
Januari / februari 2006
Maart / april 2006
Mei – juli 2006
Alle materialen uit het netwerk en uit wat we verder verzamelen.
Praktijkschoolbreed
invoeren
Financiële
onderbouwing voor
aanschaf materiaal
De docenten van
Aletta Jacobs, locatie
v. Heemskerckstraat
Projectleider en
werkgroep
September 2006 –
Juli 2007
Januari – juli 2006

g. Professionalisering Leren kijken naar
presentaties a.d.h.v. de
voorbeelden en de
leeswijzers
Docenten worden
uitgedaagd hun eigen
Portfolio / “Mijn Map”
vorm te geven
a.d.h.v. de voorbeelden
en de leeswijzers
h. Communicatie 1 x per maand overleg
Projectleider
Gastsprekers
Projectleider en
werkgroep
Projectleider / directie
Projectleider /
werkgroep
Januari – juli 2006
September 2006 –
juli 2007
Januari 2006 – juli 2007
Inventarisatie en voorstellen voor opzet van het PrO Portfolio bij aanvang Equal project
In het overleg met de projectleider en vanuit meerdere bronnen (literatuur en internet) is een
omschrijving samengesteld voor het te hanteren PrO – portfolio:
Een leerling-portfolio is een verzameling zelfgemaakt werk van een leerling in één of meer vak- en/of
ontwikkelingsgebieden, gemaakt in een bepaalde periode. Dit werk kan verschillend van aard zijn. Zo
kunnen leerlingen tekeningen, verslagen, werkbladen van reken- of taalopdrachten, brieven,
werkstukken en opstellen kiezen om in hun portfolio te bewaren. Maar ook een foto of een audio- of
video-opname van spel, een ruimtelijk product, een presentatie of een optreden past in een portfolio.
Een leerling bepaalt zelf wat hij wil bewaren. Aan de hand van de portfolio laat een leerling zien wat hij
heeft geleerd, hoe hij dat heeft gedaan en wat hij in de komende periode wil leren. Reflecteren op het
gemaakte werk is een essentieel onderdeel van het werken met portfolio's.
Een portfolio is dus niet zomaar een verzameling werkstukken. Het is het tastbare resultaat van een
denk- en redeneerproces waarin leerlingen nadenken over hun werk, hun leerproces, hun ambities en
gevoelens. Werken met portfolio’s is een vorm van interactief leren en evalueren.
Besloten wordt het de portfoliobewijzen te verzamelen in een ringmap (ordner).
De ordner bevat werk dat later geselecteerd kan worden voor het uiteindelijke presentatie- of
evaluatieportfolio. Het gaat om werk waarmee leerlingen bezig zijn, kladversies, voorlopige
werkstukken of werk dat klaar is. Werkportfolio's geven leerling en leraar inzicht in de mate waarin en
de wijze waarop bepaalde leerdoelen worden bereikt en hoe het onderwijs daarop afgestemd kan
worden. Hieraan worden ook de verslagen van de coachingsgesprekken toegevoegd.
Het portfolio wordt ook gebruikt om bereikte leerresultaten te verantwoorden. Op basis van het
curriculum en de daaruit afgeleide leerdoelen worden taken ontwikkeld of uit bestaande methodes
gekozen. Deze worden in het IOP vermeld en besloten in het coachingsgesprek. Leerlingen maken
deze taken en bewaren deze in hun portfolio.
Tenslotte is het PrO Portfolio ook een werk-en presentatieportfolio. Een praktische middel om het
leren op school uitdagender en interactiever te maken. Als evaluatieportfolio is het met name bedoeld
bereikte leerresultaten te verantwoorden (bijvoorbeeld aan de ouders).
Door te werken met portfolio ontwikkelt een leerling een beeld van zijn eigen leerproces. Door het
selecteren, verzamelen en bewaren van werk denkt de leerling zelf na over zijn werk, reflecteert hij op
zijn eigen leerproces. Doordat hij dit bovendien samen met anderen bespreekt, aan anderen
presenteert en met anderen terugblikt, is het leren met portfolio’s in hoge mate interactief: leerlingen
krijgen vragen en feedback van hun leerkracht/docent en van leeftijdgenoten.

Foto’s Leerlingen verzamelen bewijzen en bewaren deze in hun portfolio. Ze laten zich daarbij
fotograferen door medeleerlingen.
De eerste ervaringen en resultaten
De leerling verwerft door te reflecteren meer inzicht in hoe hij leert. Hij leert zich vragen te stellen als:
wat heb ik geleerd? Hoe doe ik het in vergelijking met de vorige keer? Hoe heb ik het aangepakt? Hoe
heb ik het ervaren? Deze reflecties kan een leerling opschrijven of bespreken met zijn
leerkracht/docent. Op basis van deze reflecties kan een leerling nieuwe leeractiviteiten en – doelen
plannen.
Werken met portfolio’s nodigt uit tot interactie tussen leerling en leerkracht/docent en tussen leerlingen
onderling. Leerlingen en leraren/docenten worden uitgedaagd te onderhandelen, argumenten uit te
wisselen, elkaars standpunten en opvattingen te leren kennen en begrijpen. Dit draagt bij aan een
school als gemeenschap waarin leerlingen en leerkrachten/docenten van elkaar leren.
Een portfolio vertelt het ontwikkelingsverhaal van één leerling. Door het werken met portfolio’s wordt
een leerling nu eens niet vergeleken met anderen, maar met zichzelf: wat weet, kan en begrijp ik nú,
wat ik eerst nog niet wist, kon of begreep. De norm voor vooruitgang of ontwikkeling is niet een
landelijk gemiddelde, maar ligt in de leerling zelf. Een leerling krijgt inzicht in zijn eigen ontwikkeling.
Dit draagt bij aan het vergroten van het zelfvertrouwen en het gevoel van competentie, en daarmee
indirect aan de motivatie voor en betrokkenheid bij het leren.
De leerling is zelf de eigenaar van het portfolio. Hij heeft de regie en heeft daardoor mogelijkheden om
zijn eigen leerproces ter hand te nemen. Portfolio is zo een krachtig middel om de
verantwoordelijkheid voor leren op school daar te leggen waar hij hoort: bij de leerling zelf.
Werken met portfolio's helpt ook de leerkrachten/docenten anders met leren van leerlingen om te
gaan, leerlingen meer initiatief te geven en een school te ontwikkelen waarin zelfverantwoordelijk leren
vanzelfsprekend is.
Het portfolio’s wordt ingezet bij het evalueren van het leren van de leerlingen. Dit gebeurt niet open en
vrijblijvend zijn maar er worden eisen en doelen stellen. Competenties zijn uitgangspunt: de leerling
verzamelt in zijn portfolio bewijzen voor het beheersen van competenties of vaardigheden (certificaten,
getuigschriften, diploma’s, vaardigheidsbewijzen).

Bijlage 1
Stappenplan bij de invoering van het PrO – portfolio “Mijn Map”:
Het Portfolio is ingedeeld in een aantal hoofdstukken.
Hoofdstuk 1 : De leeswijzer.
Hoofdstuk 2 : Wie ben ik? ( Personalia).
Hoofdstuk 3 : Mijn Voortgang.
Hoofdstuk 4 : Wat wil ik en Wat zijn mijn dromen en mijn persoonlijke kwaliteiten.
Hoofdstuk 5 t./m. 9 : De uitstroomrichtingen van de school
Bijv.: Groen, Horeca/Catering, Dienstverlening
(Winkel/Detail), Zorg en Welzijn,
Techniek ( lassen,VCA etc.).
Hoofdstuk 10: Overzicht van de leer – en ontwikkelingslijnen
Overzicht van de aangeboden thema’s / projecten
Andere overzichten
Het portfolio wordt stapsgewijs ingevoerd in de groepen 1 en 2 in het schooljaar 2006/2007.
In het schooljaar 2007/2008 volgt groep 3 en in schooljaar 2008/2009 volgen groep 4 en 5.
September 2006:
Stap 1: Met de leerlingen wordt de leeswijzer (hoofdstuk 1) van het Portfolio doorgenomen.
Wat kan er in zoal in een Portfolio komen.
September tot medio december 2006:
Stap 2: Vragenlijsten invullen.
Middels de ingevulde vragenlijsten komen tot een 1 e coachingsgesprek met de leerling.
Deze ingevulde vragenlijsten komen in hoofdstuk 4 : Wat wil ik en Wat zijn mijn dromen en mijn
persoonlijke kwaliteiten.
Deze coachingsgesprekken worden individueel volgens afspraak gehouden, tijdens de daarvoor
beschikbare mentoruren ( 2 uren per week), het liefst aan het einde van een schooldag. Van deze
gesprekken maak je aantekeningen (in het logboek).
Met deze aantekeningen, de gegevens tijdens de observatieperiode en de dossieranalyse gaat de
leerkracht een 2 e coachingsgesprek aan met de leerling (dit kan met de ouders erbij).
Tijdens dit gesprek wordt een beknopt handelingsplan samengesteld, een IOP (Individueel
Ontwikkelings Plan).
Deze wordt ingevoerd in het digitale LVS (Leerlingen Volg Systeem).
Het IOP komt ook in hoofdstuk 3 : Mijn Voortgang in het Portfolio van de leerling
Na Stap 2 vindt er een intercollegiale toetsing / evaluatie plaats waarin alle ervaringen
uitgewisseld kunnen worden. Deze ervaringen worden meegenomen.
Stap 1 en Stap 2 worden uitgevoerd tijdens de beschikbare mentoruren / AVO- uren.
Januari, februari en maart 2007:
Stap 3: Het vullen van het hoofdstuk 2: Wie ben ik?
Dit kan middels de daarvoor beschikbare lijsten. Ook kan de leerling een Frontpage (voorpagina)
maken,waarbij de leerling zichzelf presenteert.
Gedurende de schoolloopbaan kunnen er aanvullingen/wijzingen zijn.
Ook vindt er in deze periode een Portfoliogesprek plaats met elke leerling (tijdens de
beschikbare mentoruren). Tijdens dit gesprek wordt een 2 e IOP opgesteld en vervolgens vastgelegd
in hoofdstuk 3 : Mijn Voortgang, in het Portfolio van de leerling

Na Stap 3 vindt er een intercollegiale toetsing / evaluatie plaats waarin alle ervaringen
uitgewisseld kunnen worden. Deze ervaringen worden meegenomen.
April,mei, juni en juli 2007:
Stap 4 : In deze periode kunnen behaalde certificaten of andere bewijzen toegevoegd
worden aan de portfoliomap van de leerling ( In hoofdstuk 4: Wat wil ik en
Wat zijn mijn dromen en Wat zijn mijn persoonlijke kwaliteiten).
Ook kunnen er opdrachten/prestaties/verslagen worden toegevoegd aan Hoofdstuk 4.
Voor suggesties en ideeën kan worden geput uit de voorbeeldmappen Portfolio die op school
aanwezig zijn.
Na Stap 4 vindt er een intercollegiale toetsing / evaluatie plaats waarin alle ervaringen
uitgewisseld kunnen worden. Deze ervaringen worden meegenomen.
Voortgang van het Equal portfolioproject na augustus 2007
Via dit stappenplan en een geleidelijke invoering van dit Portfolio kunnen we komen tot een
bewijzenmap voor de leerling, waar hij/zij trots op kan zijn en hem/haar laat zien wie hij/zij is en wat
zijn/haar persoonlijke kwaliteiten/ competenties zijn.
Zo maakt de leerling met deze map op zak meer kans op de Arbeidsmarkt of op een mogelijke
Vervolgopleiding (MBO 1).
In het schooljaar 2007-2008 zal worden gewerkt aan de invoering van het portfolio in de klassen 3 en
4. Nog een schooljaar later (2008-2009) zullen ook de stageleerlingen gebruik kunnen maken van hun
PrOportfolio.
Ambitie
Een digitaal portfolio beschikbaar maken voor het Praktijkonderwijs via “Magister”.

Bijlage 2
Informatie voor de leerling
PrO – Portfolio
Dit verhaal is bedoeld om jullie te laten weten wat een portfolio (bewijzenmap ) is.
Hoofdstuk 1: Wat is een portfolio
Hoofdstuk 2: Waarom krijg je een portfolio?
Hoofdstuk 3: Hoe begin je met je portfolio?
Hoofdstuk 4. Wat kun je in je portfolio doen?
Hoofdstuk 1: Wat is een portfolio?
“Een pro - portfolio is een verzameling van zichtbare prestaties van jezelf”
“Een pro - portfolio laat zien wat jij allemaal kunt”
“Een pro - portfolio laat zien welke (beroeps - ) competenties jij al beheerst”
“In een pro - portfolio worden jouw vorderingen duidelijk in beeld gebracht.”
Hoofdstuk 2: Waarom krijg je een pro –portfolio?
In september begin je met het maken van je pro – portfolio.
In deze pro – portfolio komen alle bewijzen van jouw successen.
Hiermee kun jij aan iedereen laten zien welke vaardigheden / competenties jij al
beheerst.
Ook kun je jouw pro – portfolio laten zien op je toekomstige stageplek.

Hoofdstuk 3: Hoe begin je met je portfolio?
Voorin je pro – portfolio zit een lijst met alle competenties ( leerlijnen en ontwikkelingslijnen ) die je op
onze Praktijkschool kunt behalen. Alle leerlingen op onze Praktijkschool beginnen op hetzelfde
moment met hun pro - portfolio krijgen.
Je kunt dus beginnen met:
• wie ben ik
• wat wil ik
• wat kan ik en waar liggen mijn kansen
• hoe denk ik van school naar een leuke arbeidsplaats in de maatschappij te komen
Je docent kan daarvoor kiezen uit verschillende lesmethodes.
Ook kun je hierbij gebruik maken van foto’s van jezelf en werkstuk, die een voorkant van
je pro – portfolio kan zijn.
Hoofdstuk 4: Wat kun je in je pro - portfolio doen
Verder kun je in je pro – portfolio bewijzen / certificaten doen , die je op onze
school gekregen hebt.
Voorbeeld: Je hebt vorig schooljaar een certificaat “koffie zetten” of
“gasten rondleiden” van je docent gekregen; deze mag je ook in je pro – portfoliodoen.
Je rapport komt eerst in je pro – portfolio, later zal het rapport er niet meer inzitten.
Er zullen dan bladen in je pro – portfolio komen met leerlijnen en ontwikkelingslijnen die je volgt of met
succes hebt afgerond.
Het boekje met het stage – geschiktheids – onderzoek kun je in je pro – portfoliodoen.
Foto,s van een schoolkamp. Ik ben ook op kamp geweest!!
Let er wel op dat jouw portfolio geen plaatjes / fotoalbum wordt !!!
Behaalde prestaties
Certificaten of bewijs van deelname aan bijvoorbeeld training of workshop
Foto’s of powerpoint - presentatie van jouw stageplek

Bijlage 3
Invulling docentbijeenkomsten PrO - portfolio dr Aletta Jacobscollege
Schooljaar 2006/2007
Bijeenkomst 1
Evaluatie vragenlijsten
Het voeren van coachingsgesprekken
Bijeenkomst 2,3
Het omzetten van coachingsgesprekken en startdocument in een handelingsplan
Bijeenkomst 4,5,6
Het omzetten van coachingsgesprekken in een IOP.
Werken met het IOP.
Evaluatie van het werken met een IOP
Bijeenkomst 7,8
Hoe kom ik erachter wie ik ben?
Project: Ik jij en de ander uitvoeren.
Bijeenkomst 9,10
Invulling van het hoofdstuk: Wie ben ik?
Interview door / met de leerling zelf maken.
Interview houden met de eigen ouders / cq broer of zus
Bijeenkomst 11,12
Evaluatie 1 e IOP
Evaluatie Interview
Maken 2 e IOP
Bijeenkomst 13,14
Introductie Portfolio docenten groep 3
Bespreken leeswijzers
Coachingsgesprekken
Bijeenkomst 15,16
Werken met IOP en startdocument
Bijeenkomst 17
Overdracht Portfolio groep 3
Maken van een 3 e IOP om mee te kunnen
starten in groep 2 en 3 (doorgaande lijn)

Bijlage 4
Internet sites:
http://80.126.197.84/aletta-pro/main.pl
http://www.school4job.nl/Projecten/pro_rec/Deelprojecten/alettajacobsportfolio_artikel.html
http://e-portfolio.kennisnet.nl/