Download PDF - Droom van een Stroom

1102021 Droom Stroom binnen.indd 120 22/08/11 11:07
V

Van verdieping
tot verdieping
3
Herwig Deweerdt Een
poging
tot reconstructie
1102021 Droom Stroom binnen.indd 121 22/08/11 11:08
121

Van verdieping tot verdieping
122
Eeuwenlang hebben Vlaanderen en Nederland
confl icten gekend over de Westerschelde. Bij deze
confrontaties is de ondertoon altijd economisch.
Een normale zaak als we bedenken dat de toegankelijkheid
van de Westerschelde onlosmakelijk verbonden is met
de welvaart van Antwerpen en zijn achterland. Sinds de
Tweede Wereldoorlog zijn de wereldhavens Antwerpen
en Rotterdam grote concurrenten van elkaar. Beide zijn
aangewezen op dezelfde rederijen, verhandelen dezelfde
producten en zoeken dezelfde klanten. Rotterdam is groter
en feller, Antwerpen haalt in en snoept af en toe af.
De geschiedenis van de relaties tussen Nederland
en Vlaanderen over de Westerschelde volledig in beeld
brengen zou ons naar een ander boek leiden, dat trouwens
al onder de veelzeggende titel Goede nabuurschap ?
is verschenen. 1 Toch beginnen we ons verhaal met
het in de tijd uitzetten van enkele mijlpalen in de strijd
om de toegankelijkheid van de Westerschelde.
1 S. Vanfraechem, Goede nabuurschap?
De waterverdragen tussen België en Nederland
1960-2002, Gent, Academia Press, 2003
(Historische Economie en Ecologie).
Drie mijlpalen in
het verleden
De eerste gedenkwaardige mijlpaal tekenen we op
in de nieuwe tijden, wanneer in de Nederlanden
de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) woedt. Het
confl ict begint als een opstand tegen het Spaanse gezag
en draait om bestuurlijke, economische en religieuze
geschillen. Hoewel alle zeventien gewesten van de Lage
Landen aanvankelijk aan één zeel trekken, groeien de
noordelijke en zuidelijke gebieden steeds meer uit elkaar.
Een voor een vallen de Vlaamse steden in het zuiden in
Spaanse handen. Een keerpunt is de verovering in 1585 van
de belangrijke havenstad Antwerpen op de opstandelingen.
Daarop roepen de noordelijke gewesten in 1588 de Republiek
der Zeven Verenigde Nederlanden uit en sluiten als
uitvloeisel hiervan de Westerschelde af. Voor Antwerpen,
dat zich in de zestiende eeuw heeft ontpopt tot een commercieel
en artistiek wereldcentrum, betekent de afsluiting
van de Westerschelde door de schepen van de Republiek
een ramp. De blokkade duurt tot 1795, wat betekent dat de
stad meer dan twee eeuwen lang verstoken blijft van enige
betekenisvolle overzeese handel. Daarnaast vindt een
gigantische menselijke aderlating plaats door de emigratie
van de commerciële en intellectuele elite naar de Republiek.
Het inwonersaantal zakt van 100.000 naar 40.000.
Antwerpen wordt weer een provinciestad.
Een tweede belangrijke mijlpaal is de onafh ankelijkheid
van België in 1830. Het kersverse koninkrijk kan zijn claim op
Zeeuws-Vlaanderen niet hard maken. De Westerschelde blijft
in Nederlandse handen en er volgt een nieuwe blokkade
voor Antwerpen. Daaraan komt echter al in 1839 een einde.
Onder druk van de grote mogendheden tekent de Nederlandse
koning Willem I alsnog het Scheidingsverdrag waarin
onder meer de garantie is opgenomen van een vrije scheepvaart
op de Westerschelde. Bovendien bepaalt het verdrag
dat de toegankelijkheid – de diepgang van de rivier – moet
worden aangepast aan alle ‘huidige en toekomstige noden’.
1102021 Droom Stroom binnen.indd 122 22/08/11 11:08

De derde mijlpaal heeft veeleer te maken met een
mentaliteitsomslag die plaatsvindt in de relaties tussen
Nederland en België. Na de ondertekening van het Scheidingsverdrag
in 1839 houdt het wapengekletter tussen
België en Nederland voorgoed op. Conflicten worden
meningsverschillen, nemen vreedzamere gedaanten en
vormen aan die passen bij de tijdgeest en beschaving.
Geen slagvelden meer maar onderhandelingstafels in
Den Haag en Brussel, geen buskruit meer maar keurige
bal pennen en glanzend papier. Niettemin blijven de
verbetenheid, de cultuurverschillen en vooral de schrik
voor economische achterstelling in het Belgische achterhoofd
spelen.
De natuurlijke loop
De Schelde ontspringt in de gemeente Gouy in
Frankrijk en loopt door Henegouwen en Oost-
Vlaanderen via Gent naar Antwerpen en van daar
over Nederlands grondgebied waar de stroom na een tocht
van 355 kilometer in de Noordzee uitmondt. Onderweg
wordt de Schelde vergezeld van diverse andere rivieren
zoals de Leie, de Dender en de Rupel (op Belgisch grondgebied).
Tussen bron en monding zit een hoogteverschil
van honderd meter.
De Schelde bestaat uit verschillende deelstroomgebieden
: de Bovenschelde van de bron tot Gent ; de Zeeschelde
van de sluis in Merelbeke tot aan de Nederlandse
grens en de Westerschelde van daar tot aan de Noordzee.
De Zeeschelde en de Westerschelde vormen samen het
De Westerschelde ter hoogte
van Fort Rammekens
Schelde-estuarium waar een getij van vier tot zes meter
optreedt. Het is ongewoon dat de ritmiek van de zee nog
zo diep landinwaarts (zo’n 160 kilometer van de zee) is
waar te nemen. De Bovenschelde is een regen rivier waar
het getij geen invloed meer kan op uitoefenen en neerslag
het waterbestand bepaalt.
Lange tijd vormde de huidige Oosterschelde de voornaamste
uitgang naar zee, maar in de zestiende eeuw
verzandde die uitgang geleidelijk, terwijl de zeeweg via
de Honte in belang toenam. Vanaf het midden van de zestiende
eeuw vormde deze nieuwe zeearm de belangrijkste
benedenloop van de Schelde en kreeg de Westerschelde
langzaamaan vorm.
1102021 Droom Stroom binnen.indd 123 22/08/11 11:08
123

Van verdieping tot verdieping
124
De Schelde bij de sluis van Merelbeke
1102021 Droom Stroom binnen.indd 124 22/08/11 11:08

1102021 Droom Stroom binnen.indd 125 22/08/11 11:08
125

Van verdieping tot verdieping
140
aan de levering van proper Maaswater, ontstaat langs
Belgische kant een zwaar communautair probleem. Wallonië
is niet zomaar bereid aan de Nederlandse eisen te
voldoen ten behoeve van Vlaamse welvaart. De Franstalige
kranten roepen ‘Anvers reçoit, la Wallonie paie’. Ellendige
twisten leggen de pijnpunten tussen Vlaanderen en Wallonië
bloot. De tweede helft van de jaren 1980 wordt benut
om de Antwerpse verwachtingen wat bij te stellen. Meer
en meer wordt ingezet op een verdieping van de Westerschelde,
gekoppeld aan de levering van proper en voldoende
Maaswater.
Intussen komt ook de gebrekkige kwaliteit van het
Scheldewater aan de orde. Daar is Vlaanderen zelf voor
ver antwoordelijk, maar ook dat dossier komt in communautair
vaarwater terecht. De verontreiniging van de Schelde is
namelijk voor een groot deel op rekening van de Zenne te
schrijven. Deze bijrivier neemt al het afvalwater van Brussel
met zich mee en voert het af naar de Schelde. De verantwoordelijkheid
voor het verontreinigde Zennewater ligt
niet bij de federale overheid, niet bij Vlaanderen, maar…
bij het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, nog een Belgische
deelregering waarmee moet worden onderhandeld.
Uiteindelijk geeft de Europese Unie (EU) een beslissend
duwtje in de rug. De lidstaten worden verplicht tot een
versnelde zuivering van het rivierwater over te gaan. Als
sluitstuk vaardigt de EU in 1992 het Verdrag van Helsinki
uit, dat de lidstaten verplicht de ecosystemen van hun
grensrivieren te herstellen en alle maatregelen te nemen
om mogelijke vormen van verontreiniging op te heff en.
België en zijn deelstaten moeten nu versneld investeren
in waterzuivering. Dat leidt tot nog meer gênant gekibbel
tussen Vlaanderen en Wallonië over wie wat moet betalen
tegen welke compensatie. Langs Nederlandse kant kijkt
men meewarig toe. Toch heeft de regionalisering van het
Bel gische beleid ook positieve gevolgen. Vlaanderen
neemt meer en meer het heft in handen en dat leidt tot
een vlotter overleg, al is het maar dat beide partijen nu
één taal spreken. In januari 1995, twintig jaar na het eerste
Belgische verzoek, sluiten Nederland en Vlaanderen dan
eindelijk een akkoord over Maas en Schelde.
Rotterdam vs.
Antwerpen : op het
scherp van de snee
Beide havens presteren internationaal bijzonder
goed, maar beconcurreren elkaar op het scherp
van de snee. Zowel Antwerpen als Rotterdam heeft
in de jaren 1990 de wind in de zeilen, maar kampt met
problemen die inhoudelijk complementair blijken te zijn.
Voor Antwerpen is de belangrijkste zorg de nautische
toegankelijkheid van de haven. De ontsluiting van het achterland
vormt geen beperking. Het transport langs de weg,
per spoor of via de binnenvaart verloopt vlot, quasi congestievrij.
In dat achterland bevinden zich de klanten. Vooral
de toegang tot het oostwaarts gelegen Duitse Ruhrgebied
via het Albertkanaal is van groot belang. Het Antwerpse
havenbestuur en de Vlaamse overheid besteden dan ook
veel aandacht en middelen aan een betere bevaarbaarheid
van het kanaal door aanpassing van de diepgang en verhoging
van de bruggenhoofden. De openstelling van de
IJzeren Rijnverbinding, een voortdurende vraag van de
Antwerpenaars, is nog niet aan de orde. De Nederlanders
eisen meer onderzoek, onder andere omdat het tracé een
Nederlands natuurgebied doorkruist. De haven van Antwerpen
heeft voorlopig geen nood aan extra ruimte, tenminste
indien zij kan doorgaan met het aansnijden van nieuwe
terreinen op de linkeroever. En dat lukt, zij het niet zonder
moeite, want voor elke vierkante meter grond moet
de landbouw wijken.
Voor Rotterdam is de nautische toegankelijkheid niet
beperkend, maar vormt de doorvoer van goederen landinwaarts
het probleem. De dagelijkse verkeersopstoppingen
over de weg – nog altijd de belangrijkste vervoerswijze –
maken de aanleg van tussenstations noodzakelijk. Door
de jaarlijkse stijging van de Rotterdamse havenactiviteiten
ontstaat ook daar de behoefte aan meer ruimte. De verant-
1102021 Droom Stroom binnen.indd 140 22/08/11 11:09

woordelijken werken een plan uit om een tweede Maasvlakte
van 2000 hectare in zee aan te leggen. Net zoals
in Antwerpen gaat dat niet zonder slag of stoot en raakt
de haven verwikkeld in omslachtige juridische disputen. Overslagkraan van DP World
1102021 Droom Stroom binnen.indd 141 22/08/11 11:09
141

Van verdieping tot verdieping
142
1102021 Droom Stroom binnen.indd 142 22/08/11 11:09

1102021 Droom Stroom binnen.indd 143 22/08/11 11:09
143

Van verdieping tot verdieping
154
Het baggerbedrijf DEME in actie bij
de uitdieping van de Westerschelde
1102021 Droom Stroom binnen.indd 154 22/08/11 11:10

1102021 Droom Stroom binnen.indd 155 22/08/11 11:10
155

Van verdieping tot verdieping
156
Doel-loos
Tegelijk met de uitwerking van een
Lange termijnvisie voor het Scheldeestuarium
loopt in Vlaanderen een
scherp gevecht rond de bouw van een
nieuw dok op de linker Scheldeoever,
net ten zuiden van Doel.
De Antwerpse havenautoriteiten
hadden al langer hun oog laten vallen
op dat uitbreidingsgebied voor havendokken
en industriegronden. In de jaren
1960 voorzagen de plannen de verdwijning
van de hele Wase Scheldepolders
en Doel, toen nog een zelfstandige
gemeente met zo’n 1500 inwoners.
Er kwam een bouwverbod, maar Doel
ontsnapte aan zijn lot door de economische
terugval. Het gewestplan van
1978 schroefde de expansieplannen
terug tot het zuidelijk deel van de Scheldepolders.
Doel bleef buiten schot,
voorlopig toch…
Midden jaren 1990 raken nieuwe uitbreidingsplannen
bekend. Het Vlaamse
Gewest is bezig met een onderzoek
naar de aanleg van een nieuw containerdok,
het Deurganckdok. De voorkeur
gaat uit naar een gebied waar het dok
bereikbaar zal zijn zonder sluizen, wat
een enorme tijdwinst moet opleveren
voor het lossen van de containers.
In 1998 zet de Vlaamse regering
het licht op groen voor de bouw van
het Deurganckdok, ten zuiden en in
de onmiddellijke nabijheid van Doel.
De werken starten in oktober 1999.
Onmiddellijk rijzen vragen over de leefbaarheid
van het dorp. Op 1 juni 1999
beslist de Vlaamse regering dat Doel
als woongebied moet verdwijnen, maar
dan volgen verkiezingen en in juli van
datzelfde jaar treedt een nieuwe coalitie
aan. Inmiddels stuit de opheffi ng van
het dorp op veel protest in de regio.
Het in 1997 opgerichte actiecomité
Doel 2020 levert een bittere en felle
strijd om het behoud ervan. Bij de
inwoners van Doel heerst tweestrijd :
volhouden en blijven of vertrekken
en een billijke vergoeding eisen.
Na de regeringswissel midden 1999
slagen Nelly Maes (VU) en Mieke Vogels
(Agalev) erin om de klok half terug te
draaien door een tijdelijk woonrecht
te laten uitvaardigen. Deze maatregel
verandert echter niets aan het plan om
Doel op termijn te laten verdwijnen.
Hij leidt trouwens tot een aantal
ongelukkige neveneff ecten.
Zo zijn de autochtone Doelenaars
die net hun dorp en woonst hebben
achtergelaten en opgegeven, danig
ontzet wanneer blijkt dat als gevolg
van dat tijdelijk bewonersrecht een
nieuwe generatie in het dorp neerstrijkt.
Ondanks het verzet bloedt Doel langzaam
leeg. Via sociale bemiddelaars en
begeleidingsplannen trekken de meeste
inwoners vrijwillig weg. Sinds augustus
2009 is het tijdelijk woonrecht verlopen
en wonen nog slechts 84 personen in
het dorp.
Inmiddels is het Deurganckdok een
feit : de inhuldiging vond plaats in 2005.
De werken liepen jarenlange vertraging
op door juridische betwistingen over
procedurefouten bij de wijziging van het
gewestplan van 1978. Uiteindelijk gaf
het Vlaams Parlement zijn goedkeuring
aan een Nooddecreet (2001) dat alle
normale rechtsregels ter bescherming
van de burgers omzeilde en zo de afwerking
van het dok veiligstelde. Plannen
voor een nieuwe containerterminal
dwars over Doel – het Saeftinghedok –
zijn voorlopig opgeborgen.
Verdriet om de verdwijning van Doel
1102021 Droom Stroom binnen.indd 156 22/08/11 11:10

1102021 Droom Stroom binnen.indd 157 22/08/11 11:10
157

Van verdieping tot verdieping
166
1102021 Droom Stroom binnen.indd 166 22/08/11 11:11

De impact van Kramer
Thijs Kramer is plots de politiek ingetuimeld.
Ingehaald door de PvdA komt hij
in 2003 vanuit het niets op de stoel van
gedeputeerde in Zeeland terecht. In die
deputatie is hij onder andere bevoegd
voor het natuurbeleid. Kramer is gepokt
en gemazeld in de natuurbeweging waar
van oudsher veel plaats is voor gesprek
en discussie. Via deze poot van de nieuwe
sociale beweging weet hij hoe je sluw
maar correct overlegt en de tegenstan­
Topberaad in café Het Verdonken
Land, met uiterst rechts Karla Peijs,
commissaris van de Koningin met
het volkslied van Zeeland in de hand
… of hoe een bedreiging een kans wordt
der overtuigt om tot een evenwichtig
besluit te komen. Kramer heeft dan ook
de reputatie een goede onderhandelaar
te zijn : deskundig, geduldig, standvastig
en betrouwbaar.
Kramer volgt Lous Coppoolse op als
vertegenwoordiger van de provincie in
het OAP, maar ook als voorzitter van het
Bestuurlijk Overleg Westerschelde
(BOWS), zeg maar het Zeeuws overleg
van spelers langs de Westerschelde.
In dat BOWS zitten de gemeenten, het
waterschap en tal van belangengroepen,
van de mosselkwekers tot de natuurbeweging.
Het BOWS zal in het OAP
een belangrijke, maar helaas vooral
negatieve rol spelen. Het BOWS ziet
de verdieping immers helemaal niet
zitten en zal aan dat standpunt blijven
vasthouden tot aan het einde van de
onderhandelingen. Toch weet Kramer
die visie te nuanceren, soms zelfs tegen
te spreken. Niet uit blinde liefde voor
de haven van Antwerpen, wel uit ratio
(verdieping is eigenlijk noodzakelijk en
dus niet te vermijden) en nuchterheid
(wat zit er voor Zeeland in ?). Politiek
Den Haag vindt het prima dat de Provincie
Zeeland als gesprekspartner
voor Nederland optreedt.
Aanvankelijk volgt Kramer de lijn
die de provincie onder Coppoolse had
ingezet : mordicus tegen een volgende
verdieping. Die opstelling wijzigt wanneer
de onderzoeksresultaten vanuit
ProSes binnendruppelen. De verdieping
blijkt zeer profijtelijk, wellicht minder
schadelijk dan eerder ingeschat, en
de natuur in het estuarium staat er
na alle ingrepen van de voorgaande
eeuwen zo slecht voor dat er serieus
werk moet worden gemaakt van herstel
van de natuurwaarden. De natuurbeweging
maakt de balans op en sluit verdieping
niet uit, mits er inderdaad serieus
werk van het natuurherstel wordt
gemaakt. Kramer voelt aan dat de
Provincie Zeeland de verdieping binnen
dit krachtenveld niet langer zal kunnen
tegenhouden en ziet een aantrekkelijk
compromis ontstaan : Vlaanderen zijn
derde verdieping en veel geld van
Vlaanderen en Nederland om de natuur
een impuls te geven.
1102021 Droom Stroom binnen.indd 167 22/08/11 11:11
167

Van verdieping tot verdieping
172
Hedwigepolder
1102021 Droom Stroom binnen.indd 172 22/08/11 11:11

1102021 Droom Stroom binnen.indd 173 22/08/11 11:11
173

Van verdieping tot verdieping
174
Ontpoldering :
een brug te ver
Er mag dan nog slechts één einde voor dit dossier
mogelijk lijken, het Nederlandse kabinet verrast op
17 april 2009 alles en iedereen, inclusief Vlaanderen
en de provincie Zeeland, met het besluit toch af te zien van
ontpoldering. Het kabinet trotseert de conclusies van de
Commissie Nijpels en de voorgaande onderzoeken en
besluit dat Nederland genoegen neemt met het natuurherstel
zoals voorgesteld door het Waterschap Zeeuws-
Vlaanderen. Het lijkt een impulsief besluit dat in een dag
gestalte krijgt. Betrokken ambtenaren ventileren hier en
daar hun frustratie over deze gang van zaken. De extra
kosten, geraamd op 180 miljoen euro, worden voor lief
genomen, omdat ontpoldering voor het kabinet eenvoudigweg
onacceptabel is. Het kabinet houdt nog een slag om
de arm met betrekking tot de goedkeuring van de EC, maar
zegt zich daar geen zorgen over te maken. Op dezelfde dag
neemt het Nederlandse kabinet een tweede besluit waarin
ze goedkeuring verleent voor de verdieping.
Wetenschappers mengen zich nu voor het eerst openlijk
in de strijd. Vijf professoren van het Nederlands Instituut
voor Ecologie in Yerseke spreken zich via een ingezonden
brief in de Nederlandse kwaliteitskrant NRC uit over het
besluit. Zij vegen er de vloer mee aan en stellen onomwonden
dat het waterschapsalternatief nefast zal zijn voor het
estuarium. Ook de natuurbeweging staat uiteraard op de
achterste poten. Maar de tegenstanders van ontpoldering
vieren ‘de dag van de democratie’ op de dijk van de Hedwigepolder
met champagne. Kortom, het dossier houdt
de gemoederen bezig.
De Vlaamse leeuw brult niet buitenshuis, maar binnenskamers
gromt hij luid. De uitvoeringswerken aan de ontpoldering
van de Prosperpolder zijn immers in volle gang en
de verdieping van de Westerschelde nakend. Met de verleende
vergunning lijkt de Vlaamse positie op het eerste
gezicht fl orissant, maar men realiseert zich in Antwerpen
maar al te goed dat de verdieping, die lange tijd in de luwte
kon worden voorbereid, plots in het oog van de orkaan
terecht zal komen. De natuurbeweging, die de oorspronkelijke
afspraken over natuurherstel uit de Ontwikkelingsschets
al fors had zien teruglopen, heeft na het kabinetsbesluit
niets meer te verliezen en zal ongetwijfeld via de
verdieping proberen toch de ontpoldering van de Hedwigepolder
juridisch af te dwingen. In Antwerpen realiseert men
zich dat als wetenschappers betogen dat het Nederlandse
natuurherstel onder de maat is, de groenen sterk staan in
hun zaak. Maar Vlaanderen bijt op de tong en probeert
hoogstens wat diplomatieke druk uit te oefenen.
Op 1 juli 2009 voegt ook de EC zich in het rijtje criticasters
van het kabinetsbesluit. In een brief geeft zij aan zich
zorgen te maken over de waarde van de natuurmaatregelen
en de robuustheid van het estuarium dat daar het gevolg
van is. In de gebruikelijke diplomatieke bewoordingen stelt
de EC simpelweg dat het geen vertrouwen heeft in de
voorgenomen maatregelen. Enkele weken later besluit de
Raad van State dat het bezwaar van de natuurbeweging
tegen de voorgenomen verdieping van de Westerschelde
voldoende grond heeft om de start van de werken op korte
termijn te verbieden. Ogenblikkelijk ontvlamt nu de Vlaamse
woede. De Nederlandse ambassadeur wordt ontboden en
korte tijd later volgen gesprekken tussen minister-president
Peeters en minister van Buitenlandse Zaken Verhagen.
Ontpolderingswerken
in de Prosperpolder
1102021 Droom Stroom binnen.indd 174 22/08/11 11:11

Xxxx
1102021 Droom Stroom binnen.indd 175 22/08/11 11:11
175

Van verdieping tot verdieping
180
1102021 Droom Stroom binnen.indd 180 22/08/11 11:11

1102021 Droom Stroom binnen.indd 181 22/08/11 11:11
181

Van verdieping tot verdieping
182
Bedenkingen
van een duumpje
[3]
John Prine, een zanger en dus een
beetje een collega van mij, kweelde ooit :
‘Small children have big ears.’ Dat zal,
maar heeft hij de oren van het duumpje
al eens goed bekeken ? Wat wij niet allemaal
horen… Meestal zwijgen we, maar
soms, heel soms moet het mij van de lever.
Ik had mij die ochtend verscholen in
een struikje in de tuin van een huis langs
de dijk. Het was een rustige plek, ideaal
om de lokroep van vrouwelijke soortgenoten
op te vangen. Ik genoot van de
eerste zonnestralen en was op zoek
naar een paar besjes voor mijn ontbijt
toen er geluid door het raam van het
huis naar buiten kwam. Het was geen
geluid van een gevleugelde. Let op, dat
gebeurt. Sommige menselijke wezens
kopen zich een vogel, zetten die in een
kooi en in ruil voor wat graankorrels
zingt de gevangene voor zijn cipier. Terwijl
ik de hele dag zing, gratis. En andere
rassen en soorten met mij. Je moet
gewoon je oren openzetten en je kunt
elke dag genieten van ons kosteloos
concert.
Neen, het geluid uit het raam kwam
niet van een vogel, maar van een mens,
een mens die ze in een bakje hadden
gestoken. Een beetje zoals een
gekooide vogel, met dat verschil dat er
aan dat bakje een paar knoppen zaten
waarmee je het geluid hoger of lager
kon zetten. Ik herkende die stem. Het
was de stem van Thijs, de man van mijn
organisatie. Het kon geen toeval zijn
want het programma heette Vroege
vogels. Nu, als er één iemand is die wat
afweet van vogels, dan is het Thijs wel.
Niet alleen van vroege vogels, ook
nacht raven zijn hem niet onbekend.
Ik was benieuwd.
Thijs was niet de enige die sprak.
Er was een tweede heer die kwetterde.
Mijnheer Slager. Kees Slager. Zijn toon
klonk iets lager. Ik hoorde meteen waar
ze zich verscholen hadden. Ze bevonden
zich in een polder aan de zuidkant van
Tholen. Ik heb daar ooit een vriendin
gehad, vlak bij Tholen. Het ligt aan de
Oosterschelde en er is een heel plan in
uitvoering voor de creatie van nieuwe
natuur waarvan vooral de watervogels
zullen kunnen profi teren. Wij duumpjes
zijn niet zo gek op die schorren en slikken,
maar meeuwen, eenden, ganzen,
steltlopers, wulpen en ander schorremorrie,
die voelen zich er thuis. Ze doen
zich tegoed aan lokale lekkernijen zoals
de platte slijkgaper, nonnetjes, wadpieren
of draadwormen. Mij niet gelaten,
elk zijn plezier. Ook de naam van het
plan voor die nieuwe natuur aan de
Oosterschelde vond ik niet meteen
briljant : Plan Tureluur. Nu is de tureluur
een sympathieke vogel, maar om meteen
zo’n grootschalig plan met zijn naam
te vereren, dat vind ik ‘ein bisschen des
Guten zuviel’.
Toen gebeurde er iets vreemds.
Slager vroeg Kramer of er ook mensen
in dat natuurgebied zouden worden toegelaten.
Dat zou ‘een draagvlak’ creëren
voor dit soort plannen. Waarop Kramer
antwoordde :
Draagvlak is de vijand
van je ambitieniveau.
Met draagvlak bouw je
geen Eiff eltoren.
Het werd even stil daar aan het raam.
Wat Thijs daar uitkraamde, daar had
1102021 Droom Stroom binnen.indd 182 22/08/11 11:11

Slager niet van terug. Eerlijk gezegd,
ik was ook wat uit mijn lood geslagen.
Gelukkig viel mijn oog net op dat
moment op een bos heerlijke bessen
waardoor een topontbijt zich aandiende.
Ik liet ze maar verder tetteren, vroege
vogels Kramer en Slager.
Later hoorde ik van een ekster dat
Thijs nu ook bezig was met de Westerschelde.
Die zou uitgebaggerd moeten
worden om grotere zeeschepen naar
Antwerpen te krijgen. In ruil voor die verdieping
zouden er weer nieuwe natuurgebieden
komen, maar daarvoor moest
er ontpolderd worden en daar waren
heel wat Zeeuwen tegen. Ik begreep
ook dat Thijs niet meer bij de milieufederatie
werkte, maar bestuurder was
geworden. Gedeputeerde bij de provincie,
dat klinkt goed voor iemand die zijn
loopbaan was begonnen bij ’t Duumpje.
En dat hij het erg moeilijk had om zijn
nieuwe plannen te realiseren. Dat er
veel tegenwind kwam, petities en zo.
En dat zelfs iemand als Thijs het behoorlijk
op zijn heupen kon krijgen als partijen
eerder gemaakte afspraken niet
nakwamen. Ik vlieg er binnenkort eens
naartoe, naar die Westerschelde. Ik wil
weten hoe de vork daar aan de steel zit.
Maar, dat het draagvlak de vijand is
van je ambitieniveau, dat ben ik nooit
vergeten. Ik begrijp het niet helemaal,
maar ik gebruik het soms als mijn lokroep
door een wijfje wordt afgewezen.
En ik moet zeggen : het maakt indruk.
Dank daarvoor, Thijs.
Na mosselen,
oesters op de kaart ?
Op 23 september 2009 is het weer hommeles.
Op de jaarlijkse ‘oesterpartij’ waarop zakenlui en
politici uit Vlaanderen en Zeeland elkaar informeel
ontmoeten, sturen de Antwerpenaren hun kat. Enkel havenschepen
Van Peel reist af naar Middelburg. In zijn toespraak
dreigt hij met concrete economische sancties. Gedelegeerd
bestuurder van de haven, Eddy Bruyninckx, informeerde
Van Peel dat er al voor meer dan 70 miljoen euro aan
schadeclaims zijn binnengelopen omdat de Schelde nog
niet is verdiept. Die schadeclaims zullen worden doorgestuurd
naar Nederland.
De sfeer wordt met de dag bitser. Negen Vlaamse
Europarlementsleden uit alle politieke partijen schrijven
gezamenlijk een brief aan de EC om er op aan te dringen
dat er ook vanuit Europa een standpunt wordt ingenomen
over de uitvoering van de Scheldeverdragen. Nederlandse
binnenschippers worden geplaagd. Werkzaamheden aan
twee sluizen in de Antwerpse haven zorgen voor files in
het scheepsverkeer en Nederlandse schippers moeten
daarbij voorrang verlenen aan andere schepen. De Nederlanders
willen dan weer dat België zijn afspraken nakomt
en de beloofde aankoop van hoge snelheidstreinstellen
concretiseert.
In de Nederlandse Tweede Kamer begint de stemming
om te slaan. Een mosselboycot zaait op zich niet zoveel
onrust, maar het besef dat ruzie met Vlaanderen niet goed
is, zorgt voor een gewijzigde houding. De PvdA lijkt te
zwichten, de Christenunie idem dito. De sleutel ligt echter
bij de partij die dit hele dossier heeft gedomineerd : de CDA.
Begin september vindt een debat plaats tussen minister
Verburg en de Tweede Kamer. De minister bevindt zich in
een netelige situatie, omdat in de maanden daarvoor ook
1102021 Droom Stroom binnen.indd 183 22/08/11 11:11
183

Van verdieping tot verdieping
186
MSC Flaminia wordt de haven van Antwerpen uitgeloodst.
1102021 Droom Stroom binnen.indd 186 22/08/11 11:11

1102021 Droom Stroom binnen.indd 187 22/08/11 11:11
187

COLOFON
Uitgever
vzw Droom van een Stroom
Michel Vermote, voorzitter
Herman Balthazar
Ludo de Jager
Frank De Mulder
Productie
Karakters, Gent
Tekst & Beeld, Gent
Tekst
Herwig Deweerdt
Eindredactie
Petra Gunst (Tekst & Beeld)
met medewerking van Fien Steel
Fotografie
Pieter-Jan De Pue
Fotogravure
Olivier Dengis (Mistral)
Vormgeving en zetwerk
Karakters, Gent
Druk en bindwerk
PurePrint, Oostkamp
ISBN 978 90 8178 110 7
D/2011/12.691/1
Niets uit deze uitgave mag door elektronische of andere middelen,
met inbegrip van automatische informatiesystemen, gereproduceerd
en/of openbaar gemaakt worden zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van de uitgever. Uitgezonderd zijn korte fragmenten,
die uitsluitend ten behoeve van recensies geciteerd mogen worden.
1102021 Droom Stroom binnen.indd 190 22/08/11 11:11