De winst van groen ondernemen - Natuurmonumenten

inspireren
N
‘Wij willen serieus kijken wat de natuur ons op langere
termijn te bieden heeft en bouwen vanuit het streven
tegelijkertijd meer natuur te creëren’
ederland kent 3 grote belanghebbenden op het gebied van natuurbeheer:
Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Provinciale Landschappen.
Daarnaast zijn er onder meer gemeentes die bossen beheren, particuliere
landgoedeigenaren en een groeiende groep boeren die aan natuurbeheer doen.
Natuurmonumenten, dat 105.000 hectare natuur
onder haar vleugels heeft, is door de relatief kleine
oppervlakte van ons land (4.100.000 hectare)
verhoudingsgewijs ’s werelds grootste particuliere
terreinbeheerder. ‘Een groot gedeelte ervan is in
eigendom’, verklaart Robbert Hijdra. ‘Sinds de
oprichting van Natuurmonumenten in 1905 heeft
de vereniging veel aangekocht.’ Het begon destijds
met een plan van de gemeente Amsterdam om
huisvuil te storten in het Naardermeer. Robbert:
‘Tegenwoordig ondenkbaar, maar toen was dat een
serieuze optie. Om het te verhinderen tilde een aantal
natuurbeschermers deze vereniging van de grond.
Ze zamelden geld in om dit natuurgebied te kunnen
kopen, want als eigenaar kun je een stuk grond
goed beschermen. Dat was de eerste keer dat deze
strategie werd toegepast in ons land. Deze manier
van beheren is ook vandaag nog onze core business.
20 jaar geleden zijn onze activiteiten uitgebreid met
lobbyen, public affairs en het maatschappelijke debat
dat daaraan is gekoppeld.’ Public affairs bewaakt
wat er gebeurt in de buitenwereld en bepaalt hoe
Natuurmonumenten daarmee moet omgaan en hoe
issues gecommuniceerd worden. Zij weegt ook per
zaak af of een coalitie met andere natuurbeheerders
of partijen gewenst is.
Eerst versnipperd, nu verbonden
Natuur kopen en het inrichten en beheren ervan
kosten geld, veel geld. Maar er zijn ook aanzienlijke
baten. Om alles financieel rond te krijgen, vormen
de donaties en bijdragen van de ruim 700.000
leden van Natuurmonumenten de zeer welkome
basis, maar dit is niet voldoende. De vereniging
genereert eigen inkomsten uit het natuurbeheer,
ontvangt sponsorbijdragen van bedrijven en als
‘goed doel’ jaarlijks een mooi bedrag van de
Nationale Postcodeloterij. Vanaf begin jaren 90
kwamen die inkomsten vooral van de overheid,
die vanwege een nieuw natuurbeleid zo’n 180.000
hectare open water, grasland, bos en hei begon te
kopen. Zij keek vervolgens welke club een gebied
het beste kon beheren en gaf de uitverkoren partij
subsidie voor de inrichting en het beheer. Robbert
over dit rijksbeleid: ‘In de jaren 70/80 waren er grote
conflicten op het gebied van milieu en de kwaliteit
ervan. We kampten met vervuilde rivieren, lucht- en
bodemverontreiniging. De gevolgen voor de schaarse
natuur waren desastreus. Planten en dieren namen
in hoog tempo in aantal af en dreigeden zelfs uit te
sterven. Door de sterke economische ontwikkeling
na de Tweede Wereldoorlog was er in ons lang maar
zo’n 450.000 hectare natuur over en dat was ook
nog eens heel versnipperd. Als reactie hierop maakte
de overheid een blauwdruk om natuurgebieden
beter te beschermen en de planten en dieren die
er thuishoren weer een betere plek te geven. En
wij natuurbeheerders leverden het concept voor
dit beleid: de EHS of ecologische hoofdstructuur.
Dat wil zeggen dat je natuurgebieden aan elkaar
verbindt en hier en daar vergroot. Zo ontstaat een
ecologisch netwerk waarbinnen planten en dieren
zich kunnen verplaatsen, waardoor ze over een
groter leefgebied beschikken. Bij calamiteiten zijn de
overlevingskansen van verschillende populaties dan
beduidend groter.’
Onderdeel van de samenleving
Rondom dit natuurbeleid werd een stevige
regelgeving ontwikkeld. Economische
belanghebbenden liepen daar heel snel tegen
aan, wanneer ze bijvoorbeeld een bedrijventerrein,
woonwijk of snelweg wilden aanleggen. Of wanneer
een agrariërs hun bedrijf wilden vergroten of
intensiveren. Robbert: ‘Dit versterkte het beeld dat
natuurbehoud economische ontwikkeling in de weg
stond en dat leidde tot spanningen en hoogoplopende
discussie tussen het bedrijfsleven en natuur- en
milieuorganisaties. En tot discussies in de Tweede
Kamer. Totdat het kabinet Rutte 1 meer dan 70 procent
van het rijksbudget voor natuurbeleid wegsnoeide,
waardoor de instandhouding van dit ecologisch netwerk
in gevaar kwam. Zodra duidelijk werd welke kant het
opging, besloot Natuurmonumenten minder op de
overheid te leunen en nadrukkelijker te zoeken naar
samenwerking met bedrijven die bereid waren om in
hun business rekening te houden met natuur of natuur
tot bijproduct te maken. Natuur is nu eenmaal een
onderdeel van onze samenleving en dat werd eigenlijk
al door heel veel bedrijven onderschreven in hun interne
strategische notities. Denk aan het ‘fair play’-document
dat Ballast Nedam toen al had over maatschappelijk
verantwoord ondernemen en goed gebruik van de
natuur. Ik was heel positief verrast toen Ballast Nedam
al bij de eerste contacten zei: “Wij willen serieus kijken
wat de natuur ons op langere termijn te bieden heeft
en bouwen vanuit het streven tegelijkertijd meer natuur
te creëren.” De visie van het bedrijf bleek naadloos
aan te sluiten op die van Natuurmonumenten. Wij als
Natuurmonumenten staan voor het publiek belang,
voor mooie natuur en landschappen. We weten iets van
ecologie en we kunnen goed beheren. Het is natuurlijk
geweldig om van meet af aan betrokken te worden
bij projecten die nieuwe natuur gaan opleveren. Als je
onze kennis samenvoegt met die van ingenieurs die net
zo’n groen hart hebben als wij, dan krijg je heel mooie
dingen. Grote bouwprojecten in het water of op het land
koppelen aan natuurontwikkeling, dat is de uitdaging. En
na voltooiing staan wij voor het beheer.’
inspireren
Ravotten en relaxen
Samenwerking tussen het bedrijfsleven en
natuurbeheerders zal door de almaar terugtrekkende
overheid toenemen, verwacht Robbert. ‘Een andere
trend die wij zien, is dat meer mensen tijd krijgen
om naar buiten te gaan en ook steeds bewuster
gaan leven. Bewegen en recreëren in een gezonde
natuurlijke omgeving. Ecologische netwerken zijn
niet alleen maar belangrijk voor flora en fauna,
ook voor het welzijn van mensen is een groene
leefomgeving essentieel. Uit allerlei studies blijkt dat
wanneer kinderen niet in een natuurlijke omgeving
kunnen ravotten en niet echt voelen wat aarde
is, wat water is en wat een boom is, dat ze zich
dan zowel emotioneel als motorisch minder goed
ontwikkelen. The Economics of Ecosystems and
Biodiversity (TEEB) heeft een wereldwijd onderzoek
gedaan naar alle economische en maatschappelijke
diensten die de natuur levert. Daar zitten voor de
hand liggende functies bij, zoals zuivering van water
en lucht. Maar de natuur is bijvoorbeeld ook de
allergrootste inspiratiebron in de zoektocht naar
nieuwe medicijnen. Natuur ontspant en houdt
mensen gezond. TEEB heeft geprobeerd die waarde
in een getal uit te drukken. Dat is natuurlijk lastig,
maar als mensen in een groene omgeving wonen,
zie je minder verzuim. Huizen krijgen er een hogere
WOZ-waarde. En de recreatiesector is grotendeels
afhankelijk van verrassende natuurgebieden en
aantrekkelijke landschappen. Dat hele idee dat
natuur geld kost en dat we ons er alleen om kunnen
bekommeren als het economisch goed gaat, blijkt
niet te kloppen. We moeten het omdraaien. Natuur
genereert economie. Investeren in de natuur geeft
een prachtig rendement.’ ¢
22 Blauwdruk mei 2013 Blauwdruk mei 2013 23