CONTROLE VAN TIJDELIJKE VERENIGINGEN: JURIDISCHE ... - IBR

Ook uit art. 1 (nieuw) Venn.W. blijkt dat een vennootschap, ongeacht of zij van
handelsrechtelijke of burgerlijke aard is, niet langer winst dient na te streven.
In de loop van het bestaan en de evolutie van ons vennootschapsbestel werden meerdere
classificaties ontwikkeld waarvan de meest interessante de drieledige indeling is in (1) de
vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid, nl. de maatschap, de tijdelijke vereniging
en de vereniging bij wijze van deelneming, (2) de gemengde vennootschappen, die wel
rechtspersoonlijkheid hebben maar nog geen beperking van de aansprakelijkheid van de
vennoten, nl. de vennootschap onder firma en de commanditaire vennootschap, en (3) de
volkomen rechtspersonen die rechtspersoonlijkheid cumuleren met aansprakelijkheidsbeperking
van de vennoten, nl. de naamloze vennootschap, de besloten
vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, de co6peratieve vennootschap.12
De vennootschappen van de eerstgenoemde groep worden vaak aangeduid als zijnde
louter contractuele vennootschappen, terwijl de derde groep als louter institutioneel wordt
aangezien. (cfr. de wetswijziging die de eenpersoonsvennootschap toeliet, die het verlaten
van het contractueel karakter impliceerde)
Belangrijk is in dit verband op te merken dat het hof van cassatie in 1968 13 de stelling
bekrachtigd heeft dat wanneer twee of meer personen samen, openbaar en duurzaam een
handelsactiviteit uitoefenen, zij noodzakelijk een vennootschap-rechtspersoon tot stand
brengen, die dan wel onregelmatig is. Het aangaan van een contract van tijdelijke
vereniging (of van vereniging bij wijze van deelneming), biedt in die optiek de enige
mogelijkheid om hieraan te ontkomen. 14
Het is precies het contractu eel karakter - en de daaraan verbonden vrijheid - die het succes
verklaart van de tijdelijke vereniging. Andere vennootschapstypes als de vennootschap
onder firma of de c06peratieve vennootschap zouden theoretisch even goed kunnen
dienen voor het realiseren van het door de tijdelijke vennoten voorgenomen doel: ook zij
bieden aan de opdrachtgever het voordeel van de hoofdelijkheid en de daaruit
voortvloeiende garanties 15 en bieden aan de vennoten ook een systeem van winstverdeling
en zeker een betere bescherming tegen het faillissement van een vennoot, zonder dat deze
voordelen het hoofd bieden aan de mogelijkheid een geeigende en aangepaste
samenwerkingsstructuur uit te werken. 16
Hierboven werd gewezen op het bestaan van de typendwang en de vaak scherpe kritiek
die er op wordt geformuleerd. 17 Wellicht zijn de vennootschappen zonder
rechtspersoonlijkheid, inzonderheid de tijdelijke verenigingen, de types die het best die
kritiek kunnen weerstaan.
12 De commanditaire vennootschap op aandelen is moeilijk in de ene of andere groep onder te brengen: de
werkende vennoten zijn immers onbeperkt aansprakelijk, de stille vennoten niet. Ook de landbouwvennootschap,
een burgerlijke vennootschap met rechtspersoonlijkheid, laten wij buiten beschouwing.
13 Cass., 17 mei 1968 en 28 juni 1968, Pas., 1968, I, p. 1074 en 1235.
14 SIMONART, V., L'association momentanee, Brussel, Creadif, 1990, p. 14; nrs. 13-14.
SIMONART, V., «Le retrait d'un associe d'une association momentanee pluripartite», in DA OR, 1990,
p.10.
15 Infra, 2.2.3.
16 CARTON de TOURNAI, E., DE SCHREVEL, F., LESAGE, A., "Refiexions sur la societe momentanee dans
i'entreprise de travaux en 8elgique», in Jurist in 8edrijf, Brussel, Bruylant, 1989, p. 69. 21
17 Zie voetnoot 8.