'Ik zal niet beweren dat …' Iets zeggen door het niet te zeggen 'U ...

Enerzijds herken ik de complexiteit van
het wikken en wegen, kiezen en schrappen,
de genuanceerde verfijning die zich
inderdaad niet in simpele regels laat vangen,
omdat de schrijfpraktijk weerbarstig
is. Anderzijds maak ik handig gebruik van
dit soort adviezen tijdens trainingen voor
mensen die veel moeten schrijven zonder
dat ze daarvoor zijn opgeleid. De meesten
zijn al blij hun gedachten op papier te krijgen.
Dat het resultaat ook nog de toets
van de lezer moet kunnen doorstaan, is
voor velen een brug te ver. Wat dan helpt,
zijn eenvoudige adviezen zonder ‘mitsen
en maren’.
De journalisten onder wie Frank Jansen
onderzoek deed, doorliepen de hogeschool
van de schrijverij. De mensen
voor wie de adviezen bedoeld zijn, zitten
als het ware op de basisschool. Het is
al mooi als zij leesbare persberichten
schrijven. Vervolgens is het aan de journalist
er een journalistiek product van
te maken dat bij zijn medium past. Met
andere woorden: heb ik het artikel niet
goed gelezen, ging de bedoeling aan
mij voorbij of was het onderzoek eigenlijk
irrelevant?
Naschrift Frank Jansen
Of een taaladvies waardevol is, verschilt
per situatie, en per schrijver.
Professionele herschrijvers, zoals journalisten,
hebben zó veel aan hun hoofd
dat ze blijkbaar aan het opvolgen van
sommige taaladviezen weinig aandacht
geven. Of dit ook geldt voor wat
minder professionele schrijvers, zoals
beginnelingen, is een interessante
vraag, waarop ik alleen het volgende
speculatieve antwoord kan geven. Misschien
heeft een beginnende schrijver
wel nóg meer zaken aan zijn hoofd,
zodat een fixatie op de genoemde taaladviezen
hem eerder van die belangrijke
zaken afhoudt dan dat die zijn
stijl verbetert. Het is ook mogelijk dat
een beginneling met kennis van de
adviezen juist meer geneigd zal zijn
tot reviseren, met grote kans op tekstverbetering.
Maar daar ging mijn
onderzoek niet over.
Tweetaligheid of meertaligheid
RENAAT VAN BEECK ­ BERCHEM­ANTWERPEN
In Jan Erik Grezels artikel ‘Tweetaligheid
heeft de toekomst’ (Onze­Taal november)
komt prof. dr. Janet van Hell aan het
woord over het tweetalig opvoeden van
kinderen. Dat zou leiden tot verbetering
van de cognitieve vaardigheden, en
bovendien zou het op latere leeftijd een
medicijn tegen dementie zijn.
Van Hell heeft een Amerikaanse miljoenensubsidie
gekregen voor internationaal
onderzoek naar tweetaligheid, en het verwondert
me dan ook niet dat ze pleit voor
het Engels als tweede taal. Ze verzet zich
hevig tegen het verwijt dat ze met haar
pleidooi voor tweetaligheid het Nederlands
de nek om wil draaien, en benadrukt dat er
geen gevaar schuilt in het promoten van de
wereldtaal Engels vanaf de basisschool.
In Vlaanderen hebben wij een dergelijke
confrontatie met een ‘wereldtaal’ (het
Frans) al eerder meegemaakt, en het heeft
een zware strijd gekost om de gevolgen
daarvan min of meer onder controle te krijgen.
Dat is deels gelukt omdat het Frans
ondertussen zijn status van wereldtaal
heeft kwijtgespeeld aan het Engels.
Het Frans werd ons opgedrongen met
dezelfde argumenten als die welke nu voor
het Engels gebruikt worden: het is een superieure
wereldtaal, die onontbeerlijk is
voor internationale contacten. Dat laatste
zal ik niet ontkennen, maar het wordt een
ander verhaal wanneer men dat idioom ook
‘binnenlands’ gaat gebruiken als een evenwaardig
alternatief voor de landstaal. In
Vlaanderen heeft de ervaring geleerd dat
de kans heel groot is dat de wereldtaal de
landstaal in sommige segmenten van de
samenleving gaat verdringen. Er dreigt dan
een duale maatschappij te ontstaan met
een elite die zich te pas en te onpas bedient
van de wereldtaal, met daarnaast de landstaal
als knechten­ en meidentaal.
Ik pleit daarom voor absolute voorrang
voor de landstaal en voor méértaligheid
gebaseerd op de grondige kennis van de
moedertaal.
Weijer [1]: Zuid-Limburg
HUUB KOKKELMANS ­ HOUTEN
Waterradmolen bij Wijlre. De vijver bij zulke molens heet wel een ‘wijer’.
Riemer Reinsma gaat in de decemberaflevering
van zijn rubriek ‘Namen op
de kaart’ in op de herkomst van het woord
weijer, dat ‘vijver’ betekent en in Nederland
hier en daar voorkomt in aardrijkskundige
namen. Hij schrijft dat Guido Gezelle een
van de laatsten was die dit woord gebruikten.
Maar het wordt in Zuid­Limburg tot
op de dag van vandaag nog geregeld gebruikt,
meestal voor ‘vijver’, maar ook voor
‘drenkpoel’. Weliswaar neemt het actieve
gebruik (los van plaatsaanduidingen) de
laatste tijd af, maar het is zeker niet in
onbruik geraakt.
Weijer [2]: waterradmolens
DRS. R.M. KEMPERINK ­ UGCHELEN
uim honderd jaar geleden moet
“R weier als soortnaam in onbruik
geraakt zijn”, zo schrijft Riemer Reinsma
in ‘Namen op de kaart’ (Onze­Taal december).
Maar weier – ook geschreven als
weijer of wijer,­en soms nog aangevuld met
een t of d­– wordt tot op de dag van vandaag
gebruikt in verband met waterradmolens.
Het gaat dan om de molenvijver.
Daarin wordt water opgevangen voor het
geval de normale watertoevoer door een
lage waterstand niet toereikend is om
via de molenbeek het molenrad te laten
draaien. Weier­en weijer zocht ik in de
grote Van Dale inderdaad tevergeefs,
maar onder wijer trof ik toch de betekenis
“(gewestelijk) molenvijver” aan.
o n z e t a a l 2 0 1 1 • 2 / 3
45
Foto: Gerrit Jan