Handleiding Startweek middenbouw - Trefwoord

Startweek
00weken 33, 34 en 36
maa Wie gaat er mee?
Kalenderplaat: Kronkelwegenpuzzel
Poster: Op stap
Muziek: Good morning (pagina 152)
din Waar naartoe?
Kalenderplaat: Reisgids
Muziek: Onderweg (pagina 150)
woe Allemaal anders
Kalenderplaat: Klein Duimpje
Bijbel: Al die talen...
don Samenwerken
Kalenderplaat: Verkeersborden
Verhaal: Door de bomen het bos niet
meer zien
vri Even wennen
Kalenderplaat: De scholen zijn weer begonnen
Tip: Wennen aan elkaar
Gebed
In de week gaan we samen als
groep van start in het nieuwe
schooljaar. De kinderen leren
elkaar opnieuw kennen als reisgenoten.
Het schooljaar nodigt
ons uit om op weg te gaan en
we maken afspraken over hoe
we die reis op een fijne manier
kunnen afleggen.
NB. Alle scholen gebruiken dit
materiaal in hun eerste week.
125!

maa Wie gaat er mee?
Kronkelwegenpuzzel
We vertrekken voor een reis door een nieuw schooljaar: wie gaat er allemaal
mee? Hebben de kinderen goed naar elkaar gekeken? Waar iedereen
zit en hoe iedereen eruitziet?
Een kind komt naar voren, gooit met een dobbelsteen en volgt de bijbehorende
kronkelweg op de kalenderplaat. Het kind blijft met de rug naar de
andere staan en ziet de groep niet.
U leest de opdracht of vraag voor die hoort bij de letter aan het einde van
de kronkelweg. Pas deze eventueel aan aan uw groep.
A. Noem twee kinderen waarvan de voornaam (achternaam) met dezelfde letter begint.
B. Noem een kind met een blauw (groen, geel enzovoort) shirt.
C. Noem het kind dat het verste weg woont van school.
D. Noem het kind dat achter (voor, naast) jou zit in de klas.
E. Noem een kind met blond (zwart, krullend enzovoort) haar.
F. Wie noemt nu jouw naam? (U wijst een van de andere kinderen aan)
Laat de kinderen eventueel zelf vragen en opdrachten bedenken.
KOp 0 stap
Deze twee schoenen hebben hun eerste stappen al gezet. Ze zijn op weg in de onbekende wereld
van het nieuwe schooljaar. Waar komen ze vandaan? Waar gaan ze naartoe? Lopen ze enthousiast
en snel? Of juist aarzelend en langzaam?
De kinderen doen allemaal hun rechterschoen uit en gaan in een kring zitten. De schoenen worden
in het midden van de kring bij elkaar gezet. U neemt een rechterschoen van de stapel in het
midden en nodigt de eigenaar uit om te vertellen wat deze schoen te vertellen heeft. Waar heeft
die in de vakantie gelopen? Hoe is die vanmorgen naar school gelopen? En natuurlijk: heeft de
schoen zin in het nieuwe schooljaar?
HGood 0 morning
Een lied als ritueel bij het oproepen van iedere nieuwe kalenderplaat.
Lied: cd-2 (track 41 en 42). Bladmuziek: pagina 152. Liedteksten: www.trefwoord.nl
Good morning.
Open your eyes.
Good morning.
What a surprise.
A brand new day is knocking.
Looking up to the sun.
Hoping for a lot of fun.
Laughing, playing, talking.
And in ev’ry single way
we smile a while and say:
126 Startweek
Refrein
We are
ready to go,
ready to roll,
ready to grow.
We are ready to go.
You and me.
Ready as we can be,
ready as you can see,
ready as we can be,
ready as you can see,
Are you ready? Yeah!

din Waar naartoe?
Reisgids
Als je op reis gaat, heb je een reisgids nodig. ‘Een Reis door het Schooljaar
in 12 Vragen’
Laat de kinderen in kleine groepjes twaalf vragen bedenken. Dingen die
goed zijn om te weten voor het nieuwe schooljaar. Denk aan: hoe vaak krijgen
we gym, wanneer is het herfstvakantie, geeft u ook straf of hoe vieren
we verjaardagen?
Inventariseer de vragen, kies er samen twaalf uit en bespreek die. Is op alle
vragen nu al een antwoord mogelijk? Wat verwachten en hopen we samen van het nieuwe jaar?
Tip: maak van de vragen en antwoorden een echte reisgids voor het schooljaar. Zorg voor voldoende
lege pagina’s zodat de kinderen nieuwe vragen (en antwoorden) kunnen toevoegen.
EOnderweg 0
Dit lied, dat u ook al zong in de slotweek van vorig schooljaar, passen we nu toe op het komende
schooljaar. Zing het lied en pak enkele vragen op vanuit de tekst, zoals: wat verwacht je aan zon en
regen dit jaar, waar maak je je bezorgd om, waar droom je van en hoop je op, wat kan jou dit jaar
gelukkig maken, wat is bekend en wat is nog onzeker, bij wie ga je af en toe om de goede weg vragen en
voor welke keuzes kom je te staan?
Lied: cd-2 (track 37 en 38). Bladmuziek: pagina 150. Liedteksten: www.trefwoord.nl
Altijd zijn we onderweg.
Onderweg naar morgen.
Met de dromen van vandaag,
met geluk en zorgen.
Af en toe een beetje zon,
af en toe wat regen,
want soms is het leven fijn
en soms zit het tegen.
Refrein
Het leven is een reis.
Een reis langs heel veel wegen.
We reizen samen of alleen.
We weten soms niet goed waarheen,
maar gaan op hoop van zegen.
Altijd zijn we onderweg,
zoeken nieuwe wegen.
En we komen elke keer
nieuwe mensen tegen.
Vragen naar de goede weg,
bang om te verdwalen.
Kiezen hoe we verder gaan
en de koers bepalen.
127!

woe Allemaal anders
Klein Duimpje
Wie is hier op weg? Herkennen de kinderen wie in deze puzzelstukken
verborgen zit? Open de interactieve kalenderplaat en de kinderen zien
langzaam Klein Duimpje verschijnen.
Maakt u nog geen gebruik van Trefwoord Digitaal? Laat dan een van de
kinderen de puzzelstukken uitknippen en de puzzel compleet maken.
Je kunt iemand herkennen aan kenmerken die alleen bij die ene persoon
horen. Gelukkig verschillen we allemaal van elkaar. Maar weten we genoeg van elkaar om goed
rekening te kunnen houden met ieders eigenheid? Hier enkele oefeningen.
Wie ben ik?
Plak bij ieder kind de naam van een klasgenootje op zijn/haar rug. Door vragen te stellen moeten de
kinderen erachter komen welke naam er op dat kaartje staat. Antwoorden mag alleen met ja en nee.
Jij bent aan de bal!
Alle kinderen zitten in de kring. Eén kind krijgt een zacht balletje in handen en gooit dit over
naar een ander. Wie de bal heeft mag iets vertellen. Wat is je hobby? Wat vind je het leukste om te
doen op school? Wat vind je moeilijk? De onderwerpen zijn legio.
AAl 0die
talen...
Is het goed dat er zoveel verschillende talen en culturen op de wereld zijn? Het oeroude verhaal over de
Toren van Babel heeft daar een idee over.
Als de mensen één taal zouden spreken en op één plek zouden wonen, zouden ze zich steeds machtiger
en belangrijker gaan voelen. God zorgt ervoor dat ze verschillende talen spreken en in verschillende
streken wonen. Dat is een beetje verwarrend maar zo leren ze rekening te houden met elkaars eigenheid
en onderlinge verschillen. Een Bijbelverhaal naar Genesis 11, 1-9.
Rachel loopt met haar moeder door de stad. De grote stad Babel. Overal om haar heen hoort ze
mensen praten. In allerlei talen, uit allerlei landen. Rachel vind het eigenlijk een beetje eng. Als je
mensen niet verstaat, weet je nooit wat ze bedoelen.
‘Waarom is dat eigenlijk, mama?’ vraagt ze. ‘Al die verschillende talen? Dat is toch vreselijk lastig?’
Mama knikt. ‘Ja, lastig is het soms wel. Maar ook wel goed, misschien. Want daardoor zijn wij ook
een eigen volk, de Joden. En daardoor hebben wij een eigen taal. Ook al wonen we hier in Babel. Ik
ken trouwens nog een verhaal over Babel.’
‘Een verhaal?’ zegt Rachel verrast. Ze houdt van verhalen, vooral als mama ze vertelt. ‘Hoe gaat
dat dan?’
‘Ga maar eens zitten,’ zegt mama.
‘Het was lang, heel lang geleden. God had de wereld nog maar net gemaakt. Alle mensen
woonden nog samen op één plaats. Ze waren één volk en hadden dezelfde taal. Ze vonden zichzelf
geweldig. “Wij zijn de mensen,” zeiden ze vaak. “De bazen van de wereld. Als wij samenwerken,
kan niemand tegen ons op. Geen mens, geen dier en geen God.”
“Maar...,” zei iemand op een dag, “dat moeten we dan wel zo houden. Weet je wat wij moeten
doen? Een stad bouwen. Met stenen huizen. Een dikke muur eromheen. En dan in het midden een
toren, zo hoog als... nou ja, tot in de hemel. Dan ziet iedereen dat wij de sterksten zijn. En dan
worden we nooit uit elkaar gejaagd!”
128 Startweek

Zo gezegd, zo gedaan. Er kwam een enorme stad. En midden in die stad kwam een toren, zo hoog
als nog nooit iemand gezien had. Hij kwam echt al bijna tot de hemel.
Maar in die hemel woonde God. Wat zijn ze daar toch aan het doen? dacht hij. Ik vertrouw het
maar niks. Laat ik eens gaan kijken.
Toen hij op de aarde stond, zag hij het meteen. Ze willen sterk zijn, dacht hij. Met niemand
rekening hoeven houden. En dat gaat ze nog lukken ook. Tenminste: als ze samen blijven. Maar
daar weet ik wel wat op...
De volgende dag gingen de mensen weer gewoon aan het werk. Toch was er iets veranderd. “Geef
me die hamer eens aan,” zei een timmerman tegen zijn maat. “Was sagst du?” antwoordde die. “Ich
verstehe dich nicht.”
Een derde, die ze hoorden praten, zei verbaasd: “What are you two talking about?”
En zo was het met iedereen. God had de mensen allemaal verschillende talen gegeven. Ze
konden elkaar niet meer verstaan. Nou, je begrijpt: van dat bouwen kwam niets meer terecht. Als
je elkaar niet eens meer om een hamer kunt vragen...
De meeste mensen trokken weg. De wijde wereld in. En hier bleef alleen Babel over, de Babbelstad.’
Mama stopt even. ‘Zo komt het dus, dat overal op de wereld weer andere volken wonen. Met
allemaal andere talen. Gelukkig maar, misschien. Nu móéten de mensen wel rekening houden met
anderen. Nu is niemand meer zomaar de baas...’
Gesprek
■■ Waarom vond God het beter dat de mensen verschillende talen gingen spreken?
■■ Hoeveel soorten verschillen (in taal, uiterlijk, lengte, stemgeluid enzovoort) kun je ontdekken en
benoemen tussen de kinderen in jouw groep?
■■ Hoe vind jij het dat mensen zo verschillend zijn?
■■ Omdat iedereen anders is, heb je zelf ook iets eigens: waarin ben jij helemaal jezelf? Wat past
echt helemaal bij jou?
don Samenwerken
Verkeersborden
Herkennen de kinderen de drie typen verkeersborden op de kalenderplaat?
Gebodsbord, waarschuwingsbord en verbodsbord.
Houd een kort gesprek over regels en afspraken in school: hoe beleven de
kinderen die?
Helpen ze om in school goed samen te werken en prettig met elkaar om te
gaan?
Lees het gedicht ‘Geen regels’ voor. Verdeel de klas in drie groepen en geef iedere groep de opdracht
om drie dingen te bedenken bij één van de verkeersborden:
■■ Gebodsbord: dit moet je beslist doen in school.
■■ Verbodsbord: dit mag je zeker niet doen in school.
■■ Waarschuwingsbord: hier moet je heel voorzichtig mee zijn in school.
Bespreek de suggesties die de kinderen geven, kies samen voor iedere categorie één belangrijke
regel en schrijf die op het bijbehorende verkeersbord op de kalenderplaat.
129!

EDoor 0 de bomen het bos niet meer zien
Met elkaar op weg gaan als groep vraagt om vertrouwen. Regels en afspraken kunnen daarbij helpen,
maar niet alles kun je van tevoren afspreken en dichttimmeren met regels.
‘Vandaag doen jullie een speurtocht door het bos.’
Gespannen luisteren de scouts Wiep, Aafje en Jet naar de leidster.
‘Om de weg te vinden krijgen jullie een kaart en een kompas. Probeer goed samen te werken.’
Beteuterd kijken de meiden elkaar aan. Ze kennen elkaar nog niet zo lang. En nu moeten ze al
samenwerken.
‘Nou als jullie geen vragen hebben, dan wens ik jullie veel succes. Tot straks!’
Vrolijk stapt de leidster in haar auto en toeterend rijdt ze weg.
De meiden staren naar de grond. Niemand durft iets te zeggen. Wat als het samenwerken
mislukt? Dan oppert Wiep voorzichtig: ‘Ik denk dat we de taken goed moeten verdelen. Zodat we
niet verdwalen.’
‘Ja, goed idee,’ knikken Jet en Aafje.
‘Ik zal de kaart lezen,’ gaat Wiep verder.
‘En ik kijk op het kompas,’ vult Aafje aan.
‘Dan beslis ik, als jullie het niet eens zijn welke kant we op moeten,‘ zegt Jet.
‘Maar het moet ook wel een beetje gezellig worden,’ zegt Aaf.
‘Goed, dan zorgt Jet ook voor de gezelligheid,’ stelt Wiep voor.
Jet knikt ijverig en de meiden gaan op pad.
Al snel komen ze bij een kruispunt. Wiep tuurt naar de kaart. Aafje bestudeert het kompas. En Jet
begint een liedje te zingen. ‘Ik heb een pooooooootje met vet....al op de taaafel gezet.... En nu
allemaal!’
Boos kijken Aafje en Wiep naar Jet.
‘Waarom zingen jullie niet mee?’ vraagt Jet.
‘Ik moet kaart lezen,’ antwoordt Wiep nors.
‘En ik vind het geen leuk liedje,’ bromt Aafje.
‘Maar ik mocht toch voor de gezelligheid zorgen....’
‘Ja, maar we moeten nu eerst de weg zien te vinden,’ zegt Wiep. Ze wijst naar haar kaart. ‘Ik denk
dat we naar rechts moeten.’
‘Nee joh,’ zegt Aafje. ‘Kijk maar op het kompas. We moeten naar links.’
‘Niet waar, we moeten naar rechts!’ houdt Wiep vol.
‘Links, we moeten naar links,’ dramt Aafje.
Vragend kijken Aafje en Wiep nu naar Jet. Die moet een beslissing nemen. Maar Jet antwoordt
mokkend: ‘Ik kan helemaal geen kaart lezen.’
‘Waarom zeg je dat nu pas?’ zegt Aafje.
‘Dan moeten we de afspraak veranderen,’ zucht Wiep. ‘Van nu aan kijkt Aafje op het kompas én
op de kaart. En als ze het verkeerd heeft, beslis ik.’
‘Dat slaat nergens op,’ zegt Aafje.
‘Hoe wil je het dan doen,’ zegt Wiep. Wanhopig werpt ze haar handen in de lucht.
‘Moeten we niet doorlopen?’ vraagt Jet opeens bezorgd. ‘Het wordt al donker.’
‘Inderdaad,’ zegt Wiep. ‘Dus Aaf, welke kant moeten we op?’
‘Ik denk naar rechts,’ zegt Aafje vastberaden.
‘Dat denk ik niet en ik beslis, dus we gaan naar links.’ Tevreden loopt Wiep links het bospad op.
Maar Aafje en Jet blijven staan. Boos schopt Aafje een steen weg.
Dan begint Jet zachtjes te zingen: ‘We gaan nog niet naar huis, nog lange niet, nog lange niet...’
Jet moet een beetje lachen. Dan begint Wiep ook te grinniken om Jets liedje. En al snel kan Aafje
haar lach ook niet meer inhouden.
130 Startweek

Als iedereen is bijgekomen, zegt Wiep: ‘Misschien moeten we onze afspraken vergeten en
gewoon samen de weg proberen te vinden.’
‘Ja, dan wordt het vast ook vanzelf gezellig,’ grinnikt Jet.
‘Maar ik denk echt dat we naar rechts moeten,’ zegt Aafje.
‘Dat denk ik ook,’ knikt Jet.
Wiep vouwt haar kaart op. ‘Goed, dan gaan we die kant op.’
‘Hoe ging het liedje ook alweer, Jet?’ vraagt Aafje.
‘Ik heb een poooootje met vet....al op de taaaaaafel...’
Vrolijk beginnen de meiden mee te zingen. En opgewekt zoeken zij verder naar het clubhuis.
Gesprek
■■ Hoe komt het dat de meiden last hebben van hun afspraken?
■■ Met welke afspraken heb jij zelf veel te maken? Hoe vind je dat?
■■ Zijn er dingen in het leven die je niet met afspraken kunt regelen?
vri Even wennen
De scholen zijn weer begonnen
Bij veel basisscholen in Nederland kun je dit spandoek zien. Na een lange zomervakantie
moet iedereen er weer even aan wennen dat er veel kinderen
op weg zijn naar of van school. Ieder jaar gebeuren er nog steeds veel ongelukken,
soms met dodelijke afloop, waarbij kinderen en jongeren betrokken
zijn. Veilig Verkeer Nederland waarschuwt: houd rekening met elkaar!
- Susan Schaeffer -
■■ Waar moet je in het begin van het schooljaar nog meer aan wennen?
■■ Vroeger opstaan? Op tijd weggaan? Boterhammen, gymspullen en andere zaken niet vergeten?
■■ Wennen aan een nieuw lokaal en een andere plek in de klas? Wennen aan een nieuw rooster en
misschien ook nieuwe vakken? Of aan de nieuwe leerkracht of de nieuwe klasgenootjes?
FWennen 0 aan elkaar
Waarschijnlijk moet iedereen weer even aan elkaar wennen deze week. Hier enkele suggesties die
de groepsvorming kunnen ondersteunen.
Ideeënbus
Zet een brievenbus in het lokaal. Hierin doen de kinderen briefjes met ideeën, vragen en suggesties.
Bespreek samen op een vast tijdstip de briefjes. Zo krijgen ze inbreng in het klassengebeuren
en worden ze meer betrokken bij de groep. Op die manier kunnen er ook door de kinderen zelf
klassenregels worden gemaakt waar iedereen achter staat. Daarmee wordt de eigen verantwoordelijkheid
vergroot.
Samen eten
Organiseer een lunch en laat alle kinderen eens overblijven. Ieder kind neemt iets lekkers mee.
Leg alles op een grote tafel. Om de beurt kiezen de kinderen wat ze willen eten. Stimuleer hen om
elkaar complimenten te maken voor het lekkere eten dat ze meegenomen hebben.
131!

Spelletjesmiddag
Organiseer een spelletjesmiddag. Vraag de kinderen hun favoriete bordspel mee te nemen. Het
liefst spellen waarbij vier of meer kinderen kunnen meedoen. Laat de kinderen zelf kiezen met
welk spel ze willen meedoen. Of begeleid de indeling van de groepjes: het is verrassend als kinderen
die normaal niet zoveel contact met elkaar hebben, nu samen een spel gaan spelen.
GGebed 0
God
Het is weer even wennen
aan het nieuwe schooljaar.
We zijn met zovelen samen
en allemaal zijn we weer anders:
we lachen anders,
we praten anders,
we maken andere grapjes,
we zijn goed in gym of juist niet,
we zijn goed in rekenen of juist niet.
En vaak is het niet zo gemakkelijk
om te ontdekken
hoe ieder kind werkelijk is,
diep vanbinnen.
Help ons om dit jaar
op ontdekkingstocht te gaan,
om elkaar echt te leren kennen,
om elkaar te waarderen,
om wie we zijn.
Amen.
132 Startweek