Bureauonderzoek - GISnet

Bureauonderzoek 

Burgwal te Kampen 

gemeente Kampen 

Opdrachtgever Status: DEFINITIEF 

Tauw bv 

Postbus 133 Projectleider 

7400 AC DEVENTER drs. D. Hagens 

Projectnummer Autorisatie Paraaf Datum 

Synthegra Rapport S100024 drs. E.A. Schorn (senior prospector) 07-07-2010 

Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 

Telefoon +31 (0)88 81 81 981, Fax +31 (0)88 81 81 989, Internet: www.synthegra.nl 

Bankrelatie Friesland Bank, nr. 295191155, BTW nr. NL819631288B01, HR 01115557

Project: Bureauonderzoek, Burgwal te Kampen 

Projectnummer: S100024 

Colofon 

Opdrachtgever: Tauw te Deventer 

Project: Burgwal te Kampen 


Titel: Bureauonderzoek, karterend booronderzoek, Burgwal te Kampen 

Datum: 07-07-2010 

Projectleider: drs. D. Hagens 

Auteurs: drs. D. Hagens (historicus) en drs J.H.F. Leuvering (fysisch geograaf) 

Tekenaar: dhr. J. Heersink (GIS/CAD-specialist) 

Autorisatie: drs. E.A. Schorn (senior prospector) 

Druk: Synthegra bv, Doetinchem 

ISSN: 1874-9771 

Synthegra bv 

Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 

Telefoon +31 (0)88 81 81 981, Fax +31 (0)88 81 81 989, Internet: www.synthegra.nl 

Bankrelatie Friesland Bank, nr. 295191155, BTW nr. NL819631288B01, HR 01115557 

© Synthegra bv, 2010 

© Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 2 van 27



INHOUD 

Administratieve gegevens 4 

1 Inleiding 5 

1.1 Onderzoekskader 5 

1.2 Onderzoeksdoel en vraagstellingen 5 

1.3 Ligging en huidige situatie plangebied 6 

2 Bureauonderzoek 7 

2.1 Methode 7 

2.2 Landschapsgenese 7 

2.3 Archeologische waarden in en rondom het plangebied 11 

2.4 Historische ontwikkeling 14 

2.5 Gespecificeerde archeologische verwachting 20 

3 Conclusies en aanbevelingen 23 

3.1 Inleiding 23 

3.2 Conclusies / beantwoording onderzoeksvragen 23 

3.3 Aanbevelingen 24 

5 Samenvatting 25 

5.1 Inleiding 25 

5.2 Specifieke archeologische verwachting 25 

5.3 Archeologische interpretatie 25 

5.4 Aanbeveling 25 

Literatuur en kaarten 26 

Bijlagen: 

Bijlage 1: Overzicht van de relevante geologische en archeologische tijdvakken 

Bijlage 2: Combinatiekaart IKAW, AMK en ARCHIS waarnemingen 

Bijlage 3: Verstoringskaart 

Bijlage 4: Advieskaart 

Afbeelding voorblad: De onderzoekslocatie en omgeving op de kaart uit 1649 van Johannes Blaeu (Bron: 

www.sanderusmaps.com). 




Administratieve gegevens 

Toponiem : Burgwal 

Plaats : Kampen 

Gemeente : Kampen 

Provincie : Overijssel 

Projectnummer : S100024 

Bevoegd gezag : gemeente Kampen 

Opdrachtgever : Tauw 

Onderzoeksmelding (ARCHIS) : 39.394 

Datum onderzoeksmelding : 08-02-2010 

Onderzoeksnummer (ARCHIS) : 31.517 

Kaartblad : 21D 

Periode : vroege middeleeuwen tot en met de nieuwe tijd 

Oppervlakte : circa 0,73 ha 

Perceelnummer(s) : sectie F, nummer 16867 

Grond eigenaar / beheerder : onbekend 

Grondgebruik : grotendeels bebouwd met verhard binnenterrein 

Geologie : Formatie van Echteld 

Geomorfologie : oeverwal 

Bodem : ooivaaggronden of poldervaaggronden, vermoedelijk verstoord en 

opgehoogd 

Depot : Documentatie en vondsten zullen worden aangeleverd aan het 

Provinciaal Depot van Overijssel te Deventer 

De onderzoekslocatie wordt omsloten door de volgende vier coördinaten: 

noordwest X: 190.860 Y: 507.761 

noordoost X: 190.983 Y: 507.761 

zuidoost X: 190.983 Y: 507.654 

zuidwest X: 190.860 Y: 507.654 




1 Inleiding 

1.1 Onderzoekskader 

Synthegra heeft in opdracht vanTauw een archeologisch onderzoek uitgevoerd op een terrein aan de Burgwal 

in Kampen (afbeelding 1.1). Het onderzoek bestond uit een bureauonderzoek. De aanleiding voor het 

onderzoek is de voorgenomen ontwikkeling van het Margarethacomplex, bestaande uit winkels, kantoren en 

horeca. De diepte van de toekomstige bodemverstoring zal vanwege de aanleg van een ondergrondse 

parkeergarage tot 3,2 m beneden maaiveld reiken. 

Door de graafwerkzaamheden die zullen gaan plaatsvinden, kunnen eventueel aanwezige archeologische 

waarden verloren gaan. Daarom is op basis van het Verdrag van Malta, waaruit de Wet op de Archeologische 

Monumentenzorg uit 2007 is voortgevloeid, voorafgaand aan de graafwerkzaamheden archeologisch 

onderzoek uitgevoerd. Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie 

versie 3.1. 1 

Het bevoegd gezag, de gemeente Kampen, zal de resultaten van het onderzoek toetsen en een 

selectiebesluit nemen. 

1.2 Onderzoeksdoel en vraagstellingen 

Het doel van het bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting aan 

de hand van bestaande bronnen over bekende of verwachte landschappelijke, historische en archeologische 

waarden. 

Het doel van het karterend booronderzoek is het toetsen van het opgestelde verwachtingsmodel door de 

intactheid van de bodemopbouw vast te stellen en de eventueel aanwezige archeologische resten en/of 

vindplaatsen te inventariseren. 

De volgende onderzoeksvragen zullen worden beantwoord: 

• Wat is de opbouw van de ondergrond en het verwachte bodemtype? 

• Worden in het onderzoeksgebied archeologische vindplaatsen verwacht? 

• Wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard en datering hiervan? 

• In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische resten bedreigd door de voorgenomen 

ontwikkeling van het gebied? 

1 SIKB 2006a. 




1.3 Ligging en huidige situatie plangebied 

Het plangebied is circa 0,73 ha groot en ligt aan de Burgwal in Kampen (afbeelding 1.1). Het terrein wordt in 

het zuidwesten begrensd door de Burgwal, in het noordwesten door de Burgwalstraat, in het noordoosten 

door de Boven Nieuwstraat en in het zuidoosten door bebouwing aan de Geerstraat. Het plangebied is 

momenteel grotendeels bebouwd. Het centrale deel is in gebruik als (verharde) binnenplaats met 

groenvoorziening. De hoogte van het maaiveld bedraagt circa 2,7 m +NAP (Normaal Amsterdams Peil). 2 

Afbeelding 1.1: Het plangebied op de Topografische Kaart van Nederland 1:25.000 aangegeven met het rode 

kader (Bron: TOP25raster 1998. Topografische Dienst Nederland, Emmen). 

2 Hoogteligging van het plangebied op het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) in m NAP geraadpleegd op www.ahn.nl 




2 Bureauonderzoek 

2.1 Methode 

Tijdens het bureauonderzoek is met behulp van bestaande bronnen een gespecificeerd archeologisch 

verwachtingsmodel voor het plangebied opgesteld. Dit is gedaan door het raadplegen van voor de archeologie 

relevante (schriftelijke) bronnen. Voor het bureauonderzoek zijn met name gegevens over bekende 

archeologische vindplaatsen in en rond het plangebied verzameld. Dit is aangevuld met historisch en fysischgeografisch 

onderzoek, waarbij informatie over vroeger grondgebruik is verkregen door de analyse van 

historische kaarten en tevens gegevens over de geologie, geomorfologie en bodem zijn bestudeerd. 

2.2 Landschapsgenese 

Voor het bepalen of, waar en uit welke periode archeologische resten kunnen worden verwacht, zijn de 

volgende bronnen met betrekking tot de landschapsgenese geraadpleegd: 

• Geologische Kaart, schaal 1:600.000 

• Geomorfologische Kaart, schaal 1:50.000 

• Bodemkaart, schaal 1:50.000 

• Relevante achtergrondliteratuur 

Voor de geologische beschrijving is gebruik gemaakt van de Lithostratigrafische Indeling van de Ondiepe 

Ondergrond. 3 Zie voor een overzicht van de geologische en archeologische perioden bijlage 1. 

Geologie en geomorfologie 

Kampen ligt in het stroomgebied van de IJssel, vlakbij het gebied waar de rivier in het Ketelmeer uitmondt. 

Aan het maaiveld komen holocene rivierafzettingen van de IJssel voor. Met daaronder eventueel veen en 

afzettingen uit de laatste twee ijstijden, het Saalien en het Weichselien. 

Het dal, waar nu de IJssel door stroomt is gevormd tijdens de voorlaatste ijstijd, het Saalien (370.000 – 

130.000 jaar geleden). In deze periode bereikte een landijskap vanuit Scandinavië Nederland. Nabij de rand 

van de landijskap ontstonden door erosie, veroorzaakt door het ijs en door smeltwater dat onder de ijskap 

aanwezig was, diepe glaciale bekkens. Het IJsseldal is zo’n glaciaal bekken. In de omgeving van Kampen, dat 

tijdens de maximale ijsuitbreiding bedekt was door het landijs, werd onder het ijs keileem (Laagpakket van 

Gieten van de Formatie van Drente) afgezet. 

Tijdens het Laat-Saalien lag Kampen nog buiten het sedimentatiegebied van de Rijn. Pas vanaf het Eemien 

heeft de Rijn sedimenten ter plaatse van Kampen afgezet. 4 De Rijnsedimenten uit deze periode worden tot de 

Formatie van Kreftenheye gerekend. 

Deze situatie hield aan tot het Midden-Pleniglaciaal (circa 35.000 jaar geleden), toen de Rijn zijn loop 

veranderde en vanaf Doesburg in westelijke richting ging stromen. 5 In reactie op lokale en regionale 

omstandigheden wisselde het rivierpatroon van de IJsseldalrijn tussen meanderend in het Eemien (130.000 – 

115.000 jaar geleden) en breed vlechtend tijdens glaciale omstandigheden in het Weichselien (Vroeg- en 

Midden-Pleniglaciaal, circa 70.000 – 50.000 jaar geleden). 6 Nadat het IJsseldal door de Rijn was verlaten 

lagen de Rijnafzettingen in het IJsseldal lange tijd aan de oppervlakte en werden bedekt door dekzand. 7 

3 De Mulder e.a. 2003 en via www.dinoloket.nl: Dinoloket, Standaarden, Lithostratigrafische Nomenclator van de Ondiepe 

Ondergrond. 

4 

Berendsen en Stouthamer, 2001. 

5 

Makaske, Maas en Van Smeerdijk, 2008. 

6 

Van Beek, 2009. 

7 

Van Beek, 2009. 




Het dekzand is afgezet tijdens de laatste ijstijd, het Weichselien (115.000-11.755 jaar geleden). Gedurende 

deze ijstijd, tijdens welke het landijs Nederland niet bereikte, kenmerkte het klimaat zich door een afwisseling 

van relatief warmere en koude perioden. Was in de warmere perioden nog een toendra-achtige vegetatie van 

mossen en struiken aanwezig, in de koude perioden ontbrak deze vrijwel en zag het landschap eruit als een 

poolwoestijn. Met name in de koudste perioden was het landschap gevoelig voor verstuiving en zijn door de 

wind dekzanden afgezet. Het dekzand wordt gerekend tot het Laagpakket van Wierden, dat onderdeel is van 

de Formatie van Boxtel. De top van het dekzand ligt in het plangebied op circa 5 m –NAP. 8 

In het Holoceen (circa 11.755 jaar geleden tot heden) werd het klimaat warmer en vochtiger en werd het 

dekzand door de toenemende vegetatie vastgelegd. Door het afsmelten van het landijs steeg de zeespiegel 

en daarmee ook de grondwaterstand, waardoor het gebied steeds natter werd. Door de doorgaande 

vernatting ontstond in de loop van het Atlanticum een groot veengebied op de pleistocene zandgronden. Ter 

plaatse van Kampen begon de veengroei circa 4600 v. Chr. 9 De veengroei hield aan tot het moment dat de 

IJssel actief werd in de omgeving van Kampen. 

De huidige IJssel bestaat sinds de vroege middeleeuwen, vanaf circa 600 n. Chr. De IJsseldelta is een direct 

gevolg van de oostwaartse uitbreiding van het Almere, de voorloper van de Zuiderzee. Door voortgaande 

afslag van het veengebied ontstond waarschijnlijk rond 900 n. Chr. een opening in het randveen, waardoor het 

IJsselwater direct in het Almere kon stromen. Het gevolg was een snel uitbouwende rivierdelta in het nieuwe 

mondingsgebied (afbeelding 2.1). 

Afbeelding 2.1: uitbouw van de IJsseldelta door de tijd heen (Bron: Eilander en Heijink, 1990). 

8 www.archis2.archis.nl 

9 Van den Berghe en Willemse, 2009. 




Op de Geomorfologische Kaart van Nederland schaal 1:50.000 (afbeelding 2.2) is het plangebied niet 

gekarteerd, omdat het binnen de bebouwde kom van Kampen ligt. 10 Aan de overzijde van de IJssel, circa 700 

m ten noorden van het plangebied, staat een getij-riviermondrug aangegeven. Deze landschapsvorm is 

vergelijkbaar met een oeverwal, maar is gevormd aan de riviermonding in een milieu dat beïnvloed werd door 

getijdestromingen. Dit betekent dat deze landschapsvorm is gevormd in de tijd dat de IJssel in de Zuiderzee 

uitmondde. De Zuiderzee is ontstaan toen het Almere in verbinding kwam te staan met de Noordzee en de 

Waddenzee vanaf circa 1500 n. Chr. 11 Aangezien het plangebied al in de 14 e eeuw n. Chr. bebouwd was 

komen in het plangebied naar verwachting geen afzettingen voor, die door getijden zijn beïnvloed. 

Legenda 

3K27 : getij-riviermondrug 

3L22 : lage storthopen met ijzerkuilen en/of grind-, zand- en kleigaten 

2R11 : geul van meanderend afwateringsstelsel 

2M22 : rivierkom- en oeverwalachtige vlakte 

4K20 : laag rivierduin 

B : bebouwing 

Afbeelding 2.2: Ligging van het plangebied op de geomorfologische kaart van Nederland schaal 1:50.000, 

aangegeven met de rode kaders (Bron: www.archis2.archis.nl). 

Op de hoogtekaart van het plangebied en omgeving is het natuurlijke reliëf niet zichtbaar, omdat het geheel 

versluierd is door de bebouwing. 12 Gezien de ligging van het plangebied in het oude centrum van Kampen, 

niet ver van de huidige rivierloop is het waarschijnlijk dat het plangebied op een oeverwal van de IJssel ligt, 

die waarschijnlijk is afgedekt door een stadsophoging. 

10 www.archis2.archis.nl 

11 Berendsen, 2005. 

12 www.ahn.nl 




Bodem 

Op de Bodemkaart van Nederland schaal 1:50.000 (afbeelding 2.3) is het plangebied niet gekarteerd, omdat 

het binnen de bebouwde kom van Kampen ligt. Op de westelijke oever van de IJssel komen buiten de 

bebouwde kom op veel plaatsen ooivaaggronden voor. Dit zijn jonge rivierkleibodems die zich hebben 

gevormd in de zandige klei van de oeverafzettingen. Het is echter niet met zekerheid te zeggen of deze 

bodems ook binnen het plangebied voorkomen. Bovendien is de kans groot dat de natuurlijke bodem in het 

plangebied verstoord is door de bebouwing in het historische centrum van Kampen. 

Legenda 

Rn15A : kalkhoudende poldervaaggronden in zandige klei 

Rn95A : kalkhoudende poldervaaggronden in sterk siltige klei 

Ro40A : nesvaaggronden in klei 

Rv01C : drechtvaaggronden 

Zb30 : vorstvaaggronden 

kVc : waardveengronden 

Afbeelding 2.3: Ligging van het plangebied op de Bodemkaart van Nederland 1:50.000, aangegeven met het 

rode kader (Bron: Staring Centrum, 1990). 




2.3 Archeologische waarden in en rondom het plangebied 

In deze paragraaf is gekeken of binnen en rond het plangebied archeologische waarden bekend zijn. Hiervoor 

zijn de volgende bronnen binnen de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE, de voormalige RACM) 

geraadpleegd: 

• het Centraal Archeologisch Archief (CAA) 

• het Centraal Monumenten Archief (CMA) 

• Archeologisch Informatie Systeem (ARCHIS II) 

Daarnaast zijn de volgende bronnen geraadpleegd: 

• Cultuurhistorische Atlas van Overijssel 

• Archeologische Verwachtingskaart van de gemeente Kampen 

Volgens de IKAW (Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden) van de RCE heeft het plangebied een 

onbekende archeologische verwachting, vanwege de ligging in bebouwd en zodoende ongekarteerd gebied 

(bijlage 2). Op zowel de IKAW als op de Cultuurhistorische Atlas van de provincie Overijssel ligt het 

plangebied binnen een monument van archeologische waarde. 13 Het betreft monumentnummer 13.963. 

Deze kaarten zijn indicatief en zullen voor het opstellen van een gespecificeerd verwachtingsmodel worden 

genuanceerd en gepreciseerd, aangezien uit deze kaarten niet blijkt wat de aard en ouderdom is van de te 

verwachten archeologische resten. 

Op de Archeologische Waarden- en Verwachtingskaart van de gemeente Kampen ligt het plangebied in een 

zone van vroegstedelijke bebouwing van voor circa 1337 (afbeelding 2.4, lichtrode zone). Dwars door het 

plangebied loopt een rode zone die staat aangegeven als een belangrijk gebouw, bouwwerk of instelling. 

Deze verwijst naar het Sint Geertruidengasthuis dat tot het einde van de 19 e eeuw binnen het plangebied 

aanwezig was. 14 In het westelijke deel van het plangebied staat een rijksmonument aangegeven (nummer 

234). Het betreft Burgwal nummer 48. Het gele hartje in het oostelijke deel van het plangebied geeft een 

liefdadigheidsinstelling aan. Het noordwestelijke, noordoostelijke en zuidoostelijke deel staan aangegeven als 

matig verstoorde zones (tot 1 m beneden maaiveld). Het zuidelijke deel van het plangebied staat aangegeven 

als licht verstoord (tot 0,5 m beneden maaiveld). Vanwege het gedetailleerde schaalniveau en het beleid van 

de gemeente wordt deze kaart als leidinggevend beschouwd. 

13 www.gisopenbaar.overijssel.nl/website/cultuurhistorie/choi_overijssel.html 

14 Zie ook paragraaf 2.4 en afbeeldingen 2.5 en 2.6. 




Legenda 

Lichtrood : I vroegstedelijke kern (vóór circa 1337) (fase I) 

Oranje : II stadsuitbreiding vanaf circa 1337 (fase II) 

Lichtbruin: : III Nij stad (XIVB, gesloopt 1578) 

Lichtbruin/groen : IV stadsuitbreiding vanaf 1462 

Rood : Belangrijke gebouwen, bouwwerken of instellingen 

Gekruiste arcering : matig verstoord (tot 1,0 m beneden maaiveld) 

Enkele arcering : licht verstoord (tot 0,5 m beneden maaiveld) 

Afbeelding 2.4: Ligging van het plangebied op de Archeologische Waarden- en Verwachtingskaart van de 

gemeente Kampen, 1:25.000, aangegeven met het rode kader (Bron: RAAP rapport 1969, kaartbijlage 2 ). 

Uit de archieven en ARCHIS II van de RCE blijkt dat het plangebied binnen een terrein van archeologische 

waarde ligt (bijlage 2). Uit de directe omgeving (binnen een straal van 200 m) zijn vijf waarnemingen en tien 

onderzoeksmeldingen bekend. 

Monumenten binnen het plangebied: 

Monumentnummer 13.963 

Het betreft de historische stadskern van Kampen, aangegeven als een terrein van archeologische waarde. 

Onderzoeksmeldingen en waarnemingen binnen een straal van 200 m van het plangebied: 

Onderzoeksmelding 1174 

Op 15 m ten westen van het plangebied werd ter plaatse van de Groen van Prinstererschool in 1992 een 

archeologisch onderzoek uitgevoerd door de gemeente Kampen. De aard van het onderzoek en de resultaten 

staan niet in Archis vermeld. 





In 1989 werd een archeologische opgraving uitgevoerd door de gemeente Kampen op 35 m ten westen van 

het plangebied. Er is sprake van een locatie aan de Groen van Prinstererstraat, maar dit is mogelijk een fout 

aangezien deze straat niet in het stadscentrum ligt. De resultaten van het onderzoek staan niet in Archis 

vermeld. 


Ter plaatse van het weeshuis De Reeve, op 60 m ten zuidwesten van het plangebied, werd in 1995 door de 

gemeente Kampen een archeologisch onderzoek uitgevoerd. De aard van het onderzoek en de resultaten 

staan niet in Archis vermeld. 

Onderzoeksmeldingen 2257 en 2455; waarnemingsnummer 41.238 

Aan de Voorstraat 18, 20 en 22, op 145 m ten oosten van het plangebied, is door de gemeente Kampen in 

2000 en 2001 een archeologische begeleiding uitgevoerd. Binnen het terrein werden in 1987 de resten 

aangetroffen van een burgerlijke nederzetting uit de periode 1050-1500. De resultaten van het onderzoek uit 

2000-2001 staan niet in Archis vermeld. 


Op 125 m ten noordoosten van het plangebied werd in 1993 door de gemeente Kampen een archeologisch 

onderzoek uitgevoerd. De aard van het onderzoek en de resultaten staan niet in Archis vermeld. 


Door de gemeente Kampen werd in 2002 een archeologische begeleiding uitgevoerd ter plaatse van de 

Kamperpoort, op 150 m ten noordoosten van het plangebied. De resultaten van het onderzoek staan niet in 

Archis vermeld. 

Onderzoeksmeldingen 2457, 2615 en 2652; waarnemingsnummer 47.888 

Ter plaatse van de Kolderhovenpoort, op 155 m ten noordoosten van het plangebied, werd in 2001 een 

archeologische begeleiding uitgevoerd door de gemeente Kampen. De resultaten staan niet in Archis vermeld 

(onderzoeksmelding 2457). Bij deze locatie werd door Synthegra in 2002 een booronderzoek uitgevoerd. Er 

werd een dik ophogingspakket, bestaande uit klei tot zandige klei aangetroffen. Ook werden sporen van 

houten bebouwing aangetroffen, een sintel uit de 12 e eeuw, resten van een lemen vloer, bot- en visresten en 

aardewerkresten uit de 13 e eeuw (waarnemingsnummer 47.888). Geadviseerd werd om een archeologische 

begeleiding te laten plaatsvinden (onderzoeksmelding 2615). Deze begeleiding werd in 2002 door de 

gemeente Kampen uitgevoerd. De resultaten staan niet in Archis vermeld (onderzoeksmelding 2652). 

Waarnemingsnummer 41.239 

Op 20 m ten oosten van het plangebied, tussen de Hofstraat en de Boven Nieuwstraat, werden de resten van 

een laatmiddeleeuwse burgerlijke nederzetting aangetroffen. 


Op 40 m ten oosten van het plangebied werd bouwmateriaal en aardewerk uit de periode 1250-1500 

aangetroffen en Siegburgs steengoed uit de periode late middeleeuwen – nieuwe tijd. 


Ter plaatse van de Bovenkerk, op 185 m ten zuidoosten van het plangebied, werden tijdens archeologisch 

onderzoek in 1950, 1961 en 1962 de funderingsresten en bouwmateriaal aangetroffen van de voorganger, 

gedateerd in de periode 1050-1250. 




2.4 Historische ontwikkeling 

Voor de historische ontwikkeling is historisch kaartmateriaal en relevante achtergrondliteratuur geraadpleegd, 

dat in onderstaande paragraaf is weergegeven. 

Het plangebied ligt binnen de middeleeuwse stadskern van Kampen. Kampen heeft een nog grotendeels 

intact middeleeuws centrum. Dit stadshart is niet in één keer ontstaan, maar is het resultaat van een 

gefaseerde ontwikkeling. Kampen is waarschijnlijk ontstaan in de 11 e eeuw aan de linkeroever van de IJssel. 

De eerste vermelding van de stad vinden we in het jaar 1227 (van een kopie uit 1383) als apud Campis. 15 In 

1280 is sprake van de Campen. De naam is afkomstig van het meervoud van een kamp, ‘een door wallen, 

heggen of greppels omgeven stuk land’. Mogelijk is Kampen ontstaan tijdens de veenontginningen in de 11 e 

en 12 e eeuw in deze streek. Het is echter niet duidelijk of de ontginners afkomstig waren van Holland en 

West-Friesland of dat Kampen is ontstaan vanuit het noordoostelijker gelegen IJsselmuiden. 16 De bouwdatum 

van de kerk, direct ten zuidoosten van het plangebied, wordt gedateerd in de 12 e eeuw. Er is wel gedacht dat 

de oude kern van Kampen zich formeerde rond deze St. Nicolaaskerk. Hierbij werd gedacht aan een punt dat 

hiervoor aantrekkelijk was, bijvoorbeeld het hoogste punt van een rivierduin of oeverwal. Deze bewoning zou 

zich uitstrekken als een bebouwingslint langs de Oudestraat, direct ten oosten van het plangebied. 17 De 

oorspronkelijke bewoning van het pre-stedelijke Kampen ontstond dus langs de oevers van de IJssel aan 

deze Oudestraat. 18 De Oudestraat had daarom ook een dijkfunctie. 19 In de tweede helft van de 13 e eeuw 

kreeg Kampen de status van stad en werden de eerste stadsmuren gebouwd. 20 Kampen verkreeg geen 

stadsrechten en is op een organische manier, door een autonome ontwikkeling, uitgegroeid tot een stad. De 

voornaamste factor hierin was het handelsverkeer, waardoor zich ter plaatse een overslaghaven ontwikkelde. 

Om zich te beschermen tegen wateroverlast vond de middeleeuwse bewoning veelal plaats op terpen of 

werven. 

Aan het begin van de 14 e eeuw werd de IJssel bedijkt. In deze periode werden meerdere nieuwe straten 

aangelegd parallel aan de Oudestraat, zoals de Boven Nieuwstraat, de noordoostelijke begrenzing van het 

plangebied. Later die eeuw werden ook meerdere stegen aangelegd. 21 Deze stegen, zoals de Extersteeg (de 

huidige Burgwalstraat, de noordwestelijke begrenzing van het plangebied) bestonden daarvoor nog als 

kavelsloten. 22 De stadsgracht Burgel, de zuidwestelijke begrenzing van het plangebied, vormde tot de 15 e 

eeuw de stadsgrens en vestinggracht van Kampen. 23 Het deel van deze voormalige stadsgracht, dat ten 

zuiden van de Geerstraat – Cellebroedersweg ligt, gelegen ten zuiden van het plangebied, bestond 

oorspronkelijk uit een natuurlijk water. In de jaren twintig van de 14 e eeuw werd deze verbreed en uitgediept 

tot de stadsgracht Burgel en deels gekanaliseerd als de Cellebroederswetering. 24 In de periode 1462-1505 

werd Kampen namelijk uitgebreid aan de zuiden de westzijde waarbij de stadsmuur vier nieuwe poorten 

kreeg, zoals de Cellebroederspoort ten zuidwesten van het plangebied. 25 Er ontstond nieuwe bebouwing 

langs onder meer de Vloeddijk, direct ten westen van het plangebied aan de overzijde van de stadsgracht 

15 

Haze 2007, 101. 

16 

Haze 2007, 102. 

17 

Van Engelen van der Veen 1937, 67; Stenvert e.a. 1998, 184. 

18 

Speet 1986, 12. 

19 

Haze 2007, 105. 

20 

Van Berkel en Samplonius 2005, 226. 

21 

Stenvert e.a. 1998, 184. 

22 

Speet 1986, 12. 

23 

Jager 2004, 9. 

24 

Speet 1986, 12. 

25 

Stenvert e.a. 1998, 186-187. 




Burgel. Tussen 1578 en 1615 werden de vestingwerken aangelegd, een gordel van bolwerken en wallen. 26 

Aan het eind van de 16 e eeuw had het stadscentrum de vorm bereikt die het in grote trekken nog steeds heeft. 

Tot aan het einde van de 19 e eeuw lag binnen het plangebied het Sint Geertruidengasthuis. Dit gasthuis, ook 

wel Bovengasthuis genoemd, werd in circa 1382 gesticht en lag aan de Burgwal tussen de Geerstraat (direct 

ten zuidoosten van het plangebied) en de Extersteeg (de huidige Burgwalstraat, de noordwestelijke 

begrenzing van het plangebied. 27 Waarschijnlijk kwam het gebouw al in 1371 in de schriftelijke bronnen voor 

als het Melisgasthuis. 28 In 1418 is melding van de wijding van een altaar in het noordelijke deel van het 

gasthuis en in 1467 wordt een Cartularium aangelegd. 29 Oorspronkelijk had het gasthuis de functie van het 

opvangen van reizigers evenals de verzorging van armen en zieken. Later herbergde het gebouw steeds 

meer kostkopers, waarbij armen en zieken langdurig in aparte woningen werden gehuisvest op het terrein. In 

1589 werd het gasthuis verenigd met het Sint Catharinagasthuis nadat deze werd afgebroken. Hieruit blijkt dat 

het gasthuis van enige betekenis was binnen Kampen en mogelijk werd uitgebreid en verbouwd. Bekend is 

dat de grote ziekenzaal van het gasthuis tot de sloop in 1897 aan de zijde van de Boven Nieuwstraat lag 

(afbeelding 2.5). 30 

Afbeelding 2.5: De ziekenzaal van het Sint Geertruidengasthuis aan de zijde van de Boven Nieuwstraat 

(noordoostelijke begrenzing van het plangebied) vóór de sloop in 1897 (Bron: Lenferink (red.) 1993, 31). 

In 1897 volgde een hereniging met het Heilige Geestgasthuis en werd de naam van het gasthuis veranderd in 

het Verenigde Gast- en Proveniershuizen. Het dan nog bestaande gasthuiscomplex werd in die periode voor 

de helft gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Op de binnenplaats van het terrein en aan de zijde van de 

Burgwal, daar waar oorspronkelijk alleen het Sint Geertruidengasthuis stond, stonden tot 1970 nog tal van 

proveniershuisjes (kostkoperwoningen). Deze werden in dat jaar gesloopt toen het huidige verzorgingstehuis 

Myosotis werd gebouwd. 31 Waarschijnlijk werden toen ook de nog resterende delen van het oude gasthuis 

afgebroken. Het oorspronkelijke middeleeuwse gasthuis was reeds vóór 1818 verdwenen. 32 Volgens Ennema 

26 

Stenvert e.a. 1998, 185. 

27 

Kolman 1993, 336. 

28 

Speet 1986, 37; Kolman 1993, 174. 

29 

Don 1966, XXVII – XXVIII. 

30 

Lenferink (red.) 1993, 31. 

31 www.regiocanons.nl/overijssel/salland/kampen/gasthuizen 

32 Speet 1986, kaartbijlage. 




was het gasthuis in 1946 nog aanwezig. 33 De voornamelijk 17 e eeuwse dakkapellen van het voormalige 

Heilige Geestgasthuis ofwel Proveniershuis (dat tot 1897 aan de Gasthuisstraat stond 34 ) bevinden zich nog op 

het gebouw Burgwal 48, op het binnenterrein van 'Huize Margaretha' binnen het plangebied en is derhalve 

aangemerkt als Rijksmonument. 35 

Afbeelding 2.6: Ligging van het plangebied op de kaart uit 1572, het huidige plangebied is bij benadering 

aangegeven met het rode kader. (Bron: www.sanderusmaps.com). 

Op de oudst bestudeerde kaart uit 1572 (afbeelding 2.6) wordt duidelijk dat het plangebied al grotendeels is 

bebouwd. Deze bebouwing wordt doorsneden door een steeg die vanuit de straat Burgwal (zuidwestelijke 

begrenzing) naar de Boven Nieuwstraat (noordoostelijke begrenzing) loopt en vormt zodoende twee 

bebouwingsvlakken. In het noordoostelijke en zuidwestelijke deel van het zuidelijke bebouwingsvlak staan de 

gebouwen van het Sint Geertruidengasthuis weergegeven. Het gebouw met toren in het noordoostelijke deel 

(aan de Boven Nieuwstraat) betreft waarschijnlijk de ziekenzaal met het in 1418 gewijde altaar. In het centrale 

deel van dit bebouwingsvlak ligt een open binnenplaats of hofje, waar later de proveniershuisjes zouden 

worden gebouwd. In de uiterste oostelijke en zuidelijke hoek van het zuidelijke bebouwingsvlak liggen twee 

gebouwtjes, die waarschijnlijk onderdeel zijn van het gasthuiscomplex. Het is niet met zekerheid te zeggen of 

deze gebouwtjes binnen het plangebied liggen. 36 In het noordelijke bebouwingsvlak is te zien dat aan alle 

zijden aaneengesloten bebouwing aanwezig is. Het gaat hier waarschijnlijk om woonhuizen. 

33 

Ennema 1946, 81. 

34 

Ennema 1946, 81. 

35 

Speet 1986, 37. 

36 

Twee kanttekeningen dienen bij de beeldvorming op oudere kaarten geplaatst te worden. Niet altijd zijn alle gegevens 

topografisch correct weergegeven. De vervaardiging van dergelijke kaarten diende in veel gevallen een strategisch doel en 

zijn derhalve vaak schematisch. Aaneengesloten bebouwing hoeft dus niet noodzakelijk een dichte concentratie aan 

gebouwen weer te geven. Afgezien daarvan zijn gegevens op sommige 16 e - en/of 17 e -eeuwse kaarten vermoedelijk soms 

letterlijk van elkaar overgenomen. Hetgeen op dergelijke kaarten is weergegeven duidt dus niet noodzakelijk op 

daadwerkelijke veranderingen in bebouwing door de jaren heen. 




Afbeelding 2.7: Het Sint Geertruidengasthuis en omliggende behuizingen, het huidige plangebied is bij 

benadering ingetekend op de historische kaart uit 1598. De afbeelding is zuidgericht (Bron: Speet 1986, 16). 

De afbeelding van de historische kaart uit 1598 (afbeelding 2.7) is geprojecteerd zoals deze is getekend, dus 

zuidgericht. Ook hier is duidelijk het complex van het Sint Geertruidengasthuis te zien, waarbij de ziekenzaal 

aan de Boven Nieuwstraat (onder op de afbeelding) ligt. De binnenplaats of hofje staat duidelijk aangegeven. 

In het rechtse deel (aan de zijde van de Burgwalstraat) staan net als op de kaart uit 1572 meerdere 

woonhuizen aangegeven. Tussen het gasthuiscomplex en deze woonhuizen is nog een steeg zichtbaar. De 

twee gebouwtjes langs de hoofdgebouwen van het gasthuiscomplex lijken op deze kaart niet aanwezig. 

De kaart uit 1649 (afbeelding 2.8) laat grotendeels dezelfde situatie zien als op de kaart uit 1572 (afbeelding 

2.6). Het plangebied is gesplitst in twee bebouwingsvlakken. Het gasthuiscomplex in het noordoostelijke en 

zuidwestelijke deel van het zuidelijke bebouwingsvlak, zijn nog aanwezig. De binnenplaats tussen deze 

gebouwen is in gebruik als een in meerdere vlakken aangelegde tuin. Een deel van de bebouwing van het 

complex aan de zijde van de Burgwal (zuidwestelijke deel van het plangebied) lijkt te zijn gesloopt. Ook de 

twee gebouwtjes die de beide bouwwerken flankeren, in de uiterste oostelijke en zuidelijke hoeken van het 

plangebied, zijn aanwezig. De bebouwing in het noordelijke bebouwingsvlak laat dezelfde situatie als in 1572 

(afbeelding 2.6) zien. Er staat een aaneengesloten bebouwing aangegeven, bestaande uit woonhuizen. 

De historische kaart uit 1724 laat zien dat de ziekenzaal in het noordoostelijke deel nog aanwezig is, maar het 

gebouw in het zuidwestelijke deel lijkt plaats te hebben gemaakt voor enkele kleinschalige bebouwing. 

Op het minuutplan uit het begin van de 19 e eeuw (afbeelding 2.9) 37 is enige verandering te zien. De steeg 

zoals die stond aangegeven op de oudere kaarten uit 1572, 1598 en 1649 (afbeeldingen 2.6, 2.7 en 2.8) en 

die het plangebied in tweeën deelde is verdwenen. Er is wel een andere steeg aanwezig in het 

noordwestelijke deel van het plangebied. Het is niet met zekerheid te zeggen of het om dezelfde steeg als op 

de oudere kaarten gaat. De steeg staat nu aangegeven als de Dwars Steeg. Het grootste deel van het 

plangebied is bebouwd, Deze gebouwen zijn gelegen aan de aangrenzende straten. Uit de gegevens van de 

37 

www.watwaswaar.nl Gemeente Kampen, sectie F, blad 5. Minuutplans zijn de oorspronkelijke kadastrale kaarten die zijn 

vervaardigd vanaf 1811 en 1812 in navolging van de Fransen o.l.v. Napoleon Bonaparte. Het zijn grondbeschrijvingen 

(kadasters) van de gemeenten met hierop aangegeven de percelen, perceelnummers en gebouwen. 




Oorspronkelijke Aanwijzende Tafels (OAT) 38 behorende bij het minuutplan, wordt duidelijk dat het grootste 

deel van de gebouwen aan de zijde van de Burgwal (zuidwestelijke deel), een deel van de Boven Nieuwstraat 

(in het noordoostelijke deel) en nu ook in het centrale deel van het plangebied het gasthuiscomplex vormen. 

Deze staat dan ook omschreven als het “Geertruiden en Catharinagasthuis”. De bebouwing in het uiterste 

oostelijke deel en aan de Burgwalstraat (in de noordwestelijke en noordelijke delen) staan nagenoeg allemaal 

beschreven als “huis en erf”. De onbebouwde centrale delen van het plangebied zijn als tuin in gebruik. 

Op de kaart uit circa 1903 (afbeelding 2.10) staat de bebouwing aangegeven op grotendeels dezelfde locaties 

als op het minuutplan (afbeelding 2.9). In het centrale deel van het plangebied is enige bebouwing verdwenen. 

Naast enkele waarschijnlijk nog aanwezige proveniershuizen is dit deel grotendeels in gebruik als erf of tuin. 

Afbeelding 2.8: Ligging van het plangebied op de kaart uit 1649 van Johannes Blaeu, het huidige plangebied 

is bij benadering aangegeven met het rode kader (Bron: www.sanderusmaps.com). 

38 OAT = Oorspronkelijke Aanwijzende Tafel. Dit is een register uit 1832 waarin diverse gegevens in vermeld staan die 

betrekking hebben op de betreffende percelen, zoals de eigenaar, beroep en woonplaats, alsmede het grondgebruik en 

de oppervlakte. 




Afbeelding 2.9: Ligging van het plangebied op het minuutplan uit het begin van de 19 e eeuw, aangegeven met 

het rode kader. (Bron: www.watwaswaar.nl). 

Afbeelding 2.10: Ligging van het plangebied op de kaart uit 1903, aangegeven met het rode kader (Bron: 

Uitgeverij Nieuwland 2005, Overijssel, blad 399). 




2.5 Gespecificeerde archeologische verwachting 

Op basis van bovenstaand bureauonderzoek is voor het plangebied een gespecificeerde archeologische 

verwachting opgesteld, waarvan de essentie is weergegeven in tabel 2.1. 

Volgens de IKAW heeft het plangebied een onbekende archeologische verwachting, vanwege de ligging in 

bebouwd en zodoende ongekarteerd gebied (bijlage 2). Op zowel de IKAW als op de Cultuurhistorische Atlas 

van de provincie Overijssel ligt het plangebied in een monument van archeologische waarde 

(monumentnummer 13.963). Het betreft de historische stadskern van Kampen. Op de Archeologische 

Waarden- en Verwachtingskaart van de gemeente Kampen ligt het plangebied in een zone van 

vroegstedelijke bebouwing van vóór circa 1337 (afbeelding 2.4, lichtrode zone). Vanwege het gedetailleerde 

schaalniveau en het beleid van de gemeente wordt deze kaart als leidinggevend beschouwd. 

Het landschap heeft met name voor de prehistorische mens een belangrijke rol gespeeld in de keuze voor een 

bewoningsplaats. Als woon- en verblijfplaats kozen de jager-verzamelaars vaak voor de flanken van hoger 

liggende terreingedeelten in het landschap, bij voorkeur in de buurt van water. In de periode laat-paleolithicum 

tot en met mesolithicum lag het plangebied in een dekzandlandschap. Omdat dit dekzandlandschap nu bedekt 

is met een pakket holocene sedimenten, is het niet precies bekend hoe het landschap er in deze periode heeft 

uitgezien. Om die reden wordt een onbekende verwachting toegekend voor bewoningssporen uit het laatpaleolithicum 

en mesolithicum. 

Vanaf het neolithicum gaat men over op de landbouw en blijft men langere tijd op dezelfde plek wonen. De 

nederzettingen bevonden zich nog altijd op de hoger gelegen delen van het landschap. In de lager gelegen 

gebieden liet men het vee grazen. In het begin van het neolithicum ligt het dekzand binnen het plangebied nog 

aan de oppervlakte. Om die reden wordt een onbekende verwachting toegekend voor bewoningssporen uit 

het vroeg-neolithicum. Deze situatie duurde voort tot het moment dat er veengroei ging plaatsvinden, rond 

4600 v. Chr. 

Vanaf het midden-neolithicum tot en met de Romeinse tijd ligt het plangebied in een veengebied, waar de 

omstandigheden ongunstig waren voor bewoning. Er zijn in ARCHIS geen waarnemingen bekend uit deze 

perioden. Mede daardoor wordt aan het plangebied een lage verwachting toegekend voor nederzettingsresten 

uit de periode midden-neolithicum tot en met de Romeinse tijd. 

Vanaf de vroege middeleeuwen is de IJssel actief. Deze rivier vormde een belangrijke waterweg in deze regio, 

waarlangs later de Hanzesteden, waar Kampen er één van is, zijn ontstaan. Hoewel de grote groei van deze 

steden pas in de late middeleeuwen plaatsvond kan niet worden uitgesloten dat er al in de vroege 

middeleeuwen langs de oevers van de IJssel is gewoond. Daarom is aan het plangebied een middelhoge 

verwachting toegekend voor nederzettingsresten uit de vroege middeleeuwen. 

Het plangebied ligt binnen de middeleeuwse stadskern van Kampen. Kampen is waarschijnlijk ontstaan in de 

11 e eeuw Aan het begin van de 14 e eeuw werd de IJssel bedijkt. In deze periode werden meerdere nieuwe 

straten aangelegd parallel aan de Oudestraat, zoals de Boven Nieuwstraat, de noordoostelijke begrenzing van 

het plangebied. Op de Archeologische Waarden- en Verwachtingskaart van de gemeente Kampen ligt het 

plangebied in een zone van vroegstedelijke bebouwing van vóór circa 1337 (afbeelding 2.4, lichtrode zone). 

Aangetroffen resten in de onmiddellijke omgeving van het plangebied bevestigen dit beeld. Er werden 

nederzettingsresten aangetroffen uit de periode vanaf de 12 e eeuw en mogelijk ouder (paragraaf 2.3). Vanaf 

de 14 e eeuw werden meerdere stegen aangelegd in Kampen, zoals waarschijnlijk de steeg die aanwezig is 

binnen het plangebied op de kaarten uit 1572, 1598 en 1649 (afbeeldingen 2.6, 2.7 en 2.8). De stadsgracht 

Burgel, de zuidwestelijke begrenzing van het plangebied, vormde tot de 15 e eeuw de stadsgrens en 

vestinggracht van Kampen. Uit het historische kaartmateriaal komt naar voren dat het plangebied sinds 

tenminste de 16 e eeuw grotendeels bebouwd was, verdeeld in twee bebouwingsvlakken. Tot tenminste het 




einde van de 19 e eeuw was in het noordoostelijke deel en in het zuidwestelijke deel van het zuidelijke 

bebouwingsvlak het complex van het Sint Geertruidengasthuis aanwezig. Dit complex werd in de 14 e eeuw 

gebouwd en werd in 1897 deels en in 1970 grotendeels gesloopt. De nu verdwenen bouwwerken staan als 

zodanig aangegeven op de Archeologische Waarden- en Verwachtingskaart van de gemeente Kampen, 

middels een rode zone (afbeelding 2.4). De bebouwing hierop is gebaseerd op de weergave op het 

minuutplan (afbeelding 2.9). Uit bovenstaande gegevens wordt een hoge verwachting toegekend op het 

aantreffen van nederzettings- en bebouwingsresten uit de periode late middeleeuwen tot en met de nieuwe 

tijd. Aangezien het plangebied in een zone van vroegstedelijke bebouwing ligt, bestaat de kans dat vóór de 

bouw van het Sint Geertruidengasthuis al bebouwing aanwezig was binnen het plangebied. Mogelijk is er 

sprake van een stadsophogingspakket dat sinds de middeleeuwen is ontstaan. Uit archeologisch onderzoek in 

het verleden zijn nauwelijks gegevens voorhanden die de aanwezigheid van een ophogingspakket bevestigen 

of concrete gegevens over het bodemprofiel en de diepte van de aangetroffen resten geven. 

In het westelijke deel van het plangebied staat op de Archeologische Waarden- en Verwachtingskaart van de 

gemeente Kampen een rijksmonument aangegeven (nummer 234). Het betreft Burgwal nummer 48, gebouwd 

in de jaren zestig van de 20 e eeuw. Het gebouw bevindt zich op het binnenterrein van 'Huize Margaretha' en 

heeft een langgerekte moderne vleugel onder een dwars zadeldak, waarbij voor een vijftal voornamelijk 17 e 

eeuwse dakkapellen gebruik is gemaakt van gebeeldhouwde natuurstenen dakkapelomlijstingen, afkomstig 

van het voormalige Proveniershuis/Heilige Geestgasthuis dat in 1897 werd gesloopt. Het is zorg dat het 

bouwwerk gespaard blijft en mogelijk geïntegreerd wordt in de beoogde nieuwbouw. 

Periode Verwachting Verwachte kenmerken vindplaats Diepteligging sporen 

laat- 

onbekend bewoningssporen, tijdelijke 

circa 7,5 m beneden 

paleolithicum – 

kampementen: vuursteen artefacten, maaiveld 

mesolithicum 

haardkuilen 

vroeg- 

onbekend nederzetting: cultuurlaag, fragmenten circa 7,5 m beneden 

neolithicum 

aardewerk, natuursteen, 

gebruiksvoorwerpen 

maaiveld 

midden- 

laag nederzetting: cultuurlaag, fragmenten In het Hollandveen 

neolithicum – 


Laagpakket 

Romeinse tijd 


vroege 

middeleeuwen 

middelhoog 

nederzetting: cultuurlaag, fragmenten 



late 

hoog nederzetting: cultuurlaag, fragmenten 

middeleeuwen – 


nieuwe tijd 

gebruiksvoorwerpen, muur- en 

funderingsresten, begravingsresten 

Bijzonder: bebouwingsresten gerelateerd 

aan het voormalige complex Sint 

Geertruidengasthuis en bijgelegen 

behuizingen (kostkoperwoningen, e.d.) 

Tabel 2.1: Archeologische verwachting per periode. 

In de oeverafzettingen van 

de IJssel, onder de 

stadsophoging 

Vanaf het maaiveld en in 

een waarschijnlijk aanwezig 

stadsophogingspakket 




Bodemverstoring (zie bijlage 3) 

Het noordwestelijke, noordoostelijke en zuidoostelijke deel van het plangebied staan aangegeven als matig 

verstoorde zones (tot 1,0 m beneden maaiveld). Het zuidelijke deel van het plangebied staat aangegeven als 

licht verstoord (tot 0,5 m beneden maaiveld). Uit bestudering van bouwhistorische gegevens 39 komt naar 

voren dat de huidige bebouwing in het noordwestelijke en westelijke deel van het plangebied (verpleegtehuis 

Myosotis uit 1971) een onderkeldering kent die respectievelijk tot 2,80 m (noordwestelijke deel) en 5,4 m 

(westelijke deel) beneden maaiveld reikt. Ook de bebouwing aan de Burgwal, de Boven Nieuwstraat en ter 

plaatse van het zuidoostelijke deel van het plangebied zullen voor enige verstoring van het bodemprofiel 

hebben gezorgd. Volgens de gegevens in Bodemloket heeft ter plaatse van Burgwal 45, in het zuidelijke deel 

van het plangebied, tot 1987 een ondergrondse brandstoftank gelegen. 40 

39 De geraadpleegde bouwdossiers werden aangeleverd door Tauw bv. 

40 www.bodemloket.nl 




3 Conclusies en aanbevelingen 

3.1 Inleiding 

Het doel van het archeologisch bureauonderzoek was het opstellen van een gespecificeerde archeologische 

verwachting voor het plangebied. Voor het plangebied geldt een onbekende verwachting voor zowel 

vuursteenvindplaatsen uit het laat-paleolithicum en mesolithicum als voor nederzettingsresten uit het vroegneolithicum, 

een lage verwachting voor nederzettingsresten uit het midden-neolithicum tot en met de 

Romeinse tijd, een middelhoge verwachting voor nederzettingsresten uit de vroege middeleeuwen en een 

hoge verwachting voor nederzettingsresten uit de late middeleeuwen tot en met de nieuwe tijd. 

3.2 Conclusies / beantwoording onderzoeksvragen 

• Wat is de opbouw van de ondergrond en het verwachte bodemtype? 

In de ondergrond van het plangebied liggen Rijnafzettingen behorend tot de Formatie van 

Kreftenheye. Hierop is dekzand afgezet, behorend tot het Laagpakket van Wierden van de Formatie 

van Boxtel, waarop het Hollandveen Laagpakket is afgezet. Hierop is door de IJssel zand danwel klei 

afgezet. Geomorfologisch gezien ligt het plangebied waarschijnlijk op een oeverwal. Als bodemtype 

komen mogelijk ooivaaggronden of poldervaaggronden voor. Deze liggen onder een 

stadsophogingspakket. 

• Worden archeologische vindplaatsen in het onderzoeksgebied verwacht? 

Er worden resten verwacht uit de periode vroege middeleeuwen tot en met de nieuwe tijd. 

• Wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard en datering hiervan? 

Er worden nederzettingsresten (cultuurlaag, fragmenten aardewerk, natuursteen) verwacht uit de 

periode vroege middeleeuwen. Deze worden verwacht in de oeverafzettingen van de IJssel, onder de 

stadsophoging. Voor de periode late middeleeuwen tot en met de nieuwe tijd dient rekening te 

worden gehouden met de aanwezigheid van archeologische resten gerelateerd aan de voormalige 

aanwezigheid van het van oorsprong 14 e -eeuwse Sint Geertruidengasthuis (nederzettings- en 

bouwhistorische resten, fragmenten aardewerk en natuursteen, begravingsresten). Resten worden 

vanaf het maaiveld of in de waarschijnlijk aanwezige stadsophoging verwacht. 

• In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische resten bedreigd door de voorgenomen 

ontwikkeling van het gebied? 

De diepte van de toekomstige bodemverstoring zal vanwege de aanleg van een ondergrondse 

parkeergarage tot 3,2 m beneden maaiveld reiken. In het verleden is het plangebied door de huidige 

bebouwing verstoord geraakt. Deze verstoring reikt van 0,5 m tot plaatselijk 5,4 m beneden maaiveld 

(zie bijlage 3). Op diep(er) verstoorde locaties kunnen archeologische resten verstoord zijn geraakt. 




3.3 Aanbevelingen 

Vanwege de mogelijke aanwezigheid van resten gerelateerd aan het van oorsprong 14 e -eeuwse Sint 

Geertruidengasthuiscomplex en nabijgelegen laatmiddeleeuwse bebouwing, wordt voor het plangebied 

vervolgonderzoek noodzakelijk geacht. 

Geadviseerd wordt om voor het plangebied een vervolgonderzoek in de vorm van proefsleuven uit te laten 

uitvoeren. 

Het doel van het proefsleuvenonderzoek is het documenteren van gegevens en het veiligstellen van materiaal 

van vindplaatsen om daarmee informatie te behouden die van belang is voor kennisvorming over het 

verleden. 41 

Voor dit proefsleuvenonderzoek zal een Programma van Eisen (PvE) moeten worden opgesteld, dat als 

leidraad fungeert bij het onderzoek. Dit PvE dient getoetst en beoordeeld te worden door de bevoegde 

overheid (gemeente Kampen). 

Voor het PvE kan de Advieskaart (bijlage 4) als basis worden gehanteerd, waarop naast de verwachte 

verstoringen ook de ligging van het voormalige Sint Geertruidengasthuis staat geprojecteerd. 42 

Bovenstaand advies vormt een zogenaamd selectieadvies. Met nadruk willen wij de opdrachtgever erop 

wijzen dat dit selectieadvies nog niet betekent dat al bodemverstorende activiteiten of daarop voorbereidende 

activiteiten kunnen worden ondernomen. De resultaten van dit onderzoek zijn beoordeeld door het bevoegd 

gezag (gemeente Kampen), die vervolgens een selectiebesluit zal nemen. 

41 

SIKB 2006. 

42 

De projectie van het Sint Geertruidengasthuis is gebaseerd op de ligging van de gebouwen zoals weergegeven op de 

Archeologische Waarden- en Verwachtingskaart van de gemeente Kamp (afbeelding 2.4) en het minuutplan (afbeelding 

2.9) en de ligging zoals deze is aangegeven door B.M.J. Speet: Speet 1986, kaartbijlage. 




5 Samenvatting 

5.1 Inleiding 

Synthegra heeft in opdracht vanTauw een archeologisch onderzoek uitgevoerd op een terrein aan de Burgwal 

in Kampen (afbeelding 1.1). Het onderzoek bestond uit een bureauonderzoek. De aanleiding voor het 

onderzoek is de voorgenomen ontwikkeling van het Margarethacomplex, bestaande uit winkels, kantoren en 

horeca. De diepte van de toekomstige bodemverstoring zal vanwege de aanleg van een ondergrondse 

parkeergarage tot 3,2 m beneden maaiveld reiken. 

5.2 Specifieke archeologische verwachting 

Voor het plangebied geldt een onbekende verwachting voor zowel vuursteenvindplaatsen uit het laatpaleolithicum 

en mesolithicum als voor nederzettingsresten uit het vroeg-neolithicum, een lage verwachting 

voor nederzettingsresten uit het midden-neolithicum tot en met de Romeinse tijd, een middelhoge verwachting 

voor nederzettingsresten uit de vroege middeleeuwen en een hoge verwachting voor nederzettingsresten uit 

de late middeleeuwen tot en met de nieuwe tijd. 

5.3 Archeologische interpretatie 

Er worden nederzettingsresten (cultuurlaag, fragmenten aardewerk, natuursteen) verwacht uit de periode 

vroege middeleeuwen. Deze worden verwacht in de oeverafzettingen van de IJssel, onder de stadsophoging. 

Voor de periode late middeleeuwen tot en met de nieuwe tijd dient rekening te worden gehouden met de 

aanwezigheid van archeologische resten gerelateerd aan de voormalige aanwezigheid van het Sint 

Geertruidengasthuis (nederzettings- en bouwhistorische resten, fragmenten aardewerk en natuursteen, 

begravingsresten). Resten worden vanaf het maaiveld of in het waarschijnlijk aanwezige stadsophoging 

verwacht. Voor enkele deellocaties in met name het noordwestelijke en noordelijke deel van het plangebied 

geldt dat deze reeds (sterk) zijn verstoord door de moderne en de huidige bebouwing (zie bijlage 3). Mogelijk 

zijn er nog intacte resten aanwezig, die te relateren zijn aan middeleeuwse en postmiddeleeuwse woonhuizen 

en (religieuze) gebouwen. 

5.4 Aanbeveling 

Geadviseerd wordt om voor het plangebied een vervolgonderzoek uit te voeren in de vorm van een 

proefsleuvenonderzoek op basis van een nog op te stellen en goed te keuren Programma van Eisen (PvE). 




Literatuur en kaarten 

Literatuur 

Bakker, H. de en J. Schelling, 1989: Systeem van bodemclassificatie voor Nederland, de hogere niveaus. 

Staring Centrum, Wageningen. 

Beek, R. van, 2009: Relief in Tijd en Ruimte, Interdisciplinair onderzoek naar bewoning en landschap van 

Oost-Nederland tussen vroege prehistorie en middeleeuwen, Proefschrift Wageningen Universiteit, 

Wageningen. 

Berendsen, H.J.A., 2005: Landschappelijk Nederland. Van Gorcum, Assen. 

Berendsen, H.J.A. en Stouthamer, E., 2001: Paleogeographic development of the Rhine-Meuse delta, The 

Netherlands. Van Gorcum, Assen. 

Berghe, van den, K.J. en N.W. Willemse, 2009: Gemeente Kampen, een archeologische waarden- en 

verwachtingskaart, RAAP-rapport 1969, Weesp. 

Berkel, G. van, en K. Samplonius, 2006: Nederlandse plaatsnamen. Herkomst en Historie. Prisma, Utrecht. 

Don, J., 1966: De archieven der gemeente Kampen, deel 2, Kampen. 

Engelen van der Veen, G.A.J. van, 1937:’ Het ontstaan van Kampen en de vorming van het stadsgebied’, in: 

Overijsselse Historische Bijdragen 53. Verslagen en mededelingen van de Vereniging tot Beoefening van 

Overijsselsch Regt en Geschiedenis (1937), Zwolle, 64-92. 

Ennema, J.H.P., 1946: Kampen, de aloude Hanzestad, Amsterdam. 

Haze, D., 2007: ‘Kampen, handelsstad aan de IJssel’, in: Overijsselse Historische Bijdragen 122, 2007. 

Verslagen en mededelingen van de Vereniging tot Beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis 

(Ontstaan van de steden in Overijssel) (2007), Zwolle, 101-108. 

Jager, A., 2004: ‘De stadsmuur van Kampen’, in: Kampen. Monumentengemeente aan de monding van de 

IJssel, Kampen, 8-9. 

Kolman, C.J., 1993: “Naer de eisch van ’t werck”. De organisatie van het bouwen te Kampen, 1450-1650, 

Utrecht. 

Lenferink, H.J.J. (red.), 1993: Geschiedenis van Kampen, deel 1, Kampen. 

Makaske, B., G.J. Maas en D.G. van Smeerdijk, 2008: The age and origin of the Gelderse IJssel, Netherlands 

Journal of Geosciences, Geologie en Mijnbouw 87-4, 323-337. 

Mulder, E.F.J. de, M.C. Geluk, I.L. Ritsema, W.E. Westerhoff en T.E. Wong, 2003: De ondergrond van 

Nederland. Wolters-Noordhoff, Groningen/Houten 

Nederlands Normalisatie-instituut, 1989: NEN 5104 Geotechniek - Classificatie van onverharde 

grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. 




Speet, B.M.J., 1986: Historische stedenatlas van Nederland, deel 4 Kampen, Delft. 

Stenvert, R., C. Kolman, B. Olde Meierink, 1998: Monumenten in Nederland. Overijssel, Zwolle en Zeist. 

Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer , 2006a: Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie, 

versie 3.1. SIKB, Gouda. 

Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer, 2006b: Leidraad inventariserend veldonderzoek; 

Deel: karterend booronderzoek (aanvulling op de KNA 3.1). SIKB, Gouda. 

Kaarten 

Staring Centrum, 1990: Bodemkaart van Nederland schaal 1:50.000, blad 21 West (Zwolle), Wageningen. 

TNO Bouw en Ondergrond, 2008: Geologische overzichtskaart van Nederland 1:600.000 (www.dinoloket.nl) 

Uitgeverij Nieuwland, 2005: Grote Historische Atlas van Overijssel, circa 1905, schaal 1:25.000. Tilburg. 

Internet (geraadpleegd januari - februari 2010) 

www.archis2.archis.nl 

www.ahn.nl 

www.dinoloket.nl 

www.regiocanons.nl/overijssel/salland/kampen/gasthuizen 

www.sanderusmaps.com 

www.watwaswaar.nl 


Bijlagen:

Bijlage 1: Overzicht van relevante geologische en archeologische 

tijdvakken

Overzicht geologische en archeologische tijdvakken 

Ouderdom 

in jaren 

11.755 

12.745 

13.675 

14.025 

15.700 

29.000 

50.000 

75.000 

115.000 

130.000 

370.000 

410.000 

475.000 

850.000 

2.600.000 

Chronostratigrafie MIS Lithostratigrafie 

Holoceen 1 

Laat- 

Weichselien 

(Laat- 

Glaciaal) 

Midden- 

Weichselien 

(Pleniglaciaal) 

Vroeg- 

Weichselien 

(Vroeg- 

Glaciaal) 

Eemien 

(warme periode) 

Late Dryas 

(koud) 

Allerød 

(warm) 

Vroege Dryas 

(koud) 

Bølling 

(warm) 

Laat- 

Pleniglaciaal 

Midden- 

Pleniglaciaal 

Vroeg- 

Pleniglaciaal 

2 

3 

4 

5a 

5b 

5c 

5d 

5e 

Saalien (ijstijd) 6 

Holsteinien 


Elsterien (ijstijd) 

Cromerien 


Pre-Cromerien 

Formaties: Naaldwijk 

(marien), Nieuwkoop 

(veen), Echteld (fluviatiel) 

Formatie 

van 

Kreftenheye 

Formatie 

van 

Urk 

Formatie 

van 

Sterksel 

Eem 

Formatie 

Formatie 

van Drente 

Formatie 

van Peelo 

Formatie 

van 

Boxtel 

Formatie 

van 

Beegden

Cal. jaren 

v/n Chr. 

1500 

450 

12 

0 

800 

2000 

4900 

5300 

8800 

35.000 

300.000 

1950 

815 

3755 

7020 

8240 

11.755 

12.745 

13.675 

14.025 

15.700 

75.000 

115.000 

130.000 

14 C jaren Chronostratigrafie 

0 

2650 

5000 

8000 

9000 

10.150 

10.800 

11.800 

12.000 

13.000 

Laat- 

Weichselien 

(Laat- 

Glaciaal) 

Midden- 

Weichselien 

(Pleniglaciaal) 

Vroeg- 

Weichselien 

(Vroeg- 

Glaciaal) 

Subatlanticum 

koeler 

vochtiger 

Pollen 

zones 

Vb2 

Vb1 

Va 

IVb 

Subboreaal 

koeler 

droger IVa 

Atlanticum 

warm 

vochtig 

Boreaal 

warmer 

Preboreaal 

warmer 

Eemien 


Saalien (ijstijd) 

III 

II 

Late Dryas LW III 

I 

Vegetatie 

Loofbos 

eik en hazelaar 

overheersen 

haagbeuk 

veel cultuurplanten 

rogge, boekweit, 

korenbloem 

Loofbos 

eik en hazelaar 

overheersen 

beuk>1% invloed 

landbouw 

(granen) 

Loofbos 

eik, els en hazelaar 

overheersen 

in zuiden speelt 

linde een grote rol 

den overheerst 

hazelaar, eik, iep, 

linde, es 

eerst berk en later 

den overheersend 

parklandschap 

Allerød LW II 

dennen- en 

berkenbossen 

Vroege Dryas 

open 

parklandschap 

LWI open vegetatie met 

Bølling 

kruiden en 

berkenbomen 

perioden met een 

poolwoestijn en 

perioden met een 

toendra 

perioden met bos 

en perioden met 

een subarctisch 

open landschap 

loofbos 

Archeologische 

perioden 

Nieuwe tijd 

Middeleeuwen 

Romeinse tijd 

IJzertijd 

Bronstijd 

Neolithicum 

Mesolithicum 

Laat-Paleolithicum 

Midden-Paleolithicum 

Vroeg-Paleolithicum 

Chronostratigrafie voor Noordwest-Europa volgens Zagwijn (1974), Vandenberghe (1985) en De Mulder et al. 

(2003). Lithostratigrafie 

volgens De Mulder et al. (2003). Mariene isotoop stadium (MIS) volgens Bassinot et al. (1994). Atmosferische data volgens Stuiver et al. 

(1998). 

Zuurstofisotoop calibratie (OxCal) versie 3.9 Bronk Ramsey (2003), toegepast op het Laat-Weichselien en het Holoceen. 

Archeologische periode-indeling en ouderdom volgens de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB). 

Vegetatie bewerkt volgens Berendsen (2000). Pollenzones volgens P. Vos & P. Kiden (2005).

Bijlage 2: Combinatiekaart IKAW, AMK en ARCHIS-waarnemingen

507000 508000 

407139 

14945 


Combinatiekaart IKAW, AMK en ARCHIS-waarnemingen 

43944 

1179 

12976 

10482 2466 

1950 

2441 

2242 

2437 

1175 

0 250 

Meter 

500 

12975 

13664 

10483 

1951 

2651 

13639 

2616 

2593 

43918 

27886 44874 

2457 44871 

2652 

2615 2653 

47888 3277 

13963 

1172 

12977 

41239 22572455 

34537 

11781174 

3276 

41238 

12973 

2456 

1180 

44872 

1299112990 

190000 191000 

1176 

3275 

1169 

2660 2655 

32993 

2492 

33542 

12978 

21171 

27997 

Legenda 

Vondsten per begin periode 

Paleolithicum 

Vroege Middeleeuwen 

Late Middeleeuwen 

Nieuwe tijd 

onderzoeksmeldingen 

Archeologisch monument + monumentnummer 

Terrein van archeologische betekenis 

Terrein van archeologische waarde 

Terrein van hoge archeologische waarde 

Terrein van zeer hoge archeologische waarde 

Terrein van zeer hoge archeologische waarde, beschermd 

archeologische verwachting 

trefkans 

hoog (water) 

middelhoog (water) 

laag (water) 

water 

hoog 

middelhoog 

laag 

zeer laag 

niet gekarteerd 

onbekend 

begrenzing plangebied 

S100024_IKAW_Combi_02092009_JH_1.0

Bijlage 3: Verstoringskaart

Verstoringskaart 


schaal: 

1:1000 

Legenda 

Verstoringen 

tot 5,4 m. 

tot 2,8 m. 

tot 1,5 m. 

tot 1,0 m. 

tot 0,5 m. 

Plangebied 

S100024 BO_22022010_JH_1.0 

(in meters onder maaiveld) 

0 25 

Meters 

50 

tot 1,5 m. 

tot 5,4 m. 

tot 2,8 m. 

tot 1,5 m. 

tot 0,5 m. 

tot 1,0 m. 

191000

Bijlage 4: Advieskaart

507700 507800 

Advieskaart 


schaal: 

1:1000 

Legenda 

Ligging St. Geertruidengasthuis 

Plangebied 

Verstoringen 

tot 5,4 m. 

tot 2,8 m. 

tot 1,5 m. 

tot 1,0 m. 

tot 0,5 m. 

S100024 BO_09062010_JH_1.0 

(in meters onder maaiveld) 

0 25 

Meters 

50 

tot 1,5 m. 

tot 5,4 m. 

tot 2,8 m. 

tot 1,5 m. 

tot 0,5 m. 

tot 1,0 m. 

190800 190900 191000

Bureauonderzoek - GISnet

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?