Dienst Huisvesting juli 2009. - Technische Universiteit Eindhoven

1
Dienst Huisvesting
juli 2009.

Voorwoord bij het Jaarverslag 2008
Energie , drinkwater en wettelijke lasten
Het jaarverslag 2008 bericht over de omvang van het verbruik van energie en drinkwater in
eenheden en geld en is gebaseerd op facturen van toeleveranciers en ERBIS gegevens
(energieregistratiesysteem voor de TU/e).
Over de gehele Campus is het gasverbruik in 2008 6% hoger, het elektraverbruik 1% hoger
en het waterverbruik 15% lager dan het verbruik in 2007.
De totale omvang van de kosten voor energie en drinkwater op het TU/e terrein bedroeg in
2008 circa 7,8 miljoen Euro t.o.v. 2007 7,6 miljoen Euro, is dit een stijging van 2,6%. De
stijging wordt veroorzaakt door het meer verbruik van gas tegen een hoger tarief.
Gezien de directe relatie van een aantal wettelijke lasten met drinkwaterverbruik en
grondwaterverbruik is eveneens een overzicht van de wettelijke lasten opgenomen in dit
jaarverslag.
De totale kosten van de wettelijke lasten voor waterverbruik bedroegen in 2008 circa 0,26
miljoen Euro. Dit is een stijging van 4% t.o.v. 2007.
Nieuw in dit jaarverslag is de opwekking van duurzame energie, die opgenomen is in de
MJA-3 (meerjaren afspraak Energie Efficiency).
De Warmte Koude Opslag installatie van de TU/e wekt duurzame energie op. Onderstaand
het resultaat voor 2008:
Zelf opgewekte duurzame warmte 12,55 Tj, wat overeen komt met ± 400.000 m³ aardgas.
Zelf opgewekte duurzame elektriciteit t.b.v. koeling 1,980 MWh.
Ik wens jullie veel plezier met het lezen van dit jaarverslag.
Met vriendelijke groet,
Thijs Meulen
2

INHOUDSOPGAVE
1. Verbruik en kosten……………………………………………………………………..3
Verbruik en kosten van het totale TU/e campusterrein
Verbruik in het verslagjaar 2008 volgens hoofdmeters TU/e campus
Kosten in het verslagjaar 2008 volgens facturering door leveranciers
Toelichting verschillen 2008 versus 2007
Werkelijke kosten 2008 versus prognose 2008
Totalen verbruik energie 2000 tot en met 2008
Verbruik door TU/e (exclusief het verbruik door derden op het terrein)
2. Inkoop contracten en inkooptarieven………………………………………………8
Verslagjaar 2008
Jaar 2009
3. Gegevens gebouwen…………………………………………………………………..9
4. Meerjarenafspraken (MJA)…………………………………………………………..10
Inspanningsverplichting
Uitdaging MJA-3
Rapportage MJA
Rapportage MJA-3 algemeen
e-MJV (elektronisch milieujaarverslag)
5. Warmte- en koudeopslag……………………………………………………………15
6. Energiebesparingsprojecten in 2008……………………………………………...17
Analyse basislast elektriciteit
Besparingen door nieuwbouw- en renovatie projecten
7. Inkoop tarieven energie……………………………………………………………..24
Inkoopresultaat
8. Doorberekening aan derden……………………………………………………….26
Verbruik in het verslagjaar 2008
Opbrengsten uit doorbelasting
9. Wettelijke lasten, afvalwateronderzoek en controle WVO vergunning…….27
Algemeen
Aanslagen heffingsinstanties
Kosten afvalwateronderzoek en kosten voor de controle WVO vergunning
Doorberekening aan derden
10. Bijlagen………………………………………………………………………………..28
Bijlage 1: Tarief berekening drinkwater 2008
Bijlage 2: Tarief berekening elektriciteit 2008
Bijlage 3: Tarief berekening aardgas 2008
Bijlage 4: Elektronisch Milieujaarverslag 2008
Bijlage 5: TPvE Duurzaam bouwen
Bijlage 6: MJA energie-efficiency index
Bijlage 7: Verbruiken en kosten per gebouw
3

1. Verbruik en kosten
Verbruik en kosten van het totale TU/e campusterrein
Dit betreft het totale verbruik volgens de hoofdmeters van de TU/e campus (verbruik
inkoopmeters, volgens opgave van leveranciers) en de totale kosten incl. BTW volgens de
facturen van de toeleveranciers.
De in het blauw aangegeven meting is de eigen meting ter controle van de meting
leverancier. In deze blauwe meting is de gas meting gecorrigeerd met de calorische maand
waarden. Gas meting zonder calorische correctie is 5.564.990 m³, deze meting wordt gebruikt
om de totalen van de gebouwen te controleren.
Verbruik in het verslagjaar 2008 volgens hoofdmeters TU/e campus
Meting leveranciers Meting TU/e
• Drinkwater: 218.894 m³ Dit is -15% t.o.v. 2007. 216.402 m³
• Elektriciteit: 50.536.674 kWh Dit is +1% t.o.v. 2007. 50.532.150 kWh
• Gas: 5.616.653 m³ (n;35,17) Dit is +6% t.o.v. 2007. 5.605.929 m³ (n;35,17)
• Bronwater: geen meting Dit is -52% t.o.v. 2007. 6.110 m³
Kosten in het verslagjaar 2008 volgens facturering door leveranciers
• Drinkwater*: € 198.408 ,- Dit is -8,5% t.o.v. 2007.
• Elektriciteit**: € 5.282.992,- Dit is - 1% t.o.v. 2007.
• Gas***: € 2.348.300,- Dit is +13% t.o.v. 2007.
• Totale kosten: € 7.829.700,- Dit is +2,6% t.o.v. 2007.
* Drinkwaterkosten zijn opgebouwd uit: commodity drinkwater, overheidsheffing, vastrecht,
capaciteitskosten, kosten voor brand-/sprinklerleiding, huur watermeter en
administratiekosten;
**Elektrakosten zijn opgebouwd uit: commodity elektra, energiebelasting, transport, huur
trafo’s en MS-schakelaars;
***Gaskosten zijn opgebouwd uit: regionale transportkosten netbeheerder (NRE), commodity
gas,energiebelasting, landelijk transport en diensten.
Toelichting verschillen 2008 versus 2007
Verbruik in het verslagjaar 2008 volgens hoofdmeters TU/e campus
Drinkwater: Minder water verbruik door de optimalisatie van de koeling van de centrale
perslucht installatie in CERES, in 2007 was dit voor een gedeelte zichtbaar.
Elektriciteit: Verschil is Nihil.
Gas: Het jaar 2008 is gemiddeld een kouder jaar geweest dan 2007.
Bronwater: De bedrijfsvoering (ingezet in 2007) in W-laag is geoptimaliseerd waardoor er
minder bronwaterkoeling noodzakelijk was.
Kosten in het verslagjaar 2008 volgens facturering door leveranciers
Drinkwater: Daling van het drinkwaterverbruik veroorzaakt tevens een daling van de
kosten voor drinkwater.
Elektriciteit: Verschil is Nihil.
Gas: Een hoger gasverbruik met een tariefstijging geeft een verhoging van 13%.
4

Werkelijke kosten 2008 versus prognose 2008
De prognose voor 2008 bedroeg € 8.580.000,-. De werkelijke kosten van 2008 zijn circa 6%
lager. Dit is vooral te wijten aan het lagere aardgas- en elektra verbruik. Geprognosticeerd
was een verbruik van 6.000.000 m³ aardgas en 52.000.000 kWh elektra.
Totalen verbruik energie stromen (eigen metingen) 2000 tot en met 2008:
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Gas (0)m3 8.619.090 8.722.658 7.868.294 8.086.431 8.006.506 6.706.911 5.693.102 5.248.526 5.564.990
Elektra kWh 39.489.509 43.382.165 46.844.321 50.083.900 48.929.955 49.005.064 50.160.137 49.769.026 50.532.150
Water m3 320.509 302.966 325.437 352.909 268.644 239.596 267.972 257.437 216.402
Bronwater m3 1.036.694 1.146.365 1.138.561 375.327 104.551 123.176 60.562 11.649 6.110
Onderstaand en op de volgende pagina staan de verbruiken in grafiekvorm weergegeven.
Verbruik m3 (n:35;17)
Verbruik kWh
10.000.000
9.000.000
8.000.000
7.000.000
6.000.000
5.000.000
4.000.000
3.000.000
2.000.000
1.000.000
0
60.000.000
50.000.000
40.000.000
30.000.000
20.000.000
10.000.000
0
Gas in m3 (n:35;17)
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
5
Jaartal
Elektra in kWh
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Jaartal

Verbruik m3
Verbruik m3
400.000
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
1.400.000
1.200.000
1.000.000
800.000
600.000
400.000
200.000
0
Water in m3
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
6
Jaartal
Bronwater in m3
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Jaartal
Verbruik door TU/e (exclusief het verbruik door derden op het terrein)
Op het TU/e terrein zijn een aantal derden gehuisvest. Deze derden nemen energie en water
af van de TU/e (via de terreinleidingen, zie hoofdstuk 8). In deze paragraaf is zowel in
tabelvorm als in grafiekvorm aangegeven wat het energieverbruik van de TU/e in 2008 is
geweest, exclusief de energie en het water dat door de derden afgenomen wordt. Tevens is
aangegeven hoe dit zich verhoudt ten opzichte van 2007.

Netto verbruik TU/e:
2007 2008 2008 t.o.v. 2007
Gas Gas in m3 (n:35,17) 4.566.070 4.922.026 108%
Elektra Elektra in kWh 41.072.720 37.440.978 91%
Drinkwater Drinkwater in m3 224.911 173.502 77%
Bronwater Bronwater in m3 11.649 6.110 52%
WKO koud WKO koud in MWh 8.790 8.020 91%
WKO warm WKO warm in MWh 7.041 6.700 95%
Verbruik m3(n:35,17)
Verbruik m3
8.000.000
7.000.000
6.000.000
5.000.000
4.000.000
3.000.000
2.000.000
1.000.000
0
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
Gasverbruik TU/e
(exclusief derden op terrein)
2007 2008
Jaartal
Water en bronwaterverbruik TU/e
(exclusief derden op terrein)
0
%
2007 2008
Jaartal
Drinkw ater Bronw ater
7
Verbruik kWh
50.000.000
40.000.000
30.000.000
20.000.000
10.000.000
Elektraverbruik TU/e
(exclusief derden op terrein)
0
2007 2008
Jaartal
WKO warm en WKO koud verbruik (exclusief
derden op terrein)
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
Relatief energie- en waterverbruik in 2007 tov 2006 (exclusief derden)
150%
100%
50%
0%
2008 t.o.v. 2007
Jaartal
Verbruik MWh
0
2007 2008
Gas
Jaartal
WKO koud WKO w arm
Elektra
Drinkw ater
Bronw ater
WKO koud
WKO w arm

2. Inkoopcontracten en inkooptarieven
Voor het verslagjaar 2008 en het huidige jaar 2009 zijn leveringscontracten afgesloten met de
diverse leveranciers. In het hiernavolgende overzicht zijn de werkelijke gerealiseerde tarieven
voor het verslagjaar 2008 en de prognose tarieven voor het jaar 2009 weergegeven.
Deze tarieven zijn all-in tarieven en betreffen de som van de tarieven van de leveringen zelf
inclusief alle netwerkkosten en voor elektriciteit tevens inclusief de huurkosten van trafo 's.
Bedragen zijn inclusief BTW. Voor tariefberekeningen zie bijlage 1,2 en 3.
Verslagjaar 2008 (werkelijke gerealiseerde tarieven)
Drinkwater tbv TNO, Kennispoort* : € 0,886/ m³ Dit is +6% t.o.v. 2007
Drinkwater tbv overige gebouwen** : € 2,245 / m³ Dit is +24% t.o.v. 2007
Elektriciteit : € 0,105/kWh Dit is -2% t.o.v. 2007
Gas : € 0,418/m³ (n;35,17) Dit is +6% t.o.v. 2007
*het betreft hier de kale waterprijs, exclusief wettelijke lasten en kosten voor afvalwater
**het betreft hier de waterprijs, inclusief wettelijke lasten en kosten voor afvalwater
Jaar 2009
De leveringsovereenkomsten voor aardgas en elektriciteit zijn geldig tot en met 2012. De
leverancier van aardgas is RWE Energy Nederland N.V. en de leverancier van elektriciteit is
Essent Energie B.V. De leverancier voor drinkwater is BrabantWater.
De prognose inkoop tarieven voor 2009 zijn:
Drinkwater t.b.v. TNO, Kennispoort* : € 0,90 /m³ Dit is +1,5% t.o.v. 2008.
Drinkwater t.b.v. overige gebouwen** : € 1,981 / m³ Dit is -13% t.o.v. 2008.
Elektriciteit*** : € 0,107 /kWh Dit is +2% t.o.v. 2008.
Gas*** : € 0,415/m³ (n:35,17) Dit is -1% t.o.v. 2008.
* In de kosten drinkwater TNO, Kennispoort zit een opslag voor overheidsheffing, vastrecht,
capaciteitskosten, sprinklerleiding, huur watermeters en administratiekosten.
**In de kosten drinkwater overige gebouwen zitten naast bovenvermelde opslagen nog
opslagen voor de kosten van afvalwater en wettelijke lasten.
***De overeengekomen commodity tarieven voor gas en elektra gelden voor het gehele
kalenderjaar 2008.
De hierboven genoemde tarieven voor gas en elektra zijn in principe vaste tarieven.
Afwijkingen kunnen optreden door:
-tariefswijzigingen van netwerkkosten door DTE (Dienst uitvoering en Toezicht Energie);
-piekverbruik afwijkingen voor gas en elektra;
-afwijkingen in de dag/nacht verhouding elektraverbruik ten opzichte van het
uitgangspunt dag/nacht ad 59%/41%.
8

3. Gegevens gebouwen
Door bemetering per gebouw worden de verbruikscijfers en de kosten van energie en water
per gebouw bepaald, hetgeen de basis vormt voor de meerjarenafspraken (MJA) en de
doorberekening van kosten aan derden.
Gebouw gegevens worden ook gebruikt om te benchmarken. Bijvoorbeeld kijk je naar de
vierkante meter prijzen per gebouw, dan zeggen deze cijfers iets over de kwaliteit- en het
gebruik van het gebouw.
Aangaande de bemetering kunnen we twee vergelijkingen maken.
• Hoofdmeters; vergelijking tussen opgave leverancier en eigen bemetering.
• Gebouwen; hoofdbemetering t.o.v. gebouwbemetering.
Opgave hoofdmeters Opgave hoofdmeters Verschil
leveranciers. eigen bemetering.
Gas 5.616.653 m³(n;35,17) 5.605.929 m³ (n:35,17) -0,002%
Elektriciteit 50.536.674 kWh 50.532.150 kWh -0,0001%
Water 218.894 m³ 216.402 m³ -1,2%
Bronwater n.v.t. 6.110 m³ n.v.t.
In bovenstaande gegevens is er voor gas rekening gehouden met de calorische waarde. De
verschillen tussen de bemeteringen zijn nihil.
In het onderstaande gas vergelijking wordt er geen rekening gehouden met de calorische
waarde.
Wanneer we de gebouwmeters vergelijken met de hoofdmeters (inkoopmeters) zijn er
verschillen.
Opgave hoofdmeters Opgave gebouwmeters Verschil
eigen bemetering eigen bemetering
Gas 5.564.990 nm³ 5.966.770 nm³ +6,2%
Elektriciteit 50.532.150 kWh 47.210.274 kWh -6,6%
Water 216.402 m³ 215.158 m³ -1,7%
Bronwater 6.110 m³ 4.817m³ -27%
Bovenstaand overzicht geeft de verschillen tussen de hoofdmeters en de gebouwmeters
weer. Voor gebouwen van derden zijn gehuurde en gekalibreerde meters in gebruik, voor de
TU/e gebouwen zijn eigen niet gekalibreerde meters in gebruik. Via verdeelsleutels is de som
van de totale energieverbruiken van alle gebouwen gelijk gesteld aan de totalen volgens de
hoofdmeters van de TU/e campus. Het huidige beleid van de TU/e is om niet te investeren in
de energiemeters van de bestaande TU/e gebouwen. Deze voldoen om de onder bemetering
van de TU/e campus te laten zien. Nieuwbouwen worden uiteraard met nieuwe meters
uitgevoerd.
• Voor gas zitten de verschillen voornamelijk in de toleranties van de meters, plus de
omrekening van diverse werkdrukken naar normaal kubieke meters. Het verschil van
6,2 % valt hieruit te verklaren.
• Bij elektra treden er leiding- en transformator verliezen op en hebben de meters een
zekere tolerantie. Het verschil van 6,6% valt hieruit te verklaren.
• Voor water is het verschil van 1,7%, te verklaren door de toleranties van de meters
en in het niet bemeteren van de brandkranen op het TU terrein. Deze brandkranen
worden ook ingezet voor het spuien van leidingen en terrein evenementen.
• Voor bronwater is het verschil van 27%, te verklaren doordat er geen
hoofdbemetering meer is en de bestaande onderbemetering oud is. Er wordt nu op
basis van draaiuren pompen geregistreerd. Dit geeft een grote tolerantie. Vanwege
het minimaal verbruik wordt er niet geïnvesteerd in het bronwater systeem. De enige
gebruiker is W-laag.
In bijlage 7 is een overzicht opgenomen van het energieverbruik per gebouw en de totalen
van de gebouwen. Ook wordt er een overzicht gegeven van de energie kosten per gebouw en
de kosten per m².
De Warmte Koude Opslag (WKO) wordt gezien als een installatie, voor deze installatie is een
apart hoofdstuk (5) ingericht.
9

4. Meerjarenafspraken (MJA): energie-efficiency
Meerjarenafspraak energie efficiency MJA-3
In juni 2007 zijn alle universiteiten en de VSNU formeel toegetreden tot de Meerjarenafspraak
Energie-efficiency 2001-2012 (MJA-2) en wel onder de beleidsverantwoordelijkheid van het
Ministerie van VROM.
Hiermee wordt een vervolg gegeven aan de inspanningen van de universiteiten op
energiebesparinggebied in het kader van de eind 2006 beëindigde MJA-1.
Op 3 december 2008 is de MJA-2 voor HBO en WO-instellingen overgegaan naar de MJA-3.
De MJA-3 sluit beter aan op een Maatschappelijk Verantwoord Ondernemerschap. In dit
kader maken de HBO en WO-instellingen zich sterk om een duurzame bedrijfsvoering en
duurzame inkoop in eigen organisatie te realiseren.
Toetreding tot de MJA-3 zal in de uitvoeringspraktijk voor de universiteiten enkele
veranderingen met zich meebrengen. De belangrijkste verschillen met de MJA-1 zijn:
• Er dienen nieuwe Energie Efficiency Plannen (EEP)’s gemaakt te worden.
• Er ligt een grotere nadruk op een voortvarende invoering van een volwaardig
energiezorgsysteem. Hiervoor wordt een termijn gehanteerd van drie jaar na
datum van toetreding.
• Er zijn ondersteuningsmogelijkheden ten behoeve van het realiseren van
energiebesparing buiten de muren van de eigen instelling, aangeduid als
verbredingthema’s.
• Er is een prominentere rol voor de koepelorganisatie, in dit geval de VSNU.
Inspanningsverplichting
Partijen spannen zich in om gemiddeld voor de gezamenlijke Ondernemingen voor hun
betrokken inrichtingen 30 procent energie-efficiëntieverbetering te bereiken in de periode
2005-2020. Door rekening te houden met de in het kader van de reeds gerealiseerde energie
efficiëntieverbetering in de periode 1998-2005 van gemiddeld 15 procent, komt dit neer op 45
procent in de periode 1998-2020. Ten aanzien van de genoemde 30 procent wordt gestreefd
naar een verdeling van 20 procent binnen de inrichting en 10 procent buiten de inrichting.
Uitdaging MJA-3
Als uitdaging voor de MJA-3 binnen de TU/e inrichting staat voornamelijk de energie
efficiency verbetering op elektra in de bestaande gebouwen ten doel. Hiermee dient een
energie efficiency van 5% t.o.v. referentie jaar 1998 behaald te worden.
Voor nieuwbouw en renovatie “CAMPUS2020” project wordt de inspanningsverplichting
(energie efficiency) minimaal 15%.
Buiten de inrichting hebben we het over verbredingthema’s, deze zijn bij uitstek geschikt om
het imago van bedrijven ook op het gebied van energie bewuste omgang met de omgeving
vorm te geven. De TU/e dient hieraan nog invulling te geven.
Energie Efficiency Plan 2009-2012
Het Energie Efficiency Plan 2009-2012 is in te zien via de web pagina van de TU/e, onder de
kop diensten/dienst huisvesting/energie gegevens/energie efficiencyplan 2009-2012.
Rapportage MJA.
Jaarlijks rapporteert SenterNovem een branche- en bedrijfsrapportage. Uit de rapportage van
2007 door SenterNovem blijkt dat de EEI2007 (Energie Efficiency Index) voor de branche 95,5
bedroeg. Dit is het gemiddelde van alle deelnemende universiteiten.
In 2007 was de (EEI) van de TU/e 94. Dit is dus lager dan het branchegemiddelde.
(Omdat op het moment van publicatie van dit energiejaarverslag nog geen
brancherapportage van 2008 beschikbaar is, wordt hier het resultaat van de
brancherapportage 2007 weergegeven.)
Voor de MJA-3 is de rapportage aanzienlijk gewijzigd. Om toch nog een vergelijk te kunnen
maken met voorgaande jaren heb ik de oude rapportage hieronder voort gezet. Het energieefficiency
resultaat van 2008 t.o.v. 1996 geeft een totaal minderverbruik van 8%.
10

Onderstaand een grafische weergave vanaf referentie jaar 1996. De EEI is gecorrigeerd op
graad- en oppervlakte dagen.
Tevens zijn de afzonderlijke EEI berekeningen van gas en elektra in grafiekvorm
weergegeven. In bijlage 6 wordt de EEI berekening in tabelvorm weergegeven.
Uit de afzonderlijke EEI berekeningen van gas en elektra blijkt dat de besparingen die op het
gasverbruik behaald zijn, voor een deel teniet gedaan worden door het hogere
elektraverbruik.
Dit hogere elektraverbruik is vooral te wijten aan de ruimere openingstijden, waardoor
installaties en verlichting langer in bedrijf zijn. Tevens levert de aanwezigheid van meer
elektrische apparatuur, zoals computers en onderzoeksapparatuur een toename in
elektriciteitsverbruik.
Het gasverbruik is de afgelopen jaren sterk verminderd. Dit is voornamelijk te wijten aan het
vervangen van oude centrale CV-ketels voor decentrale ketels met een hoger rendement.
Verder zijn de installaties voorzien van klokschakelingen en optimaliseringregelingen.
De afgelopen jaren is flink geïnvesteerd in het meer rendabel maken van de CV-installaties.
Dit heeft duidelijk zijn vruchten afgeworpen. Vanaf 1996 is de EEI gedaald met 28%.
EEI
110
105
100
95
90
100
99
102
MJA Energie Efficiency Index [EEI]
101
102
98
99
11
97 97
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Jaartal
96
94
94
92
EEI

EEI
120
110
100
90
80
70
MJA Energie Efficiency Index [EEI] opgesplitst in elektra en gas
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Jaartal
12
EEI elektra
EEI gas
Rekenen we het gas- en elektriciteitsverbruik om naar Primaire energie, gas gecorrigeerd op
graaddagen en oppervlakte dagen ontstaat onderstaande grafiek.
Verbruik in GJ
400.000
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
Primaire Energie
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Jaartal
Primaire Elektriciteit
Primaire Gas
Onderstaande afbeelding laat zien het procentuele aandeel elektriciteit en gas.
Primair energieverbruik 2008
aandeel elektriciteit en gas
Gas Elektriciteit
37%
63%
37% Gas komt overeen met een verbruik van 198.375 GJ
63% Elektriciteit komt overeen met een verbruik van 340.353 GJ

Rapportage MJA-3 algemeen.
Op grond van wet- en regelgeving en bestuurlijke afspraken moet een aantal bedrijven in
Nederland jaarlijks een milieujaarrapportage indienen bij de bevoegde instantie. De bevoegde
instantie beoordeelt deze gegevens. Het betreft verslagen op grond van:
• het Besluit milieuverslaglegging (MJV);
• de afspraken in het kader van het Doelgroepbeleid Milieu en Industrie (DMI);
• de PRTR-regelgeving;
• de meerjarenafspraken energie-efficiency (MJA);
• het Oplosmiddelenbesluit;
• de afspraken tussen vergunningverlener en bedrijf.
Al deze verslagen worden aangeduid als milieujaarrapportages.
Waarvoor worden rapportages gebruikt?
De gegevens uit de rapportages worden voor verschillende doeleinden gebruikt:
e-MJV
• Op lokaal niveau voor de verificatie van de milieuprestaties van het bedrijf en het
toezicht en de handhaving door het Wm- en Wvo-bevoegd gezag.
• Voor de berekening van landelijke emissies van een bepaalde stof of bedrijfstak voor
nationaal beleid en de informatievoorziening hierover aan de Tweede Kamer.
• Het geven van meer inzicht in de milieubelasting van de grootste vervuilingsbronnen
aan het publiek.
• Voor internationale rapportageverplichtingen op grond van het Kyoto-Protocol en de
NEC-richtlijn.
Om bedrijven en bevoegde instanties niet onnodig te belasten met diverse
rapportageformulieren is er sinds 2004 één rapportage-instrument, het elektronisch
milieujaarverslag (e-MJV.) Dit is een beveiligd en afgeschermd systeem dat modulair is
opgebouwd. Het MJV-deel bestaat onder andere uit de modules lucht, water en lokale
therma’s en sinds 2006 de module MJA. Bedrijven kunnen hiermee het MJV, het PRTRverslag
en de rapportage op grond van MJA indienen.
Onderstaand het resultaat van de e-MJV MJA module:
T.o.v. de oude rekenmethodiek is nu in de energie module een aanvulling gemaakt waarin
zelfopgewekte warmte en elektriciteit wordt weergegeven. Onze WKO levert duurzame
warmte en koude. De koude kan vertaald worden in zelf opgewekte elektriciteit die nodig is
om gebouwen te koelen. In de berekening wordt het rendement weergegeven (opgewekte
duurzame energie) in vergelijk wanneer een conventionele koel-installatie gebruikt was.
In de tabel op de volgende pagina is het resultaat te zien.
Om de standaard tabel in te kunnen vullen zijn de volgende aannamen gemaakt:
Voor de verwarmingscapaciteit is de gemiddelde waarde genomen van de 13
warmtepompen, dit geldt ook voor het opgenomen vermogen. Voor het pompvermogen zijn
alle waarden van de warmtepompen opgeteld.
Warmtepompen bevinden zich in de volgende gebouwen:
13

Verwarmingscapaciteit
Sportcentrum 41 WP1 84,3 kW
42 WP2 84,3 kW
Auditorium 50 WP1 295,4 kW
Vertigo 50 WP1 582 kW
Matrix 21 KM1 272 kW
Helix 55 KM3 681 kW
Cyclotron 59 WP1 521 kW
W-hoog 54 WP1 216 kW
55 WP1 216 kW
W-laag 52 WP1 149,04 kW
52 WP2 149,04 kW
52 WP3 149,04 kW
Laplace 53 KM1 150 kW
WKO TU/e
KOUDE
Elektraverbruik pompen van de koude bronnen*
2008
408.176 kWh
Gemeten geleverde energie koude 8360,00 MWh_th
COP conventionele installatie 3,5
Benodigde hoeveelheid elektrische energie indien conventioneel opgewekt 2.388,57 MWh
Besparing koude 1.980,40 MWh
WARMTE
Elektraverbruik pompen van de warme bronnen*
2008
408.176 kWh
Gemeten geleverde energie warmte (kWh) 4.457 MWh_th
Gemeten geleverde energie warmte (TJ)
Netto warmte productie KWO (verbruik warmtepomp niet
16,05 TJ
meegenomen) in primaire energie 14,14 TJp
aantal warmtepompen 13 stuks
Verwarmingscapaciteit per warmtepomp 273 kW
Opgenomen vermogen per warmtepomp 75 kW
Pompvermogen 26,60 kW
Netto geleverde warmtecapaciteit 198 kW
Totaal geproduceerd vermogen 1 pomp 713 MJ/h
Totaal geproduceerd vermogen alle pompen samen 9.266 MJ/h
Bedrijfsuren 1.732 h
Benodigd elektrisch vermogen warmtepompen 175.925 kWh
Benodigde primaire energie warmtepompen 1,58 TJp
Besparing warmte 12,55 TJ
In te vullen in het eMJV
In de module Energie:
2008
zelf opgewekte duurzame warmte 12,55 TJ
zelf opgewekte duurzame elektriciteit
Bij besparingsprojecten onder duurzame energie:
1.980,40 MWh
Bij WKO met warmte als energiedrager 12,55 TJ
Bij WP met electriciteit als energiedrager 1.980,40 MWh
Toerekeningspercentage 100 %
Wanneer we de zelf opgewekte warmte 12,55 TJ omzetten naar aardgas equivalenten komt
dit neer op 400.000 m³. Procentueel t.o.v. het totaal verbruik aardgas is 7% duurzaam
opgewekt, voor elektriciteit is dit 4%.
Voor het project CAMPUS2020 dienen deze getallen dusdanig verbeterd te worden,
waardoor ze een grote bijdrage leveren om een energie efficiency van 15% te behalen.
In bijlage 4 is de geprinte versie van het elektronisch Milieujaarverslag 2008 opgenomen. Als
referentie jaar staat voor de MJA-3 1998, in de MJA-1 was dit 1996.
14

5. Warmte- en koudeopslag
Sinds 2002 heeft de TU/e een warmte-/koudeopslag (WKO) installatie op het terrein.
In de door de provincie verleende vergunning zijn voorwaarden opgenomen ten aanzien van
de monitoring van de WKO-installatie. Jaarlijks wordt door adviesbureau IF technology BV
hiervan een evaluatierapport gemaakt.
In dit rapport worden de meetresultaten van de monitoring vermeld. Tevens worden de
volgende zaken uiteengezet:
- de energiebalans en het werkelijk opslagrendement;
- de opgetreden effecten van het systeem op de omgeving, met nadruk op de
mogelijke effecten op de ontwikkeling van de natuur en vegetatie in het Dommeldal.
Uit de meetrapportage en evaluatie van 2008 door IF technology blijkt dat:
- De totaal verplaatste waterhoeveelheid van de WKO-installatie in 2008 ruim binnen
de vergunde waterhoeveelheid blijft. Dit komt doordat de WKO-installatie op dit
moment (nog) niet maximaal uitgenut wordt. Verplaatst 2,62 miljoen m³, vergund 6,5
miljoen m³.
- Er is sprake van een warmteoverschot. In de periode 2002 tot en met 2008 is 9,5%
meer warmte in de bodem gebracht dan dat er onttrokken is. Dit betekent dat bij de
aangesloten gebouwen momenteel de koudebehoefte groter is dan de
warmtebehoefte.
- De grondwaterstand wordt nauwelijks beïnvloed door de WKO-installatie. De
gemeten grondwaterfluctuaties zijn kleiner dan of vergelijkbaar met de gemiddelde
natuurlijke grondwaterstandfluctuaties.
- Er zijn geen significante effecten op de grondwatertemperatuur- en kwaliteit. Tevens
zijn er geen aantoonbare effecten op de Dommel.
De energielevering door de WKO-installatie beschouwende, kan het volgende gerapporteerd
worden.
In 2008 is door de WKO 9,26 GWh aan warmte geleverd en 8,36 GWh aan koude geleverd.
De hoeveelheid afgenomen warmte en/of koude is gemeten in de bronclusters. Dat er meer
warmte geleverd is dan koude is uitzonderlijk.
Het elektraverbruik van de WKO installatie (ten behoeve van de clusterpompen en de
koeltorens) was in 2008, 816 MWh.
Om het rendement van de WKO installatie te bepalen, wordt gekeken naar de totale
effectieve energielevering. De totale effectieve energielevering is de optelling van de totale
warmtelevering plus de totale koudelevering minus de ontrokken warmte door de koeltorens.
De koeltorens zijn nodig om de onbalans tussen koude- en warmtevraag op te heffen. Met
andere woorden de koeltorens koelen het warmteoverschot weg.
De totale effectieve levering van warmte en koude bedroeg in 2008 ongeveer 12,8 GWh_th.
(9,26 GWh warmte + 8,36 GWh koude – 4,8 GWh koeltorenverbruik)
Om het warmteoverschot in de toekomst te verminderen is de TU/e voornemens om de
volgende acties uit te voeren:
- Het middels renovaties aanpassen van bestaande gebouwinstallaties zodat meer
gebouwen op het TU/e terrein gebruik kunnen maken van de WKO-installatie, waarbij
de nadruk ligt op extra warmte-afnemers;
- Bij renovatie/nieuwbouw op het terrein wordt gestimuleerd gebruik te maken van het
energieopslagsysteem. Daarbij is het een belangrijk aandachtspunt dat de potentiële
afnemers voldoende warmtevraag hebben die door de WKO geleverd kan worden,
zodat meer koude wordt geladen.
15

Het rendement van de WKO installatie kan uitgedrukt worden in een coëfficiënt of
performance (COP). Deze coëfficiënt geeft de verhouding aan tussen de geleverde
thermische energie (warmte en koude) en de hiervoor benodigde elektrische energie.
De totale COP op warmte en koudelevering van de WKO installatie aan de gebouwen was in
2008 ongeveer 15 (gebaseerd op het energieverbruik, gemeten door de bronclusters).
In 2007 bedroeg de COP 16.
Een COP van 15 betekent dat met een input van 1 kWh elektra, ongeveer 15 kWh aan
warmte en/of koude geleverd wordt.
De geleverde warmte en/of koude wordt in de gebouwen direct gebruikt of via een
warmtepomp omgezet naar warmte/koude op een ander temperatuurniveau. Vervolgens kan
deze warmte/koude dan in de gebouwen ingezet worden.
16

6. Energiebesparingsprojecten in 2008
In 2008 zijn vanuit de Dienst Huisvesting geen noemenswaardige
energiebesparingsprojecten fysiek uitgevoerd. Wel zijn er een aantal analyses gemaakt.
Analyse basislast elektriciteit (voortzetting vanuit 2007)
Bij de analyse van het energie verbruik (gehele Campus) viel op dat de basislast elektriciteit
hoog is. Het komt erop neer dat in de nacht ongeveer 60% verbruikt wordt t.o.v. de
dagsituatie. In de weekenden is dit plusminus 50%. Kijken we naar de kerststop waarin
jaarlijks in overleg installaties worden uitgezet of minimaal aangezet, kan ik concluderen dat
we op dat moment t.o.v. de weekenden maar 5% extra besparing kunnen realiseren.
De basislast Elektra is gemiddeld ± 4.400 kW per uur.
In onderstaande maand belastingduurkromme is e.e.a. af te leiden.
In deze maand vielen 9 weekenddagen en 22 werkdagen. Dagsituatie is van 08:00 – 18:00
uur.
Zoomen we in op een weekverbruik waarin de kW per uur uitgezet worden tegen de tijd,
ontstaat onderstaande grafiek. Duidelijk te zien zijn hier de dag- , nacht- en weekend
verbruiken.
Zet je het verbruik uit in een taartdiagram verdeeld in zes categorieën, ontstaat het
taartdiagram op de volgende pagina.
17

Ventilatie; 25%
Verdeling elektraverbruik
Computer; 5%
WKO; 2%
Verlichting; 25%
18
Overige; 33%
Koeling; 10%
De cijfers in bovenstaand taartdiagram voor ventilatie zijn tot stand gekomen door het
gemiddelde te nemen van gemaakte EPA_U maatwerkadviezen en een inschatting van de
grote overige gebouwen. Voor verlichting en koeling zijn aparte berekeningen gemaakt op
basis van het geïnstalleerd vermogen per gebouw. Voor de WKO is de 2% de bronzijde
(primaire), deze wordt apart gemeten. De gebouwzijde (secundaire) is opgenomen in het
verbruik van het gebouw.
Voor het computer verbruik te meten, was het idee, om per uur een week lang te kijken naar
actieve IP-adressen, echter dit bleek niet mogelijk te zijn. Om toch een inschatting te
verkrijgen is m.b.v. de “Star energie calculator” een berekening gemaakt van het computer
verbruik. Uitgaande van 10.000 werkplekken (7.000 laptops à 90 kWh/jaar en 3.000 vaste
werkplekken met PC à 400 kWh/jaar).

Het overige deel is nog steeds groot, maar is te vertalen naar faculteitsopstellingen. Op de
TU/e die fungeert als technische universiteit zijn er diverse faculteitsopstellingen die het
nodige energieverbruik hebben. Denk aan de hoogspanningshal, laseropstellingen, enorm
grote rollenbanken, windtunnel, elektronenmicroscopen, cyclotron- en singeltron opstellingen,
MRI scanners, de ICT-room en niet te vergeten de kantines. Voor deze opstellingen zijn er
geen deelmetingen beschikbaar. Dus een kleinere verdeling kan ik een, twee, drie niet
maken.
De conclusie uit bovenstaande diagrammen is; kijkend naar de nacht en weekend situatie,
dat op de ventilatie weinig te bezuinigen valt (de gangbare bezuinigingen zijn hierop
doorgevoerd). Op verlichting kan met een goed huisvaderschap en vervanging naar
energiezuinige verlichting nog een aanzienlijke bezuiniging worden gerealiseerd (10-15%).
Het deel overige, wat gedeeltelijk in handen is van TU/e personeel en studenten, kan door het
uitdragen van gedragsmaatregelen behoorlijk beïnvloed worden (3 -5% theoretisch).
Wat betreft de basislast is deze onderzocht en zijn de gebouwen die deze veroorzaken
bekend. Het zijn de labgebouwen die 24 uur in bedrijf zijn.
De vier lab gebouwen verbruiken gezamenlijk 17,8 miljoen kWh dit is meer dan een derde
van het totaal verbruik. Dus dat de basislast in deze gebouwen hoog is, is in ons geval
normaal. Het is nodig dat deze gebouwen 24 uur per dag worden geconditioneerd. Er is één
gebouw W-hoog met een naar mijn mening te hoge basislast. Dit gebouw wordt in 2009
onder de loupe genomen.
Besparingen door nieuwbouw- en renovatie projecten.
Projectnaam “Campus 2020”: huisvestingsplannen van de TU/e
Campus2020 voorziet in een ingrijpende modernisering van het gebouwencomplex. Dit moet
ertoe leiden dat de campus van de TU/e een inspirerende studeer- en werkomgeving wordt
die past bij de internationale ambities van de universiteit.
Met het nieuwe Masterplan Campus 2020 realiseert de TU/e een compacte campus waar de
verschillende disciplines elkaar ongedwongen kunnen ontmoeten. Alle faculteiten worden
gehuisvest rondom een groen, autovrij gebied, de zogenaamde groene loper. Voor zeven
faculteiten betekenen de plannen dat ze nieuwe huisvesting krijgen. Daarnaast komt er een
Centrale Studievoorziening, waarin ook de universiteitsbibliotheek een plaats krijgt.
Campus 2020 bestaat uit vier grote, onafhankelijke projecten die in een afgesproken volgorde
worden uitgevoerd. Het laatste project wordt voltooid in 2020.
19

Voor de vier projecten is door Vastgoed advisering een Technisch PvE opgesteld. In dit
technisch PvE is een hoofdstuk (2.2) duurzaam Bouwen opgenomen (zie bijlage 5)
Momenteel staat duurzaamheid hoog in het vaandel bij het College van Bestuur en is er een
opdracht om hierover een beleidsnotitie te schrijven.
Medio februari 2009 is er een bijeenkomst met firma DGMR geweest over het aspect
duurzaam bouwen. Het doel van deze bijeenkomst was, een ambitieniveau te definiëren
aangaande duurzaamheid. Mijn voorstel in deze is om de gebouwen van het project
CAMPUS2020 een energie efficiency mee te geven van 15% per m²BVO van het totale
primair verbruik. Met behulp van “greencalc+” wordt onderzocht of duurzaamheidsambities
vertaald kunnen worden in een index, waarin materiaalgebruik, energiegebruik, watergebruik
en mobiliteit meegewogen worden. Deze index zal vervolgens door architecten, installatie
adviseurs vertaald moeten worden in o.a. een energie zuiniger gebouw. Aspecten zoals “slim
Bouwen” en “intelligente gebouwen” worden hierin meegenomen.
Ter verduidelijking op de besparing per m²BVO heb ik een tweetal berekeningen gemaakt:
De Dienst Huisvesting hanteert sinds 2007 een zogenaamde “Milestonelijst”. Dat is een lijst
die aangeeft op welke data de 4 projecten van het Campus 2020 plan en/of onderdelen
daarvan gerealiseerd worden. Bijgevolg geeft de lijst ook aan op welke data gebouwen of
onderdelen daarvan, die niet meer voor de universiteit nodig zijn, afgestoten kunnen worden.
Dat afstoten kan overigens weer op verschillende manieren: door sloop, door afstoot aan
derden, door verhuur aan derden etc. De lijst vormt de rode lijn voor het DH programma.
In onderstaande tabel is deze lijst met enige aannamen vertaald:
Afstoot of sloop met 15% energie besparing
afstoot nieuw verbruiken 2007 verbruiken 2008 gemiddelde waarden in GJ per gerealiseerde m²
1-feb bvo bvo verschil / reductie elektra gas elektra gas elektra gas totaal met gelijk gestelden gebouwen
3 paviljoen Q sloop/afstoot jun-09 1.339 53771 55174 490 490
28 paviljoen-R sloop / afstoot jul-09 2.531 114110 27788 115148 32371 1.032 952 1.984
41 w-hal herbestemming jul-09 14.925 1054852 254029 4.747 4.020 8.767
21 ceres herbestemming dec-09 1.847 1.847 1024763 43849 671090 36205 7.631 1.267 8.898 2.189 1.552
17 arubahal sloop / afstoot mrt-10 466 44053 5275 46627 6227 408 182 590
62 athene sloop mrt-11 2.146 221888 57313 223538 57943 2.004 1.824 3.828
72 n-laag sloop! jul-11 18.444 3063654 463033 3166746 426921 28.037 14.084 42.120
41 realisatie project 1 nov-11 25.870 30.659 21.740
4 paviljoen NP sloop mrt-12 4.912 206027 215424 207426 249444 1.861 7.357 9.217
52 de hal sloop mrt-12 5.169 395794 76182 150106 118902 2.457 3.087 5.544
72 realisatie project 2 dec-13 21.444 25.413 18.020
31 potentiaal afstoot mrt-14 20.372 1314386 493721 1278830 539432 11.669 16.350 28.019
33 impuls sloop / afstoot mrt-14 1.917 58240 37549 53280 46484 502 1.330 1.832
34 corona sloop / afstoot mrt-14 7.123 303754 270360 2.584 0 2.584
11 hoofdgebouw renovatie jul-15 44.406 3076546 607932 2965388 954087 27.189 24.719 51.908
23 mmp afstoot nov-15 4.557 563050 136288 518559 157811 4.867 4.654 9.521
12 traverse afstoot jan-18 7.447 673583 55087 684869 58351 6.113 1.795 7.908
14 ipo afstoot feb-18 5.997 456300 44757 429593 515221 3.987 8.862 12.848
11 realisatie project 3 mrt-18 44.406 52.626 37.316
81 w-hoog renovatie mrt-18 20.744 3151909 282856 2957170 323529 27.491 9.596 37.087
82 w-laag renovatie mrt-18 12.712 1537967 318549 1453869 336005 13.463 10.358 23.822
1 paviljoen sloop apr-18 13.135 521240 99292 546471 115407 4.805 3.398 8.202
81+82 realisatie project 4 jan-20 33.456 39.649 28.114
totalen 190.189 127.023 63.166 m²BVO 151.336 113.833 265.169 GJ 150.535 GJ
20
Verbruik per m² afstoot is 1,394239 GJ/m²
Verbruik nieuwbouw of renovatie -15% energiebesparing 1,185103 GJ/m²
Wanneer de Energie Efficiency -15% is van de gehele Campus TU/e gebouwen 106.742 GJ

In deze tabel zijn twee berekeningen gemaakt die nader worden uitgelegd:
• 15% Energie Efficiency verbetering per m²BVO t.o.v. de afgestoten gebouwen.
• 15% Energie Efficiency verbetering per m²BVO t.o.v. het totale gebouwbestand TU/e.
15% Energie Efficiency verbetering per m²BVO t.o.v. de afgestoten gebouwen.
Afstoot gebouwen is 190.189 m²BVO, nieuwbouw en renovatie is 127.023 m²BVO hieruit
volgt een reductie van 63.166 m²BVO.
Het gemiddeld verbruik van de afgestoten gebouwen is 265.169 GJ, dit is 1,39 GJ/m².
15% Energie Efficiency betekent een verbruik van 1,185 GJ/m². Met dit getal zijn de
verbruiken van de nieuwbouw en de te renoveren gebouwen te bereken en uit te zetten in
een grafiek.
CERES 1.850 m²BVO 2.189 GJ
Project 1 25.870 m²BVO 30.659 GJ
Project 2 21.444 m²BVO 25.413GJ
Project 3 44.406 m²BVO 52.626 GJ
Project 4 33.456 m²BVO 39.649 GJ
Totaal 127.023 m²BVO 150.535 GJ
In onderstaande grafiek is in het geel de energie resultante (totaal energie verbruik)
weergegeven wanneer 15% Energie Efficiency per m²BVO t.o.v. de afgestoten gebouwen
gerealiseerd wordt. Opmerkelijk is dat er vanaf 2013 energie bespaard gaat worden. Het
uiteindelijke resultaat is een energie besparing van 114.634 GJ met een reductie van 63.166
m²BVO. T.o.v. het totaal energie verbruik (dit is een gemiddelde van het jaar 2007 en 2008)
geeft dit een energiebesparing van 508.290 GJ naar 393.656 GJ dit is 22%.
Energie in GJ
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
1-6-2009
Energie verbruik nieuwbouw versus afstoot gebouwen
1-6-2010
1-6-2011
1-6-2012
1-6-2013
1-6-2014
21
Tijd
1-6-2015
1-6-2016
Afstoot gebouwen
Renovatie of nieuwbouw
Totaal energie verbruik
15% Energie Efficiency verbetering per m²BVO t.o.v. het totale gebouwbestand TU/e.
Om 15% EE per m²BVO te bereiken t.o.v. het TU/e gebouwen bestand op de TU/e Campus is
onderstaande tabel gehanteerd:
Genoemde gebouwen zijn de gebouwen waar de komende jaren geen grootschalige
renovaties plaatsvinden. Deze vertegenwoordigen 141.882 m²BVO en een verbruik van
243.121 GJ, dit is 1,71 GJ/m².
1-6-2017
1-6-2018
1-6-2019

Verbruik overige gebouwen 2007 2008 gemiddelde waarden in GJ
bvo elektra gas elektra gas elektra gas totaal
7 Sportcentrum 9685 1181579 168208 1195221 178245 10.696 5.483 16.178
13 Auditorium 14803 1427291 159148 1429349 181027 12.855 5.383 18.238
51 Vertigo 26068 2045067 35622 1950539 46805 17.980 1.304 19.285
53 Matrix 6884 1000000 110668 1312548 131925 10.406 3.839 14.246
54 Gaslab 661 21990 23231 22394 27732 200 806 1.006
55 Zwarte Doos 2192 215229 27442 128032 55916 1.545 1.319 2.864
56 BBC 1249 14576 64893 14841 74493 132 2.206 2.338
58 Helix 29912 7377049 358363 7637660 343519 67.566 11.107 78.673
71 Cyclotron 11850 2518136 138446 2883077 20966 24.305 2.523 26.828
73 Akoestisch Lab 559 19295 5335 16516 5944 161 178 340
74 Cascade 5960 906479 24272 796909 30723 7.665 870 8.536
75 Spectrum 7757 2882066 93544 2849106 122670 25.790 3.422 29.212
76 Tennispaviljoen 210 4811 6336 0 176 176
83 Laplace 11708 1066602 70769 1186468 71434 10.139 2.250 12.389
88 Kennispoort 12384 1131368 70852 1192405 77979 10.457 2.355 12.812
Totaal 141882 m² BVO 243.121 GJ
Totaal m² BVO Totaal energie verbruik Verbruik per m² BVO Energie Efficientie 15 %
Oud 332.071 508.290 GJ 1,530667 GJ/m² 1,301067
Nieuw 268.905 349.863 GJ Nieuwbouw mag verbruiken 106.742 GJ
t.o.v. totale Campus wanneer 15% EE wordt gekozen (MJA-3)
Reductie energie totaal -31%
Het huidige gebouwen bestand vertegenwoordigd totaal 332.071 m²BVO met een gemiddeld
energieverbruik (over 2007 en 2008) van 508.290 GJ, dit is 1,53 GJ/m². 15% besparing
resulteert in 1,30 GJ/m². Wanneer we dit getal vermenigvuldigen met de m²BVO na uitvoering
CAMPUS2020 (268.905) is het totale energie verbruik 349.863 GJ. Met het gegeven dat het
verbruik van de overige gebouwen (zie bovenstaande tabel) 243.121 GJ is, mogen de
CAMPUS2020 gebouwen 349.863-243.121 = 106.742 GJ verbruiken, dit is 0,84 GJ/m². Op
basis van dit getal zijn onderstaande streefverbruiken berekend.
CERES 1.850 m²BVO 1.552 GJ
Project 1 25.870 m²BVO 21.740 GJ EPC 7.482 GJ*
Project 2 21.444 m²BVO 18.020 GJ
Project 3 44.406 m²BVO 37.316 GJ
Project 4 33.456 m²BVO 28.114 GJ
Totaal 127.023 m²BVO 106.742 GJ
*EPC berekening in voorlopig ontwerp, uitgevoerd door Nelissen ingenieursbureau b.v.
Uit bovenstaande gegevens is de volgende grafiek te maken:
Energie in GJ
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
0
Totaal Energie verbruik TU/e gebouwen versus Campus2020
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23
Doorlooptijd
22
Afstoot gebouwen
15% EE Renovatie of
nieuwbouw
Totaal energie TU/e gebouwen
15% Energie Efficiency verbetering per m²BVO t.o.v. de totale gebouwbestand TU/e,
resulteert in een besparing van 508.290 GJ naar 349.863 GJ dit is 31% (158.427 GJ).
In vergelijk met het referentie jaar (MJA-3) 1998 (507.880 GJ) is de energie besparing 31,2%

Voor de verdeling aardgas, elektra is als aanname gekozen de totale TU/e verdeling primair
energieverbruik 2007 aandeel elektriciteit (64%) en aardgas (36%).
Elektra 64% van 158.427 GJ = 101.393 GJ » 11.265.889 kWh » 7.559 Ton CO2
Aardgas 36% van 158.427 GJ = 57.034 GJ » 1.802.022 Nm³ » 3.240 Ton CO2
De vermeden CO2 emissie is uiteindelijk in het jaar 2020, 10.799 Ton / jaar.
Bovenstaande getallen zijn in de zekere maatregel tabel opgenomen.
Bovenstaand is een theoretische benadering, het is nu zaak om deze doelstelling (ambitie) te
vertalen naar de praktijk, is 15% EE per gerealiseerde m²BVO van het totaal een haalbare
zaak?
Uit het eerste gesprek met advies bureau DGMR lijkt bovenstaande haalbaar te zijn.
Met DGMR wordt ook bekeken of “greencalc+” een instrument kan zijn om bovenstaande te
vertalen naar een index cijfer, wat voor de aanbestedingen meegenomen kan worden.
Opmerking:
De EPC waarde van het voorlopig ontwerp Project 1 geeft geen garantie dat de streefwaarde
behaald wordt. Als voorbeeld is gekeken naar het gebouw Vertigo hier zit tussen de EPC en
het werkelijk verbruik een factor 2,75. Gezocht wordt er naar meer referenties om de facter
werkelijk en EPC waarde naar boven te halen.
Disclaimer: Energiebesparing en EPC-reductie zijn géén synoniemen!
Net als alle andere adviesbureaus gebruikt bureau Kent alle (her)berekeningen die door
toeleveranciers aangeboden worden. Dit impliceert echter geen kwaliteitsoordeel. Een lage
EPC in de berekening betekent niet dat het betreffende gebouw een laag energiegebruik
krijgt. De redenen zijn deels bekend: het klimaat en het gedrag van bewoners zijn nooit
precies te voorspellen.
Daarnaast zijn veel (her)berekeningen gebaseerd op 'best-case scenario's' voor het
bewonersgedrag en een perfecte uitvoering van de installatietechniek.
Verder wijzen praktijkonderzoeken uit dat in de bouw vaak andere maatregelen getroffen
worden dan wat in de bouwaanvraag vermeld staat.
Overige:
Ter beperking van de energielast hanteert de TU/e een maatregelenlijst, deze is als bijlage
opgenomen (zie bijlage 5 punt 2.2.4.)
23

7. Inkoop tarieven energie
De nadruk lag in 2006 op het inkopen van energie. Tijdig energie inkopen geeft geen
energiebesparing, maar wel een kostenbesparing, zo leert de ervaring.
De TU/e koopt dus energie vooraf in. Dit wil zeggen dat de leveringsprijzen voor elektriciteit
en gas ruim voor de start van het betreffende kalenderjaar zijn vastgelegd.
In 2006 heeft er een Europese aanbesteding van elektriciteit en gas voor de jaren 2008 t/m
2010 plaatsgevonden. In de aanbesteding worden nog geen leveringsprijzen vastgelegd,
maar het “raamwerk” om leveringsprijzen vast te leggen is dan bekend. Zo creëren wij de
ruimte om op het meest gunstigste moment de leveringsprijzen voor elektriciteit en gas voor
2008 t/m 2010 vast te leggen.
Elektriciteit wordt ingekocht op de jaar ENDEX. Aardgas volgens de PG603 gasformule.
Het energiebedrijf ESSENT is vanaf 2008 de leverancier van elektriciteit voor de TU/e.
Het energiebedrijf RWE Energy levert sinds 2005 aardgas aan de TU/e en blijft dit na 2007
ook doen.
De nieuwe contracten hebben een looptijd van 2008 t/m 2010. Tevens is in de contracten een
optie tot verlening met twee jaar opgenomen, waarvan momenteel gebruik gemaakt is. Dit
betekent dat de contracten lopen tot 2013.
Inkoopresultaat:
Onderstaand de inkoop resultaten van de energie commodity prijzen, exclusief toeslag en
btw.
Elektriciteit
2008 64,16 €/MWh
Inkoop data
28-9-2006
2009 63,88 €/MWh 28-9-2006
2010 61,22 €/MWh 26-1-2007
2011 62,72 €/MWh 14-1-2009
2012 55,67 €/MWh 02-3-2009
€/MWh
110,00
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
Inkoop 2008
Inkoop 2009 Inkoop 2010
Prijs verloop Elektriciteit
1 31 61 91 121 151 181 211 241 271 301 331 361 391 421 451 481 511 541
inkoop moment
Inkoopmoment geeft de tijdsduur in dagen aan nadat de mogelijkheid wordt geboden om
elektriciteit voor een bepaald jaar in te kopen.
24
2008
2009
2010

€/MWh
110,00
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
31-1-2007
31-3-2007
31-5-2007
31-7-2007
30-9-2007
Prijs verloop Elektriciteit
30-11-2007
31-1-2008
31-3-2008
31-5-2008
inkoop periode
31-7-2008
25
30-9-2008
30-11-2008
Inkoop 2011
Inkoop 2012
De inkoop voor de jaren 2011 en 2012 zijn apart in een grafiek weergegeven zodat de
grafieken leesbaar blijven. In tegenstelling tot het inkoopmoment is in deze grafiek de
inkoopperiode aangegeven.
Aardgas
2008 26,32 €ct/m³
Inkoop data
29-9-2006
2009 25,96 €ct/m³ 29-9-2006
2010 23,44 €ct/m³ 24-1-2007
2011 26,55 €ct/m³ 8-12-2008
2012 23,01 €ct/m³ 3-03-2009
€ct/m3
45,00
40,00
35,00
30,00
25,00
20,00
15,00
1-4-2008
1-5-2008
1-6-2008
1-7-2008
1-8-2008
Prijs verloop Aardgas
1-9-2008
1-10-2008
1-11-2008
Inkoop periode
Inkoop 2011
1-12-2008
1-1-2009
1-2-2009
31-1-2009
1-3-2009
31-3-2009
Inkoop 2012
Conclusie: Voor 2008 t/m 2011 is te zien dat het prijsniveau vrij constant is, 2012 is hierop
een uitzondering. De uitzondering heeft te maken met de dalende olie prijzen tijdens de
economische crisis.
1-4-2009
31-5-2009
2011
2012
2011
2012

8. Doorberekening aan derden
Dit betreft doorlevering van energie en drinkwater aan derden met eigen gebouwen op de
TU/e campus en waarvoor recht van erfpacht en opstal van toepassing is. Het betreft hier
onder andere de gebouwen TNO, Fontys, Twinning, Woonbedrijf HHvL (Space-cabs) en
Kennispoort.
Het aandeel totale kosten van derden (ad € 1.299.760,-- exclusief BTW) in de totale kosten
van de TU/e campus bedraagt ongeveer 16%. Deze kosten worden volledig doorberekend
aan desbetreffende derden.
Verbruik in het verslagjaar 2008 volgens gebouwmeters derden (exclusief
leidingverlies en Studenten centrum “de Bunker” volledig meegenomen)
Drinkwater: 38.522 m3 Dit is + 20% t.o.v. 2007
Elektriciteit: 10.038.757 kWh Dit is + 13% t.o.v. 2007
Gas: 846.496 m3 Dit is + 12% t.o.v. 2007
Koudelevering WKO: 799.940 kWh_th Dit is + 2% t.o.v. 2007
Warmtelevering WKO: 522.912 kWh_th In 2007 n.v.t.
Opbrengsten uit doorbelasting aan derden (studenten centrum “de Bunker”
gedeeltelijk meegenomen)
Drinkwater: € 48.126,--
Elektriciteit: € 892.460,--
Gas: € 279.205,--
Koudelevering WKO: € 75.743,--
Warmte levering WKO: € 4.226,-- +
Totale opbrengsten:* € 1.299.760,--
* Inclusief overhead, leidingverlies en continuïteitsbewaking. Exclusief energiebelasting.
26

9. Wettelijke lasten, afvalwateronderzoek en controle WVO vergunning
Algemeen
Dit betreft heffingen van het waterschap, provincie, rijksbelastingdienst en de gemeente
Eindhoven. Alle heffingen, behalve waterschapsomslag, het afvalwateronderzoek en
controles voor de WVO vergunning, hebben een relatie met het energieverbruik en/ of
drinkwaterverbruik en zijn qua omvang daarvan afhankelijk.
Aanslagen heffingsinstanties
Waterschap
Verontreinigingsheffing € 105.167,--
Waterschapsomslag € 33.657,--
Provincie Noord Brabant
Grondwaterheffing € 120,--
Belastingdienst - Rotterdam
Grondwaterbelasting € 1.149,--
Gemeente Eindhoven
Rioolrecht gebruik € 94.301,--
Kosten voor afvalwateronderzoek en de controle voor de WVO vergunning
Afvalwateronderzoek € 31.000,--
Controle WVO vergunning
Totaal Campus TU/e € 265.394,--
Doorberekening van wettelijke lasten aan derden
Algemeen
Dit betreft doorberekening aan derden met eigen gebouwen op de TU/e campus en waarvoor
recht van erfpacht en opstal van toepassing is. Er zit onderscheid in de doorberekening aan
derden en vindt plaats zoals hieronder staat aangegeven.
Kosten in het verslagjaar 2008 voor gebouwen van derden
Verontreinigingsheffing, waterschapsomslag, rioolrecht gebruik, afvalwateronderzoek en
controle WVO vergunning worden doorberekend aan derden met uitzondering van TNO en
Kennispoort. Deze gebouwen lozen hun afvalwater rechtstreeks op het gemeenteriool en
daardoor worden deze rechtstreeks aangeslagen door de Gemeente Eindhoven.
Afspraken m.b.t. doorberekening aan derden
De doorberekening aan derden vindt sinds 2003 plaats met een toeslag op het
drinkwaterverbruik.
De prijs is opgebouwd uit: kale waterprijs, opslag jaarkosten Brabant Water, opslag
afvalwateronderzoek, controle WVO vergunning, rioolrecht, verontreinigingheffing en
waterschapsomslag.
27

10. Bijlagen
Bijlage 1: Tariefberekening drinkwater 2008.
bedrag totaal in euro
tarief / m3
verbruik in
incl. 6%
Locatie naam
m3 incl. 6% BTW
BTW
Den Dolech 2 TU/e campus 218.894 € 194.228
€ 0,8873
J.F. Kennedylaan 3 Studentencentrum 3.492 € 2.642
€ 0,7566
Kanaaldijk Zuid 50 Botenloods 1.671 € 1.538
€ 0,9204
Totaal 224.057 € 198.408
€ 0,886
Van het waterleidingbedrijf (BrabantWater) ontvangt de TU/e voor de TU/e campus
maandelijks een factuur op basis van het werkelijke verbruik.
Voor het drinkwaterverbruik van het Studentencentrum wordt maandelijks een voorschot in
rekening gebracht. Jaarlijks ontvangt de TU/e een eindafrekening (op basis van het werkelijke
verbruik van november t/m oktober). Voor berekeningen wordt dit verrekend per kalenderjaar
(van januari t/m december), dit omdat voor de TU/e campus de waterafrekening ook per
kalenderjaar loopt.
Voor het drinkwaterverbruik van de Botenloods wordt maandelijks een voorschot in rekening
gebracht. Jaarlijks ontvangt de TU/e een eindafrekening (op basis van het werkelijke verbruik
van maart t/m februari). Voor berekeningen wordt dit verrekend per kalenderjaar (van januari
t/m december), dit omdat voor de TU/e campus de waterafrekening ook per kalenderjaar
loopt.
28
factuur gegevens

Bijlage 2: Tariefberekening elektriciteit 2008.
TU Eindhoven
Totaal verbruik Elektra 2008
EAN code meter: 871688700000000274
Periode Vanaf
Tot Opgebouwd uit:
Maand Opgave Energie leverancier Transportkosten
Factuur Trianel: Commodity REB factuur NRE
29
totaal incl. huur
MS-installatie
excl. 19% BTW
Totale kosten
elektra NRE +
Trianel excl. 19%
BTW
Kosten € excl Inkoop elektra REB excl.
plateau (kWh) dal (kWh Totaal (kWh) 19% BTW excl 19% BTW 19%btw
Januari 2.573.708 1.774.828 4.348.536 342.825,31 297.551,02 45.274,29 76.543,54 419.368,85
Februari 2.474.530 1.662.829 4.137.359 327.531,71 284.503,18 43.028,53 71.927,99 399.459,70
Maart 2.360.759 1.939.017 4.299.776 302.900,49 285.760,96 17.139,53 76.278,34 379.178,83
April 2.426.179 1.721.701 4.147.880 282.658,95 282.658,95 0,00 73.864,80 356.523,75
Mei 2.252.778 1.837.652 4.090.430 272.174,92 272.174,92 0,00 74.986,89 347.161,81
Juni 2.428.116 1.698.618 4.126.734 281.890,18 281.890,18 0,00 74.635,37 356.525,55
Juli 2.502.829 1.644.424 4.147.253 286.235,24 286.235,24 0,00 75.789,58 362.024,82
Augustus 2.319.162 1.800.053 4.119.215 276.464,70 276.464,70 0,00 74.595,91 351.060,61
September 2.513.856 1.608.571 4.122.427 285.743,98 285.743,98 0,00 74.378,32 360.122,30
Oktober 2.655.398 1.709.448 4.364.846 302.251,79 302.251,79 0,00 76.455,36 378.707,15
November 2.393.685 1.889.568 4.283.253 286.636,32 286.636,32 0,00 75.325,23 361.961,55
December 2.414.841 1.934.124 4.348.965 290.302,29 290.302,29 0,00 77.092,22 367.394,51
29.315.841 21.220.833 50.536.674 3.537.615,88 3.432.173,53 105.442,35 901.873,55 4.439.489,43
% plateau en dal: 58,0% 42,0%
Opbouw elektraprijs 2008:
in % per kWh
Totaal verbruik 2008: 50.536.674 kWh
Levering
transportkosten en huur MS-
65% € 3.432.174 excl. Btw 19% € 0,068
installatie 17% € 901.874 excl. Btw 19% € 0,018
energiebelasting 2% € 105.442 excl. Btw 19% € 0,002
btw 16% € 843.503 € 0,017
totale kosten incl.btw 100% € 5.282.992 € 0,105 Tarief per KWh
2%
27%
16%
Opbouw elektraprijs 2008
55%
Levering
Totale kosten (excl. BTW): 4.439.489
Totale kosten (incl. BTW): 5.282.992
transportkosten en huur MS-installatie
energiebelasting
btw

Bijlage 3: Tariefberekening gas 2008.
TU Eindhoven
Hoofdmeters Gas - EAN code: 871717700000005034
871717700000016139
Gasverbruik volgens opgave leverancier
Factuur RWE
Factuur NRE
(netbeheerder)
Maand Opgave RWE (leverancier) regionaal
m3 (n;35,17) incl. 19% btw incl. 19% btw
januari 822.481 € 342.187,81 € 8.334,33
februari 747.702 € 277.876,41 € 7.527,77
maart 723.537 € 264.512,46 € 8.334,30
april 478.429 € 184.242,54 € 8.065,40
mei 151.189 € 77.075,36 € 8.334,30
juni 124.775 € 68.425,10 € 8.065,40
juli 104.707 € 61.853,06 € 7.192,31
augustus 94.325 € 58.453,09 € 7.192,31
september 228.599 € 102.426,22 € 6.960,27
oktober 482.608 € 185.611,12 € 7.192,31
november 693.059 € 254.531,29 € 6.960,27
december 965.242 € 343.667,94 € 7.192,31
Totaal 2008 5.616.653 € 2.220.862,40 € 91.351,28
Kosten aardgas (leverancier + netbeheerder): € 2.312.213,68
Boete minderafname 2007 € 36.086,43
Totale kosten 2008 € 2.348.300,11
Tarief per m³ € 0,418
13%
5%
3%
16%
Opbouw gasprijs 2008
63%
30
levering
netw erk regionaal
netw erk landelijk
energiebelasting
Toelichting
Levering : De kosten voor gaslevering bestaan uit commodity gas
Netwerk regionaal : De kosten voor het netwerk regionaal bestaan uit contract capaciteit,
vastrecht, aansluitvergoeding, afstanduitlezing, abonnement telemetrie
en meterhuur.
Netwerk landelijk : De kosten voor het netwerk landelijk bestaan uit landelijke
transportkosten en diensten.
Energiebelasting : De energiebelasting bestaat uit een gestaffelde opbouw op basis van
afnamehoeveelheden.
BTW : Over de bovenstaande kosten wordt een BTW tarief berekend van 19%.
btw

Bijlage 4: Elektronisch Milieujaarverslag 2008
31

Bijlage 5: TPvE project 1 CAMPUS2020 hoofdstuk 2.2 Duurzaam bouwen
2.2 Duurzaam Bouwen
De opdrachtgever ziet het als een maatschappelijke verantwoordelijkheid om ervoor zorg te
dragen dat de door het gebouw veroorzaakte belasting van het milieu beperkt wordt tot door
de samenleving algemeen geaccepteerde waarden. Hiertoe stelt zij de volgende eisen aan
het gebouw.
2.2.1 Lifecycle (LCC)
Baseer de investeringsbeslissing op de jaarkosten van het gebouw of gebouwdeel. Op basis
van de levensduurkosten benadering (LCC 1 -methodiek) kunnen investeringen ten opzichte
van elkaar worden afgewogen. Dit gebeurt door middel van de netto contante waarde (NCW)
methode, waarbij uitdrukkelijk rekening wordt gehouden met de toekomstige exploitatiekosten
en de economische levensduur.
Uitgangspunten bij de NCW-methode zijn:
• interne rentevoet van 4% (aan te passen in overleg met treasury);
• eventueel een toeslag op de rentevoet aan de hand van risico-inschatting;
• realistisch ingeschatte exploitatiekosten
• rekening houden met prijsstijgingen en inflatie.
• een aan de hand van de te verwachten economische levensduur realistisch bepaalde
tijdshorizon
De investering met de hoogste NCW is in principe dan de meest voor de hand liggende
keuze. De extra-investering wordt dan immers ruimschoots gecompenseerd door de lagere
exploitatiekosten.
2.2.2 Milieubelasting door bouwmaterialen (LCA)
Het gebouw dient zodanig te worden gedefinieerd dat het gedurende de gebruiksperiode een
minimaal beslag zal leggen op bouwstoffen. Indien dit niet leidt tot een verhoging van de
investering in de betreffende gebouwdelen dienen zoveel mogelijk vernieuwbare en
duurzame primaire grondstoffen, kringloopmaterialen en industriële reststoffen als
bouwstoffen gekozen te worden. Daarvan mag worden verwacht dat zij minimale schade aan
het milieu of de gezondheid kunnen veroorzaken. N.B.: dit kan conflicteren met de gekozen
uitgangspunten inzake LCC- methodieken. Indien zich dat voordoet, zal de LCC-methodiek
de voorkeur krijgen.
De milieubelasting van bouwmaterialen kan beperkt worden door onder meer de volgende
toepassingen:
Compact bouwen (beperk het aantal wanden, hoeken en materiaalintensieve
afwerkingen);
Materiaalverlies beperking (tijdens de bouw en als gevolg van onderhoud (detailleer
zodanig dat vervanging van gebouwonderdelen mogelijk is en de te verwijderen
materialen herbruikbaar zijn));
Houdt bij het kiezen van materialen en het ontwerpen van constructies terdege rekening
met sloop en eventuele herbruikbaarheid van materialen. Afvalstromen van verschillende
materialen dienen gescheiden te kunnen worden. (dwz. Zo min mogelijk gebruik maken
van verlijmde constructies, het gebruik van kitten, PUR-schuimen etc.).
2.2.3 Bouwstoffenbesluit
Ter uitwerking van de Wet Bodembescherming is sinds 1 januari 1999 het Bouwstoffenbesluit
bodem- en oppervlaktewaterenbescherming, kortweg het Bouwstoffenbesluit van kracht.
Volgens de regels van dit besluit mag af te graven verontreinigde grond alleen worden
toegepast op bodem met een vergelijkbare kwaliteit. Tevens dient de verontreinigde grond te
worden toegepast binnen een afgeperkt gebied, een beheersgebied. Het Bodembeheersplan
van de TU/e is van toepassing bij de technische uitwerking van het plan.
1 LCC staat voor: (Life Cycle Costs) kostprijs over gehele levensduur
41

2.2.4 Energieverbruik in gebruikssituatie
In het ontwerp dient zoveel als mogelijk gekozen te worden voor oplossingen die, zonder een
verhoging van de investeringskosten voor het betreffende gebouwonderdeel, een beperking
van het energieverbruik tot gevolg hebben. Gelijktijdig stelt de TU/e dat meerinvesteringen in
duurzaamheid in perspectief van de totale Lifecyclebenadering moeten worden beschouwd.
In het document “Investeringsbeslissingen duurzaam en gezond bouwen” van de TU/e wordt
nader aangegeven welke soort meerinvesteringen binnen welke termijnen dienen te worden
terugverdiend.
Bij een keuze tussen verschillende maatregelen dient zo veel mogelijk gekozen te worden
voor maatregelen waarvan het resultaat niet of slechts beperkt afhankelijk is van de
medewerking van gebouwgebruikers.
Met betrekking tot de energieprestatie, zoals bedoeld in het bouwbesluit, dient het
karakteristieke energieverbruik maximaal 80% van het toelaatbare energiegebruik te
bedragen.
Op het campusterrein van de TU/e is een WKO systeem aanwezig. De nieuwbouw dient hier
optimaal op te worden aangesloten.
Ter beperking van de energielast kunnen onder meer de volgende aanbevelingen opgevolgd
worden:
Streef naar optimale integratie van gebouw- en installatieontwerp (intensief overleg
tussen architect en installatieadviseur);
Zorg voor een groot warmte-accumulerend vermogen in het gebouw;
Laat de oriëntatie van de gevels ten opzichte van de zon het ontwerp beïnvloeden, door
warmtebehoevende ruimtes op het zuiden te oriënteren en ruimten met een hoge
warmteproductie op het noorden;
Benut daglicht zoveel als mogelijk, ter vervanging van kunstlicht;
Beperk in het zomerseizoen de zoninstraling maximaal;
Benut in de winter de zoninstraling;
Pas tourniquets toe bij de entrees;
Pas een compartimentering van de verwarming, koeling, luchtbehandeling en verlichting
toe die is gerelateerd aan het toekomstig gebruik van de ruimtes;
Beperk transmissieverliezen door het ontwerpen van een compact gebouw, beperken van
temperatuurverschillen tussen ruimten en indien mogelijk, vermijding van kruipruimten;
Beperk leidinglengtes van installaties;
Pas ramen en deuren toe met een dubbele kierdichtheid;
Pas zomer/nachtventilatie toe;
Pas hoog frequent armaturen met daglichtafhankelijke regeling toe;
Pas HR++ glas toe voor gevels;
Onderzoek de mogelijkheden van het toepassen van betonkernactivering;
Onderzoek de mogelijkheden van het verhogen van de R waarde voor de vloer-, gevel-
en dakisolatie;
Installaties dienen een hoge energie efficiëntie te bezitten.
2.2.5 Waterverbruik in gebruikssituatie
Waar dit door ontwerpkeuzes te beïnvloeden is dient het verbruik van drinkwater zoveel als
mogelijk beperkt te worden. Hierbij kan men denken aan waterbesparende toestellen zoals
bijvoorbeeld: schuimstraalmondstuk, volumestroombegrenzers, automatisch sluitende
kranen, waterbesparende toiletspoeling, waterloze urinoirs, grijswatersystemen e.d.
Uitgangspunt is dat keuzes voor een hogere investering in water aan- en
afvoervoorzieningen en verbruikstoestellen aan dient te sluiten bij de in paragraaf 2.2.1
genoemde terugverdientijden. In het voorlopig ontwerp dienen waterbesparende voorstellen
te worden gedaan.
2.2.6 Milieuindexcijfer
De TU/e overweegt om middels het programma Greencalc een milieuindexcijfer te koppelen
aan de nieuwbouw. Bij aanvang van het ontwerp zal hierover duidelijkheid worden verstrekt.
42

Bijlage 6: MJA energie-efficiency index
Gebouw: alle MJA gebouwen
Laatst bijgewerkt: 21-7-2008
Eenheden 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Elekticiteit kWh 27.953.590 28.740.872 29.691.958 31.725.336 32.340.796 30.595.752 29.355.031 36.276.400 36.493.824 36.776.648 37.342.864 38.573.798 37.817.032
Gas gecorrigeerd (0)m3 7.049.879 7.305.982 7.601.014 7.243.604 7.235.231 7.121.852 7.037.584 7.307.899 7.217.264 6.882.489 6.316.024 6.100.842 6.267.762
Bruto funktioneel opp m2 267.878 281.259 281.259 287.351 287.351 288.543 279.044 324.323 324.323 324.323 324.323 324.323 332.071
Primair Elektriciteit Gj 251.582 258.668 267.228 285.528 291.067 275.362 264.195 326.488 328.444 330.990 336.086 347.164 340.353
Primair Gas Gj 223.129 231.234 240.572 229.260 228.995 225.407 222.740 231.295 228.426 217.831 199.902 193.092 198.375
Gecorr. Verbruik op Gj 474.711 489.902 507.800 514.788 520.062 500.768 486.935 557.783 556.871 548.821 535.988 540.256 538.728
Graaddagen (gewogen) 3.530 2.957 2.847 2.723 2.684 2.880 2.694 2.913 2.912 2.792 2.671 2.565 2.816
Opp. Dagen 98.043.348 102.659.535 102.659.535 104.883.115 105.170.466 105.318.195 101.851.060 118.377.895 118.377.895 118.377.895 118.377.895 118377895 121.205.915
EEI gecorrigeerd 100 99 102 101 102 98 99 97 97 96 94 94 92
EEI berekend streef 100 98 96 94 92 90 88 86 84 82 80 78 76
EEI elektra 100 98 101 106 108 102 101 107 108 109 111 114 109
EEI gas 100 99 103 96 96 94 96 86 85 81 74 72 72
43
Omrekenfactoren
Gas Gj/m3 0,03165 0,03165 0,03165 0,03165 0,03165 0,03165 0,03165 0,03165 0,03165 0,03165 0,03165 0,03165 0,03165
Elektriciteit Gj/kWh 0,009 0,009 0,009 0,009 0,009 0,009 0,009 0,009 0,009 0,009 0,009 0,009 0,009
Aantal studenten (fte) 5985 6454 6723 7023 7206 7217 7044 6927
Aantal medewerkers (fte) 3074 2559 2514 2554 2683 2620 2582 2588 2658

Bijlage 7: Verbruik en kosten per gebouw
Overzicht energieverbruiken per gebouw 2008
Doet mee in mja
Gebouwnummer
Naam
BVO's uit: planon, module
ruimtebeheer, rapport: "AP
Brutovloeroppervlak"
Elektra 2008
m2 kWh kWh_th
44
warmte decentraal 2008
Warmte omgerekend naar gas
2008
m3
n(35,17)
Gasverbruik (in m3(n:35,17))
2008
Waterverbruik in 2008
WKO warm in 2008
m3
n(35,17) m3 kWh_th kWh_th
1 0 Ketelhuis paviljoen nvt 509.069
1 1 Paviljoen 13.135 546.471 0 plus doc 115.407 3.074
1 2 Alpha gebouw
Paviljoen Q (was:
1 3 Dommelgebouw) 1.339 55.174
1 4 Paviljoen Bouwkunde 4.912 207.426 0 249.444 0
5 Dienstwoningen 242 6.050 4.797 210
1 7 Sportcentrum
8 MMS
9.685 1.195.221 178.245 16.881 309.000
9 Werfgebouwen 1.272 240.327 31.120 98
10 High Tech Centrum 3.028 21.039 16.953 530
1 11 Hoofdgebouw 44.406 2.965.388 0 954.087 5.143
1 12 Traverse 7.447 684.869 58.351 1.077
1 13 Auditorium 14.803 1.429.349 181.027 2.691 211.000 140.000
1 14 IPO 5.997 429.593 51.521 604
15 PTHN 1 en 2 11.837 489.999 123.326 2.474
16 Pabo 6.353 301.990 55.610 1.110
17 Bouwhal 1 466 46.627 6.227 58
18 Bouwhal 2
19 Satelietgebouw
20 Nissenhut
1.927 7.144 8.343 165
21 Ceres 1.847 671.090 36.205 1.831
1 21 Gas HD ketels nvt
21 Warmtenetten nvt
1 23 MMP 4.557 518.559 0 157.811 788
24 Twinning
25 Omega paviljoen
Paviljoen R (was:
561.378 32.842 625
1 28 Temagebouw) 2.531 115.148 32.371 643
1 31 Potentiaal (was E Hoog) 20.372 1.278.830 0 1,21 539.432 14.380
1 33 Impuls (was E Hal) 1.917 53.280 0 1,08 46.484 125
1 34 Corona (was EEG) 7.123 270.360 0
38 Meulensteen 969 22.781 17.784 103
1 41 W Hal 14.925 125.440 0 281.321 80
1 42 Faciliteiten gebouw
1 51 Vertigo a)
26.068 1.950.539 46.805 2.370 480.500 444.900
1 52 De Hal 5.169 150.106 118.902 6.810
1 53 Matrix 6.884 1.312.548 1.038.780 x0,127 131.925 852 566.100 195.500
1 54 Gaslab 661 22.394 27.732 27
1 55 Zwarte Doos 2.192 128.032 55.916 670
1 56 BBC
57 Keuringscentrum glas
1.249 14.841 74.493 52
1 58 Helix 29.912 7.637.660 475.444 343.519 38.038 2.933.900 1.206.000
1 62 Athene 2.146 223.538 57.943 174
63 TNO 5.138.408 388.202 22.631
1 71 Cyclotron b)
11.850 2.883.077 20.966 3.195 1.248.000 1.340.000
1 72 N-laag c)
18.444 3.166.746 426.921 19.570 589.200 848.100
1 73 Acoustisch Lab 559 16.516 5.944 26
1 74 Cascade 5.960 796.909 30.723 366
1 75 Spectrum 7.757 2.849.106 1.468.000 122.670 26.984 36.900 2.080.000
76 Tennispaviljoen 210 6.336
1 81 W Hoog d)
20.744 2.957.170 323.529 17.453 0 1.040.000
1 82 W Laag e)
12.712 1.453.869 336.005 2.480 292.000 100.000
1 83 Laplace 11.708 1.186.468 71.434 1.078 0 628.500
84 Space-cabs
Botenloods (kanaaldijk
1.680 544.690 4.755
85 zuid) e2) 1.332 67.330 20.205 1.617
87 Studentencentrum e3) 5.593 458.038 99.913 3.492
1 88 Kennispoort 12.384 1.192.405 77.979 1.958 238.480
0 91 WKO 816.351 7.870
WKO koud in 2008

Overzicht kosten per m² per gebouw.
Overzicht energieverbruiken per gebouw 2008
Doet mee in mja
Gebouwnummer
Naam
BVO's
Kosten elektra in 2008
45
Kosten elektra per m2 in 2008
1 0 Ketelhuis paviljoen
m2
nvt € - € 212.791 € - € -
1 1 Paviljoen 13.135 € 57.379 € 4,37 € 48.240 € 3,67 € 6.901 € 0,53 € - € -
1 2 Alpha gebouw
Paviljoen Q (was:
€ - #DIV/0! € - #DIV/0! € - #DIV/0! € - #DIV/0!
1 3 Dommelgebouw) 1.339 € 5.793 € 4,33 € - € - € - € - € - € -
1 4 Paviljoen Bouwkunde 4.912 € 21.780 € 4,43 € 104.268 € 21,23 € - € - € - € -
5 Dienstwoningen 242 € 635 € 2,63 € 2.005 € 8,29 € 471 € 1,95 € - € -
1 7 Sportcentrum 9.685 € 125.498 € 12,96 € 74.506 € 7,69 € 37.898 € 3,91 € 33.990 € 3,51
8 MMS € - € -
€ - € -
9 Werfgebouwen 1.272 € 25.234 € 19,84 € 13.008 € 10,23 € 220 € 0,17 € - € -
10 High Tech Centrum 3.028 € 2.209 € 0,73 € 7.086 € 2,34 € 1.190 € 0,39 € - € -
1 11 Hoofdgebouw 44.406 € 311.366 € 7,01 € 398.808 € 8,98 € 11.546 € 0,26 € - € -
1 12 Traverse 7.447 € 71.911 € 9,66 € 24.391 € 3,28 € 2.418 € 0,32 € - € -
1 13 Auditorium 14.803 € 150.082 € 10,14 € 75.669 € 5,11 € 6.041 € 0,41 € 38.610 € 2,61
1 14 IPO 5.997 € 45.107 € 7,52 € 21.536 € 3,59 € 1.356 € 0,23 € - € -
15 PTHN 1 en 2 11.837 € 51.450 € 4,35 € 51.550 € 4,36 € 5.554 € 0,47 € - € -
16 Pabo 6.353 € 31.709 € 4,99 € 23.245 € 3,66 € 2.492 € 0,39 € - € -
17 Bouwhal 1 466 € 4.896 € 10,51 € 2.603 € 5,59 € 130 € 0,28 € - € -
18 Bouwhal 2 1.927 € 750 € 0,39 € 3.487 € 1,81 € 370 € 0,19 € - € -
19 Satelietgebouw € - € -
€ - € -
20 Nissenhut € - #DIV/0! € - #DIV/0! € - #DIV/0! € - #DIV/0!
21 Ceres 1.847 € 70.464 € 38,15 € 15.134 € 8,19 € 4.111 € 2,23 € - € -
1 21 Gas HD ketels nvt € - € -
€ - € -
21 Warmtenetten nvt € - € -
€ - € -
1 23 MMP 4.557 € 54.449 € 11,95 € 65.965 € 14,48 € 1.769 € 0,39 € - € -
24 Twinning € 58.945 € 13.728
€ 1.403 € -
25 Omega paviljoen
Paviljoen R (was:
€ - #DIV/0! € - #DIV/0! € - #DIV/0! € - #DIV/0!
1 28 Temagebouw) 2.531 € 12.091 € 4,78 € 13.531 € 5,35 € 1.444 € 0,57 € - € -
1 31 Potentiaal (was E Hoog) 20.372 € 134.277 € 6,59 € 225.483 € 11,07 € 32.283 € 1,58 € - € -
1 33 Impuls (was E Hal) 1.917 € 5.594 € 2,92 € 19.430 € 10,14 € 281 € 0,15 € - € -
1 34 Corona (was EEG) 7.123 € 28.388 € 3,99 € - € - € - € - € - € -
38 Meulensteen 969 € 2.392 € 2,47 € 7.434 € 7,67 € 231 € 0,24 € - € -
1 41 W Hal 14.925 € 13.171 € 0,88 € 117.592 € 7,88 € 180 € 0,01 € - € -
1 42 Faciliteiten gebouw € - € -
€ - € -
1 51 Vertigo a)
26.068 € 204.807 € 7,86 € 19.564 € 0,75 € 5.321 € 0,20 € 101.794 € 3,90
1 52 De Hal 5.169 € 15.761 € 3,05 € 49.701 € 9,62 € 15.288 € 2,96 € - € -
1 53 Matrix 6.884 € 137.818 € 20,02 € 55.145 € 8,01 € 1.913 € 0,28 € 83.776 € 12,17
1 54 Gaslab 661 € 2.351 € 3,56 € 11.592 € 17,54 € 61 € 0,09 € - € -
1 55 Zwarte Doos 2.192 € 13.443 € 6,13 € 23.373 € 10,66 € 1.504 € 0,69 € - € -
1 56 BBC 1.249 € 1.558 € 1,25 € 31.138 € 24,93 € 117 € 0,09 € - € -
57 Keuringscentrum glas € - € -
€ - € -
1 58 Helix 29.912 € 801.954 € 26,81 € 143.591 € 4,80 € 85.395 € 2,85 € 455.389 € 15,22
1 62 Athene 2.146 € 23.471 € 10,94 € 24.220 € 11,29 € 391 € 0,18 € - € -
63 TNO € 539.533 € 162.268
€ 20.051 € -
1 71 Cyclotron b)
11.850 € 302.723 € 25,55 € 8.764 € 0,74 € 7.173 € 0,61 € 284.680 € 24,02
1 72 N-laag c)
18.444 € 332.508 € 18,03 € 178.453 € 9,68 € 43.935 € 2,38 € 158.103 € 8,57
1 73 Acoustisch Lab 559 € 1.734 € 3,10 € 2.485 € 4,44 € 58 € 0,10 € - € -
1 74 Cascade 5.960 € 83.675 € 14,04 € 12.842 € 2,15 € 822 € 0,14 € - € -
1 75 Spectrum 7.757 € 299.156 € 38,57 € 51.276 € 6,61 € 60.579 € 7,81 € 232.859 € 30,02
76 Tennispaviljoen 210 € - € - € 2.648 € 12,61 € - € - € - € -
1 81 W Hoog d)
20.744 € 310.503 € 14,97 € 135.235 € 6,52 € 39.182 € 1,89 € 114.400 € 5,51
1 82 W Laag e)
12.712 € 152.656 € 12,01 € 140.450 € 11,05 € 5.568 € 0,44 € 43.120 € 3,39
1 83 Laplace 11.708 € 124.579 € 10,64 € 29.859 € 2,55 € 2.420 € 0,21 € 69.135 € 5,90
84 Space-cabs
Botenloods (kanaaldijk
1.680 € 57.192 € 34,04 € - € - € 10.675 € 6,35 € - € -
85 zuid) e2) 1.332 € 7.070 € 5,31 € 8.446 € 6,34 € 3.630 € 2,73 € - € -
87 Studentencentrum e3) 5.593 € 48.094 € 8,60 € 41.764 € 7,47 € 7.840 € 1,40 € - € -
1 88 Kennispoort 12.384 € 125.203 € 10,11 € 32.595 € 2,63 € 1.735 € 0,14 € 26.233 € 2,12
0 91 WKO € 85.717 € -
€ 17.668 €
-
Kosten Gas in 2008
Kosten gas per m2 in 2008
Kosten water in 2008
Kosten water per m2 in 2008
Kosten WKO in 2008
Kosten WKO per m2 in 2008

Overzicht kosten per m² per gebouw in grafiek vorm.
Kosten per m2 BVO
€ 90,00
€ 80,00
€ 70,00
€ 60,00
€ 50,00
Kosten per m2 BVO
€ 40,00
€ 30,00
46
€ 20,00
€ 10,00
€ -
Kennispoort
Studentencentrum
Botenloods
Space-cabs
Laplace
W Laag
W Hoog
Tennispaviljoen
Spectrum
Cascade
Acoustisch Lab
N-laag
Cyclotron
Athene
Helix
BBC
Zwarte Doos
Gaslab
Matrix
De Hal
Vertigo
W Hal
Meulensteen
Corona
Impuls
Potentiaal
Paviljoen R
MMP
Ceres
Bouwhal 2
Bouwhal 1
Pabo
PTHN 1 en 2
IPO
Auditorium
Traverse
Hoofdgebouw
High Tech Centrum
Werfgebouwen
Sportcentrum
Dienstwoningen
Paviljoen NP
Paviljoen Q
Paviljoen
Gebouwen