VUB - Tajiquan als trainingsprogramma voor senioren, in pdf ... - Bloso

Arenberggebouw – Arenbergstraat 5 – 1000 Brussel
Tel: 02 209 47 21 – Fax: 02 209 47 15
Taijiquan als trainingsprogramma voor senioren
AUTEUR(S) HUYBEN F.
REDACTEUR VERBEIREN K.
INSTITUUT Vrije Universiteit Brussel, Faculteit Lichamelijke Opvoeding en
Kinesitherapie
ABSTRACT
Van beweging is algemeen geweten dat het een positieve invloed heeft op de
gezondheid. Bij senioren komt hier nog eens de sociale kant van het hele gebeuren
bij, die ook een positieve invloed heeft. Het is dus belangrijk om senioren aan het
bewegen te krijgen en/of te houden. Uit onderzoek blijkt dat taijiquan een goede
sport is om aan te bieden aan deze doelgroep om zo de vele positieve aspecten die
samenhangen met bewegen te bereiken.
Sleutelwoorden Taiji, trainingsprogramma senioren
Datum 01/04/2012
Extra bronnen zie bronnenlijst
Contactadres klverbei@vub.ac.be
Disclaimer: Het hierna bijgevoegde product mag enkel voor persoonlijk gebruik worden
gedupliceerd. Indien men dit wenst te dupliceren of te gebruiken in eigen werk, moet de
bovenvermelde contactpersoon steeds verwittigd worden. Verder is een correcte
bronvermelding altijd verplicht.
1

Huyben F.
INLEIDING
Taijiquan als trainingsprogramma voor senioren
Beweging maakt een essentieel deel uit van een
gezonde levensstijl. In dit artikel gaan we dieper in op
de specifieke voordelen van beweging bij senioren.
Eerst en vooral zijn er natuurlijk de talrijke voordelen
van beweging op de algemene gezondheid. Om er
enkele te noemen: verminderde kans op obesitas en
daaraan gerelateerde aandoeningen, verminderde kans
op botontkalking en osteoporose, verbeterde
coördinatie en evenwicht, verminderde kans op
vallen,…
Daar komt nog bij dat het sociale aspect van bewegen
bij senioren ook een prominente plaats inneemt: door
het samen bewegen onderhouden ze sociale contacten
en is de kans op vereenzaming een stuk minder groot.
Het is dus belangrijk dat er programma’s worden
aangeboden op maat van de senior. Één van de
programma’s die goed geschikt zijn voor senioren is
Taijiquan. Hieronder volgt een overzicht van een aantal
studies waarin onderzoek gedaan werd naar de invloed
van Taijiquan op de gezondheid bij senioren.
TAIJIQUAN
Taijiquan (of kortweg Taiji) is een opeenvolging van
langzame, cirkelvormige bewegingen, die op een
zachte en continue wijze worden uitgevoerd. Taijibeoefenaars
stralen als het ware een gevoel van rust uit.
Toch betekent deze vereiste van ontspanning en
natuurlijkheid tijdens het beoefenen van Taiji niet dat
de uitvoering los en levensloos gebeurt. Het is eerder
van belang om doorzetting en zachtheid te combineren,
waarbij men op de juiste wijze kracht moet
ontwikkelen.
Vrije Universiteit Brussel
Faculteit Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie
Verder is de geest rustig, maar alert. Dit met een
voortdurende controle over het lichaam. Bij het
beoefenen van Taiji is het essentieel dat de bewegingen
geleid worden door het bewustzijn en dat er een zekere
traagheid in de bewegingen aanwezig is. Taiji vereist
dus een combinatie van het oefenen van de conditie, de
wil en de ademhaling. Het accent ligt op een hoog
niveau van concentratie.
Ten slot zijn de lichaamsbewegingen goed
gecoördineerd gedurende de volledige oefening. Taiji
vereist dat handen, ogen, lichaam en ledematen als een
geheel bewegen, met de benen als basis en het middel
als as. Hoewel de bewegingen zacht en traag zijn, is elk
deel van het lichaam in voortdurende beweging (17).
Binnen de Taiji bestaan er verschillende stijlen. De
bekendste en meest verspreide is de Yang stijl. Deze
stijl heeft een regelmatig, rustig en vloeiend tempo. Dit
in tegenstelling tot andere stijlen, zoals de Chen-stijl,
die wordt gekenmerkt door meer afwisseling tussen
snel en rustig en nog dichter aanleunt bij de martial arts
vechtkunsten. De bewegingen in de Yang stijl zijn
eenvoudig en rechtstreeks. Ademhaling en bewegingen
zijn natuurlijk en gecoördineerd.
Door die rustige en eenvoudige training is de Yang stijl
Taiji eenvoudig door grote groepen te leren. Dit is één
van de redenen waarom de Yang stijl het breedst
verspreid is.
In de training laat je de zachtheid uit ontspanning
voorkomen. Als de zachtheid toeneemt, ontwikkel je
hardheid: hardheid en zachtheid stimuleren elkaar. De
houdingen kunnen hoog, midden of laag zijn, zodat
iedereen de juiste houding kan kiezen, naar gelang
leeftijd, geslacht, kracht of lichamelijke gebreken.
Hierdoor is het zowel te gebruiken om ziekte tegen te
gaan en je gezondheid te versterken als om sterker en
fitter te worden.
2

VOORDELEN
De meerderheid van de studies omtrent Taiji legt de
nadruk op de positieve gevolgen van het beoefenen van
Taiji op de gezondheid en het welzijn bij senioren. De
resultaten van deze studies hielden een mogelijke
verbetering van het evenwicht in (4, 8, 10, 12-14), een
verminderde angst om te vallen (5, 10, 13, 14), een
toename in kracht (8, 14), een toename in functionele
mobiliteit (2, 8, 13, 16), een grotere flexibiliteit (7, 12,
13), een toegenomen psychologisch welzijn (7, 9) en een
verbetering van de cardiovasculaire functie (5, 9, 12,
16).
Een andere studie (3) onderwierp een groep (n = 130)
70-plussers aan een 15 weken durend Taiji i
bewegingsprogramma. Tijdens een test die vier
maanden later werd afgenomen, registreerde men dat
bij het merendeel van de deelnemers hun dagelijkse
activiteiten en levenskwaliteit waren toegenomen. Dit
onder meer door een toegenomen vertrouwen in hun
evenwicht en bewegingsvrijheid. Ook hadden velen
Taiji oefeningen geïncorporeerd in hun dagdagelijkse
planning. De data uit het onderzoek suggereren dat
zowel de mentale als de fysieke verbetering, ten
gevolge van het beoefenen van Taiji, de ouderen een
grote motivatie geeft om met beweging, in dit geval
Taiji, verder te gaan.
Men kan stellen dat Taiji zowel fysiologische als
psychosociale voordelen met zich meebrengt op een
veilige en effectieve wijze (15).
PSYCHOLOGISCHE RESPONS
Uit de data van het systematisch onderzoek van Wang
et al. (12) werd het effect van Taiji op de psychologische
respons geëvalueerd. Dit werd uit 3 Randomized
Controlled Trials (RCT) en 3 Nonrandomized
Controlled Studies (NRC) bepaald. Bij NRC studies
worden de deelnemers op basis van bepaalde
kenmerken onderverdeeld in een experimentele groep
die de behandeling zal ondergaan en een
controlegroep. Alle deelnemers weten dus in welke
groep ze zitten. Omdat de wetenschap dat men in een
bepaalde groep zit soms al leidt tot andere gedragingen
en dit een (ongewenste) invloed kan hebben op de
resultaten van de studie, zijn er ook studie-opzetten
waarbij de deelnemers niet weten in welke groep ze
ingedeeld werden. Dat zijn de RCT studies. Uit de
resultaten van 2 RCT’s bleek dat bij 283 weinig actieve
senioren, zowel bij het volgen van een 16 weken
durend als bij een zes maanden durend Taiji
bewegingsprogramma, er zich een positieve
vooruitgang voordeed in vergelijking met de
controlegroep. Dit kon worden geëvalueerd aan de
hand van verschillende vragenlijsten omtrent het
psychologisch welzijn. ‘Depressie’, ‘psychologische
pijn’, ‘positief lichaamsbeeld’, ‘genoegzaamheid van
het leven’ en ‘waarneming van de gezondheid’ zijn
onderwerpen die de vragenlijsten aanbelangden. Twee
NRC’s, met een totaal van 186 oudere patiënten,
rapporteerden dat een Taiji bewegingsprogramma van
1 tot 46 maanden een verbetering van de
gemoedstoestand en een vermindering van stress en
angst inhield.
Een kanttekening bij bovenstaande is echter wel dat de
populaties van deze studies slecht gedefinieerd
werden. Wel werd de studie in 4 landen afgenomen
(USA, Canada, China, Australië). Ook de Taiji
interventies werden niet adequaat beschreven. Bij
mogelijke toekomstige studies betreffende Taiji zal men
betere designs moeten ontwikkelen.
SOCIOLOGISCHE IMPACT
Taiji bestaat niet alleen uit een fysieke component, maar
ook uit een sociaal-culturele en meditatieve component.
Deze laatst genoemde zou ook instaan voor een
verbetering van het algemeen welzijn (15).
Verschillende studies evalueerden de nuttige effecten
van Taiji ook op sociologisch vlak. Een meer recente
(RCT) studie (6) vond dat een tweewekelijkse Taiji
sessie van 60 minuten over een periode van 6 maanden,
waarbij een klassikale Yang stijl werd gebruikt, zorgde
voor een significante verbetering of verrijking van de
zelfontplooiing bij senioren. Dit kon worden
aangetoond door twee aspecten van zelfontplooiing te
meten. Sociale barrières en fysiek voorkomen duidden
op een significante verbetering. De frequentie waarmee
ouderen aan bewegingsprogramma’s deelnamen, bleek
een significante voorspeller te zijn van de toename in
de voldoening van het leven. Sociale relaties zijn op
hun beurt gerelateerd aan een verbetering van de
voldoening van het leven en een vermindering aan
eenzaamheid (11).
3

CONCLUSIE
Uit de geraadpleegde literatuur blijkt dat Taiji wel
degelijk een positieve invloed heeft, zowel op
lichamelijk, als op psychologisch en sociaal vlak.
Het zou voor seniorensportclubs dus zeker interessant
zijn om dit soort programma in hun planning op te
nemen.
LITERATUUR
1. CHEN KM, CHEN WT, HUANG MF. Development
of the simplified Tai Chi exercice program (STEP) for
frail older adults. Complementary Therapies in
Medecine. 2006;14:200-06.
2. KLEIN PJ, ADAMS WD. Comprehensive therapeutic
benefits of Taiji: a critical review. Am J Phys Med
Rehabil. 2004;83(9):735-45.
3. KUTNER NG, BARNHART H, WOLF SL et al. Self-
Report benefits of Tai Chi practice by older adults. The
Journals of Gerontology Series B: Psychological
Sciences and Social Sciences. 1997; 52B(5):242-46.
4. LAM P, HORSTMAN J. Overcoming Arthritis: How
to Relieve Pain and Restore Mobilty through a unique
Tai Chi Program. New York: DK publishing, Inc.;2002.
5. LI F, HARMER P, FISHER et al. Tai Chi and fall
reductions in older adults: a randomized controlled
trial. J Geronotol A Biol Sci Med Sci.2005;60(2):187-194.
6. Li F, MCAULEY E, HARMER P, DUNCAN TE,
CHAUMETON NR. Tai Chi enhances self-efficacy and
exercise behavior in older adults. J Aging Phys Activity.
2001;9:161-71.
7. SANDLUND E, NORLANDER T. The effects of Tai
Chi Chuan relaxation and exercice on stress responses
and well-being: an overview of research. Internat J
Stress Manag. 2007;7(2):1-18.
8. SONG R, LEE EO, LAM P, BAE SC. Effects of Tai Chi
exercice on pain, balance, muscle strength, and
perceived difficulties in physical functioning in older
women with osteoarthritis: a rondomized clinical trial. J
Rheumatol.2003;30(9):2039-2044.
9. TAYLOR-PILLAE RE, FROELICHER ES.
Effectiveness of Tai Chi exercice in improving aerobic
capacity: a meta-analysis. J Cardiovas Nurs.
2004;19(1):48-57.
10. TSANG WW, HUI-CHAN CW. Effects of exercice
on joint sense and balance in lederly men: Tai Chi
versus golf. Med Sci Sports Exerc.2004;36(4):658-667.
11. VERHAGEN AP, IMMINK M, et al. The efficacy of
Tai Chi Chuan in older adults: a systematic review.
Family Practice. 2004;21(1):107-113.
12. WANG C, COLLET JP, LAU J. The effect of Tai Chi
on health outcomes in patients with chronic conditions:
a systematic review. Arch Intern Med. 2004;164(5):493-
501.
13. WOLF S, BARHARD H, KUTNER N et al. Reducing
frailty and falls in older persons: an investigation of Tai
Chi and computerized balance training. J Am Geriatr
Soc.1996;44:489497.
14. WOLFSON L, WHIPPLE R, DERBY C, et al. Balance
and strength training in older adults: intervention gains
and Tai Chi maintenance. J Am Geriatr Soc.
1996;44:498-506.
15. YAU MK. Tai Chi exercice and the improvement of
Health and well-being in older adults. Med Sport Sci.
2008;52:155-65.
16. YEH GY, WOOD MJ, LORELL BH et al. Effects of
Tai Chi mind-body movement therapy on functional
status and exercice capacity in patients with chronic
heart failure: a randomized controlled trial. Am J Med.
2004;117(8):611-12.
17. THEEBOOM M. Cursustekst Taijiquan, eigen
uitgave.
4