1102021 Droom Stroom binnen.indd - Droom van een Stroom

1102021 Droom Stroom binnen.indd 2 22/08/11 11:00

Westerschelde
Herinneringen aan Thijs Kramer
Droom van een Stroom
Tekst : Herwig Deweerdt
Fotografie : Pieter-Jan De Pue
vzw Droom van een Stroom
1102021 Droom Stroom binnen.indd 3 22/08/11 11:00

Woord vooraf
Tijdens mijn laatste jaren als gouverneur van
de Provincie Oost-Vlaanderen was ik lid van
het Overleg Adviserende Partijen of kortweg OAP,
een zeer boeiend maar ook zeer lastig overlegorgaan.
Voor de eerste keer in de geschiedenis werd een langetermijnvisie
voor de Schelde en zijn estuarium ont wikkeld.
In elke fase van de besluitvorming speelden drie factoren
samen: de economie (in eerste instantie de bevaarbaarheid,
dus de verdieping van de vaargeulen); de veiligheid (niet
alleen de nieuwe inzichten die noopten tot grondige aanpassingen
van het Nederlandse Delta- en het Vlaamse
Sigmaplan, maar ook de beheersing van andere rampenrisico’s,
zoals de scheepvaart met toxische en ontplofbare
ladingen); de natuur (de unieke ecologische waarde van
het estuarium, erkend en omschreven in niet te ontlopen
Europese Richtlijnen). Voor de eerste keer ook was de
samenstelling van dit hoge adviesorgaan zeer heterogeen.
Representatieve vertegenwoordigers van zeer diverse
horizonten zaten naast en tegenover elkaar, vaak met
groot wantrouwen en groot ongeduld.
Het verhaal over de derde verdieping van de Westerschelde
was dus veel complexer dan de bekende match België-
Nederland. Wij kregen van de studiebureaus een dikke
partituur in handen, die wij ons moeizaam moesten eigen
maken met als doel de realisatie van een uitvoerbare
symfonie. De eerste vergaderingen leek het onbegonnen
werk. De vertegenwoordigers van de Antwerpse haven
wilden enkel een krachtige en korte ouverture, die zou
toelaten de werken voor de verdieping onmiddellijk aan
1102021 Droom Stroom binnen.indd 4 22/08/11 11:00

te vatten. De afgevaardigden van de natuurverenigingen
eisten bij elke beweging het toetsen aan de ecologische min-
en pluswaarden. De vertegenwoordigers van de boerenbelangen
beschouwden zichzelf sowieso als benadeelde
partij. Het vooruitzicht van ontpoldering werd door hen
ervaren als vloeken in de kerk of erger nog. En zo waren er
vele factoren die een harmonieuze polyfonie verstoorden.
In de vergaderingen zat ik bijna steeds naast de Zeeuwse
gedeputeerde Thijs Kramer. Dit had aanvankelijk niets met
het OAP te maken. Ik wist dat mijn zoon Tom met hem de
voorliefde voor poëzie en fietssport deelde en dat ze zo
elkaar regelmatig ontmoetten. In de loop van de OAP-werkzaamheden
leerde ik Thijs echter kennen als een unieke
concertmeester in ons bitsig geploeter om tot een aanvaardbaar
akkoord te komen ten behoeve van onze beide
regeringen. Thijs kon zowel de zeer principiële Zeeuw zijn
met de achtergronden van een groene partizaan als wat ik
een grensoverschrijdend staatsman zou willen noemen,
iemand die met een brede blik sectorale, regionale en
kortzichtige belangen toekomstgericht kon overstijgen.
Toen we tot een akkoord kwamen dat door beide regeringen
werd aanvaard, ben ik de getuige die met stelligheid kan
beweren dat Thijs Kramer er een wezenlijk positieve rol in
heeft gespeeld. Helaas heeft het noodlot hem buiten spel
gezet, want hij zou er met ergernis en wijsheid op gewezen
hebben dat een schending van het akkoord, en ook
het enge gekibbel over het al dan niet ontpolderen van
de Hedwigepolder, niemand, niemand ten goede komt.
De Schelde is een stroom die in zijn monding ook een
grens is geworden. Voor beide zijden van de grens is
de rivier in even intense en belangrijke mate een droom
van een stroom. We vormden nog samen de XVII Provinciën
toen in 1570 tijdens de Allerheiligenvloed de stroom toonde
met welk geweld hij mensenwerk in één etmaal voorgoed
kon doen verdwijnen. Generatie na generatie verplichtte
de stroom de mensen tot nieuw werk met respect voor alle
gevaren en potenties van de grote stroom, met een verplicht
inzicht in de vaak wisselende context van de eigen en
de Europese geschiedenis. De stroom werd een deel
van de grens die de Nederlanden verdeelde in andere en
evoluerende staatsverbanden. Voor de toekomst van onze
Schelde is er dus nieuw grensoverschrijdend mensenwerk
nodig, niet alleen ten behoeve van Nederland en Vlaanderen.
Die droom van een stroom is er ook voor een groot
deel van Europa, zowel in zijn betekenis voor de maritieme
economie als door zijn ecologische waarde. Dit boek gaat
over die droom en over dit onophoudelijk mensenwerk,
dat we samen moeten ondernemen.
De nagedachtenis van Thijs Kramer kan daarbij inspirerend
helpen. Zoals hij ratio en emotie samenbracht. Zoals hij
een aanvaardbare en werkbare weg zocht in een complexe
samenhang van economie, cultuur en veiligheid. Zoals
hij met empathische realiteitszin de grens poogde weg
te denken. Zo moet het werk worden voortgezet.
Herman Balthazar
1102021 Droom Stroom binnen.indd 5 22/08/11 11:00

1102021 Droom Stroom binnen.indd 8 22/08/11 11:01

Huis aan de dijk
Ik neem u mee naar een klein huis verscholen in
de Zeeuwse polders. De polders van West Zeeuws-
Vlaanderen meer bepaald, want hier wordt nog een
onderscheid gemaakt tussen de bewoners langs deze
of gene zijde van de Westerschelde. Wat verderop ligt
Breskens. Daar kun je de boot nemen naar Vlissingen.
Dat is de overkant, Walcheren.
Dit houten huis verscholen achter de Oude Zeedijk
is een pleisterplaats, een schuiloord, een oase. Het is een
sobere woning, ontworpen door de Vlaamse architect Paul
De Pue. Een werkkamer, slaapkamer, keukentje, badkamer
en centrale ruimte met een ereplaats voor het meest dierbare
in dit huis : de boeken. Hoofdzakelijk fi ctie en poëzie,
af en toe een biografi e. De boeken over fi losofi e, politiek,
vogels en natuur staan boven in de studieruimte. In een
andere hoek van de leefruimte staan de andere troetelkinderen
: cd’s en platen. Denk nu niet dat dit een plek is
voor een asceet. In de keuken bevindt zich een rijkelijk
gevulde koelkast en in de koele berging vind je altijd
een goede fl es wijn en een bak trappistenbier.
1
Herwig Deweerdt
Hier woonde Thijs Kramer. Woonde, want op 1 augustus
2006 verongelukte Thijs in Peking. Op weg naar de Lange
Muur rolde een betonnen rioolpijp van een vrachtwagen en
kwam boven op het dak van zijn busje terecht. Drie mensen
lieten het leven. Soan Lan, de vriendin van Thijs die eveneens
meereisde, overleefde het ongeval. Noodlot en dood
slaan toe op de meest onverwachte momenten en plekken.
Een van mijn beste en trouwste vrienden verdween op
een banale manier uit mijn leven. Een betonblok...
Gelukkig was het leven van Thijs niet banaal. Integendeel.
Het was zo’n boeiend leven dat ik het wil vatten in een
verhaal. Nee, geen biografi e, daar zou Thijs niet gelukkig
mee zijn geweest. Wel een boek dat je deelgenoot maakt
van zijn interesses en passies.
Tijdens een van onze honderden gesprekken, die vaak
uitliepen tot diep in de nacht, hadden we het over energie,
kracht, dynamiek, animo, waardoor je veranderingen in
de samenleving op gang kunt brengen. Thijs had zich ingeschreven
als vrije student aan de Gentse universiteit, waar
1102021 Droom Stroom binnen.indd 9 22/08/11 11:01
9

Thijs Kramer
14
Van broer
tot broer
Eigenlijk heb ik mijn broer pas goed
leren kennen toen ik op de universiteit
zat in Rotterdam. Hij is me daar geregeld
komen bezoeken, was erg geïnteresseerd
in mijn universitaire activiteiten
maar evenzeer in de goede kroegen om
samen een nachtje te stappen. Zelf weigerde
Thijs te studeren in Rotterdam. Hij
vond die universiteit te conservatief en
wilde liever naar Nijmegen. In die tijd
bestond er nog een systeem van loting
en Thijs had pech : hij werd niet toegelaten
in Nijmegen. Hij is dan naar de
Sociale Academie in Breda getrokken.
Later heeft hij wel geluk gehad toen hij
werd uitgeloot voor zijn dienstplicht en
niet naar het leger moest. Nu, als overtuigd
pacifi st zou hij zeker dienst geweigerd
hebben. Ik herinner mij dat het
begin van zijn professionele loopbaan
niet erg vlotte. Hij is een tijd werkloos
geweest en kreeg uiteindelijk een baantje
aangeboden als sociaal assistent in
Teteringen bij Venlo. Ik weet dat hij zich
daar zeer ongelukkig voelde.
Later werkte hij in Zeeuws­Vlaanderen
bij het Sociaal Jeugd Centrum (SJC),
maar zijn hoofdinteresse lag op dat
ogenblik al bij de milieubeweging, vooral
Het Duumpje, een vereniging die actief
was op het gebied van vogelbescherming,
maar zich later onder impuls van
Thijs ook engageerde voor alles wat met
natuurbescherming te maken heeft.
Zijn ervaring als milieuactivist heeft
volgens mij ook zijn latere loopbaan als
bestuurder bepaald. Hoewel hij uitgesproken
standpunten had, kon Thijs
goed luisteren naar wat de tegenpartij
te vertellen had. Hij kon op zo’n vergadering
ook heel goed de toon zetten,
het veld ontmijnen. Hij probeerde open
en eerlijk te zijn, hetgeen je in de politiek
niet altijd in dank wordt afgenomen.
Toch was hij ook een strateeg. Ooit vertelde
hij me : ‘Neen, je mag niet liegen.
Je moet alleen niet altijd alles zeggen.’
En in zijn huisje hangt een bordje met
daarop de leuze :
Als je niet kunt winnen,
moet je zorgen dat je
niet kunt verliezen.
Toch vrij machiavellistisch voor
een oude kabouter.
Maar mijn broer was meer dan een
natuurjongen, socialist of gedeputeerde.
Hij was jazzliefh ebber, geregeld bezoeker
van zowel De Werf in Brugge als het
Concertgebouw in Amsterdam, literatuurfreak,
gourmand, sigarenliefh ebber, reiziger,
fi losoof, wielergek… Hij haalde zijn
inspiratie door juist uit zoveel mogelijk
verschillende ruiven te eten. Thijs was
een generalist, geen specialist. Hij kon
zowel heel effi ciënt en nauwgezet zijn
als slordig en nonchalant. Zijn tuin bijvoorbeeld.
Hij liet alles maar groeien
en bloeien en als het onkruid te hoog
stond, ging hij er even met de zeis door.
Ook met de hygiëne in zijn huis nam hij
het niet te nauw. Hij kon rustig een boek
zitten lezen terwijl er nog een vaat van
weken stond te gisten. Zijn huis was zijn
heiligdom, zijn privé, waar hij weinig
mensen binnenliet.
Thijs was ook een moralist. Niet in
de negatieve betekenis van het woord,
maar zoals moeder het van huis uit heeft
meegegeven. Zij legde ‘de bodemplaat’,
het fundament dat onze levenshouding
in grote mate heeft bepaald. We leerden
van haar een les in bescheidenheid, een
afk eer van het schreeuwerige. Oordeel
niet te snel, wees tolerant. Misschien is
dat calvinistisch, maar het zijn basiswaarden
die zowel Thijs als ikzelf hebben
meegekregen. Het besef bijvoorbeeld
dat de aarde, deze planeet, dat
we die hebben gekregen. Daar moet je
goed en respectvol mee omgaan. Mensen,
welke overtuiging, ras of geloof ze
ook hebben, daar discussieer je mee,
die schiet je niet neer. Ik herinner mij
1102021 Droom Stroom binnen.indd 14 22/08/11 11:01

dat we ooit samen tijdens een weekend
de slagvelden uit de Eerste Wereldoorlog
in de buurt van Ieper zijn gaan
bezoeken. Thijs was daar heel erg van
onder de indruk, kwaad ook voor de
duizenden en duizenden jonge mensen
die daar hun leven hebben gelaten in
mensonterende omstandigheden.
Kijk, er viel misschien niet echt veel
te beleven in ons kleine dorpje, maar
de zee was vlakbij en tijdens zomervakanties
kun je als kind niet beter
dromen. Even wandelen op het strand,
een verfrissende duik in het water, het
zou een gewoonte worden die Thijs zijn
verdere leven zou blijven koesteren.
Op de stranden in de buurt van het Zwin
vind je niet alleen schelpen en aangespoelde
resten van voorbijvarende
schepen, het is ook een vindplaats
voor haaientanden. Thijs had een grote
fascinatie voor haaien tanden. Later,
toen hij zich moest vast bijten in moeilijke
dossiers, plaagde ik hem : gebruik
je haaientanden !
Ik ben niet zo filosofisch onderlegd
als mijn broer, maar ik gebruik graag
het volgende beeld. Beschouw het leven
als een grote glazen bokaal die je mag
vullen. Eerst deponeer je de grote
stenen, de basis, dat zijn de mensen.
Daarna kun je kleinere stenen en kiezels
toe voegen, dat zijn de verbindingen,
de relaties. En op het eind strooi je zand,
dat is het dagelijkse leven, niet zo bepalend
als de grote stenen, maar onontbeerlijk
om het geheel te stabiliseren.
1102021 Droom Stroom binnen.indd 15 22/08/11 11:01
15

Thijs Kramer
30
’t Scheldt
van Wannes
Van de Velde
Een van de fi guren waar Thijs een grote
bewondering voor koesterde was Wannes
Van de Velde. In zijn eigen sappig
dialect heeft deze onvolprezen en te
vroeg gestorven kunstenaar het leven
bezongen en niet nagelaten schijnheiligheid
en kneuterigheid te verafschuwen.
Daarnaast was hij een begenadigd
fl amencogitarist en een niet onverdienstelijke
schilder. Wannes, die zichzelf
eerder wereldburger dan Antwerpenaar
voelde, had ook een speciale fascinatie
voor de Schelde.
Duizenden keren wandelde, schreed
Wannes door de straten en steegjes
van zijn stad en aan iedereen die het
wou horen verklaarde hij hoe zijn hart
bloedde toen hij telkens weer geconfronteerd
werd met de brutale manier
waarop de stad, zijn stad, in de jaren
1960 en 1970 mismeesterd werd door
bouwpromotoren en corrupte of onbekwame
ambtenaren die genadeloos
historische gebouwen afb raken of
verminkten.
Wannes bezong en beschreef hoe
door het verwaarlozen van dat patrimonium
ook de ziel van de stad werd
aangetast. De zanger had het er soms
zo moeilijk mee dat hij Antwerpen verliet
om troost te zoeken in Gent. Samen met
Sienna in Toscane en Córdoba in Andalusië
vond Wannes in Gent nog authentieke
plekken, onaangetast door overdreven
renovatiedrift. Hij schreef er het
prachtige lied Café de Groten Avond,
een sfeervolle, intieme kroeg die helaas
verdween om plaats te maken voor
een modern maar nietszeggend etablissement.
Troost vond Wannes ook door zich
terug te trekken langs de oevers van
de Schelde. Honderden aquarellen heeft
hij er gemaakt met telkens dezelfde
weerkerende elementen : de stroom,
de overkant, een schip (of toch iets
wat er naar verwijst) en de meerpaal.
Tien tallen variaties heeft hij gemaakt,
telkens op datzelfde thema. Voor Wannes
waren deze aquarellen een soort
meditatie oefening, een abstraheren van
fundamentele thema’s als leven, dood,
het onderweg zijn, de vervreemding
en het zoeken naar een thuishaven.
Tijdens een van die stonden aan
de oever van de rivier vond Wannes
ook inspiratie voor het lied Een schip.
Sommigen willen Wannes Van de
Velde afschilderen als een folklorefi guur,
een Antwerpse volkszanger tout court.
Ten onrechte. Wannes was een wereldburger
die vlot Nederlands, Frans,
Duits, Italiaans en Spaans sprak. Net
die Spaanse cultuur, vooral de Andalusische,
trok hem aan. Niet omdat hij
sympathiseerde met de troepen die in
de zestiende eeuw zijn stad ten gronde
hadden gericht of met het hedendaagse
Spanje waar de geest van Franco nog
rondwaart en de katholieke kerk nog
steeds de scepter zwaait. Integendeel,
zijn liefde ging uit naar de fl amenco,
de muziekstijl waarin Moorse en heidense
invloeden zich vermengen met
onze westerse cultuur.
1102021 Droom Stroom binnen.indd 30 22/08/11 11:02

Een schip
Er drijft een rustig schip voorbij
een schip van hout en ijzer
gedoopt met wijn of met champagne
door koningin of keizer
het schip is oud, zijn eerste reis
die is het al lang vergeten
alleen de sterren die er staan
die zullen dat nog weten
Nu drijft het stil onder de maan
gevangen in de baren
er is maar een lantaarn aan
de rederij moet sparen
maar door het schijnsel van een ster
wordt het zo overgoten
dat al de masten en de schouw
vol zilver zijn gespoten
En komt de ochtend in de lucht
en vloeken dan de meeuwen
dan laat het schip zijn kleuren zien
en de matrozen geeuwen
ze blazen de lantaarn uit
en al de sterren pinken
naar die verroeste cargoboot
die nooit heeft willen zinken
De hele dag trekt zijn boeg
een witte weg in ’t water
zoals een grote botte ploeg
en zoveel tijd vergaat er
dat het plots weer donker is
en dat de sterren pinken
naar de ijzeren verdoemenis
die nooit heeft willen zinken
1102021 Droom Stroom binnen.indd 31 22/08/11 11:02
31

Thijs Kramer
32
Aquarel van Wannes Van de Velde
(Privécollectie RDW)
1102021 Droom Stroom binnen.indd 32 22/08/11 11:02

Kerncentrale van Doel
1102021 Droom Stroom binnen.indd 33 22/08/11 11:02
33

Thijs Kramer
38
Van groene jongen
tot rode bestuurder
Het is donderdag de dertiende en een prachtige
zomerdag wanneer ik de boot neem van Breskens
naar Vlissingen. De boot die Thijs honderden keren
heeft genomen, op weg naar de Zeeuwse Milieufederatie
(ZMF), op weg naar de zoveelste vergadering en later
op weg naar het Huis van de Provincie in Middelburg.
Lange tijd kon zijn Peugeotje mee op de boot, later werd
de overzet gereserveerd voor voetgangers, fi etsers en
bromfi etsers.
Het is donderdag de dertiende en een mooie zomerdag,
maar aan de hemel tussen Vlaanderen en Nederland
hangen wolken, donkere wolken. Die dag roept de Vlaamse
minister-president Kris Peeters de Nederlandse ambassadrice,
Hannie Pollmann-Zaal, op het matje. Reden : de
Nederlandse regering houdt zich niet aan de afspraken over
de derde verdieping van de Schelde (zie deel 3). Het feit
dat Nederland die akkoorden niet uitvoert, zit de Vlamingen
hoog. De Antwerpse liberalen van Open VLD, bij monde
van Vlaams parlementslid Annick De Ridder en Antwerps
schepen en Kamerlid Ludo Van Campenhout, willen ‘het
goede nabuurschap’ tussen Vlaanderen en Nederland
overboord gooien en pleiten voor een hardere aanpak om
de Nederlanders te dwingen eindelijk werk te maken van
de langverwachte verdieping van de Westerschelde. Die
avond in het journaal doet havenschepen Marc Van Peel
(CD&V) er nog een schepje bovenop en dreigt met een tol
voor Nederlandse vrachtwagens die over Vlaams grondgebied
rijden.
In Zeeland houdt Omroep Zeeland, waar Thijs Kramer
ooit in het bestuur zat, die dag een enquête onder zijn
luisteraars. De stelling luidt : ‘Nederland moet zich aan
de afspraak houden om de Westerschelde te verdiepen.’
Een recordaantal stemmen loopt binnen. Meer dan 57%
van de Zeeuwen is het oneens met die stelling. Zij vinden
dat de akkoorden niet moeten worden nagekomen en dat
‘de Belgen’ het zelf maar moeten uitzoeken. De poppen
gaan aan het dansen.
Wanneer ik de auto instap van Wouter van Zandbrink
die me in Vlissingen in een knalrood shirt staat op te wachten,
volgt meteen een geanimeerd gesprek. Net als Thijs
is Van Zandbrink lid van de PvdA, de Nederlandse sociaaldemocratische
tegenhanger van de Vlaamse sp.a. Hij is
de man die na het onverwachte overlijden de plaats van
Thijs als gedeputeerde in het Zeeuwse provinciebestuur
overnam. Wouter studeerde aan de landbouwhogeschool
in Wageningen waar hij zijn grote liefde ontmoette die hem
meenam naar Zeeland. Thijs werkte toen voor de ZMF waar
Wouter in het bestuur werd gekatapulteerd. Uit die periode
herinnert Van Zandbrink zich hoe genuanceerd Thijs dacht
en handelde, waardoor hij tal van ingewikkelde dossiers tot
een goed eind wist te brengen. De ‘grote ruilverkaveling’
bijvoorbeeld, die meer ruimte liet voor natuur en de boeren
betere landbouwgronden verschafte. Ook voor de uitvoering
van het plan Tureluur, dat bijkomende natuurgebieden
aan de Oosterschelde beoogde, moest hij negotiëren met
de boeren. Andere keren gingen de onderhandelingen over
de inrichting van recreatiegebieden. Het project De Waterdunen
bij Breskens is daar een goed voorbeeld van. Thijs
wist als geen ander welke belangen de andere partijen
nastreefden, gaf ze een deel van de koek, maar zorgde
in de eerste plaats voor de verdediging van de milieubelangen.
Toen al verklaarde Kramer tegen Van Zandbrink :
‘De Westerschelde is het meest onderschatte natuurgebied
van Nederland !’
Breskens bij valavond
1102021 Droom Stroom binnen.indd 38 22/08/11 11:03

1102021 Droom Stroom binnen.indd 39 22/08/11 11:03
39

Thijs Kramer
40
Zeehonden op de Hooge Platen
1102021 Droom Stroom binnen.indd 40 22/08/11 11:03

1102021 Droom Stroom binnen.indd 41 22/08/11 11:03
41

Thijs Kramer
54
Zeedijk tussen de Hedwigepolder en
het Verdronken Land van Saeftinghe
1102021 Droom Stroom binnen.indd 54 22/08/11 11:04

1102021 Droom Stroom binnen.indd 55 22/08/11 11:04
55

Thijs Kramer
56
Bij de dood
van Thijs
Daar sta je dan. Je kreeg net telefoon uit Peking.
Nog nooit eerder telefoon uit Peking gekregen !
Een lieve dame, zelf kapot van verdriet, meldt :
‘Het is vreselijk. Thijs is dood.’ Je murmelt wat onbeholpen
woorden, beëindigt het gesprek en kijkt naar de koffi evlekken
op je keukentafel. Je hebt zin om te roepen, te tieren,
te brullen, maar je bent sprakeloos. Zin om emmers vol te
huilen, maar geen traan rolt uit je ogen. Je wil het glas dat
voor je staat vastpakken en op de grond kapot slaan, maar
je doet niets. Je staat daar te staan en wezenloos voor je
uit te staren. Je probeert jezelf nog wijs te maken : dit is een
misplaatste grap, dit is een vergissing, verkeerd verbonden.
Maar je weet : het is onomkeerbaar, onherroepelijk, defi nitief.
Je beste vriend is dood.
Vervolgens schieten duizend beelden tegelijk door je hoofd.
De eerste ontmoeting, de wandelingen die je samen
maakte, de gesprekken, de discussies, Thijs in maatpak met
rode schoenen, Thijs op klompen in een slobbertrui… En
dan komen de tranen, moeizaam, ergens diep van binnen,
een bittere bron die je hebt opgespaard voor dit verdriet.
Je dochter komt binnen en vraagt wat er aan de hand is.
Kindje, Thijs is dood. Ze pakt je vast een probeert je te
troosten. Een meisje van twaalf troost een kind van vijftig.
Een paar jaar eerder was het Thijs zelf die mij belde.
Ik was aan het verhuizen en stond te midden van stapels
kartonnen dozen. Thijs, zakelijk bijna, vraagt me of ik een
stoel in de buurt heb om op te zitten. Ik zeg ja en zet me op
een kartonnen doos. Dan zegt hij schijnbaar onbewogen :
Inneke is dood. Vannacht in haar slaap gestorven. Stilstand
van het hart. Inneke was jaren de hartsvriendin van Thijs
en medeoprichter van Het Duumpje. Samen hadden ze hun
eerste stappen gezet in de milieubeweging, samen hadden
ze honderden wandelingen gemaakt om naar vogels te
kijken, samen hadden ze actie gevoerd en de Zeeuwen
een ecologisch geweten geschopt. En dan plots, nadat ze
de avond voordien genoten had van een optreden van
het koor uit Retranchement, dood. Dood is een palindroom.
Een palindroom is een woord dat je kan lezen van links
naar rechts maar ook in de andere richting. De dood zelf
is onomkeerbaar.
Wat heeft dit alles met de Schelde te maken kun je je
afvragen. Niets. Alles. Het leven is een rivier. Bij de geboorte
een fragiel en wankel beekje, enkele honderden mijlen
verder een stevig uit de kluiten gewassen stroom, een en al
beweging en dynamiek. Rivieren sterven niet. Of ze blijven
de hoofdrivier die er all the way voor gaat, om uit te monden
in zee. Of ze zijn zijrivieren die aan het einde van de levensloop
deel worden van een groter geheel. Soms, bij extreme
hitte of droogte, ligt de rivier er bij als een uitgemergelde
patiënt : enkel vel, geen bloed, geen vlees. Zoals de machtige
Amazone in Brazilië door toedoen van de mens op vele
plaatsen verworden is tot korstige aarde. Een uitgedroogde
rivier die haar schrale bedding laat zien: wat een droef
gezicht. Maar een seizoen verder herstelt de zieke zich, bruist
ze weer van energie en neemt revanche door ongevraagd
buiten de oevers te treden. Rivieren worden mis handeld,
vergiftigd, gekanaliseerd. Zijarmen worden geamputeerd en
bochten rechtgetrokken alsof er plastische chirurgie diende
te worden toegepast. Maar altijd recupereert de rivier,
geen sluis, geen stuwdam, geen lozing kan haar fnuiken.
1102021 Droom Stroom binnen.indd 56 22/08/11 11:04

1102021 Droom Stroom binnen.indd 57 22/08/11 11:04
57