Kinderen en ouders aan de slag voor speelnatuur in Diezerpoort ...

Kinderen en ouders aan de slag voor speelnatuur in Diezerpoort, Zwolle
Inleiding
Aanleiding: Sociale ongelijkheid, een vicieuze cirkel
Nederland is vergeleken met landen als de VS of het Verenigd Koninkrijk een redelijk egalitair land, maar
kent toch een stevige sociale ongelijkheid, bijvoorbeeld in kansen op de arbeidsmarkt, in het onderwijs, in
het delen in de welvaart, in gezondheid of in het deelnemen aan de informatiemaatschappij. In de relatief
rijke en goede opgeleide stad Zwolle heeft gemiddeld 9% van de inwoners een lage sociaal economische
status (met een opleiding van maximaal het basisonderwijs), maar in de Zwolse aandachtswijk Diezerpoort
– een wijk met ruim 20% inwoners van allochtone afkomst - ligt dit percentage veel hoger: 21%.
Deze sociale ongelijkheid uit zich onder andere in ongezonde leef- en opvoedingsgewoonten zoals
onvoldoende bewegen. Zo zien we dat veel kinderen in de Zwolse wijk Diezerpoort te dik zijn: 17%
tegenover 12% in Zwolle als geheel (OPOZ, 2008). Hierdoor ontstaan naast gezondheidsproblemen ook
problemen zoals pesten en op latere leeftijd zelfs maatschappelijk isolement. Ook kan onvoldoende
lichaamsbeweging leiden tot onvoldoende fitheid, waardoor het concentratievermogen van kinderen tijdens
schooluren verminderd is en de leerprestaties afnemen. Dit heeft zijn weerslag op latere kansen op een
vervolgopleiding en op de arbeidsmarkt. Kortom, kinderen uit aandachtswijken die onvoldoende
lichaamsbeweging krijgen kunnen in een vicieuze cirkel van sociale ongelijkheid terechtkomen die moeilijk te
doorbreken is.
Belang leefomgeving
Om deze cirkel van sociale ongelijkheid te doorbreken is het stimuleren van een gezonde leef- en
opvoedingstijl een aangewezen methode. Maar dat kinderen in aandachtswijken minder gezond eten en
minder bewegen kan maar ten dele toegeschreven worden aan hun economische situatie of kennis over
gezond leven en opgroeien. Ook de directe fysieke leefomgeving speelt een belangrijke rol. Een
aandachtswijk kan in zekere mate worden gezien als een ‘abnormale’, ‘obesogene’ leefomgeving, waarin de
bewoners het te verwachten ‘normale’, maar ongezonde gedrag vertonen. De wijk is bijvoorbeeld minder
aantrekkelijk om in te sporten, te fietsen, een rondje te wandelen, buiten te spelen of elkaar te ontmoeten.
Om kinderen en hun ouders te motiveren meer te gaan bewegen en uit het sociale isolement te komen, is
het van belang de leefomgeving aantrekkelijker te maken.
Mogelijkheid tot aanhaken bij aanpak ‘Zwolle Gezonde Stad’
Sinds februari 2009 zet Zwolle zich als eerste stad van Nederland (als zogeheten ‘voorbeeldstad’) in om de
maatschappelijke ongelijkheid te verkleinen via de in Frankrijk effectief gebleken EPODE-aanpak. In
Frankrijk is het voor het eerst gelukt om op zo’n grote schaal overgewicht onder kinderen terug te dringen.
Deze aanpak wordt in Nederland de JOGG (Jongeren Op Gezond Gewicht) aanpak genoemd (zie
www.convenantgezondgewicht.nl). Het hieronder beschreven project sluit dan ook goed aan bij de
doelstellingen van de Zwolse JOGG-aanpak ‘Zwolle Gezond Stad’, dat onder regie van de gemeente Zwolle
staat. De aanpak werkt via drie sporen: bevorderen Gezonde Leefstijl, Gezonde Zorg en Gezonde Omgeving.
Het project ‘Kinderen en ouders aan de slag voor speelnatuur in Diezerpoort, Zwolle’ haakt in bij het spoor
Gezonde Omgeving.
1

Mogelijkheid tot realisering van diverse beleidsdoelstellingen
Bijzonder aan de aanpak in Zwolle is het brede bestuurlijke draagvlak binnen het gemeentelijk apparaat.
Niet alleen de gemeentelijke beleidsterreinen Volksgezondheid en Welzijn zetten zich in voor het verkleinen
van sociale ongelijkheden via de preventie van overgewicht en het bevorderen van een gezonde leefstijl,
gezonde zorg en een gezonde omgeving voor Zwolse kinderen, maar bijvoorbeeld ook de (beleids)terreinen
Sociale Zaken, Onderwijs, Ruimtelijke Ordening, Groenvoorziening, Veiligheid en Economische Zaken.
Middelen en doelstellingen worden gebundeld, wat zeker in deze tijden van bezuinigingen een groot goed is.
Zo heeft een groene, aantrekkelijke leefomgeving (doelstelling voor Ruimtelijke Ordening en
Groenvoorziening) als gevolg dat het meer gebruikt wordt voor sport, spel en recreatie en daardoor de
sociale contacten in de wijk zal verbeteren (doelstelling voor Sociale Zaken), de bewoners fitter worden
(doelstelling voor Volksgezondheid), er meer activiteit in de openbare ruimte plaats zal vinden, waardoor er
sprake is van meer sociale toezicht en daardoor verbetering van de sociale veiligheid en leefbaarheid van de
wijk (doelstelling voor Veiligheid). Fitte, gezonde bewoners zijn fitte gezonde medewerkers met verbeterde
arbeidsparticipatie (doelstelling voor Economische Zaken), minder ziekteverzuim en daardoor minder sociale
uitkeringen (doelstelling voor Sociale Zaken). Fittere kinderen zullen minder verzuimen van school en
kunnen zich beter concentreren, waardoor de kans op het behalen van een diploma vergroot wordt
(doelstelling voor Onderwijs) en ze beter functionerende professionals zullen worden die later meer kans op
de arbeidsmarkt hebben (doelstelling voor Economische Zaken).
Een gezonde leefbare omgeving zorgt tevens voor een verbetering van het imago van de wijk, waardoor het
vestigingsklimaat aantrekkelijker wordt voor bedrijven uit hoger en middenkader. Hierdoor verbeteren de
kansen op de arbeidsmarkt van de bewoners (doelstelling voor Sociale en Economische Zaken). Ook wordt
de wijk aantrekkelijker om in te wonen, waardoor de burgermenging verbeterd.
Het voltallige college van Burgemeesters en Wethouders heeft dan ook ingestemd met de meerjarige Zwolse
JOGG-aanpak genaamd ‘Zwolle Gezonde Stad’ Stad’ (de Jong et al., 2010; ten Dam, 2009, 2010).
Mogelijkheid tot sociale flankering ten aanzien van herstructurering Diezerpoort
De op handen zijnde herstructurering van de Zwolse aandachtswijk Diezerpoort biedt kansen om
daadwerkelijk in te zetten op het creëren van een meer ‘beweegvriendelijke’ leefomgeving; een wijk die
uitnodigt om in te spelen, te bewegen, te sporten en te ontmoeten. Eén van de plannen in Diezerpoort is om
met middelen vanuit het Grotestedenbeleid (2011-2012) de aanwezige natuur (groen en water, oftewel
blauw) waar mogelijk geschikter te maken om in te sporten, te spelen en te recreëren. Kortom, ‘kijkgroen’
te transformeren tot ‘gebruikersgroen’.
Speelnatuur en de 4B-SpeelNatuurScan
Een vorm van ‘gebruikersgroen’ is ‘speelnatuur’: groen en blauw dat geschikt is om in te spelen, te sporten
en te ontmoeten.
In opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit (nu EL&I) is in 2010 door
het lectoraat De Gezonde Stad, verbonden aan de Christelijke Hogeschool Windesheim, in samenwerking
met de gemeente Zwolle een zogeheten 4B-SpeelNatuurScan ontwikkeld. De scan is met input van
deskundigen en kinderen van basisscholen in Diezerpoort tot stand gekomen.
Met behulp van deze scan kan zowel de kwantiteit als de kwaliteit (beschikbaarheid, bruikbaarheid,
bereikbaarheid en benutting) van de (speel)natuur, inclusief braakliggend terrein, in een onderzoeksgebied
2

epaald worden (Bakker & ten Dam, 2010). Om te kunnen bepalen wat de huidige ‘speelwaarde’ van de in
Diezerpoort aanwezige natuur is, is in mei 2011 de 4B-SpeelNatuurScan uitgevoerd. Op basis van de
uitkomsten van deze 4B-SpeelNatuurScan worden aanbevelingen tot verbeteringen in meer algemene zin
gedaan. Deze zullen in juni 2011 beschikbaar komen.
Burger- en kinderparticipatie
Om vervolgens tot zinvolle concrete invulling van de uit de 4B-SpeelNatuurScan voortgekomen algemene
adviezen te komen is het van belang om aan te sluiten bij de wensen en behoeften van de potentiële
gebruikers: kinderen, jongeren, hun ouders en andere volwassenen. Daarnaast is het voor het voortbestaan
van groot belang dat er een gevoel van eigendom wordt gecreëerd (o.a. tegengaan van vandalisme). Dit
kan worden bereikt door het betrekken van de doelgroep bij het ontwerpen (fase 1), aanleggen (fase 2) en
onderhouden (fase 3) van de speelnatuurplekken.
3

Het project
Om sociale ongelijkheid onder kinderen (en hun ouders) te verkleinen is het van belang om in wijken waar
veel laagopgeleiden wonen een omgeving te creëren die kinderen verleidt om actief te spelen, te bewegen
en te sporten en hun ouders de mogelijkheid biedt elkaar meer te ontmoeten. In dit opzicht is het
interessant het aanwezige ´kijkgroen´ in de wijk Diezerpoort te transformeren tot natuur om in te spelen,
sporten en elkaar te ontmoeten (´speelnatuur’).
De op handen zijnde herstructurering van de aandachtswijk Diezerpoort en de beschikbaar komende
algemene adviezen met betrekking tot verbetermogelijkheden van de aanwezige potentiële speelnatuur
biedt kansen om daadwerkelijk met participatie van kinderen en hun ouders een meer (beweeg)vriendelijke
omgeving voor kinderen (en hun ouders) te realiseren en daarmee de sociale ongelijkheid te verkleinen.
Flankering met betrekking tot middelen uit Grotestedenbeleid (2011-2012)
Het project flankeert aan de fysieke wijkontwikkeling van Diezerpoort die vanuit het Grotestedenbeleid is
ingezet en waarin o.a. middelen voor de periode 2011 – 2012 beschikbaar zijn gesteld voor de fysieke
aanpassing van de aanwezige natuur tot speelnatuur.
In het project ‘kinderen en ouders aan de slag voor speelnatuur in Diezerpoort, Zwolle’, gaat het om het 1)
ontwikkelen en 2) inzetten van een innovatief proces van ontwerpen (fase 1), aanleggen (fase 2) en
onderhouden (fase 3). Het voorgestelde proces richt zich op participatie van kinderen, jongeren en hun
ouders om betrokkenheid en eigendom te creëren en is daarmee flankerend aan de fysieke ingrepen voor
speelnatuur.
Subsidie-periode
Deze subsidie-aanvraag heeft, net als de periode waarin de middelen vanuit het Grotestedenbeleid ingezet
kunnen worden, betrekking op de periode 2011-2012.
Doelen
Het voorgestelde project heeft de volgende doelen:
1) Ontwikkeling van een innovatieve methode voor participatie van kinderen, jongeren en hun ouders
bij de verbetering van ‘speelnatuur’ in de wijk tijdens de ontwerpfase (fase 1), de aanlegfase (fase
2) en de onderhoudsfase (fase 3)
2) Toepassing van die participatieve methode bij:
Methode
a. de ontwerpfase (fase 1)
b. de aanlegfase (fase 2)
c. de onderhoudsfase (fase 3)
In het project zullen in nauwe samenwerking met ouders en kinderen participatieve methodieken voor deze
3 fasen onderzocht, ontwikkeld en gehanteerd worden (Boer & Bogaards, 2003; PJ Partners, z.j.). Publieke
partner van Zwolle Gezonde Stad, Travers Welzijn, heeft veel ervaring met kinder- en burgerparticipatie. Zij
zal meewerken aan de ontwikkeling en toepassing van de methodiek(en) en daarmee nieuwe kennis opdoen
4

die direct toegepast kan worden binnen de organisatie. Bij de participatieve methodieken is er extra
aandacht voor het betrekken van allochtone bevolkingsgroepen.
Voor het participatief ontwerpen – fase 1 – kan bijvoorbeeld gedacht worden aan:
• Kinderen hun favoriete speelplek laten tekenen.
• Kinderen met maquettes hun speelplek laten bouwen.
• Kinderen door middel van foto’s hun ‘coolste’ plek laten zien/produceren.
• Groepsgesprekken met kinderen.
• Fotospeurtochten.
• Software als een soort ‘Sims’ laten ontwikkelen en hiermee aan de slag gaan met elkaar.
• Mbo en Hbo opleidingen betrekken voor maatschappelijke stages (op het gebied van ontwerpen).
Voor het participatief aanleggen – fase 2 – kan bijvoorbeeld gedacht worden aan:
• Kinderen en hun ouders eerst een ‘metselcursus’ laten volgen.
• Een weblog met beeldmateriaal bij te laten houden over de voortgang.
• Mbo en Hbo opleidingen betrekken voor maatschappelijke stages (op het gebied van aanleggen).
Voor het participatief onderhouden – fase 3 – denken wij aan:
• Het laten ‘adopteren’ van stukken speelnatuur door Mbo en Hbo opleidingen voor maatschappelijke
stages (op het gebied van onderhoud en activiteiten).
• Het laten ‘adopteren’ van stukken speelnatuur door bedrijven met medewerkers uit de wijk
Vrijwilligerswerk
Diezerpoort (bijv. schoonmaakbedrijf Novon, een partner van Zwolle Gezonde Stad) voor
vrijwilligerswerk door eigen medewerkers (en hun kinderen).
Een voorwaarde voor succes van de Franse EPODE-aanpak is een publiek-private samenwerking gebleken.
Dit is dan ook onderdeel van de Zwolse aanpak ‘Zwolle Gezonde Stad’. Sinds 15 april 2011 hebben acht
vooraanstaande bedrijven c.q. instellingen (FC Zwolle United, Rabobank IJsseldelta, Zilveren Kruis Achmea,
AH Noord-Oost Nederland, Hogeschool Windesheim, Abbott, deltaWonen en Novon) aangegeven samen te
willen werken met Zwolle Gezonde Stad gedurende de periode tot 2014 en mogelijk verder. Concretisering
van deze samenwerking zal in mei en juni 2011 plaatsvinden. Het schoonmaakbedrijf Novon heeft reeds
aangegeven iets te willen doen voor haar medewerkers die veelal in de wijk Diezerpoort wonen en dus tot
de doelgroep van zowel Zwolle Gezonde Stad als dit project behoren. Een mogelijkheid zou zijn om de eigen
medewerkers (met hun kinderen) een stuk speelnatuur in de wijk te laten onderhouden.
Maatschappelijke stages
Naast burger- en kinderparticipatie en vrijwilligerswerk bieden ook maatschappelijke stages meer kans op
een succesvol voortbestaan op langere termijn. Er zijn diverse Mbo en Hbo onderwijsinstellingen die
interesse hebben getoond in het ‘adopteren’ van stukken speelnatuur. Zowel op het gebied van ontwerp,
aanleg en onderhoud (Groen, techniek en recreatie; Bos- en natuurbeheer) als op het gebied van
beweegactiviteiten (Sport en bewegen; Lichamelijk opvoeding).
5

Resultaten
Naast de hierna genoemde sociale effecten, zijn de vijf resultaten van het project:
• Een versterkte sociale cohesie en maatschappelijke participatie van kinderen (en hun ouders) in de
wijk Diezerpoort, op lagere termijn resulterend in minder sociale ongelijkheid;
• Beschrijving van de ontwikkelde en gehanteerde (inclusief ervaringen) participatiemethodieken in
de ontwerpfase (fase 1);
• Beschrijving van de ontwikkelde en gehanteerde (inclusief ervaringen) participatiemethodieken in
de aanlegfase (fase 2) en de onderhoudsfase (fase 3)
• Verbeterde speelnatuur in de wijk Diezerpoort, inclusief resultaten van de nameting m.b.v. de 4B-
SpeelNatuurScan;
• Een geoptimaliseerde, gebruikersvriendelijke 4B-SpeelNatuurScan die ook elders toepasbaar is.
Sociale effecten – direct en indirect
Het project kent diverse directe en indirecte sociale effecten.
Een direct sociaal effect van het vergroten van het actieve gebruik van de groene en blauwe ruimte in
Diezerpoort door kinderen en hun ouders als speel- en ontmoetingsruimte is het verbeteren van de sociale
contacten en sociale veiligheid (doelstelling voor o.a. Ruimtelijke Ordening, Sociale Zaken en Veiligheid).
Als indirecte sociale effecten kan gedacht worden aan:
• het stimuleren van fitheid onder kinderen, en daardoor bijdragen aan het concentratievermogen en
leerprestaties van kinderen, waardoor er een betere arbeidspositie ontstaat (doelstelling voor o.a.
Sociale Zaken)
• het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving en zo bijdragen aan een aantrekkelijker
vestigingsklimaat voor bedrijven (doelstelling voor o.a. Economische Zaken), waardoor ook de
kansen voor de wijkbewoners op een plek op de arbeidsmarkt vergroot wordt (doelstelling voor o.a.
Sociale Zaken).
Daarnaast kent het project nog een aantal andere effecten, zoals:
• het versterken van de ruimtelijke kwaliteit en belevingswaarde van de aandachtswijk, waardoor de
wijk aantrekkelijker wordt om in te wonen en daarmee een breder segment aan bewoners aan zal
trekken (doelstelling voor o.a. Ruimtelijke Ordening en woningcorporaties).
• het stimuleren van sport en bewegen, en daardoor bijdragen aan de gezondheid en aan preventie
van overgewicht onder kinderen (doelstelling voor o.a. Volksgezondheid en
ziektekostenverzekeraars).
Verspreiding en implementatie
Verspreiding en implementatie van de participatiemethodieken en de aangepaste 4B-SpeelNatuurScan vindt
op verschillende manieren plaats. Door het structurele karakter van het langjarige programma Zwolle
Gezonde Stad (tot 2014) is de methode in de toekomst ook in andere Zwolle wijken te gebruiken. Daarnaast
vindt verspreiding en implementatie plaats via:
1) Op de eerste plaats binnen alle publieke en private partners van Zwolle Gezonde Stad. Op dit
moment zijn dat: gemeente Zwolle, Lectoraat de Gezonde Stad en Onderzoekscentrum voor de
6

Preventie van Overgewicht (OPOZ) van de Christelijke Hogeschool Windesheim, GGD IJsselland,
Travers Welzijn, Icare, SportService Zwolle, FC Zwolle United, Rabobank IJsseldelta, Zilveren Kruis
Achmea, AH Noord-Oost Nederland, Hogeschool Windesheim, Abbott, deltaWonen en Novon.
2) Ten tweede via JOGG Nederland naar de gemeenten (en hun partners) die hierbij zijn aangesloten.
Er is in dit netwerk veel belangstelling voor innovaties in het fysieke en het sociale domein.
3) Op de derde plaats via de samenwerking tussen gemeenten op het gebied van gezondheid in de
regio IJsselland.
4) Op de vierde plaats via het programma Gezonde Slagkracht van ZonMw. Meer dan honderd
gemeenten ontvangen vanuit dit programma subsidie voor een integrale aanpak van gezondheid.
5) Tenslotte via landelijke instellingen en netwerken waarmee binnen Zwolle Gezonde Stad contacten
Duurzaamheid
bestaan: GGD Nederland, de VNG, Nicis, KEI en de netwerken van de Provincie Overijssel en
Sportservice Overijssel.
Door gebruik te maken van participatief onderhoud (fase 3), wordt voorzien in een duurzaam voortbestaan
van de stukken speelnatuur. Er wordt ingezet om onderwijsinstellingen een stuk speelnatuur voor een aantal
jaren te laten ‘adopteren’, waardoor het onderhoud en het aanbod van activiteiten verzekerd zal zijn.
Tevens wordt ingezet op adoptie van een stuk speelnatuur door één of meerdere private partners van Zwolle
Gezonde Stad. (Zie Methode paragraaf).
Vernieuwingen
Het voorgestelde project kent een aantal interessante vernieuwingen die hierboven reeds genoemd zijn.
1) Kinderen- en jongerenparticipatie. Wanneer gedacht wordt aan maatschappelijke participatie heeft
dit vaak automatisch betrekking op volwassenen. Vernieuwend in dit project is dat het inzoomt op
participatie door kinderen en jongeren. Een sterk element in de EPODE en JOGG aanpak is het
uitgangspunt dat de aanpak alleen werkt wanneer kinderen en hun ouders er heel direct bij worden
betrokken. Niet alleen bij de uitvoering van de aanpak, maar ook bij het ontwerp en de vormgeving
ervan. Het werkt naar twee kanten: betrokkenheid versterkt de effectiviteit van maatregelen en
betrokkenheid versterkt sociale cohesie. Het project dat hier wordt voorgesteld is sterk geënt op
deze aspecten. Het betrekt kinderen bij de planvorming en de inrichting van voorzieningen in de
fysieke openbare ruimte en versterkt zo het gebruik van deze voorzieningen.
2) Maatschappelijke stages voor Mbo en Hbo opleidingen op het gebied van ‘ontwerp en groenbeheer’
en ‘beweegactiviteiten’.
3) Het project is onderdeel van ‘Zwolle Gezonde Stad’, de eerste JOGG stad van Nederland. Hierdoor
kan geprofiteerd worden van de al bestaande samenwerking in de wijk met bewoners en de
verschillende afdelingen van de gemeente, het welzijnswerk, sportinstellingen en de GGD.
4) Samenwerkende beleidsterreinen en samenwerking met diverse publieke en private partijen.
Naast goedkeuring door het voltallige college van B&W en de actieve betrokkenheid van alle
wethouders bij Zwolle Gezonde Stad hebben inmiddels acht toonaangevende bedrijven en
instellingen aangegeven een bijdrage te willen leveren en zich in te willen zetten voor Zwolle
Gezonde Stad. Meer bedrijven en instellingen zullen naar alle waarschijnlijkheid volgen.
7

Rechtvaardiging subsidie
Een bijdrage van de Provincie in het kader van Sociaal Flankerend Beleid is ons inziens gerechtvaardigd
omdat het project een voorbeeldproject is dat zich met behulp van participatieve methodieken richt op het
verminderen van sociale ongelijkheid en flankeert aan de fysieke aanpassingen in de wijk Diezerpoort die
met middelen vanuit het Grotestedenbeleid (2011-2012) zullen plaatsvinden.
8

Plan van aanpak (2011 – 2012)
In het plan van aanpak wordt onderscheid gemaakt in de ontwikkeling en toepassing van de participatieve
methodieken voor de ontwerpfase (fase 1), de aanlegfase (fase 2) en de onderhoudsfase (fase 3). Het plan
van aanpak bestaat uit 2 delen. Deel 1 heeft betrekking op de methodiekontwikkeling en de ontwerpfase en
vindt plaats in 2011. Deel 2 heeft betrekking op de aanlegfase en onderhoudsfase en vindt plaats in 2012.
Voorbereiding (inspanningen vallen onder de eigen bijdrage)
Ter voorbereiding van het project heeft bij aanvang reeds plaatsgevonden:
Uitvoeren 4B-SpeelNatuurScan (01-04-11 / 01-05-11): In april 2011 is reeds gestart met het in kaart
brengen van het aanwezige potentiële speelgroen in de wijk Diezerpoort met behulp van de 4B-
SpeelNatuurScan door studenten van de hogeschool Windesheim (minor De Gezonde Stad).
Eigen bijdrage: begeleidingsuren lector, begeleidingsuren docent, uren studenten
Aanlevering data voor 4B-SpeelNatuurScan door gemeente Zwolle (01-04-11 / 01-05-11): Om de potentiële
speelnatuur goed in kaart te kunnen brengen bewerkt en levert de gemeente Zwolle de benodigde data;
onder andere uit het Geografisch Informatie Systeem (GIS) van de gemeente.
Eigen bijdrage: uren gemeenteambtenaar
Rapportage uitkomsten 4B-SpeelNatuurScan (01-05-11 / 01-06-11): Uitvoering van de 4B-SpeelNatuurScan
zal per 1 juni 2011 resulteren in 1) een analyse van de potentiële speelnatuur, inclusief braakliggend
terrein, in de wijk en 2) algemene aanbevelingen om de (in potentie) aanwezige natuur aantrekkelijker te
maken voor spelende, bewegende en sportende kinderen en hun ouders.
Eigen bijdrage: begeleidingsuren lector, begeleidingsuren docent, uren studenten
Optimalisering gebruikersgemak 4B-SpeelNatuurScan (01-06-11 / 01-08-11): Op basis van de
aanbevelingen van de studenten t.a.v. het gebruikersgemak van de scan, worden aanpassingen gedaan.
Eigen bijdrage: uren lector
Deel 1 – besteding in 2011
Ontwikkeling participatieve methodiek voor ontwerpfase (fase 1), aanlegfase (fase 2) en onderhoudsfase
(fase 3)
Participatieve methoden opsporen en doorontwikkelen (na subsidietoekenning / 31-07-11): Na toekenning
van de subsidie zal door een hogeschooldocent en onderzoeker van de kenniskring van het lectoraat De
Gezonde Stad gestart worden met de inventarisatie van geschikte participatieve methodieken voor
participatie van kinderen (en hun ouders) bij het ontwerpen (fase 1), aanleggen (fase 2) en onderhouden
(fase 3) van speelnatuur. Naast het inventariseren en beschrijven van de gehanteerde methodieken bij de
Zwolse welzijnsorganisatie Travers Welzijn, zal ook een desk-research plaatsvinden. Er is extra aandacht
voor het betrekken van allochtone bevolkingsgroepen.
Aanvraag: uren hogeschooldocent, begeleidingsuren lector, uren Travers medewerker
9

Rapportage over de participatieve methoden (01-08-11 / 01-10-11): Deze rapportage bevat een
beschrijving van de ontwikkelde methode(n) van participatie van kinderen en hun ouders tijdens de
ontwerpfase, de aanlegfase en de onderhoudsfase.
Aanvraag: uren hogeschooldocent, begeleidingsuren lector, materiaalkosten rapportage
Werving en begeleiding onderwijsinstellingen (na subsidietoekenning / 31-12-12): Voor het ontwerp (fase
1), de aanleg (fase 2) en het onderhoud (fase 3) van de speelnatuur en voor het organiseren en uitvoeren
van activiteiten op en rond de te realiseren speelnatuur (fase 3) maken we gebruik van studenten van
relevante Mbo en Hbo opleidingen in Zwolle. Dat is op de eerste plaats het Mbo- en Hbo onderwijs dat
gericht is op het inrichten en ontwerpen van stedelijk groen (en blauw). Deze studenten kunnen een rol
spelen in de vertaling van de plannen van ouders en kinderen tot daadwerkelijk uitvoerbare ontwerpen. Op
de tweede plaats het Mbo onderwijs dat gericht is op het groenbeheer. middels het laten ‘adopteren’ van
stukken speelnatuur voor maatschappelijke stages. Tenslotte worden Mbo- en Hbo-opleidingen benaderd die
zich richten op sport, spel en recreatie om hen een rol te laten spelen in het vormgeven en uitvoering van
(beweeg)activiteiten in en rond de speelnatuur. Er zal substantieel veel tijd gaan zitten en het werven en
vervolgens in het begeleiden van de instellingen en de scholieren/ studenten.
Aanvraag: uren lector, uren hogeschooldocent, uren secretariaat
Wijkbijeenkomst voor creëren draagvlak (15-06-11 / 31-06-11): Eind juni 2011 zal in Diezerpoort een
wijkconferentie voor (wijk)professionals en bewoners plaatsvinden, waarin wordt vastgesteld òf en onder
welke voorwaarden er draagvlak is voor de voorgestelde aanpassingen van ‘kijkgroen’ naar ‘speelnatuur’ (in
meer algemene zin). Dit sluit aan bij het feit dat de herstructurering in Diezerpoort niet met een overall
masterplan werkt, maar uitgaat van een herstructurering die zich stap voor stap op een 'natuurlijke' manier
ontwikkeld, afhankelijk van wat bewoners wensen en wat de mogelijkheden zijn.
Aanvraag: uren hogeschooldocent, uren lector, uren wijkmanager Diezerpoort, uren secretariaat,
(huur)kosten accommodatie en versnaperingen, (druk)kosten uitnodiging/aankondiging
Werven van kinderen en ouders (01-07-11 / 01-09-11): Via de kanalen van wijkbeheer van de gemeente
Zwolle en de andere partners van Zwolle Gezonde Stad (o.a. (wijk)professionals van Travers Welzijn, GGD,
SportService Zwolle en deltaWonen) worden ouders en kinderen geworven voor de participatieve sessies die
gehouden worden om de algemene aanbevelingen van de 4B-SpeelNatuurScan op een creatieve manier te
vertalen tot concrete verbeterplannen voor de potentiële speelnatuur.
Aanvraag: uren hogeschooldocent, begeleidingsuren lector, uren wijkprofessionals, uren secretariaat,
(druk)kosten wervingsmateriaal
Toepassing van de participatieve methodiek voor ontwerpfase (fase 1)
Participatieve ontwerpsessies met kinderen, ouders en studenten (01-09-11 / 31-10-11): De uitvoering van
de bijeenkomsten zal plaatsvinden in de maanden september en oktober 2011. Elke participatieve
ontwerpsessie zal een dagdeel in beslag nemen. In totaal gaat het om vier sessies.
Aanvraag: uren hogeschooldocent, uren Travers Welzijn, begeleidingsuren lector, (huur)kosten
accommodatie en versnaperingen, (materiaal)kosten participatieve methodiek
10

Uitwerking van ontwerpplannen tot uitvoerbare ontwerpen (01-09-11 / 31-10-11): Na iedere ontwerpsessie
worden de concept ontwerpplannen van ouders en kinderen door studenten / opleidingen groen en
bewegen, onder begeleiding van professionals, uitgewerkt tot (concept) uitvoerbare ontwerpen.
Aanvraag: uren professionals, uren hogeschooldocent, uren Travers Welzijn, begeleidingsuren docenten,
begeleidingsuren lector, (materiaal)kosten participatieve methodiek
Terugkoppeling aan kinderen en ouders (01-09-11 / 31-10-11): Tussentijds worden de nader uitgewerkte
uitvoerbare ontwerpen steeds ter goedkeuring en verdere doorontwikkeling voorgelegd aan de ouders en
kinderen. Uiteindelijk zal dit resulteren in een definitief goedgekeurd ontwerp per stuk speelnatuur.
Aanvraag: n.v.t.
Afronding en verantwoording methodiekontwikkeling (fases 1 t/m 3) en toepassing methodiek in
ontwerpfase (fase 1)
Rapportage over de toepassing van de participatieve methode(n) bij ontwerpen (01-11-11 / 01-12-11): In
deze rapportage zullen de ervaringen met betrekking tot de betrokkenheid van ouders en kinderen op de
wijkbijeenkomst en tijdens de ontwerpsessies beschreven worden.
Aanvraag: uren hogeschooldocent, begeleidingsuren lector, materiaalkosten rapportage
Goedkeuring ontwerpplan en plan van aanpak aanleg en onderhoud (01-11-11 / 31-12-11): Eind 2011
wordt het ontwerpplan en het plan van aanpak voor de aanleg en onderhoud van de stukken speelnatuur ter
besluitvorming voorgelegd aan de gemeente Zwolle.
Aanvraag: uren lector, uren programmamanager Zwolle Gezonde Stad
Deel 2 – besteding in 2012
Toepassing van de participatieve methodiek voor aanlegfase (fase 2)
Uitvoering van de verbeteringen speelnatuur m.b.v. participatieve methodiek (01-01-12 / 01-04-12): In
samenwerking met kinderen en hun ouders worden de ontwerpen uitgevoerd door professionals van de
gemeente Zwolle en de andere betrokken (onderwijs)instellingen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de
ontwikkelde methode(n) voor kinder- en burgerparticipatie tijdens het aanleggen (bijv. metselcursussen).
De bekostiging van fysieke aanpassing vindt plaats via middelen vanuit het Grotestedenbeleid.
Aanvraag: uren hogeschooldocent, uren professionals, uren Travers Welzijn, begeleidingsuren lector,
(materiaal)kosten participatieve methodiek
Afronding en verantwoording aanlegfase (fase 2)
Vervolgmeting met 4B-SpeelNatuurScan (01-04-12 / 01-06-12): In een vervolgmeting met de 4B-
SpeelNatuurScan door studenten van de minor De Gezonde Stad van Windesheim wordt vastgesteld wat het
effect is van de verbeteringen naar beschikbaarheid, bereikbaarheid, bruikbaarheid en benutting van de
aangelegde speelnatuur in de wijk. Hiervan zal een rapportage beschikbaar komen.
Eigen bijdrage: uren studenten, begeleidingsuren lector, begeleidingsuren docent, materiaalkosten
rapportage
Aanvraag: uren gemeenteambtenaar
11

Toepassing van de participatieve methodiek voor onderhoudsfase (fase 3)
Uitvoering van onderhoud en activiteiten speelnatuur m.b.v. participatieve methodiek (01-04-12 / 31-12-12,
en verder): Het onderhoud van de geadopteerde stukken speelnatuur zal uitgevoerd worden door kinderen
en hun ouders uit Diezerpoort, onder leiding van (medewerkers van) bedrijven/ instellingen of studenten in
het kader van een maatschappelijke stage. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de ontwikkelde participatieve
methode voor de onderhoudsfase. Door studenten uit het bewegingsonderwijs worden activiteiten
georganiseerd om de benutting te optimaliseren. Bedrijven e/o onderwijsinstellingen worden opgeleid m.b.t.
het kunnen toepassen van de participatieve methodiek.
Aanvraag: uren hogeschooldocent, uren professionals, uren Travers Welzijn, begeleidingsuren lector,
(materiaal)kosten participatieve methodiek
Afronding en verantwoording onderhoudsfase (fase 3)
(Eind)rapportage over de toepassing van participatieve methode(n) bij aanleg en onderhoud (01-10-12 /
01-12-12): Dit betreft de laatste rapportage van het project, met een beschrijving van de ervaringen met
betrekking tot de participatie van kinderen en burgers tijdens de aanleg- en onderhoudsfase en een
implementatie- en verspreidingsplan van de opgedane kennis.
Aanvraag: uren hogeschooldocent, begeleidingsuren lector, materiaalkosten rapportage
Verspreiding van de kennis t.a.v. participatieve methoden (01-12-12 / 31-12-12): De opgedane kennis
wordt verspreidt volgens het opgestelde verspreidingsplan.
Aanvraag: uren hogeschooldocent, uren lector
12

Begroting
De begroting voor het project staat beschreven in Bijlage 1.
Voor de uitvoering van het project wordt een bijdrage van €148.694,- (€118.152,- voor het eerste deel in
2011 en €30.542,- voor het tweede deel in 2012) gevraagd. Daar staat een eigen bijdrage van €155.140,-
tegenover en flankeert aan de €350.000,- voor de fysieke aanpassingen van de natuur tot speelnatuur
vanuit het Grotestedenbeleid (2011-2012).
Referenties
Bakker, I., & ten Dam, J. (2010). 4B-SpeelNatuurScan 1.0. Zwolle: Hogeschool Windesheim.
Boer, M., & Bogaards, W. (2003). Kinderparticipatie speelruimtebeleid. Rotterdam: PJ Partners.
de Jong, M., M de Boer, J ten Dam, S van Helden, T de Graaf, & I Roosen. (2010). Programma Zwolle Gezonde
Stad 2010-2013. Zwolle: Gemeente Zwolle.
OPOZ. (2008). Resultaten ChecKid: (on)gezond gedrag en overgewicht bij kinderen in Zwolle in vergelijking met
Diezerpoort. Zwolle: GGD IJssel-Vecht / OPOZ.
PJ Partners. (z.j.). Structurele jeugdparticipatie. Rotterdam: PJ Partners.
ten Dam, J. (2009). De Gezonde Stad, driemaal beter: leeft beter, woont beter, zorgt beter (Vol.
http://windesheim.nl/CDL/files/10028/1004/15328%20090127%20de%20gezonde%20stad.pdf). Zwolle:
Hogeschool Windesheim.
ten Dam, J. (2010). Gezond Beleid. TSG Tijdschrift voor gezondheidswetenschappen, 88(5), 228-231
(http://www.springerlink.com/content/a9638xr9672qp9632g9613/).
13