2608. BW Mod.Medicine 02/1¥1.6 - Ildcare.nl

nog geen doeltreffende meetmethode. Er zijn
onvoldoende gegevens beschikbaar over de vraag
of de bekende medicamenteuze therapeutische
middelen al of niet een gunstig effect op de vermoeidheid
kunnen uitoefenen. Van corticosteroïden
is bekend dat ze een stimulerend effect
kunnen hebben, maar ook een negatief effect
op de spieren kan het gevolg zijn. In dit laatste
geval kan de moeheid juist toenemen. Om een
doelgerichte behandeling te kunnen ontwikkelen
dient de pathofysiologische basis nog nader
onderzocht te worden. Of de nieuwere therapeutische
mogelijkheden, zoals de bovenbeschreven
anti-TNF--middelen, een gunstig effect op de
moeheid zullen kunnen bewerkstelligen, zal nog
moeten blijken. Onderzoeken bij de ziekte van
Crohn hebben uitgewezen dat anti-TNF-
middelen wellicht een gunstig effect op vermoeidheid
hebben. Naast al deze medicamenteuze
therapievormen zijn begeleiding en ondersteuning
van de sarcoïdosepatiënt van groot belang
om de ongunstige weerslag van de vermoeidheid
en asthenie op de familiaire en sociaal-professionele
relaties zoveel mogelijk tegen te gaan.
Algemene klachten, in het bijzonder de moeheid,
zijn niet altijd goed te objectiveren, en kunnen,
nadat alle meetbare afwijkingen zijn genormaliseerd,
aanblijven. Dit heeft belangrijke gevolgen
voor de kwaliteit van leven van de patiënt.
Erkenning van het ziek zijn, inclusief toegeven
aan de moeheid, is belangrijk voor iedere sarcoïdosepatiënt.
Zowel de patiënt, zijn omgeving, de
werkgever als eventueel de betrokken bedrijfsarts
dienen goed ingelicht te worden. Meer begrip
voor het relatief ongrijpbare probleem moeheid
kan de sociale weerslag en de impact op de
kwaliteit van leven voor de sarcoïdosepatiënt
beperken.
Algemene informatie
Voor informatie over sarcoïdose en aanvragen
van voorlichtingsmateriaal kunt u zich wenden
tot de Sarcoïdose Belangenvereniging Nederland
(SBN): e-mail: sarcoidose.info@vumc.nl,
website: www.sarcoidose.nl, of de World
Association of Sarcoidosis and Other
Granulomatous disorders (WASOG): website:
www.pinali.unipd.it/sarcoid.
MODERN MEDICINE · 2003 · NR. 11
Literatuur
- Baughman RP, Lower EE, Bois RM du. Sarcoidosis.
Lancet 2003;36:1111-8.
- Baughman RP, Lower EE. Infliximab for refractory sarcoidosis.
Sarcoidosis Vasc Diffuse Lung Dis 2001;18:70-4.
- Baughman RP. Therapeutic options for sarcoidosis: new
and old. Curr Opin Pulm Med 2002;8:464-9.
- Drent M. Sarcoidosis: benefits of a multidisciplinary
approach. Eur J Intern Med 2003;14:217-20.
- Drent M, Bomans PH, Suylen RJ van, et al. Association
of man-made mineral fibre exposure and sarcoidlike
granulomatosis. Respir Med 2000;94:815-20.
- Drent M, Jacobs JA, Vries J de, et al. Does the cellular
bronchoalveolar lavage fluid profile reflect the severity of
sarcoidosis? Eur Respir J 1999;13:1338-44.
- Drent M, Vries J de, Lenters M, et al. Sarcoidosis:
assessment of disease severity using HRCT. Eur Radiol
2003;13:2462-71.
- Drent M, Wirnsberger RM, Vries J de, et al. Association of
fatigue with an acute phase response in sarcoidosis. Eur
Respir J 1999;13:718-22.
- Hoitsma E, Marziniak M, Faber CG, et al. Small fiber
neuropathy in sarcoidosis. Lancet 2002;359:2085-6.
- Hunninghake GW, Costabel U, Ando M, et al.
ATS/ERS/WASOG statement on sarcoidosis. Sarcoidosis
Vasc Diffuse Lung Dis 1999;16:149-73.
- Landay AL, Jessop C, Lennette ET, et al. Chronic fatigue
syndrome: clinical condition associated with immune
activation. Lancet 1991;338:707-12.
- Sato H, Grutters JC, Pantelidis P, et al. HLA-DQB1*0201:
a marker for good prognosis in British and Dutch
patients with sarcoidosis. Am J Respir Cell Mol Biol
2002;27:406-12.
- Sharma OP. Fatigue and sarcoidosis. Eur Respir J
1999;13:713-4.
- Turner GA, Lower EE, Corser BC, et al. Sleep apnea in
sarcoidosis. Sarcoidosis Vasc Diffuse Lung Dis
1997;14:61-4.
- Vries J de, Michielsen H, Heck GL van, et al. Measuring
fatigue in sarcoidosis: the Fatigue Assessment Scale
(FAS). Br J Health Psychol 2003; accepted for publication.
- Vries J de, Rothkrantz-Kos S, Dieijen-Visser MP van, et al.
The relationship between fatigue and clinical parameters
in acute pulmonary sarcoidosis. Sarcoidosis Vasc Diffuse
Lung Dis 2003; in press.
- Wirnsberger RM, Vries J de, Wouters EFM, et al.
Clinical presentation of sarcoidosis in The Netherlands:
an epidemiological study. Neth J Med 1998;53:53-60.
●
835