HELENPARAD IJ S Duintoponiemen in Zuid-Kennemerland Frits ...

ehandeld, en het nu gaat om het gebied ten zuiden daarvan, te
weten de gemeenten Velsen, Bloemendaal en Zandvoort. 'Zuid-
Kennemerland' heeft dus enerzijds een iets ruimere betekenis
gekregen dan gewoonlijk, maar anderzijds is de afgrenzing aan
de landzijde strakker. Schoten, Haarlem en Heemstede vallen
buiten het toponymisch onderzoeksgebied. De redenen daarvoor
worden in een volgende paragraaf uiteengezet.
De voorgeschiedenis van de naam Kennemerland is al even
gecompliceerd als de toepassing ervan. De oudste, zij het
indirecte, vermelding (719-739) luidt Kinheim, te vertalen als
'woonplaats, woongebied aan de Kinne', waarbij het als pagus
(gouw, district) wordt aangeduid. iii Het ging daarbij om de
nederzetting Adrichem, het latere Beverwijk, gelegen tussen het
riviertje de Velisena (Velsen) en de zee. Karel Martel,
hofmeier van het Frankische rijk en feitelijke machthebber,
schonk het betreffende bezit in zijn geheel aan Willibrord, de
missie-bisschop van Utrecht. Ongetwijfeld was dit koningsgoed
afkomstig van de inheemse 'Friese' machthebbers, die in 719
door deze Karel (de grootvader van Karel de Grote) waren
overwonnen. De naar het watertje genoemde nederzetting Velsen
vormde in diezelfde tijd het uitgangspunt van de Christelijke
missie in 'het gebied van de heidenen', zoals de levensbeschrijving
van Willibrord's collega Bonifatius vermeldt. Enkele
recente publicaties hebben het vroege belang van dit gedeelte
van Kennemerland onderstreept. Zo is de in de 11de-eeuwse
bronnen plotseling verschijnende 'Velserburg' geïdentificeerd
met een ringwalburg die bij het dorp moet hebben gelegen. Deze
past in de rij van 9de-eeuwse verdedigingswerken langs de
Noordzeekust, die bij Souburg en Middelburg op Walcheren begint
en die bij Den Burg op Texel eindigt. iv Een andere recente hypothese
is de herkomst van de ontginners van Assendelft (waar al
vóór het jaar 1000 een van de eerste kerkjes in het veen heeft
gestaan) van de hof Aske onder Wijk en Heemskerk v .
De streek die Kinheim werd genoemd lag dus volgens de
oudste bronnen in elk geval langs het latere Wijkermeer, maar
waar liep dan het riviertje de Kinne waaraan het zijn naam
ontleende? In één bron wordt een watertje van die naam als
grens aangegeven (922), in een andere wordt gesproken van
bezittingen te Kinloson, 'de monding van de Kinne' (855), welke
goederen overigens wel binnen de gouw Kinhem blijken te liggen.
Voeg daarbij de iets later (985) voorkomende aanduiding
Chinnelosara gemarchi, 'het grensgebied van de bewoners van de
monding van de Kinne', en het wordt duidelijk dat er nog een
ander kerngebied was dat zijn benaming heeft ontleend aan een
riviertje van die naam. Sommige onderzoekers identificeren deze
Kinne met de latere Rekere tussen de Zijpe en Alkmaar, waarbij
het oorspronkelijke verloop westelijk om Alkmaar heen moet
worden gezocht, via het Maalwater tussen Egmond Binnen en
Heiloo. Misschien moeten we daarop voortredenerend er wel van
uitgaan dat het bindend element tussen Velsen en Petten in de
vroege middeleeuwen een stelsel van watertjes is geweest dat op
zeker moment over de gehele lengte met 'Kinne' werd aangeduid.
Dat Noord-Kennemerland voor de inheemse bevolking van eminent
belang is geweest wegens zijn talloze religieuze plaatsen
(Heiloo, Hargen en een reeks heilige bronnen) staat overigens
als een paal boven water; niet voor niets werd hier in de
achtste eeuw door Adalbert en vermoedelijk ook door Willibrord
persoonlijk gemissioneerd. Omdat dit rapport over Zuid-Kenne-