1973 BRABANTS HEEM JAARGANG 25 (XXV) - Hops

Tilborch (ende Goerle) ende heeft daer een schoon Gasteel", terwijl deze schrijver
in diens latere editie van 1670 op blz. 71 volstond mét de sobere notitie: „Tot
Tilburch leyt het Slot van den Heere.van Tilburch".
Na de dood van zijn moeder in 1650 volgde Lancelot Schetz - graaf van Grobbendohck,
baron van Wesem'ael. heer van stad en lande van Durbuy — op als heer van
Tilburg en Goirle. Waarschijnlijk verbleef deze heer met vrouw en kinderen afwisselend
op zijn kastelen te Tilburg (in de voortaan tot Staats-Brabant behorende
Meierij van 's-Hertogenbosch), te Grobbendonk (in het kwartier van Antwerpen) ,
en te Durbuy (in het hertogdom Luxemburg). Nog .in 1650 werd graaf Lancelot
van Grobbendonck als de nieuwe heer van Tilburg en Goirle feestelijk ingehaald,
zulks ten laste dorpsrekening 16 ). In die rekening wordt Johan Verrassen terloops
als rentmeester van de heer vermeld. De bezitter van een heerlijkheid in de Meierij
had ter plaatse voorlopig nog genoeg invloed, doch hij woonde bij voorkeur in de
Zuidelijke of Spaanse Nederlanden en liet dan vele zaken in zijn heerlijkheid
behartigen door een rentmeester. Zo v/oonde genoemde rentmeester Jan Verrassen
jarenlang op de „neerhuysinge" (neerhof) van het kasteel te Tilburg. Bekendheid
met namen van vroegere rentmeesters blijft onmisbaar bij het opsporen van huurcontracten,
welke immers door de rentmeester namens de heer met molenaars en
hoevenaars werden afgesloten.
Uit de periode 1650-1680 - toen de heerlijkheid Tilburg en Goirle in bez-it was
van graaf Lancelot van Grobbendonck (1650-1664) en daarna van diens weduwe
(1664-1680) - verdienen enkele historische bijzonderheden onze aandacht. Reeds
in 1651 verkreeg de nieuwe heer van de Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden
octrooi tot oprichting van de zgn. Heikantse molen te Tilburg 17 ) en in hetzelfde
jaar werd op het kasteel van Tilburg een zoon Charles (met de doopnamen
Carolus Hubertus Augustinus) geboren, die hem later als heer van Tilburg/en
Goirle zou opvolgen. In dat jaar hadden beide echtelieden — „Mon Seigneur Ie
Comte de Grobbendoncq et Dame Margareta Claire de Noyelle, sa compagne" -
zelfs hun besloten testament al geregeld bij een akte, die voor de Tilburgse notaris
Charles de Roy opgemaakt werd „sur Ie Chasteau de Tilbourgh" (op het kasteel
van Tilburg) 18 ). Graaf Lancelot verleende in 1652 een nieuwe gildekaart (afgeleid
van „charter") aan het van ouds bestaande schuttersgilde Sint Sebastiaan te Tilburg,
waarmee de traditionele band tussen heer en schuttersgilde bestendigd werd.
Het jaar 1651 bracht een ingrijpende verandering teweeg ten aanzien van het
benoemingsrecht, hetwelk de heren in hun heerlijkheden uitoefenden. Ingevolge
een plakkaat van de Staten-Generaal móesten de katholieke ambtenaren worden
vervangen door hervormden. Met deze maatregel werd vanuit het Noorden de
doorvoering van de zgn. politieke reformatie in dit gewest krachtig ter hand genomen.
Terwijl al in 1650 de schepenbank der heerlijkheid Tilburg en Goirle was
omgezet, moest daar in 1651 de katholieke schout plaats maken voor een protestant
en werd tevens een protestantse secretaris aangesteld 19 ).
In hun heerlijkheden waren de katholieke edellieden gedwongen mee te doen om
erger te voorkomen. Ook in Tilburg en Goirle bleef de katholieke heer nochtans
een hechte steun voor de bevolking in die sombere tijden. Lancelot Schetz overleed
in 1664 na een indrukwekkende loopbaan, want volgens een akte uit 1659-
,107