nieuw Talent voor Taal tso - Uitgeverij De Boeck

nieuw Talent voor Taal tso
Voor leerlingen in de
tweede graad tso
Voor leerlingen in de
derde graad tso
(b-richtingen)
k l a n t e n d i e n s t
tel. 03 200 45 80
fax 03 311 77 39
bestellingen@uitgeverijdeboeck.be
Een volledige reeks Nederlands voor tso
zet uw lessen Nederlands gegarandeerd op een hoger pitje!
u i t g e v e r i j d e b o e c k n v
Lamorinièrestraat 31-37
2018 Antwerpen
www.uitgeverijdeboeck.be
u i t g e v e r i j
tel. 03 200 45 00
fax 03 200 45 99
info@uitgeverijdeboeck.be
De reeks Nederlands is ook voor tso bijna rond!
Ook in de derde graad staat Nieuw Talent voor Taal tso garant voor:
een methode Nederlands met een heldere structuur en een frisse lay-out;
een inductieve en leerling-actieve aanpak;
mogelijkheden om te differentiëren;
extra aandacht voor leren leren en BZL;
webopdrachten voor de leerlingen en ondersteunend materiaal voor de leerkracht
op www.nieuwtalentvoortaal.be.
nieuw Talent voor Taal T daagt uit tot discussie en kritische reflectie.
Zo worden clichés onderuitgehaald, de media aan de tand gevoeld,
een authentiek dossier van een in de VS terdoodveroordeelde besproken,
er wordt verfilmd, verstript, vergaderd, gesolliciteerd en gerecenseerd ...
de boeck - kwaliteit in onderwijs de boeck - kwaliteit in onderwijs

Een methode op maat van de LEERLING tso
Leer- en werkboek
05 TVT leeg 26-03-2007 16:12 Pagina 263
5.3 Schrijven
5.3.1 Zakelijk schrijven: de sollicitatiebrief
Opdracht 1
Sollicitatiebrieven kan je vaak ook online invullen. Een voorbeeld van een dergelijk formulier
vind je hierna. Vul in.
NTVT4TSO_Inhoud 27-03-2007 15:08 Pagina 4
1 Luisteren en
spreken
2 Lezen
3 Schrijven
4 Kijk op taal
5 Spraakkunst
6 Spelling
7 Webquest
Dwalen in verhalen
(van vroeger en nu)
1.1.1 Luisteren 12
1.1.1.1 Niet altijd evident 12
1.1.1.2 Waarom luister ik naar deze tekst? 13
1.1.1.3 Repetitie luisterstrategieën 13
1.1.1.4 Luisteropdracht:
Volksverhalen in Brussel 13
1.1.2 Spreken 14
1.2.1 Fictie versus non-fictie 19
1.2.1.1 Eetbare baby’s 19
1.2.1.2 Waar of niet waar? 19
1.2.2 Overtuig mij! 20
1.2.3 Van mij! 22
1.2.4 Leesstrategieën 22
1.2.5 Literatuur 23
1.2.5.1 Dat is een fabeltje! 23
1.2.5.2 Levende legenden 25
1.2.5.3 De sage:
volksgeloof of werkelijkheid? 26
1.3.1 Zakelijk schrijven 30
1.3.1.1 Inleiding: een kwestie van structuur 30
1.3.1.2 Het belang van de alinea 31
1.3.1.3 Sleutel tot de tekst: de sleutelzin 32
1.3.1.4 Waaierschema, samenvatting,
hoofdgedachte 33
1.3.2 Creatief schrijven:
fabel of stadssage? 35
1.4.1 Schatten van woorden 36
1.4.2 Zegswijzen en uitdrukkingen uit het
verleden 36
1.5.1 Inleiding: leestekens? Direct! 37
1.5.2 De directe rede 39
1.5.3 Direct vs. indirect 40
1.6.1 Vreemde woorden in onze taal 42
1.6.2 Vreemd woordveld 43
1.6.3 De vervoeging van de werkwoorden
(herhaling) 45
1.6.4 De vervoeging van Engelse werkwoorden
46
1.7 Webquest 46
DEEL 5 DE HA VAN HUMOR! • SCHRIJVEN 263
Het episch
centrum
2.1.1 Luisteren 50
2.1.1.1 Het mysterie van Atlantis 50
2.1.1.2 De recensie: God of War 52
2.1.2 Spreken 53
2.2.1 Fictie: de magie van
de mythologie 56
2.2.1.1 Drie Griekse mythen
onder de loep ... 58
2.2.1.2 Een mythologisch lied 60
2.2.1.3 Mythologische schilderijen 60
2.2.1.4 Het tweede afscheid:
een mythologisch gedicht? 61
2.2.2 Non-fictie 61
2.2.2.1 Teksten op de onderzoekstafel 61
2.2.2.2 De recensie 67
2.3.1 Zakelijk schrijven: de recensie 69
2.3.1.1 Wat is een recensie? 69
2.3.1.2 De opbouw van een recensie 75
2.3.2 Creatief schrijven:
een mythisch personage creëren 75
2.4.1 Schatten van woorden 77
2.4.2 Waar komen woorden vandaan? 78
2.5.1 Zinsleer: de werkwoordstijden 83
2.6.1 Inleiding: een leesteken om
de tekst te breken 86
2.6.2 Punt of komma? 87
2.6.3 Komma, komma, komma 87
2.6.4 Vraagtekens en uitroeptekens 89
2.6.5 Leesteken verboden! 89
2.6.6 Over streepjes en haakjes 89
2.7 Webquest 90
Een waaier aan zakelijke en
literaire teksten, die actuele
onderwerpen aansnijden zoals
de macht van de media, toneel,
milieu, solliciteren en de GIP
(kritisch leren omgaan met
internetbronnen, presenteren,
verslag schrijven enz.).
NTVT4TSO_Inhoud 27-03-2007 15:08 Pagina 5
Verzinsels,
hersenspinsels
3.1.1 Luisteren: sprookjes 94
3.1.2 Spreken: een sprookjesspel 95
3.2.1 Het sprookje in
onze wondere wereld 99
3.2.2 De wondere wereld
van het sprookje 108
3.2.3 De parabel 110
3.3.1 Zakelijk schrijven:
de lezersbrief 112
3.3.2 Creatief schrijven:
een sprookje verfilmen 116
3.4.1 Formeel en informeel taalgebruik 117
3.4.2 Registers:
weet voor wie je schrijft! 118
3.4.3 Groepstaal, jongerentaal,
Bargoens 119
3.4.4 Vaktaal en jargon 121
3.5.1 Actief versus passief 123
3.5.2 Zijn of worden gebeten? 124
3.6.1 Sprookjesachtige gedichten
en Franse accenttekens 125
3.6.2 Sprookjesachtig woordveld 127
3.6.3 Herhaling werkwoordspelling 128
3.7 Webquest 128
Divers bronnenmateriaal.
Spek voor
de literaire bek
4.1.1 Luisteren 132
4.1.2 Spreken 134
4.2.1 Het kortverhaal of de short story 140
4.2.2 De roman: een vlag
die vele ladingen dekt 144
4.2.3 De eenkolommer:
two minutes of fame 152
4.2.4 Het krantenartikel: bijt je vast
in de actualiteit! 153
4.3.1 Zakelijk schrijven 155
4.3.1.1 Kranten: de strijd
om het publiek 155
4.3.1.2 Krantenkoppen:
heet van de naald 157
4.3.1.3 Lijf en leden van
een krantenartikel 158
4.3.2 Creatief schrijven 159
4.3.2.1 De uitnodiging: versiertrucs 159
4.4.1 Homoniemen 161
4.4.2 Synoniemen en antoniemen 161
4.4.3 Hyperoniemen en hyponiemen 163
4.5.1 Onderschikking en nevenschikking:
vliegende werkwoorden 164
4.5.2 Zinnen breien 164
4.5.3 Verbanden tussen alinea’s 166
4.6.1 Was het nu één of twee? 167
4.6.2 Waar voor je eieren 168
4.6.3 Woordveld 168
4.7 Webquest 170
De ha
van humor!
5.1.1 Luisteren 174
5.1.2 Spreken 176
5.2.1 De geheimen van humor 178
5.2.2 Over humor 185
5.2.3 Ssstil! Een voorbeeld
van interactief lezen 190
5.3.1 Zakelijk schrijven:
de sollicitatiebrief 191
5.3.2 Creatief schrijven:
een fantasieverhaal schrijven 196
5.4.1 Schatten van woorden 197
5.4.2 Eufemismen of dysfemismen 198
5.5.1 Modaliteit: manier
van meedelen 201
5.5.2 Middelen van modaliteit 202
5.5.3 Modaliteit in teksten 203
5.6.1 Los of aan elkaar? 205
5.6.2 Woordveld: humor 207
5.6.3 Werkwoordsvervoeging 208
NTVT5TSO_Deel1 29-06-2007 09:51 Pagina 38
Ondersteuning voor de leerkracht: handleiding, luister-cd en dvd www.nieuwtalentvoortaal.be
De handleiding bevat een jaarplan, leerlijnen, een invulling volgens de vakoverschrijdende
eindtermen, een uitgebreide leesportfolio met literatuurlijst en opdrachten voor de leerlingen,
een ingevuld werkboek, didactische tips en een schat aan extra oefeningen.
Het stimulerend audio- en beeldmateriaal op luister-cd en dvd zorgt voor nóg leukere lessen.
5.7 Webquest 208
38
Stap 2 De schrijfopdracht voorbereiden
• Doorblader een krant en maak een lijstje van de verschillende soorten artikels die
je terugvindt.
• Bekijk de stijl die gehanteerd wordt.
• Zoek op het internet naar informatie over het leven in de middeleeuwen.
– Welke dagelijkse gebeurtenissen waren belangrijk in het leven van de doorsnee
middeleeuwer?
– Hoe kleedden de mensen zich?
– Hoe woonden ze?
– Welke belangrijke historische gebeurtenissen waren er in die tijd? Denk maar
aan oorlogen, de pest, heksenverbranding …
Stap 3 De schrijfopdracht uitvoeren
• Kies het type krantenartikel dat je wilt schrijven (actua, lifestyle, interview …)
• Gebruik de informatie die je vond op het internet om een krantenartikel te schrijven
in een hedendaagse stijl, maar met een inhoud die gaat over een aspect uit de
middeleeuwen. Lees voor je begint te schrijven de twee voorbeelden die je hieronder
vindt.
• In overleg met je leerkracht kun je jouw tekst ook de lay-out van een echt krantenartikel
geven. Als de artikels van de hele klas worden samengevoegd, heb je een
‘middeleeuwse’ krant als eindresultaat.
Stap 4 Reflecteren over de schrijfopdracht
• Heb je het doel van de opdracht bereikt? Als dit niet het geval was, waar liep het
fout?
Enkele voorbeelden:
A C T U A - B U I T E N L A N D
Franse ridders voeren actie tegen werkdruk
De Franse ridders zijn misnoegd
over de werkdruk. Na
de Guldensporenslag van
1302 is die volgens hen
drastisch toegenomen.
Maandag is er al gestaakt,
vandaag volgt een nieuwe
actie.
Na een zware nederlaag stijgt
de werkdruk bij de ridders
altijd. Iedereen verwacht dat
ze het in de volgende strijd
beter zullen doen en dat betekent
een verhoogde alertheid
en meer training. Dit jaar komt
daar echter het uitzonderlijk
hoog verlies van manschappen
door de Guldensporenslag bij.
‘We hebben af te rekenen met
de rouw om het verlies van
onze strijdgenoten, wat de
psychologische druk bij de
manschappen verhoogt.
Daarnaast is het aantal ridders
door de strijd van 1302 sterk
afgenomen en dit probleem
kan niet in een handomdraai
opgelost worden’, aldus
woordvoerder ridder Pierre de
Chatillon.
Voor vandaag plannen de
Franse ridders een nieuwe
actie. Allicht leggen zij, net
zoals maandag al gebeurde,
het zwaard neer tot de vorst
een overleg toestaat met de
vakbonden. (NDS)
Zeer gevarieerde oefeningen,
gaande van zelfstandig
opzoekwerk in de geziene
teksten tot teamgerichte en
uitdagende opdrachten die tot
de verbeelding spreken.
Een overzichtelijke structuur
met indeling in vijf thema’s
en als subcategorieën de
vier vaardigheden, literatuur,
taalbeschouwing, spelling,
leren leren, ‘vaardigheden
verzameld’, een webquest of
een literaire ‘smaakmaker’.
01 TVT leeg 02-04-2007 14:07 Pagina 73
Op naar de top
Waarom?
We zijn aan het einde gekomen van het eerste thema en je hoort het waarschijnlijk al donderen
in Keulen: overhoring, een van de meest gevreesde woorden onder de schoolgaande bevolking.
We laten je echter niet in de steek. Het onderdeel leren leren zal je praktische tips en nuttige
technieken meegeven om een stuk leerstof in je geheugen op te slaan.
Hoe? Een gebruiksaanwijzing
Bekijk de leerpiramide.
De grote, brede laag A stelt de ruwe structuur voor van het stuk leerstof dat je moet kennen. Dit
is de basis, van hieruit moet je vertrekken.
Pas dan kan je overgaan naar laag B, die dieper ingaat op de dingen: hier wordt de structuur
gedetailleerder doordat er logische verbanden worden gelegd tussen de hoofdlijnen. Je gaat
met andere woorden meer details toevoegen aan de ruwe basis.
Pas aan het einde van de rit bereik je laag C, de top van de piramide. Deze laag visualiseert hoe
leerstof omgezet wordt in kennis. Leerstof is immers iets los, dat niet tot jezelf behoort. Pas als
je het overzicht hebt, de onderlinge verbanden herkent en losse elementen kan plaatsen in het
geheel, wordt leerstof kennis. En daar draait het hier allemaal om. Met kennis behaal je niet
alleen een tien op je test, maar bereik je ook meer. Kennis is macht.
A: ruwe structuur (= basis)
B: hoofdlijnen en verbanden
C: kennis
Om de top te bereiken dien je ook nog rekening te houden met drie andere zaken.
Tijd
Tijdmanagement is heel belangrijk tijdens het studeren.
Gevoel
Het affectieve (hoe voel ik mij?) is van invloed op het leerproces, ook al besef
je dit niet altijd. Als je dat weet, kun je jezelf bijsturen zodat je gevoelens
geen negatieve invloed hebben op het leren. Jezelf motiveren is hierbij van
groot belang.
Probleemoplossing
Tijdens het studeren kom je dikwijls voor een probleem te staan en het enige
dat er dan op zit is naar een oplossing te zoeken.
DEEL 1 VERDWALEN IN VERHALEN (VAN VROEGER EN NU) • LEREN LEREN 73
Elk onderdeel bevat een
inleidend blokje ‘wat ga je
leren?’ en sluit af met een ‘de
kern van de zaak’. Zo laat de
leerstof zich gemakkelijk aan
mentale ‘kapstokjes’ hangen.
De vaardigheden zijn
gekoppeld aan uitdagende
opdrachten waarbij coöperatief
en (begeleid) zelfstandig
leren verrijkend werkt.
Leren leren opgevat als
een probleemoplossend
hulpmiddel dat leerlingen
effectief bijstuurt in hun
leerproces.
NTVT5TSO_Deel5 29-06-2007 13:56 Pagina 230
230
Illustraties geselecteerd op
relevantie en herkenbaarheid
bij de leerling.
Veel bedrijven en organisaties maken gebruik van logo’s. Een logo is als het ware het visitekaartje
van een merk. Het toont de merknaam (of enkele letters ervan) op zo’n manier, dat hij
iets zegt over de aard van het product (of de dienst). In één oogopslag ziet de consument dus
waar die naam voor staat. Indien ze succesvol zijn, creëren logo’s een passende sfeer en een
herkenbare identiteit, die bij de consument blijven hangen.
5.3.2.2 Beeldgedichten
OPDRACHT 9 EN 10
p. 290-291
Zoals je uit de vorige oefening kon afleiden, wordt voor het maken van logo’s vaak creatief
omgesprongen met de vorm en de schikking van lettertekens op het blad. Ook dichters hebben
van deze interessante techniek gebruik gemaakt. Bekijk alvast de voorbeelden hieronder.
Voer daarna opdrachten 9 en 10 in je werkboek uit.
De beeldgedichten hierboven tonen met behulp van lettertekens een figuur (bijvoorbeeld een
zeppelin), of suggereren die (zoals in het gedicht ‘Wind’ het geval is, je kunt de wind immers
niet zien). Het gaat hier dus om gedichten die beelden in zich opnemen. Op die manier steekt
het beeld de taal een handje toe. Je kunt het echter ook omgekeerd bekijken, en stellen dat het
hier gaat om een merkwaardige vorm van beeldende kunst: in dat geval spreken we van een
visueel kunstenaar die in plaats van verf of steen, het ongewone ‘materiaal’ van de taal
gebruikt. Dat is een beetje vreemd: want taal heeft op zich al betekenis natuurlijk. In ieder
geval zijn woord en beeld onafscheidelijk: neem één van beide weg, en het speciale effect verdwijnt.
OPDRACHT 11 EN 12
Lees nu de volgende gedichten. Waarover gaan ze? Hoe zou je ze voorlezen? Je vindt zeker aanwijzingen
in de weergave ervan. Ga hiervoor naar opdracht 11 in je werkboek. In opdracht 12
bekijken we enkele bewerkingen.
NTVT5TSO_Deel3 29-06-2007 11:12 Pagina 150
Leerlingen vinden een ruim aanbod aan ict-materiaal op de website.
De extra oefeningen uit de handleiding zijn ook in Wordformaat beschikbaar
op het leerkrachtengedeelte van www.nieuwtalentvoortaal.be,
waar ze naar wens aangepast kunnen worden: u maakt er toetsen, examens of huistaken mee.
150
Roos Van Acker
‘Ik weet ook niet waarom, maar ik zeg nogal vaak dat ik
een halve vent ben. Ook tegen mezelf: als ik zenuwachtig
ben of het lastig heb, ga ik voor de spiegel staan, klop
mezelf op de borst en zeg: “Who's the man!?” Dat helpt.
Ik laat bijvoorbeeld ook graag scheten. Ik vind het echt
leuk om met mijn vriend in de zetel een om-het-luidstwedstrijdje
te houden.'
‘Als we Peking Express maken, ben ik blij dat de crew
voor 90% uit kerels bestaat. Peking Express is afzien en
chaos en miserie. Er gaat verschrikkelijk veel fout: proeven
die uitlopen, helikopterpiloten die er onderuit muizen,
noem maar op ... En op die slechte momenten heb je
mannen nodig; die slagen erin eens goed te lachen met
alle miserie. Vrouwen hebben sneller de neiging om te
zeuren, maar dat draait je alleen maar dieper in de
stront.’
Ook Witte Raven ontsnapt niet aan de tsunami van
Bekende Vlamingen waarmee Eén de kijker overspoelt.
Roos Van Acker bijt de spits af: ze werd in een recordperiode
van veertien dagen opgeleid tot paracommando.
Roos Van Acker: ‘Ik ben nogal een lompe meid, dus had
ik gedacht dat ze van mij een ballerina zouden maken. Ik
vond het dus ook een rare keuze, tot ik aan de opleiding
begon. Verschrikkelijk! Je krijgt zelfs geen tijd om te pissen.
Als ik nog eens een bus vol jongens met camouflagekleren
en smoelen als ijzervreters zie, zal ik heel lief
zwaaien. Omdat ik weet: die gaan ze droppen met een C-
130 vliegtuig.’
Tom Lenaerts
'Vrouwen klagen er vaak over dat ze zich nog altijd tevreden moeten stellen met de rol van
assistente of sexy sidekick, maar ze blijven wel met veel plezier in hun blote kont voor P-
Magazine poseren. Als ze serieus genomen willen worden, waarom doén ze dat dan nog?'
Nic Balthazar
In kunst en literatuur is het vreselijk ouderwets om je publiek een boodschap mee te geven.
Toch geeft Nic Balthazar in zijn roman Niets een pertinente waarschuwing tot wat gepest allemaal
kan leiden.
‘Iedereen mag de boodschap op zichzelf betrekken. Wie eerlijk is, moet toegeven dat hij heeft
gepest. Ik ook. Ik denk niet dat ik de levende Nemesis ben geweest van veel jongeren, maar ik
pleit toch schuldig. Ik heb er gisteren nog aan moeten denken hoe we op een scoutskamp een
meisje met wel vijftig man hebben achtervolgd omdat ze aan het kakken was in het bos.
Witchepoo. Je zult maar Witchepoo heten. Later kende bijna niemand nog haar echte naam. Als
je zelf niet sterk stond en je wou er toch bijhoren, dan moest je maar één ding doen: Witchepoo
kloten. Erg.
Tegen veel kinderen wordt gezegd: “Ach, doe niet zo flauw”, of: “Trek het je niet aan”. Dat kan
best, maar niet iedereen heeft genoeg psychologische veerkracht om zich daartegen te verzetten.’
Het onderdeel Kijk op
literatuur ademt eveneens
levenslust en dynamiek:
de tekstfragmenten zijn
gekoppeld aan de vier
vaardigheden en er gaat
aandacht naar spelling en
woordenschat. Kijk samen
met de leerlingen de dood
in de ogen, volg criminelen
en anarchisten, kom tot de
ontnuchterende vaststelling
dat het fenomeen bloedwraak
ook in België bestaat en duik in
de toekomst.