Thema 1Bevolking

Thema 1 Bevolking
9 Bevolking

Thema 1: Bevolking
x 1000 inwoners
Thema 1
2000
1800
1600
1400
1200
1000
New York
Peru
bevolking (miljard)
800
600
400
200
0
1750 1800 1850 1900 1950 2000 2050
1.2 Nachtelijke satellietfoto
en landschappen
Antwerpen
Kalahari
1.4
1.2
één kind
bevolkings-
1.0
0.8
grootte
0.6
geboorte-
0.4
cijfer
0.2
0
sterftecijfer
1950 1960 1970 1980 1990 2000
10
50
40
30
20
10
0
geboorte- en sterftecijfers
China
India
Afrika
Europa
Latijns-Amerika
en het Caribisch
gebied
Noord-Amerika
Oceanië
Beijing
Mumbai
1.3 Geboorte- en sterftecijfers
en natuurlijke groei in China
1.1 Bevolkingsgroei in
verschillende regio’s

Wat je al kent en kunt
– Je kent het spreidings patroon
van de bevolking op de
wereld kaart.
– Je kunt India en China lokaliseren
op thematische kaarten.
– Je kunt grafieken ontleden en
er conclusies uit trekken.
Uitdagingen door bevolkingsexplosie
1 Een snelgroeiende wereldbevolking
1.1 Een tikkende tijdbom?
Op 19 juli 1999 werd volgens de VN de zes miljardste mens geboren. Elk jaar groeit de
wereldbevolking met ca. 80 miljoen inwoners, waardoor we bij de jaarovergang 2011-2012
het aantal van zeven miljard bewoners overschrijden. Tegen 2040 zullen we met 9 miljard
zijn. Meer mensen consumeren ook meer. Onder andere door de toenemende welvaart is
het inwonertal in sommige landen de afgelopen 30 jaar explosief gestegen. China, India,
Indonesië, Brazilië en Nigeria zijn de snelste groeilanden. Mensen wonen steeds dichter
bij elkaar in de grote steden, watervoorraden worden schaarser, de prijzen van voedsel en
grondstoffen zitten in de lift en de vervuiling van water, lucht en bodem neemt toe.
1.2 De wereldbevolking is niet gelijk verdeeld
Welvarende dichtbevolkte gebieden, zoals de oostkust van Noord-Amerika en West-Europa
zijn op de nachtelijke satellietfoto (fig. 1.2) erg verlicht. In Zuidoost-Azië, waar de bevolking
meer geconcentreerd is, vallen vooral Japan, India en China op. De binnenlanden van
Afrika, Latijns-Amerika en Australië zijn minder dicht bevolkt en daardoor heel wat donkerder.
2 China en India: meer inwoners dan andere werelddelen
2.1 Een plotselinge knik in de groeicurve
De curven op fig.1.1 leren ons heel wat over de groei van de bevolking in verschillende
delen van de wereld. In Europa begon de snelle groei vanaf 1800, maar toont vanaf het
begin van dit millennium een daling. Ook in Noord-Amerika loopt de groei terug. In Afrika
doet zich een bevolkingsexplosie voor. Twee staten steken er bovenuit: door hun snelle
groei overschrijden China en India samen 2,5 miljard inwoners, dat is meer dan 1/3 van de
wereldbevolking!
2.2 Ongelijke spreiding van de bevolking
De bevolkingsspreiding is in beide staten ongelijk: in China komt het overgrote deel van de
bevolking voor in de grote vruchtbare Chinese laagvlakte en het middelland in het oosten.
In de grote steden wordt een bevolkingsdichtheid bereikt die veel groter is dan in Vlaanderen.
De hooggebergten en hoogvlakten in het westen en de woestijnen in het noorden zijn
nauwelijks bevolkt. In India zijn de rivier- en kustvlakten het meest aantrekkelijk.
2.3 De bevolkingsgroei meten
Natuurlijke groei
De snelheid van de bevolkingsgroei is het gevolg van de evolutie van geboorte- en sterftecijfer.
Beide factoren worden uitgedrukt in promille, dus respectievelijk aantal geboorten of
sterfgevallen per 1 000 inwoners. Zo kunnen we landen met een grote bevolking vergelijken
met landen die een veel kleinere bevolking hebben. De natuurlijke groei of het geboorteoverschot
is het verschil tussen geboorte- en sterftecijfer. Dit cijfer geeft men over het
algemeen in procent weer, dus per 100 inwoners. Hoe verder de curves van geboorte- en
sterftecijfer uit elkaar liggen, hoe groter deze aangroei.
Migratiesaldo
Het migratiesaldo is het verschil tussen de immigranten of inwijkelingen per 1 000 inwoners
en de emigranten of uitwijkelingen per 1 000 inwoners.
Totale groei
De totale bevolkingsgroei is de som van de natuurlijke groei en het migratiesaldo.
11 Bevolking

Thema 1: Bevolking
Thema 1
bevolking (x 1 miljoen)
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
35 jaar
12
1.4 De snelle bevolkingsgroei leidt tot problemen
0
1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050
China
India
1.5 Snelle verdubbelingstijd in China en India
1.6 Geboorteplanning in China en India

1.7 Propaganda in China voor het
eenkindbeleid
1.8 Propaganda in India voor het
kerngezin
2.4 Snelle verdubbeling van de bevolking
Aan de hand van de groeicurve kun je ook de verdubbelingstijd aflezen: op 35 jaar tijd verdubbelde
de bevolking van India van 600 miljoen inwoners naar 1 200 miljoen.
2.5 Een snelle bevolkingsgroei zorgt voor problemen
De regeringen van deze snelgroeiende landen staan voor de enorme opgave om al deze
mensen te voorzien van voedsel en drinkbaar water. Zo wil China landbouwgrond in het
buitenland kopen. Er wordt vooral gekeken naar Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen.
Op die manier hoopt het land haar voedselvoorziening veilig te stellen. Verder moeten
huizen, scholen en ziekenhuizen gebouwd worden en nieuwe jobs gecreëerd. De vraag naar
energie en grondstoffen is enorm toegenomen en de strijd tegen milieuvervuiling is een
belangrijke uitdaging om deze landen leefbaar te houden.
2.6 Bevolkingsgroei stimuleren of afremmen, een taak van de overheid?
2.6.1 China: de eenkindpolitiek
Maatregel
Om overbevolking te vermijden, was het strenger afremmen van de bevolkingsgroei
noodzakelijk en in 1979 werd de eenkindpolitiek ingevoerd. Families die zich niet aan de
wettelijke limiet houden, worden gestraft: ze moeten een boete betalen, ze kunnen hun
job verliezen, ze worden opgepakt en gevangengezet of er wordt een gedwongen abortus
uitgevoerd.
Een uitzondering werd gemaakt voor paren in plattelandsgebieden van wie het eerste kind
een meisje was en die sterk naar een tweede kind verlangden. In februari 2011 meldde het
Chinese bureau voor statistiek dat China 1,34 miljard inwoners telde.
Gevolgen
– Volgens officiële bronnen heeft deze politiek er de afgelopen dertig jaar voor gezorgd dat de
geboorte van zeker 400 miljoen Chinezen werd voorkomen, en daarmee even zoveel monden
om te voeden.
– De eenkindpolitiek heeft wel geleid tot een scheefgroei door de traditionele voorkeur voor
mannelijk geslacht. Door de grootschalige toepassing van selectieve abortus kampt een
grote groep mannen met een groot gebrek aan vrouwen. Zo worden er voor elke 100 meisjes
117 jongens geboren. Dat heeft weer een trek naar de grote steden tot gevolg waardoor het
platteland ontvolkt.
– Door de hoge levensverwachting en het lage sterftecijfer vergrijst de bevolking in een hoog
tempo. Daardoor dreigt een tekort aan jonge arbeidskrachten om de kosten van een steeds
ouder wordende bevolking te dragen. Daarom gaan er in China steeds meer stemmen op om
over te schakelen naar twee kinderen per gezin.
2.6.2 India
Oorzaak
Toen India in 1948 onafhankelijk werd, had het land ongeveer 350 miljoen inwoners. De
Indische vrouwen kregen gemiddeld zes kinderen en de sterfte was aan het dalen. Vooral
de bevolking in de Indiase steden groeide snel. Dat komt niet alleen door het hoge geboorteoverschot,
maar ook omdat steeds meer mensen van het Indiase platteland naar de stad
verhuizen. Daar komen ze meestal terecht in de krottenwijken.
Maatregel
De regering maakte reclame voor het kerngezin, dat bestaat uit vader, moeder, zoon en
dochter. Omdat dit niet lukte, greep de regering in de jaren 70 naar drastische methoden
en liet vele duizenden gedwongen sterilisaties uitvoeren, vooral op het platteland. De
slachtoffers waren vaak bewoners van krottenwijken die werden opgeruimd.
Gevolg
Deze politiek had maar weinig effect. Uit de laatste volkstelling van 2011 blijkt dat het
land nu 1,21 miljard mensen telt.
Opvallend is dat deelstaten met een zeer hoge scholingsgraad, zoals Kerala in Z.W.-India,
hun bevolkingsgroei wel hebben kunnen beperken.
13 Bevolking

Thema 1: Bevolking
miljoen inwoners
8
7
6
5
4
3
2
1
0
10 000
Thema 1
9 000
8 000
7 000
6 000
5 000
4 000
3 000
2 000
1 000
Afghanistan
0
-10000 -8000 -6000 -4000 -2000 0 2000
jaar
1.9 Groei van de wereldbevolking sinds de prehistorie 1.10 Wereldbevolking 1950-2050
België
VS
Uganda
Congo (Kinshasa)
Rwanda
Niger
India
China
Zuid-Korea
Iran
Taiwan
1995
2010
2025
1.12 Vruchtbaarheid (per vrouw)
1.14 Kroostrijk gezin in Mali
kinderen per vrouw
14
8,5
8
7,5
7
6,5
6
5,5
5
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
bevolking in miljard
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
DR Congo
1950
Niger
3 miljard
1960
Ethiopië
1970
4 miljard
1980
India
5 miljard
1990
6 miljard
2000
7 miljard
8 miljard
9 miljard
1.15 Demonstratie voor gezinsplanning in Gambia
2010
2020
2030
2040
2050
1.11 De natuurlijke groei in pct.
China
Saudi-Arabië
België
Rusland Duitsland
Verenigde Staten
400 1000 2000 4000 10000 20000 40000 100000
bbp/inwoner
1.13 Verband tussen het bbp/inwoner en de vruchtbaarheid per vrouw