HELENPARAD IJ S Duintoponiemen in Zuid-Kennemerland Frits ...

Inleiding en verantwoording
Dit rapport is een vervolg op Nollen Krochten Blinken, een
inventarisatie van duintoponiemen in Noord-Kennemerland uit
1995. i Het is evenals zijn voorganger geschreven in opdracht van
het PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, één van de
beheerders van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Oogmerk is
ook nu weer om uit de aard, herkomst en verspreiding van de
geografische namen gegevens af te leiden over het vroegere
gebruik en beheer van het duingebied in zijn ruimste zin.
Daarbij is het begrip 'naamgeving' opnieuw ruim genomen, zowel
in tijd als qua geografische verspreiding. Ook randgebieden
zoals soortnamen en functionele locatie-aanduidingen zijn in
het onderzoek betrokken, voorzover ze consequenties zouden
kunnen hebben voor het ontstaan van toponiemen ii . Het verzamelen
van het basismateriaal is in de eerste plaats geschied aan de
hand van historische en recente kaarten. Om de aldus ontstane
lijsten in een kader te plaatsen is ook gekeken naar geologie,
geomorfologie, historische geografie, waterstaat en nederzettingsgeschiedenis.
Daarvoor zijn algemene overzichtswerken
gebruikt en is, zo nodig, gericht gezocht in locaalhistorische
literatuur. Dit laatste moest echter op grond van de projectomschrijving
en de beschikbare tijd beperkt blijven tot een
aantal specifieke gevallen. Het is dus heel goed mogelijk, dat
bepaalde namen, maar zeker ook bepaalde verklaringen, door de
samensteller zijn gemist. De lezer en gebruiker van dit rapport
diene dat steeds voor ogen te houden! Niettemin wordt in deze
inleiding een poging gedaan tot een inhoudelijke en methodische
verantwoording, in de hoop dat deze inventarisatie een goed
beeld geeft van de betekenis van de naamgeving in verleden en
heden in en rond het boeiende en bijzondere natuurgebied van
Zuid-Kennemerland.
Het begrip Kennemerland
Zoals de meeste geografische begrippen heeft ook de aanduiding
'Kennemerland' in de loop van de geschiedenis een wisselende
betekenis c.q. reikwijdte gehad. In zijn grootste uitgestrektheid,
als afzonderlijk bestuurlijk-juridisch district van het
laatmiddeleeuwse graafschap Holland met een eigen Landrecht,
besloeg Kennemerland het westelijke deel van de huidige provincie
Noord-Holland vanaf de lijn Zandvoort-Petten tot ongeveer
20 kilometer landinwaarts. Mede door de ontwikkeling tot
afzonderlijke regio's van West-Friesland binnen de Omringdijk,
de grote droogmakerijen, de Zaanstreek en de 'ommelanden' van
de stad Amsterdam tussen 1600 en 1800 is de naam sindsdien
vooral van toepassing gebleven op de duin- en kuststreek tussen
Vogelenzang en Petten. Het gebied van Vogelenzang tot Santpoort
wordt daarbij tot Zuid-Kennemerland gerekend, Velsen (met
IJmuiden), Beverwijk en Heemskerk gelden als Midden-Kennemerland,
en alles vanaf Castricum heet Noord-Kennemerland. In dit
rapport wordt om practische redenen slechts een tweedeling in
'Noord' en 'Zuid' gemaakt. Dit mede omdat in Nollen Krochten
Blinken het duin- en kustgebied benoorden Wijk aan Zee al is