Vakblad: Construction Insights - De Boer

Veel groeipotentieel voor sector tijdelijke bouw
De Boer introduceert duurzaam tijdelijk gebouw
Technische innovatie zet zich voort

Inhoudsopgave
2
Vraag blijft onverminderd aanwezig
Veel groeipotentieel voor ‘jonge’ sector
10
‘Tijdelijkheid vormt grootste uitdaging’
Technische innovatie zet zich voort
17
Snelheid als kritische succesfactor
Noodruimte bij calamiteiten
Inleiding door Ernst Delfos, uitgever
De markt van tijdelijke accommodaties draait ondanks de
financiële crisis volop door. Bedrijven hebben in toenemende
mate behoefte aan flexibele huisvesting en komen hiervoor
steeds vaker uit bij semipermanente gebouwen. Bovendien
blijven tijdelijke oplossingen altijd nodig om in no-time te
fungeren als noodgebouw.
De semipermanente bouw is al jaren volop in beweging.
Tijdelijke gebouwen zijn niet alleen qua uiterlijk amper meer
te onderscheiden van permanente panden, ook op terreinen
als duurzaamheid en veiligheid hoeven ze er niet meer voor
onder te doen. De ontwikkeling van semipermanente panden
is bovendien nog lang niet ten einde.
1
7
‘Multifunctionele bedrijfsruimteoplossing
met energielabel A+’
De Boer introduceert duurzaam
tijdelijk gebouw
13
Semipermanente bouw heeft duurzame voor- en nadelen
Tijdelijke bouw kan extra duurzaam zijn
20
Adverteerdersindex
De Boer is in deze markt een van de voorlopers. Het bedrijf is
wereldwijd actief als leverancier van tijdelijke accommodaties
voor evenementen en zakelijke toepassingen en bracht
onlangs onder de naam Spectrum een nieuw duurzaam
product op de markt. Het bedrijf verwacht met dit modulaire
demontabele gebouw haar marktpositie de komende jaren
te versterken.
De ontwikkelingen op het gebied van semipermanente bouw
zijn aanleiding voor het redactieteam van Construction
Insights om deze branche uitgebreid te belichten. Het
resultaat leest u nu. Een infor matieve uitgave, die inzicht
geeft in een snel veranderende markt.
construction

Vraag blijft onverminderd aanwezig
Veel groeipotentieel
voor ‘jonge’ sector
Vraag naar tijdelijke accommodaties is er al tientallen jaren en dit zal in de toekomst niet
veranderen. Die mening delen brancheorganisatie VVVA (Vereniging van Verplaatsbare
Accommodaties) en SEV Realisatie. De VVVA verwacht zelfs dat de ‘semipermanente sector’ nog
flink kan groeien omdat de branche nog relatief jong is.
en semipermanente
bouw zijn elkaar al op veel
“Permanente
terreinen genaderd”, vertelt
voorzitter Aad Verwater van de VVVA.
Groot voordeel van semipermanente bouw
is echter dat deze sector nog niet zo gek
lang bestaat. “De traditionele bouwbranche
bestaat langer en is van oudsher vrij
conservatief”, legt Verwater uit. “Het
doorvoeren van innovaties gaat hierdoor
niet heel erg snel. Semipermanente bouw
wordt eigenlijk pas sinds de jaren negentig
veelvuldig toegepast en mede hierdoor
zien ‘we’ het nog als een grote uitdaging
om nieuwe oplossingen te zoeken en
toe te passen. Met het binnenklimaat
van gebouwen moet de komende jaren
bijvoorbeeld veel gebeuren. Ik verwacht
dat de semipermanente bouw hier
sneller en beter op in kan spelen dan de
permanente sector.”
Bouwkeet
Semipermanente bouw omvat veel
verschillende soorten accommodaties die
gemeen hebben dat ze tijdelijk kunnen
worden neergezet om vervolgens eenvoudig
te worden gedemonteerd en
eventueel elders opnieuw kunnen worden
neergezet. Sommige bedrijven zijn gespecialiseerd
in constructies met grote vrije
overspanningen, andere bieden tijdelijke
oplossingen in de vorm van units. Units
worden overwegend ingezet binnen het
onderwijs en de gezondheidszorg, constructies
met grote vrije overspanningen meer
Edward van der Meijden Aad Verwater
binnen de sectoren retail, logistiek en
warehousing.
“Inmiddels zijn semipermanente onderkomens
vaak niet meer van permanente
gebouwen te onderscheiden”, vertelt
VVVA-secretaris Edward van der Meijden.
Deze trend zet zich volgens hem de
komende jaren voort, want ook architecten
zijn inmiddels geïnteresseerd in tijdelijke
gebouwen. “Vroeger dachten ze vaak:
‘hier kunnen we niks mee’. Nu denken
architecten mee over het uiterlijk van het
pand. Dit maakt semipermanente panden
voor de gebruikers nóg aantrekkelijker.”
De grootste kracht van de sector blijft
echter de flexibiliteit, voegt Van der
Meijden er snel aan toe. “Semipermanente
onderkomens voldoen snel en gemakkelijk
aan huisvestingsbehoeften. Ze vinden gretig
aftrek, want bedrijven weten vandaag
vaak niet precies wat ze morgen nodig
hebben. Bovendien is een tijdelijk gebouw
weg te halen zonder dat er een sloophamer
aan te pas komt. Dat scheelt een hoop
sloopkosten en het is duurzaam.”
Fabriek
Tijdelijke accommodaties bieden niet
alleen voordelen voor de gebruikers, maar
in veel gevallen ook voor werknemers in
de bouw, vertelt Verwater. Hij doelt op
het feit dat de gebouwonderdelen vooraf
in een fabriek worden geproduceerd. “Het
construction 2
3 construction
VVVA
De VVVA is de brancheorganisatie voor modulaire, flexibele en verplaatsbare accommodaties. Het aanbieden hiervan
startte volgens de brancheorganisatie in de jaren zestig in Engeland. Bij bouwprojecten werden vaak bouwketen
neergezet waarin de bouwvakkers tijdens hun pauze konden vertoeven. Deze keten werden na verloop van tijd ook
steeds vaker ingezet om problemen met ruimtegebrek op te lossen, bijvoorbeeld bij scholen. Zo is het product zich
gaan innoveren en deze innovatie is nog altijd aan de gang.
Samen met haar leden is de VVVA voortdurend actief om te voldoen aan en waar mogelijk voorop te lopen in het
uitvoeren en aanpassen van de accommodaties aan de wettelijke normen en vragen vanuit de markt. De
brancheorganisatie treedt op als belangenbehartiger van haar leden en opdrachtgevers bij centrale en lagere
autoriteiten ten behoeve van semipermanente bouwsystemen, toepassingsbepalingen en verwerkingsvoorschriften.
De VVVA waarborgt de belangen van de branche via collectief gemaakte afspraken met haar leden op de volgende
terreinen: technisch inhoudelijke kwaliteit, arbeidsomstandigheden, milieu, commercie, communicatie en informatie,
financiën, wet- en regelgeving, organisatie, personeel, maatschappelijk verantwoord ondernemen en samenwerking.
InformatieCentrum Hoogvliet InformatieCentrum Hoogvliet
Foto: Joost Brouwers Fotografie
Foto: Joost Brouwers Fotografie
prefab produceren van een gebouw gaat
niet alleen sneller, het biedt ook veiligere
werkomstandigheden voor de bouwers.
Ze hoeven bijvoorbeeld niet een meters
hoog dak op, maar kunnen gewoon op de
fabrieksvloer aan de slag. Pas op de locatie
wordt het gebouw geassembleerd. Het
risico op ongevallen is hierdoor een stuk
lager. Bovendien dalen de faalkosten
omdat in een fabriek nooit sprake is van
slechte weersomstandigheden die het
werk kunnen beïnvloeden.”
Projectmanager Hans Vos van SEV Realisatie
sluit zich bij de woorden van de VVVAvoorzitter
aan. Vos ziet in de toekomst veel
kansen voor het prefab produceren van
Foto: Mike van Bemmelen
Hans Vos

Euro-Toilet
Toilet- en douche verhuur
verhuur van:
Voor meer informatie kunt u contact met ons opnemen
Industrieweg 36, 1521 NE Wormerveer, T 075 - 6286333
F 075 - 6213012, M 06 - 54911338, E: info@euro-toilet.nl
www.euro-toilet.nl
accommodaties. “Er is al jaren een enorm
gebrek aan vakmensen. Door de crisis
speelt dit nu iets minder, maar de komende
jaren keert het probleem nog heviger
terug. Door een gebouw prefab te produceren
zijn simpelweg minder mensen
nodig, is de kwaliteit veel beter te bewaken
en het gaat nog sneller ook. Alleen al om
die redenen is het een interessant alternatief
voor de traditionele bouwmethode.
Kijk je naar binnenstedelijk bouwen,
waar helemaal geen ruimte is voor een
bouwplaats, dan is prefab aanleveren zelfs
noodzaak.”
Vos spreekt uit eigen ervaring want hij
werkte enkele jaren geleden intensief mee
aan het Programma IFD Bouwen. Van 1999
tot 2006 liet dit programma bedrijven
kennismaken met bouwen via het IFDprincipe
(Industrieel Flexibel en Demontabel).
Meerdere aannemers zagen hier brood in
en hebben het prefab bouwen in hun
bedrijfsproces opgenomen. Lang niet
alle IFD-gebouwen worden gebruikt als
tijdelijke accommodaties, maar een deel
wel. Vos: “De vraag naar tijdelijke gebouwen
was er al lang en deze sector was van
nature gericht op montage, demontage en
een industrieel proces. De kwaliteit en
uitstraling van tijdelijke panden bleef
echter lange tijd achter bij die van permanente
gebouwen. Onder meer dankzij
IFD-bouw kan deze kwaliteit de laatste
jaren echt worden geboden. Dit heeft de
acceptatie en misschien ook de populariteit
van verplaatsbare gebouwen doen stijgen.
Tegelijkertijd kan de traditionele en
permanente bouw leren van de aanpak
van industriële bouwers.”
Crisis
Dat de jonge semipermanente sector
volop in leven is, blijkt volgens Verwater
van de VVVA ook uit de gevolgen van de
economische crisis. In tegenstelling tot
veel takken van de bouwbranche doen
aanbieders van tijdelijke accommodaties
het volgens hem goed. Verwater: “Onze
branche floreert momenteel niet, maar
het gaat ook niet heel slecht. Natuurlijk
merken we wel iets van de crisis, sommige
industriële opdrachtgevers hebben bijvoorbeeld
minder te besteden, maar daar staat
tegenover dat de zorg en het onderwijs
prima doorlopen. En ook noodoplossingen
blijven altijd nodig. Als de gevolgen van
de crisis straks langzaam wegebben kan
het alleen maar nóg beter gaan met de
semipermanente sector.”
Verzorgingstehuis (semipermanent) dat later elders gesplitst is ingezet.
De VVVA zet zich namens haar leden ook
in om de randvoorwaarden voor de
toepassing van semipermanente bouw te
verbeteren. De brancheorganisatie maakt
zich bijvoorbeeld sterk voor heldere en
eenduidige bouwregelgeving rondom
tijdelijke huisvesting en is op dit gebied
gesprekspartner van het Ministerie van
VROM. Het huidige Bouwbesluit besteedt
hier volgens Verwater veel te weinig
aandacht aan. “De huidige regelgeving
dateert uit 1993 en is helaas vaak nog
voor meerdere uitleg vatbaar. Het komt
bijvoorbeeld relatief vaak voor dat
aanvragen voor een tijdelijk gebouw per
gemeente anders worden beoordeeld.
Bouwregelgeving moet op bepaalde punten
worden aangepast, rekening houdend met
het specifieke karakter en toepassingsmogelijkheden
van tijdelijke bouw. Hier zijn wij
druk mee bezig. Mede door dit soort ontwikkelingen
denk ik dat de semipermanente
sector nog veel groeipotentieel heeft.”
SEV Realisatie
SEV Realisatie zorgt voor goede en praktische
oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken op
het gebied van wonen, ruimtegebruik, stedelijke
vernieuwing en duurzaamheid. Dit doet het door
goede innovaties die (door anderen) zijn ontwikkeld
te verspreiden en breder toe te (laten) passen. Maar
het haalt ook het beleid van papier om het concreet
en doordacht uit te laten voeren en spelers in het veld
te stimuleren met elkaar kennis te delen. SEV Realisatie
gebruikt veel voorbeeldprojecten om oplossingen te
creëren. De resultaten en lessen van de ruim negentig
voorbeeldprojecten uit het Programma IFD Bouwen
zijn gebundeld in het boek ‘Leren door demonstreren’.
Het dossier IFD Bouwen op www.sev-realisatie.nl
bevat hierover meer informatie.
5 construction
Foto: Wagenbouw Accomodaties, Sliedrecht

TenTech goo.indd 1 27-01-2010 09:58:13
Boels goo.indd 1 18-01-2010 10:13:25
Spectrum als tijdelijke winkel
‘Multifunctionele bedrijfsruimteoplossing
met energielabel A+’
De Boer introduceert
duurzaam
tijdelijk gebouw
Tijdelijke of semipermanente bouw – bouwwerken die ergens voor perioden
tot maximaal 5 jaar worden neergezet – is een groeimarkt. De Boer, leverancier
van tijdelijke accommodaties voor evenementen en zakelijke toepassingen,
introduceerde recent een modulair demontabel gebouw dat specifiek voor deze
markt is ontwikkeld: Spectrum. Het bedrijf verwacht met dit duurzame product
haar marktpositie de komende jaren te versterken.
Marc van Raaij & Berend-Jan Rietveld
Volgens De Boer zijn tijdelijke
(bedrijfs)ruimteoplossingen populair
bij partijen die de continuïteit
van hun bedrijf willen veiligstellen of niet
gebonden willen zijn aan een vast gebouw.
De populariteit is grotendeels te danken
aan de hoge bouwsnelheid, het korte
vergunningstraject en de grote mate van
flexibiliteit voor de eindgebruiker. Met
Spectrum verwacht De Boer deze markt
nog beter te bedienen.
“De Spectrum is een zogenaamd SFDgebouw”,
vertelt Marc van Raaij, Commercieel
Manager Nederland bij De Boer.
“SFD staat voor Snel te bouwen, Flexibel
7
en Demontabel”, vervolgt hij. “Spectrum
is ontwikkeld als een multifunctionele
semipermanente ruimteoplossing op basis
van Europese en nationale bouwstandaarden.
Het multifunctionele karakter van het
gebouw zorgt ervoor dat dit voor een
groot aantal toepassingen kan worden
gebouwd: winkel, supermarkt, sporthal,
restaurant, evenementenhal, beurshal,
bioscoop, kantoor, opslaghal, productiehal
en nog veel meer.”
Berend-Jan Rietveld, Product Marketing
Manager bij De Boer voegt hieraan toe
dat het energiezuinige Spectrum ook een
duurzame ruimteoplossing is. Rietveld:
“Dat komt onder meer door de uitstekende
isolatie, onderbroken koudebruggen en
een goede luchtdichtheid. Indicatief
onderzoek heeft aangetoond dat de
energieprestatie van de Spectrum als
tijdelijke winkel overeenkomt met een
energielabel A+. Dit is significant beter
dan gebouwen – tijdelijk én permanent –
die enkel voldoen aan de standaardeisen
van het Bouwbesluit.”
Inventieve aanpassingen
De Boer is vooral bekend geworden door
het leveren van tenten voor evenementen
en festivals, van kleine punttenten tot
indrukwekkende constructies met meerdere
verdiepingen die bijna niet van een vast
pand te onderscheiden zijn. Het is minder
bekend dat de onderneming ook tijdelijke
bedrijfsruimteoplossingen levert onder de
noemer ‘Business Solutions’. Dit vindt zijn
oorsprong eind jaren ‘90 toen De Boer in
opdracht van het COA (Centraal orgaan
Opvang Asielzoekers) meerdere tijdelijke
construction

GEERTRANS
Kranen (tot 25 meter) • Meeneemheftrucks
Uitschuifbare opleggers • Zelfl ossers
Diepladers • Platte wagens
Schuifzeiltrailers
Geerstraat 32 3941 HECHTEL-EKSEL
Tel 011/734044 Fax 011/732634
info@geertrans.essers.com
Geertrans goo.indd 1 02-02-2009 10:14:23
Mastermate goo.indd 1 24-12-2009 11:01:12
Tijdelijk theater De Meerse, Hoofddorp
opvangcentra bouwde om de grote
aantallen asielzoekers die destijds naar
Nederland kwamen, te huisvesten. Door het
aanpassen van bestaande tentstructuren
leverde De Boer een passende oplossing en
daarmee opende deze projecten perspectieven
op tal van nieuwe toepassingen van
haar lichtgewicht accommodaties.
Sindsdien heeft het bedrijf een grote
verscheidenheid aan tijdelijke en semipermanente
ruimteoplossingen geleverd
zoals opslaghallen, supermarkten, scholen,
restaurants en zelfs theaters. “Onze snel te
bouwen, modulaire accommodaties kunnen
afhankelijk van de toepassing worden
uitgerust met onder meer geïsoleerde
zijwanden, een geïsoleerd dak, industriële
deuren, klimaatsystemen, beveiligingssystemen
en verlichting”, aldus Berend-Jan
Rietveld. Hij vervolgt: “Omdat de eisen die
aan vaste en tijdelijke gebouwen worden
gesteld strenger worden en daarnaast
duurzaamheid een steeds belangrijkere rol
gaat spelen, hebben wij specifiek voor de
semipermanente bouwmarkt de Spectrum
ontwikkeld.”
Flexibiliteit
De belangstelling voor de in oktober 2009
geïntroduceerde Spectrum is groot. Van
Raaij en Rietveld verwachten veel van dit
product omdat de vraag naar kwalitatief
hoogwaardige, tijdelijke bedrijfsruimte
nog altijd groeit. Van Raaij: “Er is altijd
behoefte aan flexibiliteit. Als het economisch
minder gaat, willen ondernemers
geen lange termijn investeringen doen
in regulier vastgoed en in economisch
betere tijden is ruimtecapaciteit vaak
een probleem. Hoe dan ook bieden
onze ruimteoplossingen ondernemers de
mogelijkheid om over vervangende of aanvullende
ruimte op afroep te beschikken.”
Demontabele opslagruimte
Rietveld vult aan: “We kunnen vrijwel elke
tijdelijke of semipermanente ruimtebehoefte
vervullen, al dan niet in combinatie met
onze leveranciers. Wij leveren maatwerk,
of het nu gaat om een hele grote vrije
overspanning, een specifiek deurtype of
een brandmeldinstallatie – vrijwel alles is
mogelijk.” De veelzijdige accommodaties
van De Boer werden de laatste jaren onder
meer ingezet als tijdelijke supermarkten
voor diverse retailers, een semipermanent
theater in Hoofddorp en bagageafhandeling-faciliteit
op de luchthaven Schiphol.
“De klant krijgt bij ons exact de ruimte die
hij nodig heeft. Bovendien kunnen we de
ruimte in de loop der tijd naar wens
uitbreiden of inkrimpen.”
Uitstraling
Een gebouw wordt vaak gezien als het
visitekaartje van een organisatie en heeft
daarmee invloed op het imago. Rietveld:
“De Spectrum biedt voldoende mogelijkheden
om de inrichting en uitstraling van
het gebouw af te stemmen op de identiteit
van de organisatie of bijvoorbeeld een
specifiek winkelconcept. Zo kan deze aan
de buitenzijde worden uitgerust met
luifels en de wandpanelen kunnen naar
wens in een passende huisstijlkleur worden
geleverd. Daarnaast zijn er natuurlijk nog
vele andere manieren om het gebouw, aan
zowel de binnenzijde als de buitenzijde, zo
goed mogelijk te laten aansluiten bij de
wensen van de klant, bijvoorbeeld door
speciale decoratie en verlichting.”
Bedrijfsprofiel De Boer
De Boer, opgericht in 1924, is een internationaal
toonaangevende leverancier van snel te bouwen ruimteoplossingen
op maat voor tijdelijk en semipermanent
gebruik. Naast het hoofdkantoor in Alkmaar heeft De
Boer kantoren in Duitsland, Groot-Brittannië, België,
Frankrijk, Zweden en Qatar. Daarnaast heeft De Boer
vertegenwoordigingen in de Verenigde Staten en
Rusland. Wereldwijd werken er meer dan 350 mensen
en gedurende het hoogseizoen loopt dit nog eens met
150 tijdelijke krachten op.
9 construction

‘Tijdelijkheid vormt grootste uitdaging’
Technische innovatie zet zich voort
De innovaties op het gebied van tijdelijke accommodaties waarin een gespannen membraan wordt
toegepast, volgden zich de laatste tien jaar in rap tempo op. De komende jaren zet deze ontwikkeling zich
‘gewoon’ voort, denkt directeur Rogier Houtman van Tentech, ontwerp- en adviesbureau voor lichtgewicht
bouwen. “Het behoudt van het tijdelijke karakter vormt nu de grootste uitdaging. Van de prestaties van
tijdelijke gebouwen wordt steeds meer gevraagd, maar tegelijkertijd moeten ze wel modulair blijven.”
Duurzaam, goed geïsoleerd, lucht-
en geluiddicht. Het zijn zomaar
wat kenmerken die gebruikers
tegenwoordig willen zien bij tijdelijke
accommodaties. “Het wordt een grote
uitdaging een gebouw verplaatsbaar te
houden én aan alle comfort-, functionaliteit-
en veiligheidseisen te laten voldoen”,
voorspelt Houtman. Hij merkt dat de eisen
voor tijdelijke accommodaties steeds
belangrijker worden. “Kijk bijvoorbeeld
naar het glas. Eerst werd gewerkt met
gelaagd glas, nu wordt al isolatieglas
toegepast. Zoiets verbetert stap voor
stap, want het kost veel tijd om nieuwe
manieren te vinden om materialen anders
te gebruiken of compleet nieuwe materialen
te introduceren.”
Innovaties
Innovaties zijn er altijd geweest. Rond
1900 werden de eerste tentstructuren
ontwikkeld voor de bouw van zeppelins.
Houten frames afgedekt met katoen,
25 meter breed, 20 meter hoog en ruim
100 meter lang. De invloed van de
luchtvaartingenieurs is hierin duidelijk
terug te zien. Het realistisch inschatten
van de windbelasting en het inzetten
van de vervormingscapaciteit voor de
krachtswerking van de constructie deden
door hen hun intrede in semipermanente
accommodaties. Circus Mikkini nam in
1950 in Duitsland voor het eerst een tent
in gebruik met aluminium dakliggers,
afgedekt met katoendoek. Het katoenen
tentdoek maakte in de loop der jaren
plaats voor polyesterweefsel met een
pvc-coating waardoor de constructies van
grote paraplumodellen met veel masten
veranderden in de huidige fraai vormgegeven
membraanconstructies. Parallel
daaraan ontwikkelden de frametenten
zich van houten ‘staketsels’ tot de meest
construction 10
recente modellen die amper van een
permanent gebouw zijn te onderscheiden.
“De innovatie zet zich nog altijd voort”,
vertelt Houtman over de ontwikkelingen
in de branche. “De basismaterialen zijn
al jaren hetzelfde, maar er wordt aan
gesleuteld om het te optimaliseren. Zo
bestaan nagenoeg alle doeken bijvoorbeeld
uit een polyesterweefsel met pvc-coating,
maar verschijnen er steeds nieuwe varianten
die het meer vuilafstotend maken. Op dit
moment is nog veel winst te boeken op
het gebied van standaard isolatie en
bijvoorbeeld geluiddichtheid, daar wordt
hard naar nieuwe oplossingen gezocht.
Een andere trend is de opkomst van ETFEfolie,
een concurrent van glas die langzaam
steeds meer wordt gebruikt. Het is qua
gewicht lichter dan glas en makkelijker in
de juiste vorm te maken. Nadeel is dat het
folie minder transparant is, maar dat kan
de komende jaren nog worden verbeterd.”
Duurzaamheid
Het toenemende belang van duurzaamheid
is een van de oorzaken van de vele
Rogier Houtman
Tentech
innovaties van de afgelopen jaren. Een
tijdelijke accommodatie moet tegenwoordig
niet alleen goed geïsoleerd zijn, maar ook
bestaan uit materialen die kunnen worden
hergebruikt. Het opnieuw toepassen van
hout als draagconstructie is hier een
goed voorbeeld van en ook ETFE-folie is
100 procent recyclebaar. Deze duurzame
ontwikkeling komt de populariteit van
ETFE-folie alleen maar ten goede, verwacht
Houtman.
“De isolerende werking van het folie doet
niets onder voor glas, terwijl het wel
extra verwarmings- of koelingskosten kan
besparen”, vertelt Houtman. Hij legt uit:
“Door lucht tussen twee lagen folie te
laten, dat aan beide zijden is voorzien
van een tegengestelde bedrukking, wordt
Tentech is een ontwerp- en adviesbureau op het gebied
van lichtgewicht bouwen. Het bureau heeft een
bijzondere expertise opgebouwd in het toepassen van
textiel in de gebouwde omgeving. Het gaat hierbij
onder meer om gespannen membranen in dak- of
overkappingsconstructies, tijdelijke accommodaties,
expopaviljoens en festivaltenten.
11
het lichtdoorlatend waardoor de binnentemperatuur
stijgt, maar door de lucht er
tussenuit te halen wordt het licht juist
buiten gehouden en blijft het koeler.
Bovendien oogt de accommodatie met
‘gesloten’ folie heel anders dan ‘open’. Dit
maakt het pand dynamisch en levendig
en dat is interessant voor huurders.
Een dynamisch gebouw heeft immers
veel minder weg van een tijdelijk
onderkomen.”
Siliconencoating
“Ik verwacht niet dat het materiaalgebruik
de komende jaren verandert”, blikt
Houtman vooruit. De meeste materialen
zijn volgens hem ongeschikt voor modulaire
toepassingen. “Het is geen toeval dat
aluminium al jarenlang in trek is. Het is
veel gemakkelijker aan te passen dan
bijvoorbeeld staal en de aanpasbaarheid is
voor modulaire bouw een heel belangrijke
eigenschap. Ook qua overkappingdoeken
blijven de basismaterialen gelijk, maar ik
verwacht wel een toename van exclusieve
doeken, bijvoorbeeld met siliconencoating.
Deze coating zorgt ervoor dat een doek
langer meegaat en het is veel beter
recyclebaar dan de huidige doeken met
pvc-coating. Momenteel is de prijs nog aan
de hoge kant, maar dit wordt ongetwijfeld
aantrekkelijker.”
Dat de komende jaren voor de tijdelijke
accommodaties waarschijnlijk geen nieuwe
materialen worden gebruikt, betekent
niet dat de innovatie straks stil komt te
staan. In tegendeel. Volgens de directeur
en medeoprichter van Tentech wordt
momenteel onder meer onderzoek gedaan
naar doekmaterialen die zichzelf kunnen
reinigen en zelfs kleine gaten kunnen
dichten die soms onverhoopt ontstaan.
Ook is het intussen mogelijk om flexibele
zonnecellen op het doek aan te brengen.
“Dit soort technieken staat echt nog in de
kinderschoenen, maar het toont wel aan
dat er nog altijd mogelijkheden zijn voor
innovaties.”
construction

Ooit begonnen als een kleine
leverancier van ‘stagehands’ aan
een grote concertpromotor, werden
ook laadwerkzaamheden in de Rotterdamse
haven vanaf het begin aangepakt. Deze
stevige activiteiten vormden de basis voor
de uitzendvergunning waarover Hartman
sinds 1993 beschikt. Hartman levert uitzendkrachten
die van aanpakken weten. Doeners
en denkers tegelijk die niet opkijken tegen
houtbouw | systeembouw
(Uniforme & Individuele) Standbouw
zware klussen, een flink tempo, stiptheid
en zelfstandig werken. Het enorme
personeelsbestand bestaat dan ook uit
professionals met uiteenlopende kwaliteiten.
Naast ervaren podium -en tentenbouwers,
tribunebouwers, heftruckchauffeurs, laders/
lossers, magazijnmedewerkers, orderpickers,
verhuizers en expeditiekrachten, vinden
tegenwoordig ook steeds meer chauffeurs
in het beroepsgoederenvervoer via Hartman
hun weg.
In de wereld van de tentenbouw is Hartman
ondertussen een gevestigde naam. Onze
medewerkers zijn vertrouwd met nagenoeg
alle disciplines in de tentenbouw. Van spantenten
tot alu-hallen en van pagodetenten
tot A-frame, zij kunnen de opgedane ervaring
te allen tijde op de juiste wijze benutten.
Onze krachten zijn onze kracht.
Projectinrichting
congressen | festivals | evenementen
Holland Reklame en Standbouw
en De Boer het team voor uw project
De Samenwerking tussen Holland Reklame en Standbouw en
De Boer is al jarenlang de succesformule voor al uw projecten in binnen-
en buitenland.
Met de produkten van Holland Reklame en Standbouw toveren wij de
tenten van De Boer om tot kleedruimtes, slaapvertrekken,
Verhuur
hospitalityruimtes, enz. Een prachtig voorbeeld is de combinatie van
tenten van De Boer en de Pergola’s van
Holland Reklame en Standbouw.
vloerbedekking | meubilair | groendecoraties
Elektra
stroomvoorziening | verlichting
Hartman Uitzendburo
Hartman Uitzendburo
Slinge 443
3085 ES Rotterdam
T 010 - 481 90 22
E rotterdam@hartmanbv.nl
Eusebiusbuitensingel 37a
6828 HX Arnhem
T 026 - 321 03 66
E arnhem@hartmanbv.nl
Oude Ebbingestraat 78
9712 HM Groningen
T 050 - 313 22 87
E groningen@hartmanbv.nl
I www.hartmanbv.nl
Hartman goo.indd 1 12-01-2010 14:16:17
Holland Reklame en Standbouw
Nijverheidweg 30, 3899 AJ Zeewolde
sales@hrsb.nl / www.hrsb.nl
tel. +31 (0)36 5225666 / fax +31 (0)36-5225660
Holland Reclame goo.indd 1 23-12-2009 14:18:13
Foto: XX Architecten
Semipermanente bouw heeft duurzame voor- en nadelen
Tijdelijke bouw kan extra duurzaam zijn
John Mak
Project XX
Semipermanente bouw kan duurzamer zijn dan permanente bouw. Dat stelt
John Mak van W/E adviseurs. “De duurzaamheid is sterk afhankelijk van de
levensduur”, legt Mak uit. “Als een tijdelijk pand een lange levensduur heeft, stijgt
de duurzame waarde. Maar als het slechts een korte periode wordt gebruikt of een
hoger energieverbruik heeft, slaat de weegschaal juist de andere kant op.”
Mak beschikt niet over exacte
gegevens die de duurzaamheid
van semipermanente accommodaties
vergelijken met permanente
bouw. Wel wordt voor het berekenen van
Een tijdelijk ultraduurzaam pand realiseren. Dat was het doel van architect
Jouke Post met het in 1999 gerealiseerde Project XX. In Delft werd een
demontabel tijdelijk kantoorgebouw geplaatst waarbij hergebruik en
recycling centraal staan. Omdat de ervaring leert dat vastgoed vaak na
twintig jaar niet meer wordt gebruikt, ontwierp Post een duurzaam pand
met een levensduur van twintig jaar. De materialen zijn na afloop of te
hergebruiken of kunnen bij het compostafval. Het pand bestaat grotendeels
uit hout en glas. Verder is voor de geluidsisolatie zand in de houten
vloerconstructies gebruikt en zijn bijvoorbeeld de ventilatiekanalen van
karton. In een vergelijkend onderzoek met een ‘gewoon’ kantoorgebouw
scoorde Project XX stukken beter op onder meer de onderdelen grondstoffen,
emissies, energie en afval. Een mooi voorbeeld hoe een tijdelijk pand
duurzaam kan zijn.
13
de duurzaamheidfactor van beide soorten
gebouwen gewoon één meetmethode
gebruikt die rekening houdt met diverse
factoren. W/E adviseurs heeft hiervoor het
systeem GPR Gebouw ontwikkeld, dat
onder meer door ruim 130 Nederlandse
gemeenten wordt gebruikt. Mak: “Om de
duurzaamheid van een pand vast te
stellen, kijkt GPR Gebouw onder meer
naar de gevolgen voor het milieu, het
energieverbruik en de gezondheid binnen
gebouwen. Maar ook de gebruikskwaliteit en
de toekomstwaarde worden meegenomen.
Op veel terreinen kan semipermanente
bouw goed scoren, maar het tijdelijke
karakter brengt soms ook nadelen met
zich mee.”
Levensduur
“De kwaliteit van tijdelijke gebouwen kan
minstens zo goed zijn als die van permanente
bouw”, vervolgt de duurzaamheidadviseur.
Met name omdat veel tijdelijke panden
prefab worden gemaakt, hoeven ze
volgens Mak qua gevolgen voor het
milieu niet voor permanente bouw onder
construction
Project XX

EVENEMENTENVERHUUR
TEMPORARY OR DURABLE FLOORING
INDUSTRIAL FLOORING
HOSPITALITY FLOORING
CARPET
CARPET TILES
LINOLEUM
CAST FLOORING
COATINGS
FLOORING FROM BASE TO FINISH.
NEDERFLOORS EUROPE
SERINGENHOF 95 1741 WD SCHAGEN THE NETHERLANDS
T +31 (0)6 218 425 24 NEDERFLOORS-EUROPE@LIVE.NL
Nederfloors goo.indd 1 14-01-2010 09:30:59
Decorum heeft al ruim 55 jaar ervaring met
de inrichting en stoffering van beurzen,
congressen en tentoonstellingen. Wij bieden
afnemers de mogelijkheid om zo optimaal en
flexibel mogelijk om te gaan met de inrichting
en presentatie van stands. Decorum staat
garant voor perfect maatwerk, snelle levering
en met een actueel ruim assortiment aan
meubilair en stoffering kunnen wij tegemoet
komen aan uw specifieke wensen en kunnen
wij iedere ruimte de gewenste sfeer geven.
Ons ruime assortiment bestaat uit stoelen,
tafels, banken, barkrukken, lounge- en terrasmeubilair,
maar ook vloerbedekking zoals
tapijt(tegels) voor indoor evenementen en
hardhouten of kunststof bankirai tegels voor
outdoor evenementen. Dankzij onze ruime
voorraad en eigen logistieke service is het voor
Decorum geen probleem om binnen 24 uur te
leveren.
Decorum Evenementenverhuur BV
Herwijk 12
1046 BC AMSTERDAM
020 - 611 79 05
www.decorumevenementen.nl
info@decorumevenementen.nl
Decorum goo.indd 1 18-12-2009 11:17:04
te doen. “Gunstig zijn de gecontroleerde
omstandigheden in de fabriek ten opzichte
van een bouwplaats in weer en wind. Er is
geen reden waarom het energieverbruik
niet op hetzelfde niveau zou liggen.
Daarom hangt de duurzaamheid van
tijdelijke bouw in belangrijke mate af van
factoren zoals de levensduur, gebruiksintensiteit
en hergebruik. Hoeveel jaar
gaat een pand mee? Hoeveel onderdelen
worden hergebruikt als het pand wordt
gedemonteerd en weer wordt opgebouwd?
De levensduur speelt natuurlijk ook mee
bij permanente bouw. Als een pand ergens
dertig jaar staat, maar slechts vijftien jaar
echt wordt gebruikt, is het ook minder
duurzaam.”
Qua gebruiksintensiteit hebben semipermanente
accommodaties mogelijk een
streepje voor op definitieve panden, denkt
Mak. “Een tijdelijk gebouw wordt ergens
neergezet omdat er behoefte is aan extra
ruimte, dus dit staat waarschijnlijk minder
snel leeg. Daar staat wel tegenover dat de
belevingswaarde van een tijdelijk pand
wellicht minder is. Neem bijvoorbeeld een
tijdelijk schoolpand. Net als gebruikers
zich aan het gebouw hechten, moet het
W/E adviseurs
weer weg. Het is voor een semipermanent
pand praktisch onmogelijk om een
monumentale waarde te verkrijgen, terwijl
dit bij permanente bouw zorgt voor een
hogere beleving en daarmee een hogere
duurzaamheid. De gebruikers willen het
gebouw nooit meer kwijt.”
Combineren
Een optimaal duurzaam pand kan volgens
Mak in sommige gevallen misschien wel
het beste worden gerealiseerd door
permanente en tijdelijke huisvesting te
combineren. Als voorbeeld neemt de
duurzaamheidadviseur de nieuwbouw van
scholen. Scholen worden vaak gebouwd
in de nabijheid van een nieuwbouwwijk
zodat alle kinderen in de buurt naar school
kunnen. Jaren later kampen veel scholen
echter weer met een ruimteoverschot omdat
in de wijken flink minder schoolgaande
kinderen wonen. “Als een deel van de
school semipermanent wordt gebouwd
en een deel permanent, kan het tijdelijke
deel worden verplaatst zodra de ruimte
overbodig is. Dit zou de duurzaamheid van
het schoolpand flink bevorderen, maar
met dit soort zaken wordt nog veel te
weinig rekening gehouden. Hier liggen
nog genoeg mogelijkheden voor de
toekomst.”
Advies en onderzoeksbureau W/E adviseurs is gevestigd in Utrecht en is
sinds 1979 actief op het terrein duurzaam bouwen. Het bureau legt zich toe
op het eenvoudig en bruikbaar maken van ingewikkelde, vaak wetenschappelijke
kennis, zodat partijen in het bouw- en beheerproces duurzame
keuzes kunnen maken. W/E is in verschillende werkvelden actief rondom
de thema’s (duurzame) energie, bouwfysica en milieukwaliteit. Deze
werkvelden (‘bouwplan- en locatieadvies’, ‘beleid en implementatie’ en
‘onderzoek en ontwikkeling’) overlappen elkaar zodat W/E kennis uit de
bouw en onderzoekspraktijk kan benutten voor het ontwikkelen van beleid,
instrumentarium of implementatietrajecten. Het bureau werkt onder meer
in opdracht van overheden (lokaal, regionaal en nationaal), woningcorporaties,
projectontwikkelaars, architecten en vastgoedbeheerders.
15 construction

Aluminium profielen voor
tentstructuren!
Nedal aluminium is gespecialiseerd in het vervaardigen van
complexe aluminium profielen in combinatie met hoogvaste
legeringen voor constructieve toepassingen.
Profiel gewichten tot 100 kg per meter en lengtes tot
30 meter zijn geen uitzonderingen.
Nedal Aluminium, klant georiënteerd, een
competente partner.
Member of the Hunter Douglas Group
Nedal Aluminium B.V.
Groenewoudsedijk 1
Postbox 2020
3500 GA Utrecht
Netherlands
tel: +31 (0)30 - 292 57 11
fax: +31 (0)30 - 293 95 12
e-mail: salesr@nedal.com
www.nedal.nl
Nedal goo.indd 1 07-12-2009 11:37:02
Molen Transport goo.indd 1 03-12-2009 13:29:10
Snelheid als
kritische succesfactor
Noodruimte bij
calamiteiten
Arnout de Hair
Een grote brand legde op 13 mei
2008 het gebouw van de faculteit
Bouwkunde van de TU Delft volledig
in as. Ronald Plasterk, destijds minister van
Onderwijs, Wetenschap en Cultuur, sprak
op televisie van ‘de grootste ramp die
universitair Nederland ooit heeft getroffen’.
Zeldzame collecties architectuurboeken,
-tijdschriften en -tekeningen gingen verloren
en voor de studenten Bouwkunde dreigde
het collegejaar in het water te vallen. Zes
dagen later konden ze echter alweer
‘gewoon’ college volgen. Direct naast het
pand van de TU Delft was in no-time een
hoogwaardig noodgebouw gerealiseerd
met alles erop en eraan. Hieraan ging een
veelomvattend, gedetailleerd en intensief
traject vooraf.
Tijdsdruk
“De dag na de brand nam de TU Delft
contact met ons op met de vraag of wij ze
konden helpen”, vertelt De Hair. Nog
dezelfde dag gingen beide partijen om
tafel om te bespreken waaraan TU Delft
precies behoefte had en op welke termijn
dit moest worden gerealiseerd. “Ondanks
Noodruimte inclusief alle voorzieningen
Bij een calamiteit als bijvoorbeeld brand is het voor de
continuïteit van een organisatie van essentieel belang
dat de primaire processen zo snel mogelijk weer
kunnen worden opgestart. Hierbij speelt noodruimte
een belangrijke rol. Dankzij een efficiënte logistiek is
De Boer in staat om zeer snel tijdelijk vervangende
ruimte te leveren. Aan de hand van een praktijkvoorbeeld
licht Arnout de Hair, Chief Logistics Officer
bij De Boer, toe wat hier allemaal bij komt kijken.
de tijdsdruk is het belangrijk om dit soort
zaken zo goed mogelijk in kaart te brengen
zodat later in het proces geen tijd verloren
gaat. Dit varieert van de grootte van de
noodruimtes tot alles wat erin moet komen:
verwarming, vloerbedekking, klimaatbeheersing,
sanitair en in het geval van de TU
ook internetverbindingen. De TU wilde
haar studenten zo snel mogelijk weer
colleges bieden dus we spraken af dat we
de eerste tijdelijke collegezalen binnen
drie dagen zouden opleveren.”
De afspraak was het sein om snel in actie
te komen. Het transport van alle benodigde
materialen uitstippelen, voldoende heftrucks
en chauffeurs regelen en zorgen dat
de bouwploeg op de juiste dagen aanwezig
is. Het zijn slechts enkele van de vele taken
die horen bij de realisatie van tijdelijke
huisvesting en in dit geval noodruimte.
Vooraf worden ook allerlei werkzaamheden
verricht waar gebruikers uiteindelijk niets
van zien, maar die wel van groot belang zijn.
De locatie waar de noodvoorziening moet
verrijzen, wordt bijvoorbeeld uitgebreid
geïnspecteerd. Loopt de ondergrond wel
17 construction

DESIGN
YOUR
OWN DOOR
www.
rolflex
.com
Onze aanpak en portofolio worden gekenschetst door het bieden van
oplossingen in plaats van alleen een product op klantspeci catie. Daarbij
zien wij het als onze taak en doelstelling de opdrachtgever het totale pakket
van probleemstelling, de niëring tot ontwerp, berekening, detaillering,
fabricage en montage totaal uit handen te nemen. Maar wel in een opzet die
het voor de opdrachtgever mogelijk maakt grip op het proces te houden.
Daarmee blijft het wel mogelijk om aanpassingen, kosten, nieuwe
ontwikkelingen in beeld te houden en waar nodig alsnog te implementeren.
Daartoe is vanzelfsprekend een heel goede, duurzame en respectvolle
onderlinge relatie onontbeerlijk. Mede omdat wij in dit hele proces meestal
feitelijk te kenschetsen zijn als risicodragend comaker is dit vrijwel altijd
het geval. Het verleden heeft in ruime mate laten zien dat die positie in de
relatie succesvol kan zijn voor beide partijen. In zowel zakelijk als veelal
ook meer persoonlijk opzicht.
De Boer Tenten is daarbij een sprekend voorbeeld.
www.goomedia.com
DeBoer logo goo.indd 1 07-12-2009 09:40:36
Wij - adviseren - fabriceren De meest uiteenlopende
- ontwerpen – CAD - monteren - constructies
- tekenen – CAD - reviseren - kraanbanen
- berekenen - renoveren - hijsjukken
- machinebouw
Kwadijkerkoogweg 14-b 1442 LA Purmerend
Postbus 412 1440 AK Purmerend
Telefoon 0299 - 431553 / 607472
Fax 0299 - 470781 / 474594
E-mail mailbox@staalbouw-purmerend.nl
Website www.staalbouw-purmerend.nl
- trappen, hekken
- metaalproducten
- hei-equipment
- industr. interieurs
- kunstwerken
- montages
VCA* gecerti ceerd
Vanuit onze moderne fabriek, voorzien van alle benodigde productiemiddelen, zijn wij gewend
om snel, exibel, creatief en stipt, voor een aanvaardbare prijs met eigen vakmensen en
montagemateriaal te leveren in Nederland, Duitsland en elders in de wereld. Lid SNS en NTF
Trappen goo.indd 1 07-01-2010 09:17:47
Logistiek centrum De Boer Bree, België
Tijdelijke collegezalen TU Delft
vlak genoeg? Is het niet te drassig voor het
de verankering van de accommodatie en
liggen er geen leidingen onder de grond op
de plekken waar moet worden verankerd?
Al deze aspecten moeten binnen één à
twee dagen in kaart worden gebracht en
zijn geregeld.
Planning
Bij de logistiek van een dergelijk project
moeten veel zaken parallel worden
geregeld, zoals het aanvragen van de
noodzakelijke vergunningen. Ondertussen
lopen alle andere voorbereidingen gewoon
door. De Hair: “In de praktijk komt het
voor dat de voor het project vereiste
accommodaties van verschillende opslaglocaties
moeten komen. Dan is het
uiteraard de bedoeling dat alles gelijktijdig
en op tijd op het project arriveert. Bij de
TU hebben we bijvoorbeeld gezorgd voor
interne scheidingswanden waarmee we
binnen onze structuren collegezalen, een
kantine en kantoren hebben gerealiseerd.
Dit soort zaken moeten allemaal worden
ingepast in de logistieke planning.”
Lichtgewicht structuren voorzien van PVC wandpanelen,
dakzeilen, ramen, deuren, verwarming
en een compleet interieur. Dit is een korte
omschrijving van de vijf tijdelijke collegezalen
waarin de studenten Bouwkunde van de TU Delft
enkele maanden bivakkeerden. De accommodaties
besloegen in totaal een oppervlakte van meer
dan 4.000 vierkante meter en boden ruimte aan
collegezalen, sanitair, kantoren en een kantine.
Alle ruimtes waren voorzien van meubilair, elektra
en verwarming.
Belangrijk aspect is de aanvoervolgorde
op de projectlocatie, zeker in situaties
waar de omliggende ruimte beperkt is.
Eerst moeten de vrachtwagens met de
funderings- en verankeringsmaterialen
arriveren. Zodra deze zijn gelost, volgen
de materialen voor de vloer, de overige
onderdelen van de structuur en ten slotte
de wandpanelen, deuren en ramen. Als de
gebouwschil eenmaal staat, kunnen alle
interieuronderdelen worden aangevoerd.
De Hair: “Dit is een heel nauwgezet proces
wat vereist dat iedereen goed op elkaar is
ingespeeld zodat alles exact op tijd klaar
is. Ik zou het niet stressvol willen noemen,
maar de tijdsdruk brengt wel spanningen
met zich mee. Het is ook geen ‘acht-totvijf’
baan, je moet voor dit werk echt een
24-uurs mentaliteit hebben en erg flexibel
zijn.”
Elfstedentocht
Logistiek is een belangrijk onderdeel van
de Business Continuity Services van De
Boer. Dit is een pakket van diensten en
producten gericht op het zo snel mogelijk
verschaffen van noodruimte bij calamiteiten.
De toepassingen van de noodaccommodaties
zijn gigantisch divers, vertelt De
Hair. “Laatst hebben wij een grote ruimte
gebouwd voor een condoleance waarbij
meer dan duizend mensen aanwezig
waren. Maar het kan ook zo zijn dat wij
worden verzocht om in no-time accommodaties
te leveren wanneer blijkt dat
de Elfstedentocht gehouden wordt. De
afwisseling en tijdsdruk houden het vak
leuk. Je weet vooraf nooit waar en wanneer
de volgende noodoplossing nodig is.”
19 construction

Adverteerdersindex
construction
Boels 6
Decorum B.V. 14
Euro-Toilet 4
Geertrans nv 8
Hartman Uitzendburo BV 12
Holland Reklame & Standbouw B.V. 12
Mastermate van Ree 8
Van der Molen Transport 16
Nedal Aluminium B.V. 16
Nederfloors Projecten 14
Rolflex 18
Staalbouw Trappen Purmerend B.V. 18
Tentech 6
20
Insights is een uitgave van
Goo Media
T 071 - 70 70 161
I www.goomedia.nl
Directie
Ernst Delfos
Erik Eckhardt
Realisatie en coördinatie
Richard Hartman
Marinka Peeters
Harald Timmer
Cindy Verboog
Anouska Zuidgeest
Tekstproductie
Bak & Bakker cs. Journalisten
Vormgeving en productie
Goo Media
De Boer
T 072 - 540 04 44
I www.deboer.com
© Goo Media maart 2010
Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar
gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke wijze
dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de grootst mogelijke
zorgvuldigheid wordt betracht kunnen uitgever en auteurs geen aansprakelijkheid
aanvaarden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden
of onvolledigheden.
ISSN: 1570 - 9876