Boekje open over platbodems - Stamboek Ronde en ...

criteria opgesteld en duizenden mooie schepen gekeurd en op een lijst gezet.
Als je een ‘schouw’ hebt dan moet die boot er ook uitzien als een schouw.
Was een boot vroeger van hout of staal dan kan die nu niet van polyester
zijn. Wie een echt honderd jaar oud schip heeft en alles origineel weet te
houden volgens die heeft een volgens het stamboek een ‘A’ schip. De nieuw
gebouwde replica’s die zich goed houden aan de criteria staan doorgaans
op de ‘D’ lijst. Er zijn in Nederland veel organisaties die zich bezig houden
met ons ‘varend erfgoed’. Duizenden enthousiastelingen weten de kwali-
teiten van de oude schepen te waarderen en vertellen met hun schip over
voorbije tijden waarin stoere schippers op woelige wateren de duiten bij
elkaar verdienden waarmee vele steden in Nederland groot zijn geworden.
Het is onmogelijk in een klein boekje alle soorten oude schepen te
beschrijven en daar ook alles van te vertellen. Kenners: wordt dus
niet boos als de informatie wat beperkt is. We wensen iedereen veel
plezier met deze eerste of hernieuwde kennismaking met ‘de platbodem’.
Botters
De hele zuid en oostkant van de Zuiderzee was het domein van de Botters.
Grote, zoals de Volendammer kwak, en kleinere, zoals de Zuidwal botters
van Elburg en Harderwijk. De Botter heeft een mooie roef onder het dichte
voordek en achter de mast is de ruime werkplek. De kop is hoog en de
achterkant laag. Daardoor konden de netten aan de achterkant gemakkelijk
worden ingehaald. Alle botters hadden een bun voor het bewaren van de
vis. Rond 1900 waren er met gemak 1300 botters bij elkaar te halen voor
een vlootschouw, maar in de zestiger en zeventiger jaren van de vorige
eeuw waren de meesten in de open haard of op een schepenkerkhof
beland of voor een prikkie te koop. Een aantal fanatiekelingen is toen aan
de slag gegaan met restauratie en behoud. De Vereniging Botterbehoud
is daarin de belangrijkste organisatie, maar van onschatbare waarde is ook
het onderzoek van Peter Dorleyn geweest. Hij beschreef de wereld van het
botterzeilen en tekende alle aspecten van tuigage, vistechnieken en het
leven aan boord.
Iets over de bun
Veel vissersschepen hadden vroeger in het midden van het schip, onder de
‘werkvloer’, een gedeelte met een dubbele bodem. Via roosters onder water,
in de zijkanten van het schip, kon het water vrij in en uit stromen. Zo’n nat
gedeelte van het schip heette een bun. Op de werkvloer in het schip stond
een soort van kist zonder bodem. Als je daarin keek zag je het water in de
bun. Als de gevangen vis uit de netten werd gehaald ging ze direct via die
kist de bun in. Daar zwom de vangst dan lekker rond. In de haven stampte
de knecht met z’n klompen op het dek, de vis schrok daarvan en zwom snel
heen en weer. Zo kon met een schepnet de vis weer uit de bun gehaald
5 6
worden.