download pdf - UMC St Radboud

Verwijdering van
de lymfeklieren
in het bekken bij
prostaatkanker
UMC St Radboud Patiënteninformatie

Tijdens uw bezoek aan het Universitair Medisch Centrum St Radboud te
Nijmegen heeft uw behandelend uroloog met u gesproken over de noodzaak om
uw lymfeklieren uit het bekken te verwijderen (pelviene lymfeklierdissectie). Dit is
een vervolg op de vaststelling van kanker in de prostaat. In deze folder leest u in
grote lijnen de gang van zaken bij deze operatie. Het is niet de bedoeling dat deze
folder de persoonlijke gesprekken met uw uroloog vervangt. Heeft u na het lezen
van deze folder nog vragen, dan kunt u deze altijd stellen aan uw behandelend
arts of verpleegkundige.
Waarom lymfeklieren verwijderen?
De prostaat is een klier die onder de blaas ligt en de plasbuis omgeeft. De
prostaat maakt een vloeistof aan, het prostaatvocht. Dit prostaatvocht komt bij
een zaadlozing samen met het zaad naar buiten. Het voedt en ondersteunt de
zaadcellen. In de prostaat kan een kwaadaardig gezwel ontstaan. Dit betekent dat
groepjes cellen in de prostaat hun oorspronkelijke functie kwijtraken. De tumorcellen
gaan zich ongeremd delen en uiteindelijk ook buiten de prostaat groeien.
Als tumorcellen losraken van hun oorspronkelijke plaats en zich verderop in het
lichaam gaan vestigen, spreekt men van uitzaaiingen. Dit verspreiden van tumorcellen
gebeurt via de lymfe- en bloedbanen. Uitzaaiingen zullen daarom als eerste
in de aangrenzende lymfeklieren worden aangetroffen. Later kunnen tumorcellen
eventueel ook verder uitzaaien, bijvoorbeeld naar de botten, longen en/of
de lever. Het lymfestelsel ligt, net als het bloedvatenstelsel, verspreid door het
hele lichaam. Lymfevocht (dat in het lymfestelsel stroomt) heeft als voornaamste
functie afvalstoffen uit het lichaam op te ruimen. Het lymfevocht met afvalstoffen
verzamelt zich in de lymfeklieren. Dit zijn een soort verzamelpunten die ziekteverwekkers,
zoals bacteriën en virussen, onschadelijk maken. Uiteindelijk komt het
lymfevocht met alle afvalstoffen in de bloedbaan terecht. De dichtst bij de prostaat
gelegen lymfeklieren liggen in het kleine bekken. Het wegnemen van deze klieren
heeft als doel te achterhalen of de prostaatkanker zich tot de prostaat heeft
beperkt of is uitgezaaid naar de lymfeklieren. De lymfeklieren worden opgestuurd
naar het laboratorium en door de patholoog onderzocht. De uitslag kunt u na
ongeveer twee weken verwachten. De uitslag van dit lymfeklieronderzoek bepaalt
de verdere behandeling.
1

Op welke wijze kunnen de lymfeklieren worden verwijderd?
Het verwijderen van de lymfeklieren uit het kleine bekken kan gebeuren via een
open procedure of via een kijkoperatie. Bij een open procedure maakt de uroloog
een verticale snede in de onderbuik van ongeveer 10 centimeter. Hiermee heeft
de uroloog een open zicht op het operatiegebied. Bij een kijkoperatie daarentegen
wordt gebruik gemaakt van een camera. Er wordt geen snee of wond in
de buik gemaakt maar er wordt geopereerd door kleine gaatjes. De buik wordt
opgeblazen met (koolzuur)gas om zo meer ruimte te maken. Dit is nodig om veilig
te kunnen opereren. Daarna worden er drie tot vijf buisjes met een dikte van 0,5
tot 1 centimeter in de buik gebracht. Door één van de buisjes wordt een camera
ingebracht zodat de uroloog op een televisiescherm het operatiegebied kan zien.
Door de camera wordt het beeld ongeveer tien maal vergroot ten opzichte van het
blote oog. Door de andere buisjes worden de instrumenten, waarmee geopereerd
kan worden, ingebracht. Het opereren zelf gebeurt dus helemaal via het televisiescherm,
vandaar de naam ‘kijkoperatie’.
Kijkoperatie Open operatie
2
Wat zijn de voor- en de nadelen van deze procedures?
Tijdens een kijkoperatie wordt er een camera met beeldvergroting gebruikt
waardoor de uroloog alle details van het operatiegebied goed kan zien. Hierdoor
kan de operatie nauwkeurig worden uitgevoerd. Het bloedverlies is hierdoor veelal
beperkt en belangrijke structuren als zenuwen en bloedvaten kunnen doorgaans
goed gespaard worden. Omdat de operatie via kleine gaatjes gaat in plaats van
één grote snee, heeft de patiënt veelal minder anesthesie en pijnstilling nodig.
Hierdoor herstelt men vaak sneller. Daarnaast is er een cosmetisch aspect: de
wondjes en dus de littekens zijn kleiner dan bij een open operatie.
Soms is een kijkoperatie echter niet mogelijk, bijvoorbeeld door verklevingen in
de buik. Dan kiest de uroloog toch voor een open procedure. Het kan ook zijn
dat gaandeweg de kijkoperatie het toch noodzakelijk is om over te gaan tot een
open procedure. Elke procedure heeft zijn voor- en nadelen. Een kijkoperatie is
technisch lastiger uitvoerbaar. De uroloog werkt van buitenaf en kan niet met zijn
handen bij het operatiegebied. Een kijkoperatie duurt ook langer dan een open
proce-dure. Na een kijkoperatie is er kans op kortdurende buik- of schouderpijn
ten gevolge van het (koolzuur)gas dat gebruikt wordt.
Voorbereiding
Scheren
Het is van groot belang dat u vijf dagen voor de geplande ingreep het gedeelte
van het lichaam waar u wordt geopereerd niet scheert met een scheermes. Dit
vermindert het risico op een infectie. Als de chirurg scheren noodzakelijk acht,
gebeurt dit op de operatiekamer.
Vette creme
Wilt u op de dag van de operatie geen gebruik maken van vette crèmes? Vette
crème zorgt ervoor dat het te opereren gebied niet goed gedesinfecteerd kan
worden.
Sieraden, piercings etc.
Nagellak, make-up, contactlenzen, bril, gebitsprotheses en sieraden (ook piercings)
mag u niet dragen tijdens de operatie. Indien u acryl- of gelnagels heeft,
dient u deze vóór de operatie van de wijsvinger te laten verwijderen.
3

Veiligheid
Rondom uw operatie zijn diverse veiligheidsmomenten ingebouwd. Vlak voordat
de operatie van start gaat wordt bijvoorbeeld door het gehele operatieteam een
zogenaamde ’Time out’ genomen. Tijdens dit controlemoment wordt uw naam,
geboortedatum en het te opereren lichaamsdeel en de operatiebenodigdheden
gecontroleerd.
Medicijnen
De anesthesioloog bepreekt met u welke medicijnen u mag blijven gebruiken en
welke u moet stoppen. Indien u bloedverdunners gebruikt, overlegt uw behandelend
arts met u of u deze kunt door gebruiken of moet stoppen. Heeft u hierover
vragen, stel ze dan aan uw behandelend arts.
Wat gebeurt er tijdens de opname in het ziekenhuis?
Als u een dag voor de operatie wordt opgenomen zal een verpleegkundige u ontvangen.
Zij zal met u de gang van zaken doorspreken. Ook volgt er een gesprek
met de zaalarts en de anesthesioloog. Urine en eventueel bloed worden verzameld
voor onderzoek. Indien nodig worden aanvullende onderzoeken gedaan. Als
u medicijnen gebruikt, neemt u deze in de orginele verpakking mee. U kunt ook
een lijst samenstellen met de naam van het medicijn, de dosering, de hoeveelheid
en het tijdstip van inname. Verder heeft u kleding, nachtgoed en toiletartikelen
nodig voor circa twee dagen. Aan het einde van deze dag, vanaf 24.00 uur, moet
u nuchter blijven. Dit betekent dat u niet meer mag eten, drinken of roken. Wel is
het toegestaan om, tot twee uur voor de operatie, heldere vloeistoffen te drinken
zoals water en thee.
Als u op de dag van de operatie zelf wordt opgenomen heeft u vóór uw opname al
intakegesprekken met de anesthesioloog en verpleegkundige gehad. Tijdens deze
intakegesprekken worden afspraken met u gemaakt over het staken van bloedverdunnende
medicijnen, waar en wanneer u zich moet melden voor de opname
en hoelang van te voren u nuchter moet zijn. Op de dag van opname meldt u zich
dan, nuchter, op de afdeling. Gesprekken met de zaalarts en anesthesioloog zullen
dan niet meer plaatsvinden. U wordt ontvangen door de verpleegkundige van
de afdeling en de operatie zal dezelde dag nog plaatsvinden.
4
Ter voorbereiding op de operatie krijgt u van de verpleegkundige een operatiejasje.
Sieraden, horloge, bril of contactlenzen, piercings en gebitsprothese moeten
door u worden verwijderd of uitgedaan. Voor de operatie krijgt u voorbereidende
medicijnen, premedicatie genoemd. De verpleegkundige brengt u met uw bed
naar de operatiekamers. Daar krijgt u een infuus. In de operatiekamer schuift u
over op de operatietafel. Voordat de anesthesioloog u de anesthesiemiddelen via
het infuus toedient, wordt eerst de bewakingsapparatuur aangesloten.
Na de operatie wordt u naar de uitslaapkamer ofwel verkoeverkamer gebracht.
Daar worden voortdurend uw bloeddruk, pols en temperatuur gecontroleerd. U
heeft na de operatie een infuus om vocht en medicijnen te kunnen toedienen.
Daarnaast heeft u een slangetje via de plasbuis in de blaas om de urine ongestoord
te laten afvloeien (een blaaskatheter). Soms is er een wonddrain ingebracht.
Dit is een slangetje in het wondgebied dat het lichaam helpt bij de afvoer
van wondvocht.
Het kan zijn dat u na de operatie veel pijn heeft, misselijk bent of last heeft van de
katheter.
Bespreek deze klachten met uw verpleegkundige. In veel gevallen zijn de klachten
te verhelpen, bijvoorbeeld met goede pijnmedicatie of medicijnen.tegen misselijkheid.
Als alle controles goed zijn, de pijn voldoende onderdrukt wordt door de medicijnen
en u voldoende wakker bent, wordt u teruggebracht naar de verpleegafdeling.
Het operatiegebied kan de eerste tijd na de operatie nog wat gevoelig zijn en de
wondjes kunnen trekken bij het overeind komen uit rugligging. Ook kunt u pijn
in uw schouders hebben na een kijkoperatie. Na de operatie krijgt u op vaste
tijden pijnmedicatie. Het kan zijn dat u, ondanks deze pijnmedicatie, toch pijn
blijft houden. U kunt dit aangeven bij de verpleegkundige. Voor uw herstel is het
belangrijk dat u optimale pijnstilling heeft. Ook kunt u door de anesthesie en de
pijnstillers wat misselijk zijn. Er zijn goede medicijnen om misselijkheid te behandelen.
Wanneer u zin heeft mag u na de operatie gaan eten en drinken. Dit wordt
langzaam opgebouwd. Wanneer dat goed gaat, kan het infuus worden verwijderd.
5

In overleg met de zaalarts wordt de eerste dag na de operatie de drain en de
blaaskatheter verwijderd. Het plassen komt dan meestal weer vanzelf op gang.
Wanneer kan ik naar huis?
Naar verwachting gaat u op de tweede dag na de operatie naar huis toe. U kunt
naar huis als:
• U geen koorts heeft.
• De wondjes er goed uit zien.
• U zichzelf goed kunt verzorgen.
• U weer normaal eet.
• U normale ontlasting heeft.
• U zelfstandig wondjes kunt verzorgen.
• De ontslagpapieren in orde zijn.
• U weet wanneer en hoe u een arts of verpleegkundige moet waarschuwen.
Kunnen er complicaties optreden?
Bij elke operatie kunnen zich na de ingreep problemen voordoen. Het kan zijn dat
de operatiewond gaat nabloeden of er kan een infectie optreden. Bij een kijkoperatie
kan er kort na de operatie tijdelijk buik- of schouderpijn optreden. Dit ontstaat
als gevolg van de prikkeling van het middenrif door het (koolzuur)gas waarmee de
buik tijdelijk is opgeblazen gedurende de operatie. Dit gaat na een tot twee dagen
vanzelf weer over.
Waar moet ik thuis opletten?
Ook thuis kunt u nog wat last hebben van de wondjes. Een goede pijnbestrijding
is belangrijk voor het genezingsproces. Daarom is het raadzaam dat u als het
nodig is de pijn met pijnstillers onderdrukt en dit vervolgens afbouwt. De eerste
twee dagen neemt u vier maal daags, om de zes uur, twee tabletten paracetamol
van 500 mg. Vervolgens neemt u twee dagen vier maar daags, om de zes uur,
één tablet paracetamol van 500 mg. Daarna stopt u met het innemen van tabletten.
Alleen als dat nodig is, bij pijn, mag u twee tabletten paracetamol van 500 mg
innemen (maximaal vier maal daags). Na 24 uur mogen de pleisters van de wondjes
en mag u weer douchen. De wondjes zijn dan voldoende dicht. Als het gaasje
aan de wond vastzit kunt u het onder de douche losweken. Na het douchen de
6
wond droogdeppen. U mag de eerste week niet zwemmen of langdurig baden. De
hechtingen lossen snel op in water. De hechtingen zijn meestal binnen twee weken
opgelost. Als ze moeten worden verwijderd kunt u dit ongeveer tien dagen na
de operatie door de huisarts of op de polikliniek laten doen. Het drooghouden van
de wond bevordert een goede genezing. U kunt daarom beter geen afsluitende
pleister op de wond gebruiken.
Om zo snel mogelijk op uw oude conditieniveau te komen is het raadzaam om dagelijks
een stuk te wandelen. Langdurig op bed liggen of in de stoel zitten draagt
niet bij aan het herstel en kan leiden tot trombose. Wel wordt geadviseerd om
de eerste vier weken na de operatie geen zwaar lichamelijk werk te doen. Denk
hierbij aan tillen, bukken, rekken en strekken.
Indien er problemen zijn met het hervatten van uw werkzaamheden en de terugkeer
naar uw werk kunt u uw bedrijfsarts vragen om begeleiding. Het is van
belang dat uw bedrijfsarts op de hoogte is van uw aandoening of behandeling.
Afspraken over uw werk zullen vaak soepeler verlopen als u de bedrijfsarts al vóór
de ingreep informeert.
Wanneer moet ik contact opnemen met het ziekenhuis?
Na de ingreep wordt u terugverwacht op het Prostaatkankercentrum voor controle
en het kiezen van een verder beleid. Indien zich voor die tijd problemen voordoen,
zoals:
• Aanhoudende buikpijn, die niet verdwijnt met gebruikt van de voorgeschreven
pijnmedicatie.
• Koorts boven de 38,5 C of langer dan 24 uur vanaf 38 C.
• Bolle of gespannen buik.
• Pussige of erg rode wond
Neemt u dan contact op met de polikliniek Urologie:
op werkdagen 08.00 - 17.00 uur, telefoonnummer: 024 - 361 38 03,
buiten werktijden. telefoonnummer: 024 - 361 34 20
7

Hoe nu verder?
Uw behandelend uroloog bespreekt met u de verdere gang van zaken na de
operatie. Een behandeling in verband met kanker is een ingrijpende gebeurtenis
voor u en uw naasten. Het is dan ook vanzelfsprekend dat u vragen heeft over
de behandeling en gevolgen hiervan. Bespreek dit samen met uw partner/directe
naaste, met uw behandelend arts of uw verpleegkundige.
Daarnaast bestaan er organisaties die informatiebrochures hebben uitgegeven en
patiëntenverenigingen die onder andere lotgenotencontact mogelijk maken.
Voorbeelden zijn het KWF, Nederlands Kankerbestrijding: www.kankerbestrijding.
nl of de Stichting Contactgroep Prostaatkanker: www.kankerpatient.nl..
Annuleren van afspraken
Voor het annuleren van afspraken kunt u ook het contactformulier invullen op
onze website: http://www.umcn.nl/Zorg/Afdelingen/Urologie/UrologiePolikliniek/
Pages/Contactformulier.aspx
8

Adres
Bezoekadres
Polikliniek Urologie
Ingang UMC St Radboud Centraal
Geert Grooteplein-Zuid 10
6525 GA Nijmegen
Volg route 725, Poliplein C0
Telefoonnummer
024 - 361 51 00 (De polikliniek is telefonisch
bereikbaar van maandag tot en
met vrijdag van 08.30 -12.00 en van
13.30 - 16.00 uur)
01-2012-6645
© UMC St Radboud
overname van (gedeelten uit)
deze tekst is uitsluitend
mogelijk na schriftelijke
toestemming van
Staf Concerncommunicatie
WWW.UMCN.NL