Kijkwijzer Dit is het Centraal Museum! - Centraal Museum Utrecht

Kijkwijzer voor
het voortgezet
onderwijs
bovenbouw HAVO/
VWO CKV
DIT IS
HET
CENTRAAL
MUSEUM!

DIT IS
HET
CENTRAAL
MUSEUM!
Dit is de kijkwijzer bij de tentoonstelling Dit is het
Centraal Museum! Deze kijkwijzer neemt je mee langs
verschillende topstukken van het Centraal Museum die,
van de middeleeuwen tot aan nu, in en rondom Utrecht
zijn gemaakt. Als je aan kunst denkt, denk je vaak aan
schilderijen. In deze tentoonstelling ontdek je dat er
veel meer soorten kunst zijn. Natuurlijk kun je straks
schilderijen bekijken, maar misschien ben jij meer
geïnteresseerd in architectuur. Houd je meer van
shoppen en de laatste mode? Ook dan ben je in het
Centraal Museum op de juiste plek, want juist hier kun
je de jurken van hedendaagse modeontwerpers als
Viktor & Rolf in het echt bekijken!
HOE GEBRUIK
JE DE KIJK-
WIJZER?
De kijkwijzer heeft een A- en B-versie. Kies je voor de
A-versie? Dan loop je langs de kunstwerken van het
middeleeuwse Utrecht (zaal 1) tot en met de Gouden
Eeuw (zaal 4). Als je kiest voor de B-versie, dan start
je bij de Patriottentijd (zaal 5) en eindig je bij de
hedendaagse kunst (zaal 8). Natuurlijk kun je de
kijkwijzer ook in zijn geheel maken!
Er zijn twee verschillende soorten vragen: algemene
vragen en verdiepingsvragen. Vragen met een * zijn
verdiepingsvragen. Overleg met je docent welke versie
en welke vragen je het beste kunt maken. En vergeet
vooral niet goed rond te kijken en je favoriete kunstwerk
uit deze tentoonstelling te kiezen! Je hebt dit kunstwerk
namelijk nodig bij de eindopdracht.
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 2 van 17
De voorloper van het Centraal Museum, het Stedelijk Museum
van Oudheden, gevestigd in Het Hogeland (1838-1921). Foto:
Centraal Museum
Weetje:
Het Centraal Museum is
175 jaar oud en daarmee het
oudste stedelijk museum van
Nederland!

PLATTEGROND
Onderstaande plattegrond geeft de route aan door
de tentoonstelling.
VERSIE A
VERSIE B
ZAAL 4
ZAAL 8 ZAAL 7 ZAAL 6
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 3 van 17
ZAAL 1 ZAAL 2
ZAAL 3
ZAAL 5

ZAAL 1
UTRECHT VOOR DE REFORMATIE: 1000-1580
JAAR
1000 1300
Het Utrechts schip
wordt gebouwd
Je bent nu in de zaal met de oudste kunstwerken
van het Centraal Museum.
Loop naar de maquette van de
Domkerk in het midden van deze
zaal.
1. Op welk kunstwerk zie je de Domtoren
nog meer? Noem de maker, de titel en het
jaartal.
In de verte zie je boven het Utrechtse landschap
de Domtoren opdoemen. Hieraan zagen
mensen dat Utrecht een bisdom is, de
belangrijkste plaats voor de katholieke kerk
in de Noordelijke Nederlanden. Aan het hoofd
stond de bisschop. Door zijn hoogte is de
prestigieuze Domtoren vanuit de hele stad
te zien en herinnert zo de mensen aan het
belang van het katholieke geloof.
Weetje:
De Domkerk is al 755 jaar oud en
heeft een toren van 112 meter hoog.
Daar past een gemiddeld huis zo’n
18 keer in!
Loop nu naar de Dombeelden van Jan Nude
naast de maquette.
Sint Maarten (Jan Nude, ca. 1450-1451). Foto: Centraal Museum
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 4 van 17
Aan het begin van de zestiende eeuw kwam er
steeds meer protest tegen het katholieke geloof
door de opkomst van de protestanten. Toen er in
1566 hongersnood uitbrak konden de protestanten
de rijkdom van de katholieke kerk niet meer aanzien.
De maat was vol en de protestanten bestormden en
vernietigden katholieke kerken in wat later de
Beeldenstorm wordt genoemd. De Domkerk werd
op het nippertje gered, totdat de protestanten tijdens
de reformatie in 1580 ook de Dom innamen. Vanaf
toen mocht het katholieke geloof niet meer
openbaar worden beoefend.
De beelden die je hier ziet hebben de Beeldenstorm
overleefd. Het beeld met de man op het paard stelt
Sint Maarten voor, de patroonheilige van de Domkerk
en de stad Utrecht. Voor een kreupele bedelaar snijdt
Sint Maarten zijn rood gekleurde mantel in tweeën.
Op de vloer van deze zaal zie je een illustratie over het
leven van de Utrechtse schilder Jan van Scorel.
Ga op de stip van de vloerillustratie
staan.

JAAR
1300 1321
1363
1321-1382
Bouw van de Domtoren
2b. Je kijkt nu naar het Drieluik met de intocht van
Christus in Jeruzalem (ca. 1526). Op dit schilderij
staat Sint Maarten afgebeeld. Waar staat hij en
waaraan kun je dat zien?
3. In de verte ligt de stad Jeruzalem. Tegenwoordig
kunnen we via internet bekijken hoe een stad
eruitziet. In de tijd dat Scorel leefde ging dat niet
zo gemakkelijk. Hoe wist Scorel toen hij dit schilderij
maakte dat Jeruzalem er zo uitzag? Leg uit. (Tip! Kijk
voor je antwoord goed naar de illustratie op de vloer)
Scorel was katholiek en ondernam een pelgrimstocht
naar Jeruzalem. Tussen 1520 en 1523 verbleef hij ook
in Rome. Scorel raakte daar geïnspireerd door beroemde
Italiaanse schilders als Michelangelo en Rafaël. Zij
schilderden in een nieuwe stijl die we kennen als de
Renaissance. Toen Scorel terugkwam in de Noordelijke
Nederlanden is hij in de vormentaal van de Italiaanse
Renaissance gaan schilderen. Dit heeft veel invloed
gehad op de schilderkunst in Utrecht en daarbuiten.
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 5 van 17
1445 1520 1523 1526 1566 1580
Gutenberg drukt het
eerste boek in Europa
Beeldenstorm
in Nederland
4*. Boven dit drieluik hangt het oudste schilderij
van het museum Calvarieberg van Hendrik van Rijn
(1363). Het is geschilderd in de middeleeuwen,
voordat Scorel de Renaissancestijl naar het Noorden
bracht. Noem drie verschillen tussen het schilderij
van Scorel en dit werk uit 1363. (Let vooral op de
houding van de figuren, de achtergrond, etc.)
I.
II.
III.

ZAAL 2
UTRECHT NA DE REFORMATIE: 1580-1625
JAAR
1580
Afbeelding bij vraag 5a. Foto: Centraal Museum
In 1580 vindt in Utrecht de reformatie plaats. Niet de
katholieken maar de protestanten kwamenaan de
macht. Zoals je nu weet uit zaal 1 was het niet
langer toegestaan om het katholieke geloof in het
openbaar uit te oefenen. Toch werden er in Utrecht
veel schilderijen met katholieke voorstellingen
geschilderd voor in schuilkerken.
Abraham Bloemaert was een schilder van katholieke
voorstellingen. Hij wordt ook wel ‘de vader van de
Utrechtse schilderschool’ genoemd omdat hij veel
leerlingen opleidde tot succesvolle schilders. Net
als Scorel reisden de leerlingen na hun opleiding
naar Italië om zich daar verder te ontwikkelen.
Eenmaal terug in Nederland vertelden de leerlingen
aan hun meester wat ze in Italië geleerd hadden.
Op deze manier leerde Bloemaert weer veel van
zijn leerlingen en de Italiaanse schilderkunst, zonder
dat hij zelf ooit in Italië was geweest!
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 6 van 17
1592 1600
5a. Hoe heet het schilderij op de afbeelding?
Noem de maker, de titel en het jaartal.
5b. Dergelijke afbeeldingen van gebeurtenissen die
plaatsvonden rond de geboorte van Christus waren
in de zeventiende eeuw heel populair. Was Bloemaert
katholiek of protestants? Waarom denk je dat?

JAAR
1600 1601
1602 1610
Oprichting van de Vereenigde Oostindische
Compagnie (VOC).
6. Links naast het schilderij uit vraag 5a. hangt
Mercurius, Argus en Io (1592) dat ook door Bloemaert
is gemaakt. Vind je de twee schilderijen op elkaar
lijken? Waarom wel of niet? (Let bijvoorbeeld op het
kleurgebruik en de houdingen van de figuren.)
Bloemaert schilderde de figuren expres in elegante
poses met langgerekte en gedraaide lichamen.
Deze schilderstijl wordt ook wel het maniërisme
genoemd. De schilder Joachim Wtewael (dit spreek
je uit als Uutewaal!) was net als Abraham Bloemaert
een belangrijke Utrechtse schilder en stond bekend
om zijn maniëristische schilderstijl.
Loop naar het Zelfportret (1601) van
Wtewael.
7a. Naast hem hangt een portret van een vrouw.
Waaraan kun je zien dat dit de vrouw van Wtewael
was? (Tip! Let op de compositie van de handen.)
7b. Probeer eens met een klasgenoot je handen op
dezelfde manier te draaien als het echtpaar Wtewael.
Lukt het bijna niet? Dat is ook niet zo gek! Herken je
de gekunstelde houding van het maniërisme?
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 7 van 17
8. Schilderen was voor Wtewael een hobby.
Geld om van te leven verdiende hij op een
andere manier. Hoe denk je dat Wtewael zijn
geld verdiende (Tip! Kijk naar de vloerillustratie.)
Wtewael was ook bestuurder en behoorde tot een zeer
welvarende familie uit Utrecht. Deze bestuurdershadden
de macht in handen en werden in de zeventiende en
achttiende eeuw regenten genoemd. In zaal 4 vandeze
tentoonstelling zie je hoe welvarend de regenten leefden!
Weetje:
De grote kast in deze zaal stond
bij Joachim Wtewael thuis. Hij is
dus meer dan 400 jaar oud! Wat zat
er in de kast denk je?

ZAAL 3
DE UTRECHTSE CARAVAGGISTEN: 1610-1630
JAAR
1610
De zaal waarin je nu staat laat hoogtepunten uit de
Utrechtse schilderkunst zien. De Utrechtse schilders
reisden vanaf de zeventiende eeuw naar Rome. Daar
zagen ze de revolutionaire schilderijen van de Italiaanse
schilder Caravaggio. De Utrechtse schilders waren zo
onder de indruk dat ze op dezelfde manier gingen
schilderen. Zo brachten ze een nieuwe schilderstijl
naar het Noorden!
9. Waarom worden deze schilders de Utrechtse
caravaggisten genoemd?
Loop nu eens naar de stip van de
illustratie op de vloer.
Het schilderij waar je nu voor staat heet De roeping van
Mattheus (1621) van de schilder Hendrick ter Brugghen.
Hij was één van de leerlingen van de schilder Abraham
Bloemaert die je in de vorige zaal hebt kunnen zien.
De roeping van Mattheus (Caravaggio, 1599-1600). Locatie:
Contarelli kapel, San Luigi dei Francesi, Rome. Foto: Web
Gallery of Art
Het schilderij op de afbeelding is van Caravaggio en
heet precies hetzelfde! Toen Ter Brugghen in Italië was
moet hij dit schilderij hebben gezien, want ze lijken
veel op elkaar. Toch zijn er ook verschillen.
10a. Vergelijk het schilderij op de afbeelding en het
schilderij op zaal. Wat zijn volgens jou de grootste
verschillen? Leg uit. (Tip! Let op het kleurgebruik,
het licht en de compositie.)
1620
1620-1630
Bloeiperiode Utrechts
caravaggisme
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 8 van 17
1621 1630
10b. Kijk eens goed naar de vloerillustratie. Hoe komt
het dat de kleuren van de afbeelding en het schilderij
zo verschillen?
I.
II.
III.
10c. Welk schilderij heeft jouw voorkeur? Waarom?
Caravaggio is bekend vanwege de lichtwerking in zijn
schilderijen. Dit zie je terug aan de afwisselend hele
donkere en lichte stukken. Het lijkt net alsof de figuren
in de spotlight staan!
11a. Hoe wordt deze lichtwerking ook wel genoemd?
(Tip! Zoek je antwoord in de illustratie op de vloer.)
11b. Op welke drie schilderijen in deze zaal zie je deze
schildertechniek terug? Noem de makers, de titels en
de jaartallen.
I.
II.
III.
Weetje:
De invloed van Caravaggio komt ook
terug in het beroemde schilderij De
Nachtwacht (1642) van Rembrandt van
Rijn. Rembrandt is alleen nooit in
Italië geweest! Hoe dat kan? Rembrandt
heeft de schilderstijl van de
Utrechtse caravaggisten ‘afgekeken’.

ZAAL 4
REGENTEN EN ITALIANISANTEN: 1625-1780
JAAR
1630 1636 1642
1660
Stichting Universiteit
van Utrecht
De kunstwerken die je hier ziet zijn allemaal
gemaakt in de Gouden Eeuw; een periode van
grote welvaart in de Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden.
Loop naar de stip van de illustratie
op de vloer.
Dit poppenhuis is niet om mee te spelen, maar
juist om mee te pronken bij familie en vrienden.
Alleen welvarende huisvrouwen konden zich deze
peperdure hobby veroorloven. Dit poppenhuis was
van de rijke koopmansvrouw Petronella de la
Court. Het duurde zeker 20 jaar voordat ze het
pronkpoppenhuis had samengesteld. De inboedel
liet ze in opdracht maken door ambachtslieden,
zoals meubelmakers of goudsmeden.
Het pronkpoppenhuis is een verkleinde, maar
ook geïdealiseerde, weergave van een zeventiende
eeuws huis aan de grachten van Amsterdam.
12. Als je dit huis vergelijkt met jouw eigen huis,
welke kamer(s) mis je hier dan?
13*. Waarom denk je dat Petronella een geïdealiseerde
versie van haar huishouden in het klein maakte?
Leg uit.
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 9 van 17
Poppenhuis (Anoniem, 1670-1690). Foto: Centraal Museum
14. Op de afbeelding zie je een kamer die we
tegenwoordig niet meer in huis hebben. Hoe
heet deze kamer? Omcirkel het juiste antwoord:
A. Kunstkamer
B. Saletkamer
C. Kraamkamer
Een museum zoals wij dat kennen bestond nog niet
in de Gouden Eeuw. Rijke kooplieden en regenten
(bestuurders van de stad) hadden vaak wel een
kunstkamer waar ze kunstschatten en rariteiten
verzamelden en bewaarden. Deze kamer is eigenlijk
de voorganger van het hedendaagse museum.
15. Bedenk welke kamer de kunstkamer is. Wat voor
kunstschatten en rariteiten zie je? Noem er drie.
I.
II.
III.

JAAR
1660
Als het goed is zie je ook hele kleine landschapsschilderijtjes
in de kunstkamer. Ze werden gemaakt door
schilders die verliefd waren op de Italiaanse landschappen
en de goudkleurige gloed van Italiaans zonlicht. Ze
worden ook wel Italianisanten genoemd. Als je om je
heen kijkt in deze zaal zie je ook landschapsschilderijen.
16a. Zoek een landschapsschilderij en schrijf de
naam van de maker, de titel en het jaartal op.
16b. Sommige Italianisanten voelden zich zo verbonden
met Italië dat ze hun naam veranderden in een
Italiaanse variant. De schilder Jan Baptist Weenix
signeerde zijn schilderijen bijvoorbeeld met de naam
Giovanni Battista. Wat zou jouw Italiaanse naam zijn?
1674 1700
Tornado verwoest het
middenschip van de Dom
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 10 van 17

ZAAL 5
PATRIOTTENTIJD, REVOLUTIE EN HERSTEL: 1780-1880
JAAR
1700
1713 1786 1787 1789 1800
Met de Vrede van Utrecht kwam een eind
aan twee eeuwen godsdienstoorlogen.
In deze zaal vind je werken die te maken hebben met
de patriottentijd. De patriotten waren ontevreden
burgers; ze wilden een democratisch bestuur in plaats
van het erfelijke bewind van stadhouder Willem V. In
1786 kwamen de patriotten aan de macht in Utrecht.
Dit was de eerste democratische revolutie in Europa.
De stadhouder liet het er niet bij zitten en in 1787 liep
de strijd uit op de slag bij Vreeswijk. Uiteindelijk wonnen
de Utrechtse patriotten, maar niet zonder slachtoffers…
Loop naar de vitrine in het midden van
deze zaal.
17a. Van welke twee mannen waren de spullen die je
hier ziet liggen? Waaraan kun je dat zien?
De spullen die je hier ziet liggen waren eigendom van
deze mannen. Ze waren patriot en zijn gedood tijdens
de slag bij Vreeswijk. Tijdens het gevecht droegen ze
deze voorwerpen.
A
B
D
C
Afbeelding bij vraag 17b. Foto: Centraal Museum
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 11 van 17
De Franse revolutie, introductie van de leus:
vrijheid, gelijkheid en broederschap
17b. Verbind de voorwerpen met de letters op de
afbeelding.
de pluim van een steek
haarlokken
met bloed besmeurde sjerpen
patriotteninsigne
2. Beide omgekomen patriotten werden gezien als
helden en kregen een heldenbegrafenis, waarbij
een lange stoet van rouwkoetsen door Utrecht trok.
Op welk kunstwerk zie je deze rouwstoet? Schrijf de
naam van de kunstenaar en het jaartal van de
aquarel op.
Loop nu naar het ontwerp van een grafmonument
voor mr. Cornelis Govert Visscher.
Verder dan dit ontwerp is het nooit gekomen, want
uiteindelijk versloeg Willem V de patriotten en kwam
hij toch weer aan de macht. Wil je weten hoe dit
gegaan is? Ga dan op de stip van de illustratie staan.
Utrecht was ooit een Franse stad met Lodewijk
Napoleon aan de macht. De patriotten stonden achter
het gedachtegoed van de Franse revolutie dat luidde:
‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’. De Russische
tsaar Alexander I wilde Napoleon ten val brengen en
werkte hiervoor samen met stadhouder Willem V.

JAAR
1800
1813 1816 1848 1880
19. Kijk eens goed naar het schilderij De aankomst
van de Kozakken in Utrecht in 1813 (1816) van de
schilder Pieter Gerardus van Os. De mannen op het
paard zijn de Kozakken. Zij komen het Russisch-
Pruisische leger aankondigen. De haan staat voor
de Fransen. Wie moeten uiteindelijk vluchten uit
Utrecht? Waaraan zie je dit?
20. Kun je ontdekken hoe laat de aankomst van de
Kozakken plaatsvond?
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 12 van 17
In de Nederlandse Grondwet worden
regels voor de staatsinrichting en de
grondrechten van de burgers vastgelegd.
De aankomst van de Kozakken in Utrecht in
1813 (Pieter Gerardus van Os, 1816). Foto:
Centraal Museum
Weetje:
Het schilderij was een geschenk
van de schilder P.G. van Os aan
de Russische Tsaar Alexander I.
De tsaar was zeer ingenomen met
het schilderij en gaf Van Os als
dank een ring met een diamant!

ZAAL 6
MODERNITEIT: 1880-1945
JAAR
1880
Aan het einde van de negentiende eeuw verandert de
stad Utrecht enorm. Dit komt onder andere door de
industriële revolutie en het snel groeiende aantal inwoners.
Een van die inwoners was de bekende ontwerper en
architect Gerrit Rietveld.
Loop naar de illustratie op de vloer en
ga op de stip staan.
Je ziet hier een maquette van het Rietveld Schröderhuis.
Het huis is ontworpen op verzoek van Truus Schröder-
Schräder en kwam tot stand dankzij een hechte
samenwerking tussen Truus en Gerrit. Dit huis is
opgebouwd uit glas, staal en gepleisterde witte wanden.
Nergens zie je krullen of bloemetjesprints zoals in die
tijd in de meeste huiselijke interieurs gebruikelijk was.
21a. Zou jij in het Rietveld Schröderhuis willen
wonen? Waarom wel of niet?
21b. Vergelijk het Rietveld Schröderhuis eens met
de beroemde rood-blauwe stoel (1918). Wat zijn de
overeenkomsten? Noem er drie. (Tip! Kijk goed naar
de vloerillustratie.)
I.
II.
III.
Loop nu naar de twee Rietveldstoelen.
22a. Wat zijn de grootste verschillen tussen de twee
stoelen? Noem er drie.
I.
II.
III.
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 13 van 17
1900
22b. De stoel is opgebouwd uit allerlei losse onderdelen,
zoals een rechthoekige zitting en latten voor de
armleuningen. Teken vier verschillende onderdelen
los van elkaar.
22c. Voeg de losse onderdelen die je getekend hebt
hieronder weer samen tot een nieuw meubel.
Weetje:
Het Rietveld Schröderhuis is
echt gebouwd en je kunt het
hier in Utrecht bezoeken. Eind
2000 plaatste UNESCO het huis
op de Werelderfgoedlijst!

JAAR
1900 1914 1918
1935 1940
1914-1918
Eerste Wereldoorlog
Afbeelding bij vraag 23a. Foto: Centraal Museum
Na de Eerste Wereldoorlog breken kunstenaars met de
regels en wetten van de traditionele kunst. Die regels
staan volgens hen alleen maar in de weg. Kunst moet
volgens de moderne kunstenaar de opbouw van een
betere toekomst versnellen. Kunstenaars gaan daarom
op zoek naar regels die voor iedereen gelden. Kunst
wordt zodoende steeds abstracter. In Nederland is de
kunstenaarsgroep De Stijl hiervan een voorbeeld.
De deelnemende kunstenaars stelden regels op waarin
rechthoekige vormen en primaire kleuren de voorkeur
hebben. Gerrit Rietveld en Piet Mondriaan maakten
deel uit van De Stijl. Ook van de oprichter van deze
kunstenaarsgroep is een kunstwerk terug te vinden
in deze zaal. Zijn naam is Theo van Doesburg.
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 14 van 17
1940-1945
Tweede
Wereldoorlog
1945
23a. Zoek het schilderij dat door Theo van Doesburg
is geschilderd. Schrijf de titel en het jaartal op.
Waarom heet dit schilderij zo? Leg uit.
23b*. Lees hierboven nog eens goed wat de kenmerken
van De Stijl waren. In welk werk uit deze zaal zie je
deze regels terugkomen? Schrijf de naam van het
kunstwerk op en leg uit.

ZAAL 7
SURREALISME VOOR EN NA DE OORLOG: 1930-1955
JAAR
1945
1949 1955 1964 1980
Televisie in
Nederland
Dick Bruna
bedenkt nijntje
Loop naar het schilderij Zelfportret
(1935) van Johannes Hendrikus Moesman.
Zelfportret (Johannes Hendrikus Moesman, 1935). Foto:
Centraal Museum
24. Vind je de titel toepasselijk voor dit schilderij?
Waarom wel of niet? Vergelijk je antwoord met het
antwoord van een klasgenoot.
De in Utrecht geboren Moesman is een surrealist.
Het onderbewustzijn staat centraal bij de surrealisten.
Voor het maken van dit soort schilderijen gebruikten
de kunstenaars verschillende technieken om tot het
onderbewustzijn door te dringen. Ze probeerden
bijvoorbeeld automatisch te schrijven, dus zonder erbij
na te denken, of ze maakten gebruik van droombeelden.
25a. Heb jij wel eens een droom gehad die je je nog
steeds herinnert? Misschien heb je vannacht nog
gedroomd? Zoek een klasgenoot op en vertel hem/
haar jouw droom. Vraag of hij/zij een scène uit de
droom hieronder wil tekenen.
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 15 van 17
25b. Vergelijk de tekening nu eens met de
surrealistische schilderijen. Is er misschien een
overeenkomst? Schrijf op.
Ook bij de COBRA-kunstenaars staat het onderbewustzijn
centraal. Zoek het schilderij La noyee (1964) van de
Nederlandse COBRA-kunstenaar Karel Appel.
“Ik rotzooi maar een beetje an” – Karel Appel
Vind je dit net een kindertekening? Dan geef je Karel
Appel een groot compliment! De COBRA-kunstenaars
zochten namelijk naar kinderlijke onbevangenheid om
tot hun onderbewustzijn te komen.
26. La noyee betekent de drenkelinge. Zie je dit terug
in het schilderij? Leg uit.
Weetje:
De COBRA-beweging is door
zes West-Europese kunstenaars
en dichters opgericht. In de
naam COBRA zitten de eerste
letters van de steden waar
de kunstenaars vandaan
komen: COpenhagen, BRussel
en Amsterdam.

ZAAL 8
NA HET POSTMODERNISME: 1990-HEDEN
JAAR
1980
Kroningsrellen
in Amsterdam
Aan het einde van de jaren 70 van de vorige eeuw komt
het postmodernisme op als reactie op het modernisme.
Het is een stijl waarin de kunstenaar kan doen en laten
wat hij wil. De kunst die ze maken hoeft niet meer
origineel te zijn. Oude stijlen worden hergebruikt en
verschillende stijlen lopen door elkaar. Klassiek naast
modern, schilderkunst naast cartoons, alles kan en
alles mag!
27. Kijk goed rond in deze zaal. Waaraan zie je dat de
werken die hier staan en hangen postmodern zijn?
Leg uit.
Als een kunstenaar kenmerken van een bepaalde stijl
uit het verleden hergebruikt in zijn eigen werk noem je
dit een stijlcitaat.
Loop naar het schilderij Blast IV (2008)
van Han Schuil.
28a. Volgens Schuil moet een kunstwerk helder en
direct zijn, het moet ‘knallen’. Waaraan doet dit
kunstwerk je denken? Welk stijlcitaat wordt hier
gebruikt? Leg uit.
28b. Als je dit schilderij vergelijkt met het schilderij
Groupshow (1993) van Marlene Dumas, wat valt je
dan op aan het materiaalgebruik? (Tip! Kijk ook goed
naar de zijkant van het schilder.)
1993 2002 2008 NU
Moord op politicus
Pim Fortuyn
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 16 van 17
28c*. Wat is postmodern aan het schilderij Blast IV
van Schuil?
The Fashion Show: Maryna
(paar klompen) (Viktor &
Rolf, 2007-2008 - najaar/
winter). Foto: Centraal
Museum
29a. Kijk eens naar de merkwaardige schoenen van
Viktor & Rolf. (Let op! Ze staan in zaal 7.) Wat hebben
ze veranderd waardoor het een nieuw ontwerp is
geworden en niet zomaar een klomp?
29b*. De ontwerpen van Viktor & Rolf kenmerken
zich door het herhalen, uitvergroten of accentueren
van bepaalde vormen. Hoe zie je dit terug in hun
kledingontwerp dat je hier ziet?
29c. Kijk eens naar de kleding die je nu zelf draagt.
Wat valt daaraan op? Maak hieronder een ontwerp
dat geïnspireerd is op jouw kledingstuk en waarbij je
een element uitvergroot of telkens herhaalt.

Tot slot
in vogelvlucht heb je nu kennis gemaakt met
de topstukken van het Centraal Museum. Heb je al een
favoriet kunstwerk kunnen ontdekken? Schrijf hier nog
even snel de naam van de kunstenaar, de titel van het
kunstwerk en het jaartal op. Deze informatie heb je
nodig bij het maken van de klassenopdracht.
Kunstenaar:
Titel kunstwerk:
Jaartal:
Klassenopdrachten
Kijkwijzer voor HAVO/VWO Bovenbouw Pagina 17 van 17
I Tijdbalkslinger
Zoek een klasgenoot die de andere versie van de
kijkwijzer heeft gemaakt. Plak de gemaakte
opdrachten op chronologische wijze achter elkaar
zodat er een tijdbalkslinger ontstaat. Overleg met
elkaar wat je precies gezien en geleerd hebt.
II Maak een set!
Bezoek samen met één of meer klasgenoten de
website www.centraalmuseum.nl en ga naar ‘Ontdek
de collectie’. Een van jullie logt in met een persoonlijke
gebruikersnaam en wachtwoord. Maak van jullie
favoriete kunstwerken samen een set en geef deze
een titel. Omschrijf waarom jullie specifiek voor deze
werken gekozen hebben. Vraag je vervolgens af wat de
overeenkomsten en verschillen tussen de kunstwerken
zijn. Schrijf dit op bij de set en kies ‘opslaan’.
III Maak je eigen illustratie!
Bezoek de website www.centraalmuseum.nl en ga
naar ‘Ontdek de collectie’. Vul in het zoekbalkje de titel
van het kunstwerk in die je hiernaast hebt opgeschreven.
Maak aan de hand van de informatie die je bij het
kunstwerk vindt jouw eigen illustratie. Verwerk daarin
informatie over de achtergrond van de kunstenaar
(afkomst, schilder of beeldhouwer, woonplaats, etc.)
en het werk dat je gekozen hebt (schilderij, beeld,
jurk, meubel, etc). Mocht je niet voldoende informatie
kunnen vinden, dan kun je natuurlijk ook verder op
het internet zoeken.
Tip!
Neem de vloerillustraties uit de tentoonstelling als
voorbeeld. Kijk voor inspiratie op:
www.centraalmuseum.nl/topstukken