download - Zichtlijnen

5. Portretten
5.1 Portret Hijs- en heftechnicus (theater, poppodium, TV-studio, cultureel centrum)
Afhankelijk van de locatie, vorm en omvang is er een kleiner of groter team van technici die onderling de
werkzaamheden verdelen, afhankelijk van de te leveren diensten en specialiteiten. Ook locatiebepaald is de
term voor de technicus die het hijs-/hefwerk verricht. Men spreekt dan over bijvoorbeeld „operator‟, „rigger‟,
„toneeltechnicus‟, of „toneelmeester‟, waarbij deze dan niet perse fulltime met dat hijs-/hefwerk bezig hoeft
te zijn.
Bij de meeste grote en middelgrote locaties is er een (semi-)permanente hijsinstallatie aanwezig in de vorm
van een trekken-, takels-en-trussen-, of een TV-hoisten installatie.
Voor het ophangen van lichtapparatuur, doeken, decors, enzovoort worden de lastdragers van de werktuigen
naar beneden gebracht en wordt er verder vanaf de vloer gewerkt om de lasten aan te brengen. Het veilig
hijsen beperkt zich hier tot het controleren van de belastingen, de lasten juist te bevestigen aan de
lastdragers („aanslaan‟) en het bedienen van de hijswerktuigen.
In de kleine(re) locaties waar niet is voorzien in een permanente hijsinstallatie worden de lasten aan een vast
gemonteerd metalen buizensysteem („grid‟) bevestigd, waarbij aan de buitenranden vaak een railsysteem voor
doeken is gemonteerd. Bij het ophangen van de apparatuur wordt in dit geval op hoogte (boven de 2,5m
werkhoogte) gewerkt, met gebruikmaking van een rolsteiger, telescoop- of schaarlift. De controle op „hijs„veiligheid
is hier vooral het voorkomen van overbelasting, het juist aanbrengen van de lasten, en respecteren
van de veiligheidsfactoren.
Bij de grote theaters in Nederland wordt de hijsinstallatie (trekkenwand) in vrijwel alle gevallen bediend met
behulp van een computer. De hijstechnicus („operator‟, „bedieningsvakman‟, „machinist‟) is degene die de
computer programmeert, bedient en er op toeziet dat de hijsbewegingen in de changementen veilig kunnen
geschieden. Voor het bedienen van een dergelijke hijsinstallatie is een bewijs van bekwaamheid op dat gebied
nodig.
In de meeste gevallen faciliteren de technici van het theater de reizende voorstelling die op bezoek komt.
Vaak wordt vooraf aangegeven wat er nodig is aan hijscapaciteit en welke materialen er opgehangen moeten
worden. Zo nodig is een en ander aangegeven in een lastenplan eventueel vergezeld van een risico
inventarisatie. De toneelmeester beoordeelt op basis van deze gegevens of het ook gerealiseerd kan worden.
Mogelijke problemen probeert hij op te lossen, bij voorkeur vooraf, maar anders bij de opbouw van de
productie. Hij draagt de gegevens daarna over aan de operator en ze overleggen de zaak eventueel met de 1e
inspeciënt.
Hier zijn het de technici van de productie die de te hijsen lasten aanslaan. Zij kennen de voorstelling op hun
duimpje en geven de ondersteunende technici van het theater aanwijzingen. De operator ziet er op toe dat de
veiligheidsregels in acht worden genomen. Is alles goed bevestigd en extra gezekerd? Staat er niemand onder
een trek als deze naar beneden komt? Is het podium vrij als er mensen op de rollenzolder werken? Enzovoort.
Bij langlopende producties is er ofwel helemaal geen hijsbeweging, ofwel worden de bewegingen vooraf
geprogrammeerd en eventueel door andere technici bediend.
In de grotere poppodia en Tv-studio‟s is de installatie eenvoudiger en is er alleen bij uitzondering eens een
simpel changement, te bedienen onder één knop.
Na afloop van de voorstelling(-en reeks) wordt alles gezamenlijk weer afgebroken.
5.2 Portret Hijs/heftechnicus (evenement, beurs)
Bij evenementen waar lasten moeten worden opgehangen zonder dat daarvoor specifieke voorzieningen
aanwezig zijn (bijv. outdoor, evenementenhal, stadion, en soms ook in een theater) wordt er een rigger of
riggingbedrijf ingehuurd om de hijspunten aan te brengen. Deze ontvangt dan een (lasten-)plan van een
geluid, licht- of decorontwerper en maakt dan een riggingplan (riggingplot). In geval van grotere producties
krijgt de verantwoordelijke rigger dit van het gezelschap, act, rockband of beursstand. Hierop staat
aangegeven welke lasten waar moet komen te hangen, en soms ook met wat voor hijswerktuigen
(hijscapaciteit, hijssnelheid) dat zal worden uitgevoerd. In samenhang met betrokkenen maakt de
verantwoordelijke rigger een risico-inventarisatie.
110215 BCP HijsenHeftechnicus def 21