Jaarverslag 2002 - Cbr

Jaarverslag 2002 

Rijsimulators: 

verkeerstraining met toekomst

Inhoud 

Deel een, Jaarverslag 2002 5 

1 2002 in het kort 6 

2 Kerncijfers en examenresultaten 10 

3 Financiële resultaten 12 

4 Rijvaardigheid 14 

›› Examens voor de motor, de personenauto en de bromfiets 

›› Slagingspercentage 

›› Examens voor de beroepschauffeur 

›› Nader onderzoek naar de rijvaardigheid 

›› Theorie-examens voor de luchtvaart 

5 Medische rijgeschiktheid 21 

›› Praktische rijgeschiktheid 

›› Ontwikkelingen 

6 Vorderingen 24 

›› Onderzoeken 

›› EMA-cursussen 

›› Bezwaar en beroep 

7 Activiteiten in de regio’s 26 

›› Tussentijdse toets 

›› Kwaliteit van de dienstverlening 

›› Maatschappelijke contacten 

8 De rijschoolbranche 30 

9 Ontwikkeling en onderzoek 32 

›› Examens 

›› Innovatie 

›› Ontwikkelingen in wetten en regels 

10 Public relations en voorlichting 36 

›› Jubileum 

›› Internet 

›› Voorlichting en public relations 

›› Media 

11 Internationaal 40 

›› Rijopleiding 

›› Permanente educatie 

›› Uitwisseling 

›› Adviezen 

12 Sociaal beleid 42 

›› Gezondheid en tevredenheid 

›› Kinderopvang 

›› Opleiding en ontwikkeling 

›› Arbobeleid 

13 Ondernemingsraad 44 

14 Raad van Toezicht 45 

Deel twee, Rijsimulators: verkeerstraining met toekomst 47 

3


deel een

6 

2 0 0 2 I N H E T K O R T 

1 

2002 in het kort 

De activiteiten van het CBR in 2002 stonden in het teken van de toetreding tot 

nieuwe markten en verdere groei van het kwaliteitsbewustzijn. Het beleid 

stond in het teken van: 

›› het ontwikkelen van specialismen om de solide bedrijfseconomische 

basis te continueren en het imago van de organisatie als geheel verder 

te verbeteren; 

›› een hoge mate van innovatie, klantgerichtheid en efficiency om 

de positie voor de komende jaren te verankeren; 

›› inspelen op behoeften en ontwikkelingen in en buiten Nederland op het 

gebied van verkeer, verkeersveiligheid, verkeerseducatie en vervoer; 

›› verdere versterking van de kwaliteit van de dienstverlening; 

›› gericht activiteiten verwerven die overeenstemmen met de 

bedrijfsdoelstellingen; 

›› contacten en overleg intensiveren met 

overheden en politiek, alsmede met 

binnen- en buitenlandse organisaties. 

In 2002 vierde het CBR niet alleen zijn 75-jarig 

jubileum, maar vulde ook zijn nieuwe positie 

als kennisinstituut in. Als hybride organisatie 

mag het CBR naast zijn publieke taken actief 

zijn op de private markt, op voorwaarde dat 

beide activiteiten strikt gescheiden blijven. 

Rond 2006 evalueert het ministerie van Verkeer 

en Waterstaat deze werkwijze. 

Het is niet uitgesloten dat vanaf 2008 meerdere 

partijen actief worden in het examineren. Tot 

dat moment houdt het CBR het monopolie op 

het afnemen van rijexamens. 

Trends 

Drie trends bepalen de komende jaren de richting 

van onze activiteiten: 

1. De grens tussen rijopleiding en -examen zal 

vervagen. Beide activiteiten zullen niet in één

hand komen, maar taken zullen hoe langer hoe meer 

worden uitgewisseld. De ‘Rijopleiding in Stappen’, waar 

zowel instructeurs als examinatoren toetsen afnemen, is 

daar een voorbeeld van. 

2. Verkeersveiligheid en mobiliteit komen steeds meer in 

het brandpunt van de maatschappelijke belangstelling 

te staan. De betrokkenheid van de media en de publieke 

opinie neemt nu al zienderogen toe. Ook op de politieke 

agenda komen deze onderwerpen steeds hoger te staan. 

3. Het gewicht van de Europese Unie (EU) in de verkeerspolitiek 

neemt verder toe. Het belang van afstemming 

van wetten en regels in de EU gaat in de landelijke 

politiek een steeds belangrijker rol spelen. 

In het licht van deze ontwikkelingen zal het CBR zich de 

komende jaren als kennisinstituut steeds meer manifesteren 

op de Europese markt voor verkeersveiligheid en duurzame 

mobiliteit. 

Examens 

Het totaalbeeld van de examens in 2002 laat 

een daling van het aantal nieuw aangemelde 

examens zien. Dat is het gevolg van de economische 

recessie. Achttienjarigen stelden hun 

opleiding uit of verdeelden de rijlessen over 

een langere periode. 

Het aantal theorie-examens nam per saldo 

met tweeënhalf procent af. Alleen dat voor de 

bromfiets nam toe, met vijf procent. 

Bij de praktijkexamens steeg weliswaar het 

totaal aantal afgenomen examens met ruim 

vier procent, maar het aantal nieuw aangemelde 

examens daalde. 

Door het toegenomen aantal examinatoren 

konden wachtende kandidaten sneller op 

examen. Bij de motorexamens steeg het aantal 

afgenomen examens met negen procent; 

maar ook hier zette de daling in de nieuwe 

aanmeldingen in. 

Het CBR leidde per saldo 75 nieuwe examinatoren 

op. Voor het vierde achtereenvolgende 

jaar werd zodoende paal en perk gesteld aan 

het risico van te lange reserveringstermijnen. 

Examinatoren, medewerkers voor de theorieexamens 

en instructeurs werden intensief 

voorbereid op de veranderingen in het 

theorie-examen. Op de monitoren in de 

examenzaal is sinds oktober 2002 niet alleen 

een foto te zien, maar wordt ook de vraag in 

beeld gebracht. Het type vragen is uitgebreid 

met meerkeuze- en open vragen. 

Slagingspercentages 

Door de komst van open en meerkeuzevragen 

daalden de slagingspercentages bij de 

7 

2 0 0 2 I N H E T K O R T

8 

2 0 0 2 I N H E T K O R T 

theorie-examens. Vooral onder kandidaten die zich niet 

via een rijschool voorbereidden, konden de percentages na 

1 oktober dalen met soms twintig procent. 

Bij de praktijkexamens voor de motor was sprake van een 

lichte daling met 0,3 procent. Bij die voor de personenauto 

en de aanhanger steeg het percentage licht met respectievelijk 

0,6 en 0,9. 

Bij de aanstaande beroepschauffeurs was gemiddeld 

sprake van een daling in de slagingspercentages. Bij de 

theorie-examens was deze met bijna vier procent het grootst. 

Bij de praktijkexamens in deze categorie steeg het slagingspercentage, 

eveneens met vier procent. 

Jubileum 

Als onderdeel van het 75-jarig jubileum organiseerde het 

CBR een aantal publieksactiviteiten waarmee het zijn kennis 

in dienst van de verkeersveiligheid wilde stellen. In vijftien 

examencentra werden gratis rijadviezen verstrekt aan bijna 

tweeduizend automobilisten en nog eens zo’n aantal legde 

een gratis theorie-examen af. 

Onder de basisscholen werd een prijsvraag uitgeschreven en 

in het najaar werd op SBS 6 Het Nationale Verkeersexamen 

uitgezonden. Anderhalf miljoen kijkers volgden dit avondvullende 

programma. Bij 2,2 miljoen huishoudens viel de 

leerzame en onderhoudende ‘Rij veilig krant’ op de deurmat. 

Ruim vijfduizend instructeurs en rijschoolhouders namen 

op 1 september, de verjaardag van het CBR, deel aan een 

feestelijk symposium. 

Permanente educatie 

De belangstelling voor bij- en nascholing is de afgelopen 

jaren gaandeweg gegroeid. Het aantal analyses van de 

rijvaardigheid van beroepschauffeurs steeg in het verslagjaar 

met tien procent en IBM Nederland sloot met het CBR een 

contract voor 1.500 berijders van een bedrijfswagen of 

lease-auto. De pleidooien voor een periodieke toets van de 

theoriekennis en rijvaardigheid van bestuurders van 

personenauto’s en motoren namen toe, onder meer als 

gevolg van de open dagen in het jubileumjaar. Ook Het 

Nationale Verkeersexamen wees door de lage 

slagingspercentages uit hoe nodig het is dat 

verkeerskennis regelmatig wordt opgefrist. 

Op de website van het CBR waren de theorietests 

het drukst bezochte onderdeel. 

Simulators 

Met de aankoop van twee topsimulators van 

het type Adams verwezenlijkte het CBR het 

voornemen om bijscholing op hoog niveau voor 

ervaren beroepschauffeurs te ontwikkelen. 

Tevens is daarmee voor onderzoeksdoeleinden 

een natuurgetrouwe omgeving te creëren om 

nieuwe ontwikkelingen voor het menselijk 

verkeersgedrag te testen. Meer daarover in deel 

twee van dit verslag. 

Tussentijdse toets 

Voor het derde jaar op rij nam het aantal 

tussentijdse toetsen toe, dit keer met ruim tien 

procent. Van deze rijproef ter voorbereiding op 

het praktijkexamen maakte ruim één op de vijf 

kandidaten gebruik. Hun slagingspercentage 

lag in 2002 tot zeventien procent hoger dan bij 

de overige kandidaten. 

Bij de versneld bijzondere examens voor mensen 

die een buitenlands rijbewijs willen omzetten, 

kon voor het tweede jaar van de tussentijdse 

toets gebruik worden gemaakt. Ruim 

tachtig procent van de kandidaten die deze 

mogelijkheid benutten, slaagde in één keer. 

Rijgeschikt 

De medisch adviseurs van het CBR verwezen 

twee procent meer bestuurders van zeventig 

jaar en ouder naar de medisch specialist. Daarbij 

nam het aantal verwijzingen naar de oogarts 

met drie procent af en naar andere specialisten 

met hetzelfde percentage toe.

Het aantal onderzoeken naar de rijgeschiktheid 

en rijvaardigheid nam verder toe, dit keer met 

elf procent. De stijging was het gevolg van het 

toenemend gebruik dat de politie maakt van 

deze voorziening. 

Ook het aantal verplichte verwijzingen naar de 

zogeheten EMA-cursussen (Educatieve Maatregel 

Alcohol en verkeer) steeg. Ook deze stijging 

–met tien procent– was het gevolg van het 

toenemend gebruik door de politie. De intensieve 

voorlichting aan de korpsen begint vruchten 

af te werpen. 

Publicatie slagingspercentages 

Door uitspraken van de rechtbank en de Raad 

van State werd het CBR verplicht de slagingspercentages 

van rijscholen te publiceren. Gekozen 

werd voor een website om de grote hoeveelheid 

gegevens zo overzichtelijk en actueel mogelijk 

aan de consument te presenteren. 

Enkele maanden na de ingebruikname bleek 

een toenemend aantal rijscholen mogelijkheden 

te zoeken om de percentages te flatteren. 

Rijopleiding in stappen 

In opdracht van de minister van Verkeer en 

Waterstaat maakte het CBR een begin met de 

landelijke proef met de Rijopleiding in Stappen 

(RIS). De opdracht vloeide voort uit de succesvolle 

proeven in Gelderland, waar stijgingen in de 

slagingspercentages werden bereikt van dertig 

procent. Zowel onder rijschoolleerlingen als 

instructeurs bleek de belangstelling voor de RIS 

groot. 71 procent van de leerlingen gaf in een marktonderzoek 

aan min of meer zeker te zijn van zijn voorkeur voor de 

RIS-methode; tachtig procent van de instructeurs zou de 

nieuwe opleiding willen leren. Bij een eerste inventarisatie 

meldden zich ruim duizend instructeurs aan. 

Bij een kwart van de jaarlijkse verkeersongevallen is een 

beginnende bestuurder betrokken. De nieuwe fasegewijze 

rijopleiding moet dat aantal helpen verlagen door verkeersveiliger 

rijbewijsbezitters af te leveren. De plannen van 

minister De Boer van Verkeer en Waterstaat om ‘ervaringskilometers’ 

aan de opleiding toe te voegen –onderdeel van 

De Rijbewijsrevolutie, die eind 2002 verscheen– , zouden een 

voortreffelijke vooruitgang voor de veiligheid op de weg zijn. 

CIECA-congres 

Tijdens het 34ste CIECA-congres, dat plaatsvond in Scheveningen, 

kondigde minister Netelenbos een proef met een 

terugkomdag voor kersverse rijbewijsbezitters aan. Tijdens 

het congres, ditmaal georganiseerd door het CBR, was er 

niet alleen internationale aandacht voor de verplichte 

terugkomdag. Ook andere innovaties in de permanente 

verkeerseducatie werden door sprekers uit diverse EU-landen 

toegelicht. Algemeen directeur Vaessen van het CBR droeg de 

voorzittershamer na negen jaar over aan de Belg Vanbroeckhoven. 

Rijswijk, juli 2003 

In 2002 bestond de directie uit: 

›› de heer J.P. Vaessen, algemeen directeur 

›› de heer drs. P. Tau, directeur Financiën en 

Economische Zaken 

›› mevrouw V.A. Bergkamp, adjunct-directeur. 

9 

2 0 0 2 I N H E T K O R T

10 

K E R N C I J F E R S E N E X A M E N R E S U L T A T E N 2 

K erncijfers 

en examenresultaten 

Aantallen en resultaten van theorie- en praktijkexamens 

Theorie 

2002 2001 

Aantal Aantal Slagings- Aantal Aantal Slagingsafgenomen 

voldoende percentage afgenomen voldoende percentage 

Categorie 

A 54.595 35.416 64,9 55.337 36.566 66,1 

B 423.192 234.762 55,5 441.179 238.522 54,1 

CCV 69.053 50.080 72,5 73.114 55.857 76,4 

Bromfiets 126.207 58.861 46,6 120.611 54.607 45,3 

Subtotaal 673.047 379.119 56,3 690.251 385.552 55,9 

Praktijk 

Categorie 

A Eerste examen 32.757 21.530 65,7 31.511 20.841 66,1 

Her-examen 15.798 10.250 64,9 13.107 8.520 65,0 

Totaal 48.555 31.780 65,5 44.618 29.361 65,8 

B Eerste examen 206.438 91.158 44,2 202.257 87.404 43,2 

Her-examen 220.692 99.146 44,9 207.626 92.863 44,7 

Totaal 427.130 190.304 44,6 409.883 180.267 44,0 

C Eerste examen 10.892 6.747 61,9 11.968 7.449 62,2 

Her-examen 6.229 3.864 62,0 6.620 4.084 61,7 

Totaal 17.121 10.611 62,0 18.588 11.533 62,1 

D Eerste examen 1.091 724 66,4 1.554 1.003 64,5 

Her-examen 516 332 64,3 791 472 59,7 

Totaal 1.607 1.056 65,7 2.345 1.475 62,9 

BE Eerste examen 19.152 13.985 73,0 17.762 12.884 72,5 

Her-examen 5.623 4.112 73,1 5.250 3.727 71,0 

Totaal 24.775 18.097 73,1 23.012 16.611 72,2 

VRP*, CE & DE Eerste examen 7.577 5.066 66,9 8.068 5.516 68,4 

Her-examen 3.557 2.234 62,8 3.446 2.213 64,2 

Totaal 11.134 7.300 65,6 11.514 7.729 67,1 

Subtotaal Eerste examen 277.907 139.210 50,1 273.120 135.097 49,5 

Her-examen 252.415 119.938 47,5 236.840 111.879 47,2 

Totaal 530.322 259.148 48,9 509.960 246.976 48,4 

Niet afgenomen** 9.391 8.464 

Totaal 539.713 518.424

Overige aantallen 


Tussentijdse toets 55.782 50.513 

BNOR 

» Tussentijdse toets nader onderzoeken 3.384 1.325 

» Nader onderzoeken 

» Versneld bijzondere examens 

29.261 27.013 

t.b.v. omwisseling buitenlands rijbewijs) 11.948 10.074 

» Totaal BNOR-praktijkexamens 41.209 37.087 

Geneeskundige verklaringen 473.866 439.155 

Vorderingen 14.195 12.839 

» Onderzoeken 6.334 5.682 

» EMA 7.861 7.157 

Totale omzet (in miljoen guldens) 90, 7 184,6 

Aantal medewerkers nominaal (op fulltime basis) 1.069,3 1.016,3 

Aantal actieve rijscholen*** 4.900 4.946 

Aantal opgevoerde rijscholen 289 281 

Aantal afgevoerde rijscholen 335 370 

* VRP = Vakrijproef 

** Aangevraagde en betaalde examens die niet zijn afgenomen, 

bijvoorbeeld wegens verzuimen. 

*** Peildatum: tweede kwartaal 2002. 

11 

K E R N C I J F E R S E N E X A M E N R E S U L T A T E N

12 

F I N A N C I Ë L E R E S U L T A T E N 3 

Financiële resultaten 

Geconsolideerde balans per 31 december 2002 (x € 1.000) (na bestemming resultaat) 

A ctiva 

Vaste activa 

Materiële Vaste Activa 


Bedrijfsgebouwen en -terreinen 28.861 27.038 

Inventarissen 5.668 5.228 

34.529 32.266 

Financiële vaste activa 

Deelneming 53 - 

Geldleningen 5.121 4.348 

5.174 4.348 

39.703 36.614 

Vlottende activa 

Onderhanden werk 1.559 1.808 

Debiteuren 2.925 2.643 

Belastingen en sociale premies 596 213 

Overige vorderingen 1.722 8.678 

Overlopende activa 2.508 2.050 

Effecten 3.289 5.580 

Liquide middelen 14.261 12.195 

26.860 33.167 

Totaal activa 66.563 69.781 

P assiva 

Eigen vermogen private middelen 15.474 15.903 

Aandeel derden (130) (81) 

Egalisatiereserve publieke middelen 635 - 

Groepsvermogen 15.979 15.822 

Voorzieningen 

Groot onderhoud 2.899 3.027 

Sociaal Begeleidingsplan - 348 

Sociale voorzieningen 51 169 

Herstructurering organisatie 3.427 1.134 

6.377 4.678 

Langlopende schulden 1.316 2.609 

Kortlopende schulden 

Vooruit ontvangen inschrijfgelden 13.204 16.374 

Crediteuren 2.259 2.452 

Belastingen 2.120 2.103 

Overige schulden 10.934 6.165 

Overlopende passiva 14.374 19.578 

42.891 46.672 

Totaal passiva 66.563 69.781

Geconsolideerde resultatenrekening over 2002 (€ 1.000) 

2002 % 2001 % 

Praktijkexamens 44.670 49,3 40.133 50,1 

Theorie-examens 18.073 19,9 17.909 22,3 

Verklaringen van geschiktheid 7.064 7,8 6.074 7,6 

Vorderingen 7.656 8,4 7.263 9,1 

Opbrengst overig 4.177 4,6 1.409 1,8 

Opbrengst projecten 11.225 12,4 11.114 13,9 

Totaal omzet 92.865 102,4 83.902 104,8 

Af: uitbestede werkzaamheden 2.193 2,4 3.849 4,8 

Opbrengsten 90.672 100,0 80.053 100,0 

Personeelskosten 64.288 70,9 58,612 73,2 

Afschrijving materiële activa 2.465 2,7 2.052 2,6 

Overige bedrijfskosten 23.693 26,1 16.752 20,9 

Totaal kosten 90.446 99,7 77.416 96,7 

Resultaat 226 0,3 2.637 3,3 

Interestbaten en soortgelijke baten en lasten (25) (0,1) 454 0,6 

Resultaat voor belastingen 201 0,2 3.091 3,9 

Belastingen (44) 0,0 70 0,1 

Resultaat na belastingen 157 0,2 3.161 4,0 

Aandeel derden 49 0,0 81 0,1 

Resultaat boekjaar 206 0,2 3.242 4,1 

( ) = negatief 

13 

F I N A N C I Ë L E R E S U L T A T E N

14 

R I J V A A R D I G H E I D 

4 

Rijvaardigheid 

De hoofdtaken van de publieke tak van het CBR zijn de beoordeling 

van de rijvaardigheid, de medische rijgeschiktheid en de vak- 

bekwaamheid van beroepschauffeurs. De belangrijkste producten 

zijn hier de Verklaringen van rijvaardigheid en vakbekwaamheid 

alsmede de medische Verklaringen van geschiktheid. 

De Verklaringen van rijvaardigheid en vakbekwaamheid worden 

afgegeven door de examinator, de Verklaringen van geschiktheid 

door de medisch adviseur van het CBR. Deze documenten zijn 

onmisbaar voor iedereen die op het gemeentehuis een rijbewijs 

wil aanvragen. 

Examens voor de motor (A), 

de personenauto (B) en de bromfiets 

Theorie-examens 

Over de hele linie zijn in 2002 ruim 2,5 procent theorieexamens 

minder afgelegd dan het jaar daarvoor: 673.047 

tegen 690.251. Het aantal examens voor de personenauto 

en de motor nam met respectievelijk achttienduizend en 

achthonderd af en het aantal bromfietsexamens nam met 

5.500 toe. Met uitzondering van de bromfietsexamens was 

de economische recessie bij de theorie-examens duidelijk 

zichtbaar. De stijging bij de bromfietsexamens werd veroorzaakt 

door geruchten dat een praktijkexamen op stapel 

stond. Veel kandidaten wilden dat vóór zijn door snel op te 

gaan voor het theorie-examen.

Relatie tussen aantallen praktijkexamens categorie A en percentages geslaagden 

Aantallen Percentage geslaagden 

70000 

60000 

50000 

40000 

30000 

20000 

10000 

0 

1997 

1998 

1999 

2000 

Relatie tussen aantallen praktijkexamens categorie B en percentages geslaagden 

2001 

2002 


500000 

450000 

400000 

350000 

300000 

250000 

200000 

150000 

100000 

50000 

0 

1997 

1998 

1999 

2000 

2001 


68 

67 

66 

65 

64 

63 

62 

61 

46 

45 

44 

43 

42 

41 

40 

39 

38 

37 

36 

% geslaagden 

herexamens 

% geslaagden 

eerste examens 

Afgenomen 

herexamens 

Afgenomen 


% geslaagden 

herexamens 

% geslaagden 


Afgenomen 

herexamens 

Afgenomen 


Praktijkexamens 

Bij de afgenomen praktijkexamens waren de 

gevolgen van de teruggang van de economie 

nog niet zichtbaar: het totaal aantal nam met 

ruim vier procent toe. Maar aan het slinkende 

aantal nieuwe aanvragen was te merken, dat de 

achttienjarigen hun rijles vaker uitstellen of de 

lessen over een langere periode uitsmeren. 

Het aantal afgenomen praktijkexamens voor de 

personenauto steeg van 409.883 naar 427.130. 

Deze stijging werd niet veroorzaakt door een 

groeiend aantal nieuwe kandidaten, maar door 

het toegenomen aantal examinatoren. Daardoor 

kon het CBR wachtende kandidaten sneller 

examen afnemen. De voorraad (her)examens 

nam met veertienduizend af, waardoor de 

reserveringstermijnen korter werden. 

Ook bij de motorexamens hetzelfde beeld als bij 

de examens voor de personenauto: minder 

nieuwe aanvragen, maar toch meer afgenomen 

examens. Dankzij het toegenomen aantal 

examinatoren werden in 2002 48.555 examens 

afgenomen, tegen 44.618 het jaar daarvoor. 

Maar de stijgende lijn van de afgelopen jaren 

vlakt af. 

In 2002 werd het beleid om de reserveringstermijnen 

voor de praktijkexamens op een 

aanvaardbaar niveau te houden onverminderd 

voortgezet. Net als de voorgaande vier jaar werden 

extra nieuwe examinatoren aangetrokken 

–dit keer in totaal 75. Dat aantal moet niet 

alleen het toenemend aantal vertrekkende 

VUT-gerechtigde examinatoren opvangen, maar 

ook extra capaciteit creëren om de reserveringstermijnen 

verder te verlagen. Per saldo zijn er 

sinds 1999 156 examinatoren extra bijgekomen. 

15 

R I J V A A R D I G H E I D

16 


Slagingspercentage 

De invoering van open en meerkeuzevragen 

op 1 oktober 2002 had soms grote invloed op 

de slagingspercentages bij de theorie-examens. 

Kandidaten die zich via een rijschool op het 

examen hadden voorbereid, slaagden veelal in 

één keer. Maar onder kandidaten die zich hoogstens 

met een boek of cd-rom thuis voorbereidden, 

daalde het slagingspercentage na 1 oktober 

soms met twintig procent. Over het hele 

verslagjaar genomen steeg het percentage 

geslaagden bij de bromfietsexamens licht met 

1,3 procent –ruim een procent minder dan een 

jaar eerder. 

Bij het theorie-examen voor de motor daalde 

het slagingspercentage met 1,2 procent. Bij de 

personenauto steeg het met 1,1 procent. 

Het aantal geslaagden bij de praktijkexamens 

voor de motor nam licht af met 0,3 procent. Bij 

de personenauto en de aanhanger was sprake 

van een lichte toename, met respectievelijk 

0,6 en 0,9 procent. 

Slagingspercentages voor A-examen met/zonder tussentijdse toets (TTT) 

Percentage geslaagden 

80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

Percentage geslaagden 


Slagingspercentages voor B-examen met/zonder tussentijdse toets (TTT) 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 


Geen TTT 

Wel TTT 

Geen TTT 

Wel TTT

Examens voor de beroepschauffeur 

Nagenoeg alle examens voor de rijvaardigheids- en vakbekwaam- 

heidsdiploma’s voor beroepschauffeurs in Nederland worden 

afgenomen door de divisie CCV van het CBR. Deze divisie kent een 

paritair samengestelde raad waarin ondernemersorganisaties (EVO, 

KNV en TLN) en werknemersorganisaties (CNV en FNV) zitting 

hebben. De CCV-raad is verantwoordelijk voor de inhoudelijke kant 

van de vakbekwaamheidsexamens. Door de samenstelling van de 

raad is de invloed van werkgevers en werknemers op het niveau 

van de vakbekwaamheid gewaarborgd. 

In 2002 heeft de divisie CCV 69.053 theorie-examens 

afgenomen, tegen 73.114 in 2001. 

Het aantal ingedeelde praktijkexamens (C, D en E: respectievelijk 

vrachtauto, bus en aanhanger) daalde van 32.447 

in 2001 naar 29.862 in 2002. De belangstelling voor het 

chauffeursberoep laat al jaren te wensen over. Door de 

economische recessie wordt het er niet beter op. 

Het slagingspercentage nam bij de theorie-examens af met 

3,9 procent, bij het praktijkexamen voor de vrachtwagen 

met 0,1 procent en bij de aanhanger met 1,5 procent. Bij de 

praktijkexamens voor de bus was sprake van een stijging 

met 2,8 procent. Het aantal diploma-uitreikingen voor de 

vakbekwaamheidexamens daalde met acht procent naar 

18.347. 

Gevaarlijke stoffen 

In het belang van de veiligheid moeten chauffeurs die met 

gevaarlijke stoffen rijden, voldoen aan strenge vakbekwaamheidseisen. 

Zij beschikken over een ADR-certificaat, waar zij 

elke vijf jaar een herhalingstoets voor afleggen. Het ministerie 

van Verkeer en Waterstaat heeft de divisie CCV belast 

met de examinering. 

Kandidaten die voor het ADR-examen willen opgaan, moeten 

aantonen dat zij in hun opleiding succesvol aan praktijkoefeningen 

hebben deelgenomen. Door nieuwe richtlijnen 

en normen werden extra praktijkoefeningen aan het vijfjaarlijkse 

herhalingsexamen toegevoegd. Daarnaast moeten 

de opleiders opgave doen van het lesprogramma. Op deze 

manier bewaakt CCV de uniformiteit van de opleidingen. 

Al te grote verschillen kunnen een risico vormen voor de 

kwaliteit van de afgeleverde kandidaten. Daar zijn de 

verkeersveiligheid en bekwaamheid niet bij gebaat. 

In 2002 ontvingen 7.438 chauffeurs het ADR-certificaat 

(2001: 7.723) en slaagden 3.397 voor de herhalingstoets 

(2001: 5.022). De afgelopen vier jaar is het aantal uitgereikte 

ADR-certificaten met 49 procent afgenomen. Dit werd vrijwel 

volledig veroorzaakt door de sterke daling van het aantal 

kandidaten voor de herhalingstoets. 

Verder maakte CCV een begin met de wijziging van de 

taxi-examens, het examen Koelvervoer en de vrachtwagenen 

busexamens. Laatstgenoemde twee veranderen door 

de invoering in 2003 van een nieuwe Europese richtlijn voor 

het rijbewijs. 

Audiovisueel examen 

De individuele mondelinge theorie-examens Verkeer C en D 

maakten in januari 2002 plaats voor klassikale audiovisuele. 

Aanvankelijk daalde het slagingspercentage aanzienlijk, 

vooral doordat kandidaten niet aan de vaste antwoordtijd 

gewend waren. Naarmate de voorbereiding verbeterde, steeg 

het percentage weer tot gemiddeld zestig procent. 

Examenhuis 

De oprichting van het Examenhuis liep vertraging op. Deze 

nieuwe organisatie is bedoeld om alle examens voor beroepschauffeurs 

in ons land te bundelen. CCV, het Examenbureau 

Vervoer en Logistiek (EVL) en Logex brengen daarin hun 

examens onder. De definitieve oprichting vindt nu plaats 

op 1 september 2003. 

17 


18 


Advisering ervaren chauffeurs 

Steeds meer werkgevers in het beroepsvervoer 

hebben behoefte aan verdere verhoging van de 

professionaliteit van hun chauffeurs, met name 

als het gaat om veilig, comfortabel, kosten- en 

milieubewust rijgedrag. Een eenmalig examen 

aan het begin van de loopbaan is niet meer 

genoeg om de kwaliteit en de productiviteit te 

waarborgen. De divisie CCV biedt daarom rijvaardigheidsanalyses 

aan die worden afgesloten 

met een getuigschrift en –waar nodig– met een 

bijscholingsadvies. De analyse is inmiddels 

onderdeel van het KEMA-keurmerk voor busondernemingen. 

Bij sommige deelnemende bedrijven 

zijn de schades sinds de rijvaardigheidsanalyses 

met maar liefst de helft afgenomen. 

In 2002 nam CCV 850 (2001: 773) rijvaardigheidsanalyses 

af. Onder de deelnemers bevonden 

zich onder meer de Limburgse brandweer, 

Cargo Boss, Brouwer Tours, Connexxion Tours 

en BOVO Tours. 

Door de sterk gegroeide belangstelling is de 

rijvaardigheidsanalyse de grootste commerciële 

activiteit van CCV geworden. 

Brandweer 

CCV analyseerde niet alleen het rijgedrag van de 

Limburgse brandweer, maar coachte daar ook de 

mentorchauffeurs. Deze chauffeurs begeleiden 

collega’s in de eerste vijf jaar na het behalen van 

het certificaat rijvaardigheid. Zij organiseren 

bijscholing als daar aanleiding voor is. 

Directiechauffeurs 

In samenwerking met Interseco en Interdrive, 

twee opleidingsinstituten voor directiechauffeurs, 

ontwikkelde CCV voor deze 

doelgroep een nieuw examen. Voor het examen 

volgt de kandidaat een basisopleiding. De nieu- 

we opleiding en het nieuwe examen voorzien in 

een toenemende vraag onder werkgevers naar 

professioneel opgeleide directiechauffeurs. 

Trainingen voor instructeurs 

Relatie tussen aantallen examens C/D/E en percentages geslaagden 


40000 

30000 

20000 

10000 

Vrachtwagen- en businstructeurs kregen bijscholing, 

vooral in het rijden met een oplegger 

in binnen- en buitenland. In totaal verzorgde 

CCV 32 dagen training op dit gebied. 

0 

1997 

1998 

1999 

2000 

Klachten 

2001 


Totaal aan geslaagden in 2002 en 2001 voor de CCV-diploma's 

Toerwagenvervoer, Ambulancevervoer, Bederfelijke goederen, Taxivervoer 

Aantallen 

1000 

800 

600 

400 

200 

0 

Toerwagen- 

vervoer 

Ambulance- 

vervoer 

Bederfelijke 

goederen 

Taxivervoer 

Afgenomen 

herexamens 

Afgenomen 


De divisie CCV ontving 38 klachten, waarvan 

23 over de theorie-examens en vijftien over de 

praktijkexamens. Twee bleken terecht, zes 

gedeeltelijk terecht en 29 niet terecht. Eén 

klacht werd ingetrokken. 

66 

64 

62 

60 

58 

% geslaagden 

herexamens 

% geslaagden 



2001

Nader onderzoek naar de 

r ijvaardigheid 

Het nader onderzoek naar de rijvaardigheid is bestemd voor kandi- 

daten die in een periode van vijf jaar vier keer of meer voor het 

reguliere praktijkexamen zijn gezakt. Een nader onderzoek bij het 

Bureau Nader Onderzoek Rijvaardigheid (BNOR), een divisie van 

het CBR, duurt langer dan een regulier praktijkexamen. Daardoor 

hebben de adviseurs van de divisie BNOR extra tijd en aandacht 

voor de kandidaat. Ook de omgeving is anders dan de gebruike- 

lijke CBR-centra. Zo kan de spanning voor een examen aanzienlijk 

afnemen. De eisen die aan de rijvaardigheid worden gesteld, zijn 

dezelfde als bij de reguliere praktijkexamens. 

Nader onderzoeken 

Het aantal nader onderzoeken steeg in het verslagjaar met 

acht procent ten opzichte van 2001: 29.261 tegen 27.013. 

Deze stijging was het gevolg van het toegenomen aantal 

examens. Doordat de tijd tussen aanvraag en examen 

terugliep, groeide ook het aantal kandidaten voor een 

nader onderzoek. 

Het slagingspercentage voor de nader onderzoeken daalde 

met één procent, van 62 naar 61. 

Omwisseling buitenlandse rijbewijzen 

Iedereen die een Nederlands rijbewijs aanvraagt, moet in 

Nederland wonen en er minstens 185 dagen van het jaar 

vóór de aanvraag hebben gewoond. Een buitenlands rijbewijs 

kan zonder examen voor een Nederlands exemplaar worden 

omgewisseld als het is afgegeven in de Europese Unie of in 

een ander door de minister van Verkeer en Waterstaat 

aangewezen land. Voor automobilisten is anders een 

versneld bijzonder examen (VBE) het 

aangewezen middel. Kandidaten 

krijgen met dit praktijkexamen 

één keer de gelegenheid 

aan een rijvaardigheidsadviseur 

van het BNOR te laten 

zien dat zij over voldoende 

vaardigheden beschikken om 

volwaardig aan het verkeer 

in Nederland deel te nemen. 

Slagen zij daar niet in, dan 

moeten zij een regulier 

theorie- en praktijkexamen 

afleggen. 

19 


20 


In 2002 nam het BNOR 11.948 maal een 

versneld bijzonder examen af, in 2001 10.074 

maal. 76,5 procent slaagde (2001: 71,2). De 

stijging is voor een belangrijk deel het gevolg 

van de invoering van de tussentijdse toets. Ruim 

22 procent van de kandidaten legde vóór het 

VBE-examen een tussentijdse toets (TTT) af. Van 

hen slaagde ruim tachtig procent voor het 

daaropvolgende examen. Dat is vijftien procent 

meer dan kandidaten die zonder TTT het 

VBE-examen aflegden. 

Rijtesten 

Het BNOR neemt in het kader van de vorderingsprocedure 

(zie hoofdstuk zes) rijtests af 

bij bestuurders bij wie twijfel bestaat over de 

rijvaardigheid. Het gaat hier niet om een 

herexamen, maar om een onderzoek naar de 

praktische rijvaardigheid of de theoriekennis. 

In 2002 werden ruim vijfhonderd rijtests en 

theorietoetsen afgenomen, twee keer zoveel als 

het voorafgaande jaar. Deze groei werd vooral 

veroorzaakt door jonge bestuurders die de 

politie wegens ernstige overtredingen bij het 

CBR aanmeldde. 

Klachten 

In het verslagjaar werden achttien klachten 

over het nader onderzoek ingediend en zeventien 

over het VBE-examen. Vier daarvan waren 

terecht en negen ten dele terecht. De klachten 

hadden vooral betrekking op de uitslag en de 

begeleiding tijdens het examen. 

Relatie tussen aantallen Nader onderzoeken en de percentages geslaagden 


40000 

35000 

30000 

25000 

20000 

15000 

10000 

5000 

0 

1997 

1998 

Theorie-examens voor de luchtvaart 

In opdracht van de Rijksluchtvaartdienst nam het CBR voor het derde 

achtereenvolgende jaar alle theorie-examens voor de Nederlandse 

1999 

burgerluchtvaart af. Onder de kandidaten zijn aanstaande vliegers van de 

2000 

2001 


65 

60 

55 

50 

45 

% geslaagden 

Afgenomen 

onderzoeken 

Airbus en Boeing 747, maar ook aspirant-ballonvaarders en -helikopterpiloten. 

Maandelijks kunnen zij in één of meer van de ruim 160 vakken examen doen 

in de CBR-examencentra in Assen, Amsterdam, Breda, Eindhoven, Leusden, 

Maastricht en Utrecht. De afdeling Luchtvaartexamens is gevestigd in het 

regiokantoor in Amsterdam. 

In 2002 nam het CBR 9.536 examens af, zeventien procent minder dan in het 

voorafgaande jaar. 4.483 maal deden aanstaande beroepsvliegers theorie- 

examen en 5.053 maal aankomende privé-vliegers. De daling vond vooral 

plaats in de eerste helft van het verslagjaar. Mogelijke oorzaken van de daling 

zijn de nieuwe Europese regels voor de luchtvaartexamens en, evenals bij de 

andere examens, de teruglopende economie.

5 

Medische rijgeschiktheid 

De beoordeling van de lichamelijke en geestelijke geschiktheid 

voor het besturen van motorvoertuigen is, naast het toetsen van de 

rijvaardigheid, één van de hoofdtaken van de publieke tak van het 

CBR. Die beoordeling vindt plaats: 

›› bij iedere aanvraag voor een rijexamen; 

›› bij de vernieuwing van het rijbewijs vanaf het zeventigste 

levensjaar; 

›› bij mensen die vanwege een medische aandoening een 

rijbewijs met kortere geldigheidsduur hebben gekregen; 

›› bij mensen die het CBR om een nieuwe beoordeling vragen, 

omdat hun medische situatie is veranderd; 

›› en bij mensen die het rijbewijs in een zogeheten 

vorderingsprocedure zijn kwijtgeraakt. 

De beoordeling wordt aangevraagd met een Eigen verklaring, 

die tien vragen bevat over voor het verkeer relevante ziekten en 

aandoeningen. Wie alle vragen met ‘nee’ beantwoordt is medisch 

geschikt, als er verder geen bezwarende medische gegevens bekend 

zijn. Het CBR geeft dan een Verklaring van geschiktheid af. 

Bij mensen die vragen met ‘ja’ beantwoorden, hangt het van het 

oordeel van de medisch adviseur van het CBR af of een Verklaring 

van geschiktheid wordt afgegeven. Er kan eerst nog nader onder- 

zoek door een medisch specialist of een deskundige praktische 

rijgeschikthied van het CBR nodig zijn. Net als het rijvaardigheids- 

bewijs is een Verklaring van geschiktheid onmisbaar voor iedereen 

die op het gemeentehuis een rijbewijs aanvraagt. 

Het CBR behandelde in 2002 473.866 aanvragen voor een 

Verklaring van geschiktheid. 57 procent van de aanvragers 

beantwoordde alle vragen op de Eigen verklaring met ‘nee’ 

en bevestigde daarmee gezond te zijn (2001: 59 procent). 

43 procent van de aanvragen werd nader beoordeeld door 

een medisch adviseur van het CBR, een stijging van twee 

procent ten opzichte van 2001. In 68 procent van de gevallen 

betrof het aanvragen van mensen die voor het rijbewijs 

moesten worden gekeurd omdat zij zeventig jaar of ouder 

waren; een toename van twee procent. 

Het CBR verwees 46.132 aanvragers onder en boven de 

zeventig jaar voor nader onderzoek naar een specialist. Bij de 

leeftijdscategorie van zeventig jaar en ouder was hier, net als 

in 2001, een stijging te zien. De verwijzingen naar de oogarts 

namen tot 2001 toe, maar daalden in het verslagjaar voor het 

eerst sinds jaren. 

Afwijzen 

Van de nader beoordeelde aanvragen werden er 8.189 afgewezen, 

omdat de aanvrager ongeschikt was of in de loop van de 

beoordeling de aanvraag introk. 61 procent van hen was 

zeventig jaar of ouder, een stijging van maar liefst vijftien 

procent. De belangrijkste redenen voor afwijzing in de groep 

van zeventig jaar en ouder waren ernstige oogafwijkingen en 

hersenziekten (onder andere dementie). Beneden de zeventig 

jaar waren vooral alcoholmisbruik, hersenziekten (onder 

andere beroertes) en epilepsie de meest voorkomende 

redenen voor ongeschiktheid. 

Uiteindelijk werd 96 procent van de nader beoordeelde 

aanvragen gehonoreerd. Veertien procent daarvan met een 

verklaring met een kortere geldigheidsduur vanwege een 

progressief ziektebeeld. Deze categorie keert binnen één tot 

tien jaar terug voor een nieuwe beoordeling. 

Met de afwijzing van de medisch adviseur waren 853 aanvragers 

het niet eens. Zij maakten gebruik van hun recht op een 

herkeuring. Voor het eerst in drie jaar is hier sprake van een 

–minieme– daling van één procent. 

21 

M E D I S C H E R I J G E S C H I K T H E I D

22 

M E D I S C H E R I J G E S C H I K T H E I D 

Algemene wet bestuursrecht 

Naast een medische herkeuring bestaat sinds 

1999 via de Algemene wet bestuursrecht ook de 

mogelijkheid bezwaar aan te tekenen tegen de 

manier waarop de (her)keuring is verlopen. 

Hiervan werd in 2002 247 maal gebruik 

gemaakt, een stijging van 44 procent. 

Praktische rijgeschiktheid 

(aanpassingen) 

Het CBR streeft ernaar zoveel mogelijk mensen 

veilig aan het gemotoriseerde verkeer te laten 

deelnemen. Vooral bij gehandicapten is 

(auto)mobiliteit van groot belang; het is vaak 

hun sleutel tot zelfstandigheid. Het CBR 

beschikt op dit terrein over de expertise van 

‘deskundigen praktische rijgeschiktheid’ (voorheen 

aanpassingsdeskundigen). Zij begeleiden 

en adviseren mensen met functiebeperkingen 

en stellen de veiligheidseisen vast voor de auto 

of motor. Uitgangspunt bij de beoordeling is 

steeds, dat kandidaten aan dezelfde rijvaardigheidseisen 

moeten voldoen als ieder ander. 

De drempel voor de hulp moet zo laag mogelijk 

zijn. De deskundigen zoeken de gehandicapten 

dan ook zoveel mogelijk in de eigen omgeving 

op. 

Het werk van de deskundigen praktische rijgeschiktheid 

had oorspronkelijk vooral betrekking 

op gehandicapten, maar hun aantal is 

sinds de invoering van de Wet Voorzieningen 

Gehandicapten in 1994 afgenomen. De meeste 

gemeenten zijn voor gehandicapte rijbewijsbezitters 

overgegaan op collectief vervoer. Aanpassingen 

aan de auto of motor moet een gehandicapte 

dus steeds vaker zelf betalen. Daardoor 

slinkt de tijd die het CBR aan begeleiding van 

deze groep besteedt. 

Daarvoor in de plaats is een groeiende groep 

–meest oudere– rijbewijsbezitters gekomen 

met oogproblemen en verminderde mentale 

functies (traagheid en beginnende dementie). 

Deze mensen leggen bij het CBR een rijtest 

of technisch onderzoek af, waarbij vooral 

aandacht wordt besteed aan een veilige en 

praktische verkeersdeelname. 

In 2002 nam het totaal aantal rijtests dat in de 

CBR-regio’s werd afgenomen met twaalf procent 

af (10.992 tegen 12.497 in 2001). 

Ontwikkelingen 

De afdeling Medische Zaken zette 

rijtests in voor twee wetenschappelijke 

onderzoeken. Het ene onderzoek 

betrof een dissertatie aan de 

Rijksuniversiteit Groningen naar 

het soelaas dat training biedt 

voor automobilisten met oogstoornissen. 

In het andere 

onderzoek wordt de waarde 

voor het rijgedrag onderzocht 

van prisma’s in het brilmontuur 

bij een halfzijdig gezichtsveld. 

De Harvard University in Boston 

financiert dit onderzoek.

Verklaringen van geschiktheid in 2002 en 2001 

Europa 


Totaal aantal aanvragen 473.866 430.203 

nader beoordeeld door medisch adviseurs 203.216 (43%) 176.760 (41%) 

›› onder de 70 jaar 64.973 (32%) 60.099 (34%) 

›› verwezen naar oogarts/opticiën 6.267 (33%) 5.501 (33%) 

›› verwezen naar andere specialist 12.492 (67%) 11.127 (67%) 

›› 70 jaar en ouder 138.187 (68%) 116.661 (66%) 

›› verwezen naar oogarts/opticiën 24.292 (89%) 21.922 (92%) 

›› verwezen naar andere specialist 3.081 (11%) 2.036 ( 8%) 

›› aanvraag afgewezen/ingetrokken 8.189 ( 4%) 5.029 ( 3%) 

De deskundigen praktische rijgeschiktheid 

leverden een bijdrage aan twee Europese 

projecten. In het project ‘Quavadis’ hielpen 

zij de rijbewijscodes voor aanpassingen te 

beschrijven. In ‘Consensus’ werd een databank 

voorbereid met de verbanden tussen handicaps 

en de bijbehorende aanpassingen aan voertuigen 

en procedures. 

Met Luxemburg en Spanje werd een 

studie voorbereid naar de resultaten 

van de uiteenlopende leeftijden 

waarop een medische keuring voor 

oudere rijbewijsbezitters plaatsvindt. 

De studie –en een eventueel vervolg 

op grotere schaal– moet uiteindelijk 

duidelijk maken in hoeverre harmonisatie 

van de keuringsleeftijd in de 

Europese Unie mogelijk is. 

Het CBR droeg bij aan het advies van 

de Gezondheidsraad aan de minister 

van Verkeer en Waterstaat over het 

versoepelen van de strenge eisen aan 

bestuurders met een hersentumor. Gezien 

de vorderingen van de medische wetenschap 

adviseerde de Gezondheidsraad de eisen voor 

mensen bij wie een tumor is verwijderd te 

versoepelen. De minister nam het advies over 

voor privé autogebruik. Beroepsmatig gebruik 

blijft uitgesloten. Hiermee paste de minister de 

tweede Europese richtlijn toe die de lidstaten 

het recht geeft strengere eisen te stellen aan 

beroepsmatig gebruik van het rijbewijs. 

Ritalin 

Op verzoek van het CBR formeerde psychiater 

prof. dr. Buitelaar een groep deskundigen die 

het ministerie adviseerde over het gebruik van 

Ritalin in het verkeer door ADHD-patiënten. 

Daarmee moest een einde komen aan de 

verwarring over dit middel. Want hoewel de wet 

het gebruik van het middel verbiedt, besloot de 

Raad van State dat ook individuele factoren 

moesten worden betrokken bij de afweging 

deze mensen een medische Verklaring van 

geschiktheid te verstrekken. 

De Commissie Buitelaar kreeg het verzoek het 

Ritalingebruik bij ADHD-patiënten te beoordelen 

in het licht van de huidige medische inzichten. 

In 2003 brengt de commissie advies uit. 

Meldplicht 

Aan het einde van het verslagjaar adviseerde de 

Gezondheidsraad de minister van Verkeer en 

Waterstaat de termijn voor medische geschiktheid 

van diabetespatiënten te verhogen van vijf 

naar tien jaar. Ook voor beroepschauffeurs 

adviseerde de raad de eisen –in afwijking van 

de Europese regels–- te versoepelen. 

Opvallend was dat de Gezondheidsraad de 

minister ongevraagd, net als in 2001, adviseerde 

een meldplicht in te voeren voor wijzigingen in 

iemands medische situatie. Daarmee wil de 

raad een einde maken aan de verkeersonveilige 

situaties die ontstaan doordat bestuurders 

niet verplicht zijn medische veranderingen 

te melden. 

23 

M E D I S C H E R I J G E S C H I K T H E I D

24 

V O R D E R I N G E N 

6 

Vorderingen 

De divisie Vorderingen van het CBR is namens de minister van Verkeer en Waterstaat belast met de 

zogeheten vorderingsprocedure. De vorderingsprocedure wordt gestart tegen mensen van wie de 

politie, de officier van justitie of de directeur van het CBR vermoedt dat zij ongeschikt zijn om 

achter het stuur te zitten. Van hen kan worden geëist dat zij zich aan een onderzoek onderwerpen. 

Dat kan een onderzoek naar de medische geschiktheid of de rijvaardigheid zijn. In het eerste geval 

voert een externe medisch specialist het onderzoek uit, in het laatste geval een rijvaardigheids- 

deskundige van het CBR. De uitkomst van het onderzoek kan ertoe leiden dat het rijbewijs 

ongeldig wordt verklaard. 

De vorderingsprocedure is een administratieve maatregel in het kader van de verkeersveiligheid. 

Cursus en onderzoek 

Wie met een alcoholpromillage tussen 1,3 en 1,8 achter het stuur zit en wordt 

aangehouden, komt in aanmerking voor een cursus in het kader van de Educatieve 

Maatregel Alcohol en verkeer (EMA). Bestuurders doen in deze cursus kennis op 

over de effecten van alcohol op de verkeersveiligheid en analyseren de motieven 

voor hun alcoholgebruik om hun houding en gedrag te verbeteren. 

Het CBR legt deze cursus aan de overtreder op na een melding (‘mededeling’) 

van de politie. Weigering van deelname aan de cursus leidt ertoe dat het rijbewijs 

ongeldig wordt verklaard. Wie met een promillage van 1,8 of hoger wordt aange- 

houden, gaat naar een medisch onderzoek. Ook bestuurders die onder invloed van 

drugs of medicijnen achter het stuur zitten en worden aangehouden, komen in 

aanmerking voor een medisch onderzoek. Wie ongeschikt blijkt om nog achter het stuur te 

zitten, moet het rijbewijs inleveren. Wie geschikt is, moet alsnog naar een EMA-cursus. 

Agressieve en gevaarlijke rijders komen in aanmerking voor een onderzoek naar de rijvaardigheid.

Onderzoeken 

De divisie Vorderingen besloot in 2002 6.334 maal tot een 

onderzoek naar de rijgeschiktheid of rijvaardigheid van 

bestuurders. Dat is een stijging van elf procent. De politie 

maakt steeds intensiever van deze voorziening gebruik; de 

intensieve voorlichting aan de korpsen begint vruchten af 

te werpen. 

Driekwart van de onderzoeken betrof alcoholmisbruik en in 

bijna twintig procent van de gevallen was er een andere 

medische aanleiding (onder meer epilepsie en black-out). 

Elf procent betrof een onderzoek naar de rijvaardigheid. 

Kwaliteit en efficiency 

De vorderingsprocedure is een verkeersveiligheidsmaatregel 

en werkt het beste bij een lik-op-stukbeleid. Efficiency in de 

afhandeling is dus nodig om mensen die door de politie zijn 

aangehouden, zo snel mogelijk duidelijkheid te geven over 

eventuele maatregelen. In dat kader is bij de divisie 

Vorderingen in het verslagjaar, net als voorgaande 

jaren, geïnvesteerd in voorlichting en in 

intensief contact met politiekorpsen. 

Ter ondersteuning van de bewijsvoering tegen 

overtreders ontvangt het CBR videobanden van 

overtredingen die met surveillancewagens zijn 

gemaakt. Hiertoe werkt de divisie Vorderingen 

samen met de registratieteams van de KLPD. 

EMA-cursussen 

7.861 keer werden bestuurders in 2002 verplicht 

tot een EMA-cursus. Dat was tien procent meer 

dan in 2001. Ook deze stijging komt voor rekening 

van het groeiend gebruik dat de politie 

van deze voorziening maakt. 

Na een evaluatieonderzoek naar de leer- en 

gedragseffecten van de EMA-cursussen werd 

een nieuwe opzet gemaakt. In deze opzet 

wordt de cursus nauwkeurig afgestemd op de 

deelnemers. Tussen de cursusdagen zijn ruime 

intervallen ingebouwd om de deelnemers 

gelegenheid te geven de stof te verwerken. 

Via evaluatiegesprekken vindt voortdurend 

bijstelling plaats. De nieuwe werkwijze ging in 

2002 in. 

Bezwaar en beroep 

Wie het niet eens is met een besluit van de divisie 

Vorderingen kan bezwaar, beroep en hoger 

beroep aantekenen bij respectievelijk de divisie 

zelf, de bestuursrechter en de Raad van State. 

In 2002 werden 2.736 bezwaarschriften behandeld, 

een stijging van 37 procent ten opzichte 

van het jaar daarvoor. 153 bezwaren werden 

gegrond verklaard. Van de 285 beroepszaken 

bij de rechtbank bleken er 59 gegrond. 

25 

V O R D E R I N G E N

26 

A C T I V I T E I T E N I N D E R E G I O ’ S 7 

A ctiviteiten in de regio’s 

Bijna negentig procent van het werkaanbod van het CBR betreft 

het afnemen van theorie- en praktijkexamens voor de personen- 

auto en de motor en het verwerken van aanvragen voor de 

medische Verklaringen van geschiktheid. De vijf regio’s van het 

CBR zijn belast met de uitvoering van deze werkzaamheden en 

met het afnemen van de theorie-examens voor de bromfiets en de 

praktijkexamens voor de aanhangwagen. 

Het CBR heeft deze activiteiten gedecentraliseerd om letterlijk en 

figuurlijk dichter bij de klanten en de partners (de rijscholen) te 

staan. Een terugblik op de activiteiten in de regio’s is dan 

ook altijd een beoordeling van het succes van de dienst- 

verlening en van de afstemming van de dienstverlening 

en producten op de regionale markten. 

De vijf regio’s van het CBR brachten in het verslagjaar voor 

het derde achtereenvolgende jaar de reserveringstermijnen 

omlaag. Voor de praktijkexamens bedroeg het gemiddelde 

iets meer dan zes weken en voor de theorie-examens ruim 

drie weken. 75 nieuwe medewerkers werden aangetrokken of 

collega’s overgeplaatst die na een interne opleiding aan de 

slag gingen als examinator. De uitbreiding van het aantal 

examinatoren past in een beleid dat inspeelt op het grillige 

verloop in de vraag naar examens. Uitgangspunt daarbij is 

dat meer examinatoren voorhanden moeten zijn dan het 

gemiddeld aantal examens, dat de bij- en nascholing zo 

flexibel mogelijk plaatsvindt en dat examinatoren mogelijkheden 

hebben voor andersoortige activiteiten in de 

organisatie.

Aantal Verklaringen van geschiktheid per regio in 2002 en 2001 


Regio Noord 53.596 48.712 

Regio Oost 96.158 90.519 

Regio Zuid 97.011 85.804 

Regio West-Noord 98.574 90.078 

Regio West-Zuid 102.221 91.777 

totaal 447.560 406.890 Het slagingspercentage bij de kandidaten voor het B-examen 

lag 16,3 procent hoger als zij een tussentijdse toets aflegden. 

Bij de A-examens bedroeg het verschil 8,1 procent. 

Sneller afhandelen 

Ook de afhandeling van de aanvragen voor een verklaring 

van medische geschiktheid werd onder de loep genomen. 

Om het traject verder te versnellen, werd een plan 

ontwikkeld om zoveel mogelijk werk door de medische 

administratie uit te laten voeren en alleen de ingewikkelder 

aanvragen te laten beoordelen door één van de CBR-artsen. 

De bedoeling is de nieuwe werkwijze in 2003 in gebruik 

te nemen. 

Tu ssentijdse toets 

In bijna alle regio’s ging voor het zesde 

achtereenvolgende jaar het aantal tussentijdse 

toetsen (TTT) omhoog. Stijgingen 

tot vijfentwintig procent leidden ertoe 

dat ruim één op de vijf kandidaten voor 

een praktijkexamen van het succesvolle 

toetsinstrument gebruik maakte. 

Samenwerken met opleiders 

Samenwerking tussen opleiders en examinatoren is van 

belang voor een gerichte voorbereiding van leerlingen op het 

wegverkeer. De CBR-regio’s investeren daarom ieder jaar 

opnieuw in de samenwerking met de rijscholen. Voor nieuwe 

opleiders worden in veel regio’s kennismakingsbezoeken 

georganiseerd. Periodiek bezoekt het management van de 

regio’s de rijscholen. 

Examenplaatsoverleg 

De afgelopen jaren is het regelmatige overleg met de 

opleiders in inhoud en omvang gegroeid. Met name het 

examenplaatsoverleg is door zijn regelmaat een nuttig hulpmiddel 

voor het uitwisselen van informatie en ideeën. In het 

verslagjaar werd dit overleg intensief benut voor informatieuitwisseling 

over de nieuwe opzet van de theorie-examens en 

Het Nieuwe Rijden – de rijstijl die brandstof bespaart. Aan 

beide onderdelen werd ook apart aandacht besteed in 

speciale trainings- en instructiebijeenkomsten. 

Verder stonden de ontwikkeling van de Rijopleiding in 

Stappen, de website met slagingspercentages van rijscholen, 

het nieuwe reserveringssysteem TOP online en de 

tussentijdse toets op de agenda. Daarnaast passeerde het 

Beginnersrijbewijs de revue. 

Branche 

Ook door regelmatig overleg met de brancheorganisaties 

ABAN, BOVAG en FAM investeren de CBR-regio’s in de 

samenwerking met de rijscholen. In elke regio kwam men 

minstens twee keer bijeen om aandacht te besteden aan 

onder meer de afstemming tussen opleiding en examen, de 

problematiek rond de reserveringstermijnen, de toekomstige 

ontwikkelingen in wetten en regels en de branche, RIS en 

het CBR-jubileum. 

27 

A C T I V I T E I T E N I N D E R E G I O ’ S

28 

A C T I V I T E I T E N I N D E R E G I O ’ S 

Tevreden 

Uit een enquête onder examenkandidaten in de provincies 

Friesland, Groningen en Drenthe (regio Noord) bleek grote 

tevredenheid over het praktijkexamen. Bijna alle 1.500 

ondervraagden vonden dat zij correct waren behandeld en 

onderweg heldere opdrachten kregen. Zeventig procent kon 

zich vinden in de uitslag, ook als die negatief was. 

Teleurstellend was dat de instructeur maar bij eenderde 

van de ondervraagden meereed. De aanwezigheid van de 

instructeur bij het voor- en nagesprek varieerde sterk per 

examenplaats: tussen 43 en 93 procent. Het CBR propageert 

nadrukkelijk dat de instructeurs vóór, tijdens en na de 

examenrit aanwezig zijn. Zij vormen een belangrijk 

hulpmiddel bij een goede afstemming tussen opleiding en 

examen. Dat zal dan ook in regio Noord onder de aandacht 

van de rijscholen worden gebracht. 

Kwaliteit van de dienstverlening 

De regio’s doorstonden de verlengingstoets voor de 

ISO-certificering of bereidden deze voor. Alle zetten hun 

standaard om in ISO 9001-2000. 

Kwaliteit op locatie 

Negen vestigingen werden in 2002 geheel of gedeeltelijk 

vernieuwd. De ingrepen varieerden van complete nieuwbouw 

tot verhuizingen en meer of minder ingrijpende 

opknapbeurten. Deze investeringen bevorderen de gebruikswaarde 

en de uitstraling van de gebouwen. Daarmee wil 

het CBR het imago van moderne, klantvriendelijke 

dienstverlener onderstrepen. 

Het examencentrum in Kampen werd gesloten. De grote 

aantallen verkeersremmende maatregelen in de omgeving 

van het centrum maakte de locatie ongeschikt voor praktijkexamens. 

De examens worden voortaan vanuit Zwolle en 

Emmeloord afgenomen. 

Aantal afgenomen examens per regio in 2002 

(inclusief niet verschenen kandidaten) 

Regio Noord 

Theorie-examens 63.712 

Praktijkexamens categorie A 5.824 

Praktijkexamens categorie B 48.572 

Regio Oost 




Regio Zuid 




Regio West-Noord 




Regio West-Zuid 




Totaal landelijk 



Praktijkexamens categorie B 433.823

Klachten 

Op ongeveer twee miljoen klantcontacten 

ontvingen de regiokantoren van het CBR 

279 klachten, twee meer dan in 2001. Dit 

aantal blijft de laatste jaren stabiel. 

Het merendeel van de klachten betrof de 

examenuitslag. Vijftien procent van de klachten 

was terecht of ten dele terecht. 

Maatschappelijke contacten 

Vanwege het 75-jarig jubileum van het CBR 

vonden er eind mei en begin juni open dagen 

plaats in vijftien examencentra, verspreid over 

het land. Bijna tweeduizend automobilisten 

maakten met een examinator of een instructeur 

van een rijschool uit de omgeving een rit in de 

eigen auto voor een rijadvies. Vrijwel iedereen 

ging met verbeterpunten naar huis: meestal 

betrof het het kijkgedrag of de juiste plaats op 

de weg. 

Nog eens tweeduizend bezoekers namen deel 

aan een theorie-examen, waarvoor minder dan 

tien procent slaagde. 

Veel aandacht was er in de regio’s voor de maatschappelijke 

contacten. Naast participatie in de Regionale en Provinciale 

Organen Verkeersveiligheid waren de kantoren gastheer voor 

delegaties uit binnen- en buitenland. 

Medewerkers van de regio’s droegen bij aan landelijke beurzen 

als de Megafestatie voor jongeren en de beurs Motor. 

Daarnaast werd aan regionale activiteiten en manifestaties 

deelgenomen. Zo werkte regio Oost mee aan de ‘liefheidsverklaringen’ 

van Team Alert, het team dat in opdracht van de 

minister van Verkeer en Waterstaat verkeersveiligheid bij 

jongeren onder de aandacht brengt. Met een ondertekende 

liefheidsverklaring gaven geslaagde praktijkexamenkandidaten 

aan, dat zij zich netjes wilden gedragen in het verkeer. 

Dergelijke activiteiten zijn goede gelegenheden om de maatschappelijke 

betrokkenheid van het CBR te accentueren. 

Innovatie 

Als uitvloeisel van de opdracht van de minister van Verkeer 

en Waterstaat maakten de regio’s een begin met de landelijke 

vervolgproef van de vernieuwende Rijopleiding in 

Stappen. Begeleid door introductiebijeenkomsten werd de 

eerste belangstelling onder instructeurs gepeild voor deze 

succesvolle innovatie van de Nederlandse rijopleiding. Meer 

over dit project in hoofdstuk negen. 

29 

A C T I V I T E I T E N I N D E R E G I O ’ S

30 

D E R I J S C H O O L B R A N C H E 

8 

De rijschoolbranche 

De rijscholen en het CBR bedienen dezelfde markt. De leerling van 

de één is de kandidaat van de ander. De opleiders en het examen- 

instituut zijn voor een gedegen voorbereiding van aanstaande 

bestuurders op elkaar aangewezen. 

Het CBR heeft jaarlijks vele duizenden malen contact met 

opleiders: hoofdzakelijk tijdens examens en tussentijdse toetsen, 

maar ook bij overlegsituaties en minder formele ontmoetingen. 

De formele relatie ligt vast in de inschrijfovereenkomst die het CBR 

met elke rijschool heeft. Daarin zijn de kwaliteitsinzet 

van de rijschool en de tegenprestatie van het CBR 

vastgelegd. Rijscholen doen opgave van de gegevens 

van bedrijf, mens en materieel en het CBR garandeert 

een aantal tegenprestaties: meerijden van instructeurs 

tijdens examens, een aansluiting op het online reserveringssysteem 

en toezending van publicaties over wetten en regels. 

De laatste jaren is er, naast de inhoudelijke en formele kant 

van de relatie, nog een derde variant ontstaan: kijken 

in elkaars keuken. Om de afstemming tussen 

opleiding en examen verder te verbeteren, stellen 

opleiders en examinatoren steeds meer belang in 

overleg over elkaars beroep. 

Medio 2002 stonden bij het CBR 4.900 rijscholen ingeschreven, 

46 minder dan in 2001. In zes jaar is het aantal 

met twintig procent gedaald. De schaalvergroting in de rijschoolbranche 

is op gang; het einde lijkt nog niet in zicht. 

De afgelopen jaren moesten bij rijscholen de kosten omlaag 

en de opbrengsten omhoog om rendabel te kunnen draaien. 

Aan de ene kant nam de concurrentie om de klandizie toe en 

aan de andere kant zochten rijscholen samenwerking om de 

bedrijfskosten te verlagen en de markt kwaliteit te kunnen 

blijven bieden. Dat leidde tot toenemend kwaliteitsbesef in 

de branche.

Binnen de branche zijn de laatste jaren de discussies over 

kwaliteitsontwikkeling en de behoefte aan nascholing 

toegenomen. Des te verrassender was de reactie van de 

brancheorganisaties op het succesverhaal van de Rijopleiding 

in Stappen (RIS). Kort nadat de minister van Verkeer en 

Waterstaat het CBR had verzocht de nieuwe opleiding 

landelijk te introduceren, ontstonden bij rijscholen reserves. 

Lange tijd was de samenwerking tussen de rijscholen en het 

CBR door gezamenlijk kwaliteitsbesef bepaald; maar door de 

oppositionele houding van de BOVAG-VAN ging een deel van 

de winst van de laatste jaren verloren. Hier en daar dook het 

oude wij-zij-denken op dat de samenwerking tot midden 

jaren tachtig van de vorige eeuw had gekenmerkt. 


De traditionele reactie op de vernieuwende RIS werd 

vooral ingegeven door de afgedwongen publicatie van 

de slagingspercentages van rijscholen. Nadat het 

televisieprogramma Kassa door de rechtbank en de 

Raad van State in het gelijk was gesteld, ontwikkelden 

het ministerie van Verkeer en Waterstaat, de brancheorganisaties 

BOVAG-VAN en FAM met het CBR een 

speciale website om de slagingspercentages te 

publiceren. Rijscholen, die zich de afgelopen vijftien 

jaar tot tweemaal toe met succes tegen publicatie 

hadden verzet, roerden zich en spraken schande van 

het publiek maken van hun bedrijfsgegevens. 

Al kort na de start van de website registreerden 

medewerkers in de CBR-regio’s de eerste pogingen van 

rijscholen om de percentages te flatteren. Nieuwe rijscholen 

werden ingeschreven die voortdurend met kandidaten 

verschenen die voor het praktijkexamen zakten. De nieuw 

ingeschreven namen bleken na enig zoekwerk te horen 

bij bestaande rijscholen. Kandidaten met minder goede 

vooruitzichten leken bij de nieuwe naam ondergebracht te 

worden om het slagingspercentage van de oorspronkelijke 

rijschool te flatteren. 

Ook het aantal administratieve verschrijvingen 

bij de aanmelding van kandidaten nam opvallend 

toe. Voorletters werden verwisseld, het 

geslacht of het geboortejaar veranderd –ogenschijnlijke 

futiliteiten met verstrekkende gevolgen. 

Want het ging steeds om kandidaten die 

eerder gezakt waren en door de administratieve 

foutjes plotseling veranderden in kandidaten 

die voor het eerst op examen kwamen. 

Daarnaast gingen sommige administratiekantoren 

een steeds dubieuzere rol vervullen. Ooit 

opgericht om rijscholen de administratieve 

rompslomp van de examenreservering uit 

handen te nemen, ontpopten deze bedrijven 

zich nu als zelfstandige aanvrager waar de 

rijschool anoniem achter schuil kon gaan. 

Door al deze trucs kon het slagingspercentage 

ongemerkt stijgen. De website met slagingspercentages 

werd er navenant onbetrouwbaarder 

door. 

Terug naar kwaliteitsbesef 

De angstige reacties van sommige rijscholen op 

de consumenteninformatie over hun prestaties 

staat haaks op de kwaliteitsontwikkeling in de 

branche van de laatste jaren. Want wie naar 

kwaliteit streeft, kiest voor kwaliteitsmeting en 

controleerbaarheid. Anders heeft de publicatie 

van de slagingspercentages geen enkele zin. 

Alleen met hulp van de consument valt de 

draad van de kwaliteitsontwikkeling na de 

terugval in het afgelopen jaar op te pakken. 

Massale belangstelling van het publiek voor 

vernieuwingen als de Rijopleiding in Stappen 

zal uitwijzen, dat het groeiende kwaliteitsbesef 

van de laatste jaren de rijschoolbranche 

uiteindelijk voordeel oplevert. 

31 

D E R I J S C H O O L B R A N C H E

32 

O N T W I K K E L I N G E N O N D E R Z O E K 9 

Ontwikkeling en onderzoek 

Elk jaar besteedt het CBR een belangrijk deel van de menskracht en 

de middelen aan verdere verbetering van de dienstverlening en 

de producten. Het betreft met name de vorm en inhoud van de 

examens alsmede efficiency- en effectiviteitsverbetering van 

de administratieve processen en de informatisering. Zo wordt 

ingespeeld op actuele technologische ontwikkelingen en toekom- 

stige (verkeers)wetgeving. De bedoeling daarvan is de kwaliteit van 

de dienstverlening en de voorbereiding op de deelname aan het 

verkeer verder te perfectioneren. Dergelijke innovatieve 

verbeteringstrajecten werden in het verslag- 

jaar zowel centraal als in de regio’s 

en bij de divisies ingezet. 

Examens 

Theorie- en praktijkexamens 

In 2002 kregen de aanpassingen in de theorie-examens 

Verkeer C en D en de theorie-examens voor de personenauto, 

motor en bromfiets hun beslag. Het mondelinge C- en 

D-examen werd audiovisueel. In de andere theorie-examens 

werden de eerste open en meerkeuzevragen opgenomen. 

Hier doen de examenvragen nu nadrukkelijker een beroep 

op het inzicht van kandidaten. De komst van het audiovisuele 

C- en D-examen zorgt voor meer objectiviteit in de 

beoordeling. 

Als gevolg van Europese afspraken veranderen in 2003 

en 2004 de eisen voor het motorexamen. Eerst worden 

kledingeisen ingevoerd, waarna het examen in 2004 wordt 

gesplist in tweeën: een examen Voertuigbeheersing en een 

examen Verkeersdeelneming. In het verslagjaar startten 

daarvoor de voorbereidingen.

Om het telefonisch reserveren van theorieexamens 

te verbeteren, werden de mogelijkheden 

van een voice responsesysteem onderzocht. 

Deze bleken zo veelbelovend, dat in 2003 een 

proef in enkele regio’s plaatsvindt. 

De schriftelijke afhandeling van examens zal in 

de nabije toekomst digitaal verlopen. Papieren 

uitslagen zullen via het internet worden doorgeseind. 

Een eerste studie van de toepassing van 

kleine handcomputers (ofwel PDA’s: Personal 

Digital Assistants) wees uit dat er belangrijke 

voordelen in de klantgerichtheid en de 

efficiënte afhandeling te behalen zijn. 

TOP online 

In het verslagjaar werd de ontwikkeling 

van TOP online, de opvolger van het examen- 

reserveringssysteem ERS, voortgezet. Het ERS 

werd begin jaren negentig in gebruik genomen 

en stelde de rijscholen in staat via een telefoonverbinding 

zelfstandig examens te reserveren 

in het planningssysteem van het CBR. 

Maar het ERS verouderde en paste niet meer in 

de visie van het CBR op klantgerichte, moderne 

diensten en producten. Daarom werd uiteindelijk 

TOP online ontwikkeld: een internetachtig 

computerprogramma, dat het mogelijk maakt 

vanuit de rijschool examens aan te vragen, te 

reserveren en te ruilen, en medische Verklaringen 

van geschiktheid aan te vragen. Aan het 

einde van het jaar, ruim twee maanden na de 

introductie, was een kwart van de rijscholen 

overgeschakeld van het ERS naar TOP online. 

Met ingang van 2004 houdt het ERS op te 

bestaan. 

Innovatie 

Rijopleiding in Stappen 

In opdracht van de minister van Verkeer en 

Waterstaat maakte het CBR een begin met de 

landelijke proef met de Rijopleiding in Stappen 

(RIS). De opdracht was het directe gevolg van de 

succesvolle proeven in Gelderland. Daar werden 

slagingspercentages tot dertig procent boven 

het gebruikelijke niveau bereikt met een nieuw 

type modulaire opleiding die verkeersveiliger 

bestuurders oplevert. 

Op aanraden van het Regionaal Overlegorgaan 

Verkeersveiligheid Gelderland (ROVG, de initiatiefnemer 

van de proef met de RIS) zocht en 

vond de minister in het CBR de organisatie met 

de logistieke infrastructuur en kennis voor de 

omvangrijke landelijke introductie. 

33 

O N T W I K K E L I N G E N O N D E R Z O E K

34 

O N T W I K K E L I N G E N O N D E R Z O E K 

Twee marktonderzoeken wezen uit, dat er grote 

belangstelling voor de RIS te verwachten is. Na 

de regionale proef in het oosten van het land 

bleek de nieuwe opleiding onder rijschoolleerlingen 

een al spontane naamsbekendheid van 

28 procent te hebben. Liefst 71 procent van de 

ruim drieduizend ondervraagde leerlingen was 

er min of meer zeker van, dat zij voor de RIS 

zouden kiezen als zij aan het begin van hun 

opleiding stonden. En dat ondanks het huiswerk 

en de deeltoetsen die van de gefaseerde 

opleiding deel uitmaken. 

De hogere slaagkans en het vooruitzicht van 

veiliger rijden bleken de belangrijkste voordelen, 

waar veertig procent van de ondervraagden 

zelfs extra geld voor wilde uitgeven. 

Onder tweeduizend geënquêteerde rijschoolhouders 

was de houding niet anders. Uit het 

tweede marktonderzoek bleek dat 98 procent 

wel eens van de RIS gehoord had. Tachtig 

procent zou de principes van de nieuwe 

opleiding willen leren. 

Bijna de helft stond positief tegenover de RIS, 

vijftien procent was er minder over te spreken. 

Tachtig procent van de respondenten verwacht 

dat de nieuwe opleiding beter is dan de 

bestaande. 

In het najaar volgde tijdens de reguliere overleggen 

met de rijscholen in de examenplaatsen een 

voorlichtingscampagne, met daaropvolgend een 

belangstellingsregistratie. Na drie maanden 

hadden zich ruim duizend instructeurs gemeld. 

Tegelijk met de voorlichting aan de rijscholen 

startte een opleidingsprogramma binnen het 

CBR, waarin examinatoren werden getraind in 

het onderwijzen van de RIS aan de instructeurs. 

Volgens planning moesten in 2003 ongeveer duizend 

instructeurs onderwezen worden in de RIS-methode. 

Eind 2002 trok de BOVAG zich terug uit de Stuurgroep RIS, 

omdat het exameninstituut CBR zich naar haar mening 

verre diende te houden van de opleidingsbranche. Kort 

daarop kondigde LBVI, de koepel van opleidingsinstellingen 

voor de rijschoolbranche, een kort geding aan tegen het 

ministerie van Verkeer en Waterstaat en het CBR. Het CBR 

diende direct met de landelijke proef te stoppen. 

Na tegemoetkomingen van CBR-zijde wees de Haagse 

rechtbank de eis van LBVI in 2003 af. 

Permanente educatie voor chauffeurs van bedrijfsauto’s 

Het rijbewijs kan niet meer voor het leven zijn. Steeds meer 

vat in de samenleving de mening post dat in de loop der 

jaren routinefouten ontstaan die risico’s in het verkeer 

kunnen veroorzaken. Daarnaast blijven veranderingen 

in wetten en regels onopgemerkt als bestuurders niet

egelmatig op herhaling gaan. De branche voor goederen- en 

personenvervoer zag dat als eerste in en maakt inmiddels 

steeds intensiever gebruik van de rijvaardigheidsanalyse van 

CCV, de examendivisie van het CBR voor beroepschauffeurs. 

Verbetering van het rijgedrag heeft immers belangrijke 

bedrijfseconomische voordelen. 

Computergigant IBM Nederland was het eerste bedrijf dat 

nadrukkelijk ook uit sociale overwegingen in het verslagjaar 

interesse toonde voor een rijvaardigheidsanalyse bij alle 

medewerkers met een bedrijfs- of lease-auto. Het bedrijf 

beschouwt zijn hulp bij een veilige verkeersdeelname als een 

belangrijke voorziening voor de medewerkers. Na een 

geslaagde proef met honderd IBM-ers werd een tweejarig 

contract met het CBR gesloten om 1.500 berijders van een 

bedrijfswagen theoretisch en praktisch te toetsen. 

Simulators 

Na de aankoop en installatie van twee topsimulators van het 

type Adams werd in het verslagjaar intensief gewerkt aan de 

ontwikkeling van adequate toepassingen. 

Daarmee wil het Rij Simulator Centrum vooral 

de markt van wetenschappelijk en toegepast 

onderzoek bedienen, alsmede ervaren beroepschauffeurs. 

In het tweede deel van dit verslag 

wordt uitgebreid aandacht aan de simulators 

besteed. 

Ontwikkelingen in wetten en 

regels 

In het beleid van het CBR is het leveren van 

een bijdrage aan de ontwikkeling van wetten 

en regels een belangrijk aspect. Vanwege de 

verbondenheid met de verbetering van de 

verkeersveiligheid stelt het CBR zijn expertise 

graag ter beschikking om de verkeerswetten 

en -regels verder te optimaliseren. In 2002 werd 

in dat kader onder meer deelgenomen aan: 

›› een eerste evaluatie met het ministerie van 

Verkeer en Waterstaat van de totstandkoming 

van het beginnersrijbewijs; 

›› de projectgroep Tunnelveiligheid van het 

ministerie van Verkeer en Waterstaat; 

›› discussies met maatschappelijke organisaties 

en het ministerie van Verkeer en 

Waterstaat over De Rijbewijsrevolutie, het 

plan van de minister om nieuwe eisen te 

stellen aan de rijopleiding; 

›› deelname aan het Motorplatform, een 

overleg van brancheorganisaties; 

›› deelname aan het Overlegorgaan 

Verkeersveiligheid. 

Daarnaast vroeg en kreeg de Raad voor de 

Transportveiligheid inhoudelijke bijdragen 

bij haar onderzoek naar diverse verkeersongevallen. 

35 

O N T W I K K E L I N G E N O N D E R Z O E K

10 

36 

P U B L I C R E L A T I O N S E N V O O R L I C H T I N G 

P ublic relations 

en voorlichting 

De publieke tak van het CBR investeert via externe communicatie primair in 

de relatie met rijopleiders en kandidaten. Een belangrijk uitgangspunt daarbij 

is dat de verstandhouding met de rijscholen bepalend is voor het beeld dat 

kandidaten van het CBR hebben. 

Daarnaast draagt het CBR met zijn communicatie-activiteiten bij aan de 

verbetering van de verkeersveiligheid. 

De decentrale organisatiestructuur biedt de regio’s en divisies zelfstandigheid 

in hun communicatie met de buitenwacht. Voor de herkenbaarheid van het 

CBR worden intern steeds gezamenlijke afspraken gemaakt, zodat van de 

organisatie als geheel een uniform beeld blijft bestaan. 

Jubileum 

Een groot deel van de communicatieactiviteiten stond in het 

verslagjaar in het teken van het 75-jarig jubileum. Het CBR 

wilde bij de externe jubileumactiviteiten zijn opgedane 

kennis van driekwart eeuw zoveel mogelijk in dienst stellen 

van de samenleving. Voor dat doel organiseerde het: 

›› een kinderwedstrijd: de laatste drie groepen van alle 

Nederlandse basisscholen werden uitgenodigd hun kijk 

te geven op het verkeer in 2027. In een maand tijd 

kwamen kijkdozen, boekrollen, video’s en tekeningen 

binnen; 44 in totaal. Een deskundige jury –bestaande uit 

kinderboekenschrijfster Mieke van Hooft, verkeersdeskundige 

Bart van Arem van TNO en Marlous van Elswijk 

van Team Alert– beoordeelde de inzendingen en leverde 

met CBR-medewerkers de grootbeeld tv, de computer en 

het boekenpakket af bij de winnende scholen; 

›› ‘De rij veilig krant’: twaalf pagina’s informatie, educatie 

en verstrooiing op zondagkrantformaat die bij 

2,2 miljoen abonnees van regionale dagbladen op de 

deurmat viel; 

›› open dagen: vijftien examencentra openden hun deuren 

zodat rijbewijsbezitters hun kennis en vaardigheid

konden toetsen. Bijna tweeduizend bezoekers maakten 

met een instructeur of examinator een rit in hun eigen 

auto, ontdekten ingeslopen routinefouten en gingen met 

gerichte adviezen ter verbetering van hun rijvaardigheid 

naar huis. Nog eens tweeduizend bezoekers toetsten hun 

verkeerskennis tijdens officiële theorie-examens. Minder 

dan tien procent slaagde; 

›› Het Nationale Verkeersexamen: in nauwe samenwerking 

met producent IdtV en SBS 6 verzorgde het CBR in 

oktober een avondvullend programma over verkeersveiligheid. 

Afgewisseld door reportages en interviews 

konden de bijna anderhalf miljoen kijkers een officieel 

theorie-examen afleggen en de antwoorden per SMS of 

0900-nummer doorzenden. 31 procent slaagde. 

Drieduizend internetgebruikers deden hetzelfde in een 

simultaan programma via de website van het CBR. Van 

hen slaagde 37 procent. 

In de studio deden vier bekende Nederlanders zonder 

rijbewijs het examen ‘voor het echie’. Drie van hen 

voldeden aan de norm, stapten met een CBR-examinator 

in de auto voor hun praktijkexamen en slaagden; 

›› jubileumboek: onder de titel ’75 jaar veilig op weg’ 

verscheen een populaire beschrijving van de ontwikkelingen 

op en rond de weg. Veranderingen in de 

samenleving, de techniek, de infrastructuur, de wet en 

het examen passeerden de revue. In het boek werd voor 

het eerst de geschiedenis van de Nederlandse rijopleiding 

beschreven; 

›› feestelijk rijschoolsymposium: ruim vijfduizend 

rij-instructeurs bezochten in het Arnhemse Gelredome 

een speciaal symposium en het aansluitende feest. 

Internet 

In de communicatie van het CBR met zijn doelgroepen is een 

verschuiving gaande van gedrukt materiaal en telefonische 

informatie naar internet. De belangstelling voor www.cbr.nl 

groeide in een jaar tijd met 49 procent tot gemiddeld 

111.500 bezoekers per maand. Het gebruik van papieren 

37 

P U B L I C R E L A T I O N S E N V O O R L I C H T I N G

38 

P U B L I C R E L A T I O N S E N V O O R L I C H T I N G 

voorlichtingsmateriaal en telefonische informatie 

neemt gestaag af, vooral sinds de ingebruikname 

van de e-mailvoorziening op de website. 

Hoewel de website in augustus 1999 primair is 

ontwikkeld als hulpmiddel bij de examenvoorbereiding, 

blijkt een groeiend aantal ervaren 

rijbewijsbezitters de site te bezoeken voor 

permanente educatie. Vooral de theorietests 

worden intensief gebruikt: ruim 65 procent van 

de bezoekers benut ze. 


Door rechterlijke uitspraken werd het CBR 

verplicht de slagingspercentages van de ingeschreven 

rijscholen te publiceren. De publicatie 

kreeg –in overleg met het televisieprogramma 

Kassa, de eiseres– de vorm van een website 

(www.rijschoolgegevens.nl). Het ministerie van 

Verkeer en Waterstaat en de brancheorganisaties 

BOVAG-VAN en FAM waren bij de totstandkoming 

betrokken. De percentages worden 

elk kwartaal ververst en tonen steeds het 

gemiddelde percentage over een jaar. 

De website wordt gemiddeld ruim 70.000 keer 

per maand bezocht. 

In samenwerking met de Dienst Wegverkeer en 

het ministerie van Verkeer en Waterstaat realiseerde 

het CBR de website www.rijbewijs.nl 

waar bezoekers alle informatie over het gelijknamige 

onderwerp kunnen vinden. Sinds de 

start in mei werd de website bijna 100.000 keer 

bezocht. 

Voorlichting en public relations 

Aangemoedigd door de enthousiaste reacties van rijscholen 

werd voor de tweede maal een verkorte versie van het jaarverslag 

uitgebracht. Elke rijschool ontving een exemplaar 

van de brochure. 

Het CBR begeleidde met het ministerie van Verkeer en Waterstaat 

de invoering van het beginnersrijbewijs. Als onderdeel 

van een media- en een publieksvoorlichtingstraject reikte 

minister Netelenbos officieel het eerste certificaat uit. 

Ook de rijscholen werden –onder meer via het vakblad 

Reflector– voorbereid op de ‘Maatregel beginnende 

bestuurders’, zoals het beginnersrijbewijs officieel heet. 

Onder het motto ‘Theorieles, dan weet je ’t zeker’ bereidde 

het CBR met de branche de leerlingen voor op open en 

meerkeuzevragen in het theorie-examen. Met posters, 

folders, zogeheten freecards en perspubliciteit werd het 

belang van gedegen voorbereiding via de rijschool onder 

de aandacht gebracht. 

Door middel van voorlichtingsbijeenkomsten en artikelen 

in Reflector werden de rijscholen voorgelicht over de ontwikkeling 

van TOP online, de opvolger van het verouderde 

examenreserveringssysteem (zie hoofdstuk negen).

Beurzen en manifestaties 

Het CBR was in 2002 deelnemer aan de BedrijfsautoRAI in 

Amsterdam, aan Motor 2002 in Utrecht, aan de jongerenbeurs 

Megafestatie en aan de Automotorsportbeurs in 

Zuidlaren. Via dergelijke manifestaties wordt vorm gegeven 

aan de educatieve taak van het CBR (verbetering van de 

verkeersveiligheid), aan imagoverbetering en aan afzet van 

diensten en producten. 

In alle regiokantoren vonden kennismakingsbezoeken 

plaats met nieuwe instructeurs en rijscholen en kregen een 

delegatie van B&W van Rijswijk en de bedrijvenvereniging, 

alsmede buitenlandse delegaties uitleg over de taken en 

werkzaamheden van het CBR. 

De medisch adviseurs en de afdeling Medische Zaken 

verzorgden lezingen en presentaties tijdens bijeenkomsten 

van patiëntenverenigingen, ouderen, artsen, verpleegkundigen 

en verkeersorganisaties. 

Intern 

Zebranet –het intranet van het CBR– werd verder ontwikkeld. 

Het snelle medium heeft de sterk gedecentraliseerde 

organisatie intern beter bereikbaar gemaakt, vooral na 

ingrijpende technische verbeteringen, cursussen en 

voorlichting over de werking. Alle organisatieonderdelen 

hebben een eigen plek op Zebranet. 

Media 

Vooral de externe jubileumactiviteiten 

en het jaarverslag 

trokken veel belangstelling van de 

media. Vele tientallen keren werd in dagen 

weekbladen aandacht aan de visie en activiteiten 

van het CBR besteed, en gaven regionale en 

landelijke woordvoerders een reactie op 

actuele ontwikkelingen rond het thema 

verkeersveiligheid. 

In de afleveringen van het televisieprogramma 

‘Blij dat ik rij’ van Yorin waren –net als in de 

drie voorafgaande jaren– fragmenten te zien 

van vóór en na het praktijkexamen. De serie 

bood mogelijkheden het CBR profiel te geven 

bij de aanstaande kandidaten. 

Reflector 

Naast instructie en opleiding werd Reflector, 

het tijdschrift van het CBR voor de ingeschreven 

rijscholen, benut om de branche op de hoogte 

te houden van relevante ontwikkelingen. De 

jaargang 2002 stond vooral in het teken van 

de vakinhoud, de toekomst van opleiding en 

examen, het jubileum van het CBR en de 

ontwikkeling van de succesvolle Rijopleiding in 

Stappen. In juni vond de Rijschoollunch plaats, 

een periodieke bijeenkomst waar professionals 

uit de rijopleiding van gedachten wisselen over 

nieuwe en wenselijke ontwikkelingen. 

Eenmaal per jaar vindt een journalistiek verslag 

van de lunch via Reflector zijn weg naar de 

opleiders. 

39 

P U B L I C R E L A T I O N S E N V O O R L I C H T I N G

11 

40 

I N T E R N A T I O N A A L 

Nederland is als onderdeel van de 

Europese Unie onderhevig aan 

de harmonisatie van de wetten en 

regels over verkeersveiligheid. Het 

CBR neemt actief deel aan dat 

proces via CIECA, de Commission 

Internationale des Examens de 

Conduite Automobile. CIECA is 

de bundeling van rijexamenin- 

stituten in Europa en enkele 

landen daarbuiten. Zij assisteert 

de Europese Commissie op 

verzoek bij het onderzoeken en 

implementeren van aangepaste 

regels en wetten. 

Daarnaast investeerde het CBR 

in 2002 in het ontwikkelen van 

internationale netwerken en 

stelde zijn expertise ter beschik- 

king van ontwikkelingen in het 

buitenland. 

Internationaal 

Rijopleiding 

‘Basic’ 

Onder leiding van de Finse universiteit in Turku 

werd onderzoek verricht naar nieuwe vormen 

voor de basisrijopleiding in een aantal Europese 

landen. De nadruk lag daarbij op goede ervaringen 

met begeleid rijden en voortgezette 

opleidingen. Naast CIECA nemen ook onderzoeksinstituten 

en rijschoolorganisaties aan dit 

project deel. In 2002 vond een workshop plaats. 

Het project wordt in 2003 afgesloten. 

‘Trainer’ 

In het project ‘Trainer’ beoordelen veertien 

Europese landen en een Amerikaanse organisatie 

de mogelijkheden van nieuwe technologieën 

in de rijopleiding. In het project worden twee 

eenvoudige simulatieapparaten ontwikkeld als 

aanvulling op de praktische rijopleiding. Voor 

het theoriegedeelte wordt een cd-rom gemaakt, 

die vooral bedoeld is voor jonge bestuurders. 

Het project staat onder leiding van het Belgisch 

Instituut voor de Verkeersveiligheid en loopt in 

2003 af. 

In het verslagjaar vond een workshop plaats. 

Permanente educatie 

‘Advanced’ 

Onder de naam ‘Advanced’ rondde CIECA het 

onderzoek naar de voortgezette rijopleidingen 

in Europa af dat in 2000 was gestart. Het CBR en 

onderzoeksinstituten uit zes andere Europese 

landen leverden een bijdrage. De Europese 

Commissie besteedt extra aandacht aan 

scholing en nascholing van rijbewijsbezitters 

en wilde in dat verband aanbevelingen voor de 

organisatie en 

inhoud van voortgezette 

rijopleidingen. De studie leidde tot 

aanbevelingen voor veiligheidstrainingen, 

analyses van cursussen en een raamwerk voor 

een Europees kwaliteitslabel. 

Uitwisseling 

CIECA-congres 

Tijdens het 34ste CIECA-congres in Scheveningen 

kondigde minister Netelenbos een proef 

met een terugkomdag voor kersverse rijbewijsbezitters 

aan. Een proef daarmee in het oosten 

van ons land zal onderdeel zijn van een project 

met nog vijf andere Europese landen. Onder 

hen zijn Finland en Luxemburg, waar een 

verplichte terugkomdag voor beginnende 

bestuurders al jaren gemeengoed is. 

Tijdens het congres, ditmaal georganiseerd 

door het CBR, was er niet alleen internationale 

aandacht voor de verplichte terugkomdag. 

Ook andere innovaties in de permanente

verkeerseducatie werden door sprekers uit diverse EU-landen 

toegelicht. Omdat wetgeving daarover in de Europese Unie 

ontbreekt, wordt gestreefd naar gezamenlijke kwaliteitseisen 

tussen de lidstaten, onder meer via het project ‘Advanced’. In 

de vervolgcursussen is nu nog te weinig aandacht voor de 

voertuigbeheersing en de manier waarop aan het verkeer 

wordt deelgenomen, zo bleek uit de gepresenteerde 

resultaten van ‘Advanced’. 

Algemeen directeur Vaessen van het CBR droeg de voorzittershamer 

na negen jaar over aan de Belg Vanbroeckhoven. 

Deze is algemeen directeur van Autoveiligheid NV, een door 

de overheid erkend bedrijf voor autokeuring en rijexamens. 

BikeSafety 

320 deelnemers uit negentien landen gaven acte de présence 

op BikeSafety, een manifestatie ter bevordering van de 

veiligheid van motorrijders. Tijdens twintig verschillende 

workshops in twee dagen werd vooral aandacht besteed aan 

de gevolgen van de Europese richtlijn 2000/56 voor het 

motorexamen. 

Het CBR bracht voor CIECA voor het vijfde achtereenvolgende 

jaar het tijdschrift ‘CIECA Forum’ 

uit. Het tijdschrift is bedoeld om ervaringen en 

inzichten van de ledenlanden uit te wisselen. 

Omdat het blad inmiddels een stevige plaats 

in de lezersmarkt had verworven, kon het 

hoofdredacteurschap door het CBR aan 

CIECA worden overgedragen. 

Met NEA Transportonderzoek en -opleiding 

onderzocht het CBR de mogelijkheden voor 

een duurzame samenwerking met de Turkse 

associatie van transportondernemers UND. Dat 

leidde tot een aantal projectvoorstellen. 

A dviezen 

Harmonisatie 

Het Tsjechische ministerie van Transport en Communicatie 

werd geassisteerd bij de toetreding tot de Europese Unie. 

Daartoe werd een analyse gemaakt van de Tsjechische 

rijopleiding en -examinering. 

In Letland adviseerde het CBR over verbetering van de 

rijopleiding en het rijexamen in het kader van de toetreding 

tot de Europese Unie. Een consortium van NEA Transportopleiding 

en -onderzoek, Vakopleiding Transport en Logistiek 

(VTL) en het CBR voerde het project uit. Adviezen werden 

vooral verstrekt over de medische keuringen en de inhoud 

van het praktijkexamen. 

Op de thuisbasis werden delegaties van overheid en 

brancheorganisaties uit de Tsjechische Republiek, Letland, 

Ierland, China en Aruba ontvangen en wegwijs gemaakt in 

de organisatie van de rijopleiding en -examens in Nederland 

en de rijbewijswetgeving. 

41 

I N T E R N A T I O N A A L

12 

42 

S O C I A A L B E L E I D 

S ociaal beleid 

Sinds de start van de decentralisatie in 1991 is het CBR een organisatie die meer 

dan gemiddeld in verandering is. De maatschappelijke ontwikkelingen en de 

emancipatie van de consument vergen een voortdurende perfectionering van 

de producten en de dienstverlening. Daarnaast streeft het CBR er steeds 

nadrukkelijker naar om als kennisinstituut zijn expertise op de markt te 

brengen. 

Die ontwikkelingen vereisen een flexibele organisatie en een adequaat beleid 

inzake opleiding en ontwikkeling. Deze elementen kenmerken de laatste jaren 

het sociaal beleid van het CBR. 

Het brandpunt is verlegd van ‘zorg voor de medewerkers’ naar ‘balans tussen de 

belangen van medewerker en organisatie’. Medewerkers hebben daardoor meer 

verantwoordelijkheid gekregen voor de ontwikkeling van de eigen loopbaan. Nieuwe 

en bestaande vacatures worden steeds vaker met eigen medewerkers ingevuld. 

Eind 2002 waren bij het CBR 1.282 mensen in dienst, die 

ruim 1.069 fulltime formatieplaatsen invulden. Per saldo 

nam het aantal medewerkers in het verslagjaar met 63 toe. 

Er traden 165 medewerkers in dienst (2001: 211), 93 verlieten 

de organisatie (2001: 133) en 87 medewerkers veranderden 

van functie (2001: 86). 

Gezondheid en tevredenheid 

In het voorjaar vond onder alle medewerkers een onderzoek 

plaats naar de tevredenheid met het werk en de effecten 

daarvan op het ziekteverzuim. Vergelijking van de resultaten 

met een twee jaar eerder gehouden onderzoek wees uit, dat 

de tevredenheid over het organisatiebeleid, de beloning, het 

werkklimaat, de leiding, de ontwikkelingsmogelijkheden, 

de openheid en de kwaliteit van het werkoverleg was 

toegenomen. Verbetering bleek nodig bij de informatievoorziening, 

de kwaliteit van de kinderopvang, de beloning 

voor bijzondere prestaties en de mogelijkheden voor 

promotie en functieverandering. De daaropvolgende 

bespreking van de resultaten met de medewerkers 

leverde informatie op waarmee in het voorjaar van 2003 

verbeterplannen worden opgesteld. 

Beter verzuimbeleid 

De zorg over de hoogte van het ziekteverzuim en de invoering 

van de Wet Verbetering Poortwachter –bedoeld om 

de toename van het aantal WAO-ers te stoppen– leidde tot 

verbetering van het verzuimbeleid. Zieke werknemers 

krijgen nu intensievere begeleiding. 

Daarnaast werden de spelregels voor het ziekteverzuim 

aangepast aan het nieuwe beleid. Ook de contractvoorwaarden 

met de Arbodienst scherpte het CBR aan. De effecten van 

de maatregelen hadden al in het verslagjaar resultaat: het 

verzuim daalde met bijna twee procent: van 7,9 in 2001 

naar zes in 2002.

Wet Arbeid en Zorg 

Werk is allang niet meer uitsluitend een inkomstenbron, 

maar veeleer een middel tot zelfontplooiing. Werk moet 

passen bij de persoonlijke levenssfeer en aansluiten bij de 

individuele wensen. De behoefte om werk en zorgtaken te 

kunnen combineren kreeg eind 2001 zijn beslag in de Wet 

Arbeid en Zorg en werd begin 2002 bij het CBR geïntroduceerd. 

Medewerkers hebben nu de mogelijkheid om van 

nieuwe vormen van verlof gebruik te maken bij onder meer 

calamiteiten, bevalling, adoptie en ouderschap. 

Kinderopvang 

Ook adequate kinderopvang is onmisbaar in een organisatie 

die ambitieuze doelstellingen met goed gekwalificeerde 

medewerkers wil realiseren. Het budget voor deze opvang 

werd daarom meer dan verdubbeld. Voor medewerkers in de 

drie kantoren in Rijswijk realiseerde het CBR een aparte unit 

met twaalf kindplaatsen bij de plaatselijke georganiseerde 

kinderopvang. 

Opleiding en ontwikkeling 

Opleiden en ontwikkelen zijn bij het CBR ingeburgerde 

begrippen en prominente aandachtspunten. Daarbij wordt 

onderscheid gemaakt tussen enerzijds de vakinhoudelijke 

scholing die nodig is voor de borging van de kwaliteit van 

het examen en anderzijds opleidingen die gericht zijn op 

‘permanente educatie’ van medewerkers. De laatste categorie 

opleidingen houdt nauw verband met de organisatieveranderingen 

binnen het CBR. 

Voor de vakinhoudelijke scholing van examinatoren werden 

de mogelijkheden van e-learning benut. Met lesprogramma’s 

via het inter- en intranet kunnen zij zich vanaf 1 mei 2003 

op flexibele wijze – tussen examens en vanuit huis – bijscholen. 

In samenwerking met de Citogroep uit Arnhem werd de 

lesstof voor de bij- en nascholing van examinatoren geschikt 

gemaakt voor dit flexibele, digitale leren. 

Ook voor nieuwe examinatoren bleek e-learning dé oplossing 

waarmee aan ongewenste uitval tijdens de opleiding een 

einde kon worden gemaakt. Tot voor kort verlieten aspiranten 

de opleiding als zij onverwacht niet aan de hoge eisen 

bleken te voldoen. Doordat zij hun vorige baan al hadden 

opgezegd, vielen deze mensen in een gat. 

Sinds de reorganisatie van de opleiding krijgen de aspirant 

en het CBR al in de oriëntatieperiode, die parallel met de 

oude baan loopt, een goede indruk van de vooruitzichten. 

Met behulp van e-learning en contactdagen kunnen de 

aanstaande examinator en het CBR vaststellen, of beiden 

aan elkaar gewaagd zijn. Pas daarna zegt de aspirant de 

oude baan op en treedt bij het CBR in dienst. 

Arbobeleid 

In 2002 vonden op ruim een half miljoen praktijkexamens 

vijftien ongevallen plaats. Ernstig letsel vloeide er niet uit 

voort. 

Vanwege de arbeidsomstandigheden van de examinatoren 

werd de eis van kracht dat nieuwe examenauto’s voorzien 

moeten zijn van minstens vier portieren. Daarnaast werd een 

zogeheten hoekoogspiegel ingevoerd, zodat de examinator 

de kandidaat beter kan observeren. 

Op verschillende werkplekken werden de ergonomie, temperatuur, 

tocht en luchtvochtigheid onderzocht en verbeterd. 

43 

S O C I A A L B E L E I D

44 

O N D E R N E M I N G S R A A D 13 

Krachtens de wet beschikt het CBR 

over een ondernemingsraad en 

zogeheten onderdeelcommissies 

in de regio’s. 

De ondernemingsraad en directie 

brengen de medewerkers met 

communiqués op de hoogte van 

de belangrijkste onderwerpen uit 

hun overleg. 

Ondernemingsraad 

In het verslagjaar vonden acht onderlinge en 

acht reguliere overlegvergaderingen met de 

directie plaats. Vanwege de invoering van de 

Wet Verbetering Poortwachter vond een extra 

overleg met de directie plaats. 

Buiten de gebruikelijke financiële overzichten 

en jaarverslagen kwamen de volgende onder- 

werpen aan de orde: 

›› beleidsplan simulators; 

›› TOP online; 

›› instemmingaanvraag voor wijziging van 

het reglement voor het Sociaal Fonds; 

›› instemmingaanvraag voor permanente 

educatie; 

›› arbeidsverzuim / Wet Verbetering 

Poortwachter; 

›› contractvoorstellen Arbodienst; 

›› Rijopleiding in Stappen; 

›› Examenhuis CCV; 

›› adviesaanvraag voor de directiestructuur, 

inclusief het organogram; 

›› wijziging van de structuur van de 

examinatorenopleiding; 

›› instemmingaanvraag voor de competenties 

van medisch adviseurs en deskundigen 

praktische rijgeschiktheid; 

›› zorg en verlof; 

›› verkenning van het theorie-examen bij de 

rijschool; 

›› onderzoek naar tevredenheid en verzuim; 

›› herindeling van de CBR-regio’s; 

›› instemmingaanvraag voor de herschikking 

van pensioenen; 

›› verkenning van de opleiding van nieuwe 

examinatoren; 

›› werkwijze van directie/ondernemingsraad; 

›› adviesaanvraag voor een Kenniscentrum 

Verkeer & Vervoer; 

›› De Rijbewijsrevolutie van minister De Boer 

van Verkeer en Waterstaat. 

De ondernemingsraad bestond uit zestien 

leden, afkomstig van het hoofdkantoor en de 

divisies BNOR, CCV en Vorderingen, alsmede 

de vijf regio’s. 

In het eigen jaarverslag van de ondernemingsraad 

wordt uitgebreid op de behandelde 

onderwerpen en het functioneren van de raad 

ingegaan. 

De ondernemingsraad was ultimo 2002 als 

volgt samengesteld: 

C.M. Lange, voorzitter 

W. Mesu, secretaris 

M.A. Kesselring, plaatsvervangend voorzitter 

A.J.M.M. Kavelaars, plaatsvervangend secretaris 

R.J. van Beekum 

C.H.J. Blokpoel 

H.J.J. Blösser 

P. Fuchs 

W.T. de Haan 

F. Hoorenman 

L. van Ingen-Leerling 

P.J.M. Keijzer-Tempelmann 

P.C.J. Lander 

J.M.R. Leerdam 

A.M. Midde-de Kruijf 

L. van Rijt

0014 

Raad van Toezicht 

Het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen werd in het verslagjaar geleid 

door een tweehoofdige directie, ondersteund door een adjunct-directeur. 

Deze werd bijgestaan door een raad van toezicht die bestaat uit zeven leden. 

Zij worden benoemd door de minister van Verkeer en Waterstaat. De raad 

bestaat uit: 

›› een onafhankelijke voorzitter; 

›› twee onafhankelijke leden, aan de minister voorgedragen door de Raad 

van Toezicht; 

›› vier leden, met instemming van de Raad van Toezicht voorgedragen 

aan de minister door respectievelijk de ANWB, BOVAG, CCV-raad en de 

ondernemingsraad van het CBR. 

De Raad van Toezicht was in 2002 als volgt 

samengesteld: 

›› mevrouw mr. E.J.J.E. van Leeuwen-Schut te 

Zoetermeer, voorzitter; 

›› de heer mr. R. Prins te Bilthoven, 

vice-voorzitter (onafhankelijk lid); 

›› de heer E.A. van Amerongen te 

Nieuw-Loosdrecht (onafhankelijk lid) 

›› de heer ir. J. Barkhof te Voorschoten (op 

voordracht van de ANWB, in overleg met 

de representatieve verkeersbonden); 

›› de heer mr. J.A. Hoekzema te Heist-Knokke, 

België (op voordracht van de BOVAG, in 

overleg met de representatieve organisaties 

van rijschoolhouders); 

›› de heer T.J. Werter MBA te Rijnsburg 

(op voordracht van de CCV-raad); 

›› de heer H.A.P.M. Pont te Rijswijk (op 

voordracht van de ondernemingsraad van 

het CBR). 

Door het tragisch overlijden van de heer Werter 

op 29 april 2002 ontstond een vacature. 

De Raad van Toezicht vergaderde in het verslagjaar 

zes maal. Naast de vaste agendapunten 

zoals de financiële rapportages (het jaarverslag, 

de begroting en de meerjarenbegroting) 

besteedde de raad bijzondere aandacht aan: 

›› de samenstelling van de directie; 

›› de strategie naar aanleiding van de hybride 

organisatie; 

›› het ziekteverzuim; 

›› het HRM-beleid; 

›› de oprichting van het Examenhuis; 

›› de pensioenen; 

›› de Rijopleiding in Stappen (RIS); 

›› het reserveringssysteem TOP online; 

›› het 75-jarig jubileum van het CBR; 

›› de vacature in de Raad van Toezicht. 

Rijswijk, juli 2003 

Mevrouw mr. E.J.J.E. van Leeuwen-Schut, 

voorzitter. 

45 

R A A D V A N T O E Z I C H T

0 


deel twee

48 

R I J S I M U L A T O R S : V E R K E E R S T R A I N I N G M E T T O E K O M S T 

Rijsimulators: 

verkeerstraining met toekomst 

Het gebruik van simulators groeit. In navolging van het spoor en de lucht- 

en zeevaart hebben zij ook bij het wegverkeer hun intrede gedaan. Organisa- 

ties als de ANWB, Vakopleiding Transport en Logistiek en het CBR beschikken 

over toestellen met uiteenlopende kwaliteiten en gebruiksdoelen. 

De mogelijkheden van simulators zijn legio en dat geldt met name voor de 

topmodellen. Maar zijn de relatief hoge kosten te beheersen? Want zowel in 

de transport- en vervoersbranche als onder rijscholen drukken de kosten 

zwaar en zijn de marges smal. Men neigt te bezuinigen op materieel. Zonder 

innovatie dreigen er risico’s voor de verkeersveiligheid. 

Het toenemend gebruik van simulators is niet 

verrassend. In de visie van het CBR vraagt het 

verkeer vandaag de dag een steeds hoger 

kwaliteitspeil van bestuurders dat op de weg 

maar ten dele te oefenen valt. Door de grotere 

verkeersdichtheid is de kans op een risicosituatie 

of ongeval statistisch veel groter dan 

pakweg twintig jaar geleden; de gevolgen van 

een ongeval zijn ingrijpender. Geschaarde 

vrachtwagens kunnen leiden tot uren oponthoud 

voor het wachtende verkeer en derving 

van miljoenen euro’s aan inkomsten. Om maar 

te zwijgen van het persoonlijk leed dat de vele 

tonnen gewicht kunnen veroorzaken.

Het gaat om een omvangrijk probleem. Vorig 

jaar was bij 25 procent van de ongevallen een 

vrachtwagen of bus betrokken en bij 73 procent 

een personenauto. Juist díe vervoermiddelen en 

hun bestuurders zijn in beeld als het om verbetering 

van de ongevalpreventie gaat; het zware 

materieel vanwege de verstrekkende gevolgen 

en de personenauto vanwege het grote aantal. 

Oefenen op hoog niveau 

Ongevallen zijn te voorkomen door verbetering 

van de rijopleiding, het examen en de regelmatige 

bijscholing. Hoe meer situaties daar op een 

hoog niveau worden geoefend en herhaald, 

des te beter is de chauffeur voorbereid. Maar 

een groot aantal kritieke situaties is in de 

traditionele rijopleiding en het huidige examen 

moeilijk of onmogelijk te oefenen. Te denken 

valt aan rijden bij dichte mist en sneeuw, 

slippen, rijden met slecht verdeelde lading, 

bergritten, onvoorspelbaar gedrag van 

medeweggebruikers en de keuze van het juiste 

inhaalmoment. De rijopleiding kan in die 

leemte niet voorzien, alle kwaliteitsverbeteringen 

van de afgelopen jaren ten spijt. 

De opleiding, het examen en de bijscholing 

aanpassen biedt dus geen soelaas. Vanwege 

de extra verkeersoverlast zou dat maatschappelijk 

en bedrijfseconomisch ook niet te 

verdedigen zijn. Toch moeten er, wat het CBR 

betreft, veel en zo gevarieerd mogelijke toetsmomenten 

zijn om vast te kunnen stellen of de 

aspirant z’n rijbewijs waard is. Rijsimulators 

compenseren het tekort aan zulke situaties en 

bieden wat de weg niet bieden kan. Zij zijn 

–zeker als de macro-economische kosten van 

ongevallen worden meegerekend– een lonende 

investering in de verkeersveiligheid. 

Innovatie 

Rijsimulators zijn een innovatie in verkeersveiligheidstraining 

en wetenschappelijk 

onderzoek, met belangrijke economische 

voordelen. Om die reden schafte het CBR in 

2002 twee topmodellen van het type Adams 

aan in Zwitserland. 

Door de nauwkeurige nabootsing van elke 

denkbare verkeerssituatie kunnen bedrijven, 

universiteiten en onderzoeksinstituten in het 

Rij Simulator Centrum in Utrecht diepgaander 

49 

R I J S I M U L A T O R S : V E R K E E R S T R A I N I N G M E T T O E K O M S T

50 


en nauwkeuriger dan ooit tevoren studies verrichten naar 

het menselijk gedrag. Te denken valt aan de invloed van 

verdovende middelen op het weggedrag, de menselijke 

belasting bij het gebruik van beeldschermen in de auto 

en de effecten van wegwijzers op het rij- en vluchtgedrag 

in tunnels. 

Daarnaast is dit type simulator bij uitstek geschikt voor de 

opleiding, toetsing en bijscholing van (ervaren) beroepschauffeurs. 

Dat is niet alleen in het belang van de 

verkeersveiligheid, maar ook van het beroepstransport. 

Het kwaliteitsniveau van de Nederlandse beroepschauffeur 

wordt hoog gewaardeerd, getuige het feit dat 25 procent 

van het grensoverschrijdende transport in Europa wordt 

uitgevoerd door landgenoten. Maar kwaliteit verplicht. 

Een samenwerkingsverband van CNV, EVO, FNV Bondgenoten, 

KNV, TLN en CBR heeft daarom onlangs ongeveer 

een miljoen euro subsidie beschikbaar gesteld om de 

simulatietechniek te benutten voor verdere verbetering 

van het chauffeursvak. De vijf organisaties gaan er 

nadrukkelijk van uit, dat deze innovatie op den duur 

tot rendement voor de transportsector leidt. 

Voordelen 

De voordelen van de simulatietechniek zijn talrijk. Elke 

oefening kan onbeperkt herhaald worden en overlast voor 

het overige wegverkeer blijft achterwege. De controle over 

de omstandigheden in en buiten de cabine is volledig. Niet 

de omstandigheden bepalen de moeilijkheidsgraad van de 

training, maar uitsluitend de eisen aan de kandidaat. De 

rijvaardigheid van een beroepschauffeur wordt daardoor 

beter dan door training op de weg. 

De belangstelling van brandweer en politie voor de rijsimulatie 

is dan ook goed te verklaren. Het rijvaardigheidsniveau 

van hulpdiensten vergt training die op de weg niet plaats 

kan vinden. Op een simulator speelt verkeershinder geen rol 

en kunnen de meest extreme situaties onbeperkt worden 

opgeroepen. 

Om te kunnen profiteren van de grote voordelen 

van de simulator moet er nog een belangrijke 

hindernis genomen worden. Want de hoge 

aanschafprijs maakt de alleskunners te duur 

voor de reguliere rijopleiding en regelmatige 

bijscholing. 

Dat de prijs van de basisopleiding voor de rijbewijzen 

de komende jaren zal stijgen is onvermijdelijk, 

gezien het belang dat de samenleving 

hecht aan preventieve verkeersveiligheid. Maar 

als in die prijs ook nog de investeringskosten 

van een topsimulator worden verdisconteerd,

leidt dat tot een abnormale 

prijsstijging per lesuur en 

examen. Toch zijn er mogelijkheden. 

Vervangend en aanvullend 

Rijsimulators zijn ruwweg te verdelen in ‘high 

end-‘ en ‘low end-modellen’. High endmodellen 

bieden een zeer nauwkeurige imitatie van de 

werkelijkheid waarbij de kandidaat letterlijk 

iedere hobbel in de weg werkelijk voelt. Dit type 

simulators is vanwege de hoge aanschafprijs 

voorbehouden aan de opleiding en bijscholing 

van beroepschauffeurs en aan onderzoek van 

verkeersgedrag. 

De veel goedkopere low endmodellen –met 

prijzen tussen de vijftig- en zestigduizend euro– 

geven een benadering van de werkelijkheid en 

kunnen als aanvulling dienen in de rijopleiding. 

Specifieke vaardigheden die extra training 

vergen, kan de leerling goed op dit type 

simulator oefenen. Wie bijvoorbeeld 

moeite heeft met gelijktijdig 

schakelen, anticiperen en toepassen 

van de verkeersregels, heeft aan de low 

endsimulator goed oefenmateriaal. 

Maar de realiteit van het asfalt blijft bij deze 

simulator uiteindelijk de graadmeter, ook omdat 

rijden onder druk alleen op de weg 

te leren is. 

Samenwerking 

Vrijwel elke rijschool beschikt over eigen materieel. Vooral 

de opleiders van beroepschauffeurs zijn door de hoge 

aanschafkosten vaak niet in staat de gewenste variëteit in 

hun diensten aan te bieden. De ene rijschool beschikt over 

een goed onderhouden truck met oplegger, een ander rijdt 

met minder materieel en kan zich een duurdere aanschaf 

simpelweg niet veroorloven. 

Als de opleidings- en examenbranche overgaat tot gezamenlijke 

aanschaf en onderhoud van materieel en dat volgens 

een goed ontwikkeld schema inzet, kan ieders pakket van 

diensten aan de consument aanzienlijk worden uitgebreid. 

Door de organisatiegraad in de branche aan te passen, wordt 

het aanbod breder. De aanschaf van low end-rijsimulators 

wordt op deze manier haalbaar. 

Het gebruik van simulators maakt rijscholen minder afhankelijk 

van het wegverkeer. De tijdwinst die daarmee geboekt 

wordt, kan aan extra leerlingen worden besteed. Daarnaast is 

de rijsimulator een investering in de leskwaliteit. Op de 

computergestuurde machines kan onbeperkt en diepgaand 

worden geoefend tot het gewenste prestatieniveau is bereikt. 

Bedrijfscultuur 

De belangrijkste investering voor het gebruik van rijsimulators 

in de rijopleiding betreft de heersende bedrijfscultuur 

in de rijschoolwereld. Rijscholen zijn –van oudsher, onder 

51 

R I J S I M U L A T O R S : V E R K E E R S T R A I N I N G M E T T O E K O M S T

52 


druk van de krappe winstmarges en als gevolg 

van de vrijheid van onderwijs in ons land– zelfstandige, 

op zichzelf staande bedrijven met een 

sterk ontwikkeld concurrentiegevoel. Pas de 

laatste jaren ontstaan de eerste vormen van 

samenwerking en de schaalvergroting waarmee 

elders in het bedrijfsleven al meer dan tien jaar 

wordt gewerkt. 

Pas als de professionaliteit van de rijopleiding 

zich uitbreidt naar het management en de 

bedrijfsvoering, kan de samenwerking ontstaan 

die het gebruik van simulators mogelijk maakt. 

Investeren in simulators heeft dus nauwelijks 

met geld te maken. Want met cijfers valt aan te 

tonen, dat gecombineerde aanschaf en gedeeld 

gebruik een simulator tot een haalbare 

investering maken. 

W etgeving 

Overheid en bedrijfsleven hebben de afgelopen 

twintig jaar kosten noch moeite gespaard om de 

veiligheid op de weg en de rentabiliteit van het 

beroepsvervoer te verbeteren. De techniek van 

de vervoermiddelen en de infrastructuur 

werden ingrijpend verbeterd. Daarnaast 

zorgden logistieke verbeteringen voor efficiënter 

vervoer. Met voorlichtingscampagnes, 

wetswijzigingen en politietoezicht werd 

ingespeeld op het gedrag van de chauffeur. 

Nu de opleidingsmogelijkheden hun plafond 

hebben bereikt, is actieve ondersteuning van de 

overheid voor nieuwe innovaties onmisbaar. 

Een afwachtende houding is niet in het belang 

van de verkeersveiligheid, de betrokken 

bedrijfstakken en de economie in het algemeen. 

Daarmee blijft de optimaal voorbereide 

chauffeur een illusie. 

Gezien het belang dat de overheid heeft bij de 

innovatie van rijvaardigheid en vakbekwaamheid, 

mag ook van die kant een bijdrage worden 

verwacht aan het kwaliteitspeil van bestuurders 

en beroepschauffeurs.

Jaarverslag 2002 - Cbr

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?