modulAIR, een zelfvoorzienende drijvende woning ... - Eat My House

modulAIR, een zelfvoorzienende drijvende woning in Amsterdam
Toelichting op het ontwerp voor de wedstrijd Duurzaam Oost‐Watergraafsmeer
Klimaat‐ en milieubewust leven krijgt steeds meer een plek in onze huidige
samenleving. Het stadsdeel Oost‐Watergraafsmeer in Amsterdam schrijft daarom
een prijsvraag uit om een zelfvoorzienende drijvende woning te ontwerpen. Deze
woning moet geschikt zijn voor een gezin met twee kinderen en van alle
dagelijkse gemakken zijn voorzien.
Uitgangspunten
Volledig of gezamenlijk zelfvoorzienend?
Zelfvoorzienend zijn betekent dat er binnen de eigen voorziening energie wordt
opgewekt om aan de eigen behoefte te voldoen zonder het gebruik van fossiele
brandstoffen. Hierdoor is de milieu‐impact van een zelfvoorzienende woning veel
kleiner dan van een conventionele woning.
Het is ook mogelijk een gemeenschap op wijkniveau autarkisch te maken.
Doordat een wijk of buurt niet meer afhankelijk is van de algemene nuts‐
voorzieningen wordt deze minder kwetsbaar voor invloeden van buitenaf.
Daarnaast wordt de gemeenschappelijke structuur sterker doordat men
gezamenlijk zorg draagt voor de installaties voor opwekking en verwerking. Door
verschillende systemen toe te passen wordt het gehele systeem meer divers en
dus robuuster. In dit ontwerp tonen wij aan dat het mogelijk is een woning
autarkisch uit te voeren. In een stedelijke waterstructuur is het echter ook goed
mogelijk enkele voorzieningen te delen met andere woningen. Dit zal het de
kracht en stabiliteit van het systeem alleen maar ten goede komen.
Symbiose met natuur
De natuur maakt steeds minder onderdeel uit van ons dagelijks leven. Natuur is
mooi om naar te kijken en het klimaat is vooral iets om over te klagen. We zijn
ons weinig bewust van het klimaat en onze omgeving en wat deze zouden
kunnen bijdragen aan de kwaliteit van leven. Met het ontwerp van dit huis willen
wij daar verandering in brengen. Door de omgeving effectief in te zetten ontstaat
er een symbiose tussen de natuur en de bewoners. Wind, zon en water worden
ingezet voor energie‐ en waterproductie waardoor er geen fossiele brandstoffen
meer nodig zijn en de luchtkwaliteit verbetert. Riet biedt beschutting terwijl het
afvalwater de bacteriën tussen de wortels voedt. Op hun beurt zuiveren deze
micro‐organismen het afvalwater zodat water van een betere kwaliteit op het
oppervlaktewater kan worden geloosd.
Flexibiliteit
Woonwensen veranderen gedurende de levensloop van een mens. Zo hebben
starters andere wensen en eisen dan een gezin met kinderen of een
gepensioneerd echtpaar. Deze woning is flexibel gebouwd zodat het aan deze
veranderende eisen tegemoet kan komen. Zo kan een groot gezin meerdere
capsules op verschillende hoogtes gebruiken, terwijl een gepensioneerd liever
kiest voor twee gelijkvloerse capsules. De woning wordt hierdoor
levensloopbestendig en sluit daarom altijd aan bij de woonwens van de
bewoners op dat moment.
Comfort en Gedrag
Een autarkische woning moet dezelfde comfortstandaard hebben als een
conventionele woning. Dit betekent dat het aangenaam is om in zo’n huis te
verblijven en dat de bewoners kunnen rekenen op gebruiksgemak en
woonkwaliteit. Dit kan goed samengaan met een duurzame levensstijl. In ons
concept is het logisch en gemakkelijk om een dergelijke duurzame levensstijl te
ontwikkelen. Door actieve terugkoppeling over de dagelijkse handelingen van de
bewoners, wordt er bij hen bewustzijn gecreëerd over hun gedrag en de effecten
daarvan. Hierdoor zal er een meer duurzame levenshouding ontstaan. Bij het
ontwerp van de woning is hier uitgebreid aandacht aan besteed.
De natuur als inspiratiebron
De natuur en natuurlijke processen zijn een belangrijke inspiratiebron geweest bij
het ontwerpproces. Wij hebben gezocht naar voorbeelden waar verschillende
organismen samen leven. Zwammen leven in symbiose met de planten en bomen
om hen heen. Ze breken organisch materiaal af, waardoor voedingstoffen
vrijkomen voor de omringende planten. Het zijn de belangrijkste recyclende
elementen in de natuur. Op hun beurt leven de schimmels van de koolhydraten
uit de boom. Een goede inspiratiebron want ze vormen een symbiotisch
evenwicht waardoor beiden kunnen bestaan.
De drijvende woning is geïnspireerd op deze wisselwerking tussen boom en
zwam. De woning is opgebouwd uit twee basis onderdelen, namelijk de
ruggengraat en de capsules. De ruggengraat ondersteunt de capsules en zorgt
voor het verticale transport van ‘voedingsstoffen’. Deze symboliseert de ‘boom’.
De ruggengraat wordt zo vormgegeven dat er optimaal elektriciteit kan worden
gegenereerd door de wind en de zon. In de capsules worden leefruimten
gecreëerd op verschillende niveaus waardoor er op verschillende manieren
1

genoten kan worden van het omringende landschap. Deze symboliseren de
‘zwammen’ die aan de boom groeien.
Beide onderdelen kunnen niet los van elkaar bestaan, ze hebben elkaar nodig om
een volwaardig, comfortabel huis te zijn.
Cradle to Cradle business model
In het business model dat wij voorstellen, worden bewoners mede‐eigenaar van
de Coöperatieve organisatie “Rent to Recycle”, die de woningen exploiteert. Alle
onderdelen van de woning kunnen vervolgens worden gehuurd van Rent to
Recycle, dat ook de reparaties en vervanging van onderdelen verzorgt. Op deze
manier gebruikt een bewoner een onderdeel slechts zolang hij hier behoefte aan
heeft. Het wordt bovendien eenvoudig een voordelig de woning aan te passen
aan veranderende leefomstandigheden. Het verschil in technische en
economische levensduur van elementen kan benut worden, omdat onderdelen
gemakkelijk hergebruikt kunnen worden. Bovendien garandeert het Rent to
Recycle systeem een verantwoorde afronding van de kringloop van materialen en
elementen.
Bewoners kunnen de behaalde winst ten opzichte van traditioneel bouwen deels
uitgekeerd krijgen als dividend. Daarnaast kan de winst worden geïnvesteerd in
het ontwikkelen van duurzame technologieën en in de gedeelde leefomgeving.
Organisch stedenbouwkundig groeimodel
De drijvende woningen worden via een steiger met de wal of kade verbonden. In
het begin zijn dit er misschien een paar, maar naarmate er meer woningen
worden aangesloten groeit de waterwijk, vanuit de centrale steiger. Hierin lijkt
het systeem op een boom die vanuit zijn stam nieuwe takken ontwikkelt. Aan de
uiteinden van de steigers liggen de woningen als bladeren aan een boom die met
de richting van de wind meewuiven.
In de loop van de tijd is het mogelijk dat meerdere woningen als blaadjes van de
‘boom’ dwarrelen en zich ergens anders vestigen. Zo kunnen op nieuwe locaties
nieuwe waterwoonwijken gestart worden. Op de steiger kunnen ook
gemeenschappelijke plekken als speelplaatsen en ontmoetingspunten worden
gecreëerd.
ModulAIR toegelicht
Onder de ruggengraat en de capsules bevindt zich een drijflichaam. Het
drijflichaam bestaat uit een systeem van houten balken die op een regelmatige
afstand van elkaar liggen. Deze worden ondersteund door twee soorten drijvers,
namelijk blokdrijvers en bakdrijvers. De drijvers zijn 1,85 m hoog, 1,2 m breed en
3 meter lang. De drijvers zijn modulair en daardoor makkelijk te verplaatsen. Als
op termijn het huis verandert en de capsules op een andere manier worden
geplaatst, kunnen de veranderingen in stabiliteit en belasting worden
opgevangen door het verplaatsen van de drijvers. Ook kan het drijflichaam
eenvoudig worden uitgebreid of verkleind. Door de gekozen constructie kan er
gemakkelijk een terras bij de woning worden aangelegd op het waterniveau.
Doordat niet het gehele balkenrooster door drijvers wordt ondersteund, zijn er
plekken waar er direct contact is met het omringende water. Door dit spel tussen
de drijvers, de houten balken en het water ontstaat er een harmonieuze relatie
tussen de woning en het omringende landschap.
Afbreekbare en hernieuwbare materialen
De blokdrijvers bestaan uit blokken Biofoam die door een waterdichte huid
worden beschermd tegen het water. Biofoam is een EPS die vervaardigd wordt
uit melkzuur. Hierdoor is het industrieel biologisch afbreekbaar. Dit betekent dat
het materiaal terugkeert in de natuurlijk kringloop. Doordat het alleen onder
specifieke omstandigheden afbreekbaar is, bestaat er geen gevaar dat het
drijfsysteem in de loop der tijd aan drijfkracht verliest. Door het gekozen business
model , kunnen de blokdrijvers aan het eind van de levenscyclus van de woning
weer worden teruggenomen en worden gerecycled of industrieel
gecomposteerd. Het is een gecertificeerd cradle to cradle materiaal. De
bakdrijvers zijn gemaakt van Govaplast gerecycled plastic. Dit is 100% gerecycled
plastic uit voornamelijk de voedings‐ en verpakkingsindustrie. Het is
samengesteld uit LDPE, HDPE en PP. Na gebruik kan dit materiaal weer volledig
hergebruikt worden. Hierdoor ontstaat geen afval en zal het milieu er geen
nadelige gevolgen van ondervinden.
De blokdrijvers genereren maximaal drijfvermogen terwijl de bakdrijvers gebruikt
kunnen worden voor opslag en het plaatsen van installaties. Hierdoor krijgt het
drijflichaam meerdere functies. Er is gekozen voor deze combinatie van de twee
drijflichamen om een optimale balans te vinden tussen kosten, drijfvermogen en
gebruiksmogelijkheden. De bakdrijvers zijn namelijk duurder en niet biologisch
afbreekbaar maar het plaatsen van installaties in het drijflichaam heeft positieve
effecten op de stabiliteit van de woning.
Conventionele drijfsystemen zoals betonnen caissons, staal of EPS kosten veel
grondstoffen en energie om geproduceerd te worden. Daarnaast kunnen de
materialen niet (EPS wordt als verloren bekisting gebruikt en is daardoor slecht
van het beton te scheiden) of slecht (beton) gerecycled worden. Daarom hebben
2

wij ervoor gekozen duurzame materialen te gebruiken die het liefst biologisch
afbreekbaar maar in ieder geval goed recyclebaar zijn.
Een huis met vleugels: optimale vorm voor windenergie
De ruggengraat is een aerodynamisch vormgegeven element van 5 meter hoog
en een breedte variërend van 3 tot 0 meter. Door deze vorm wordt de wind
optimaal versneld waardoor een windmolen een veel groter rendement behaalt
dan in een normale stedelijke omgeving. Daarnaast zorgt de kromming van de
ruggengraat ervoor dat PV of PVT cellen op het dak optimaal georiënteerd zijn op
de zon. Dit kan nog meer geoptimaliseerd worden door de woning gedurende het
jaar enigszins te draaien, waardoor de woning altijd optimaal georiënteerd is op
de heersende windrichting en zonnestand.
De ruggengraat wordt opgebouwd uit houten kolommen en balken waardoor het
aansluit op de houten balken van het drijflichaam. De vloeren en wanden worden
uitgevoerd als stijve platen en de spanten worden verbonden met
schoorelementen. Dit garandeert de stabiliteit van het geheel. Hout is een
materiaal dat natuurlijk hernieuwbaar is. Als het op de juiste manier behandeld
wordt is het nadien biologisch afbreekbaar en ontstaat er dus geen afval.
Daarnaast is het een materiaal dat makkelijk aan te passen is; met eenvoudige
ingrepen zijn houten constructies uit te breiden, in te korten of te versterken.
Doordat hout enigszins elastisch is kan het bewegingen en schommelingen van
het water beter opvangen dan een meer statische constructie. De
constructieonderdelen worden met deuvels of bouten aan elkaar verbonden,
zodat de gehele constructie flexibel industrieel, flexibel en demontabel (IFD) is.
De buitengevel wordt uitgevoerd in hout, inlands larikshout. De gevel wordt
geïsoleerd met isovlas. Isovlas wordt gemaakt van restafval van de
linnenindustrie. Vlas is van nature vocht‐ en temperatuurregulerend. Het heeft
een hoog warmte accumulerend vermogen, hierdoor duurt het langer voor de
woning in de zomer opwarmt en verliest het minder warmte in de winter. Door
het vochtregulerende karakter van het materiaal heeft het binnenklimaat een
constante luchtvochtigheid. Hierdoor ontstaat een uitermate gezond en
comfortabel leefklimaat. De binnenwanden worden afgewerkt met Fermacell
platen en leemstuc. Fermacell wordt van gerecycled gips en papier gemaakt en is
100% recyclebaar. Leemstuc is een natuurlijk product en versterkt de
eigenschappen van vlas. Dit maakt het de ideale combinatie.
Flexibel en modulair
In de ruggengraat worden de vaste elementen van een woning ondergebracht,
zoals de keuken, de badkamer en de installaties. Het transport van elektriciteit,
water en andere stromen loopt door deze kern. Hierdoor is het makkelijk om het
huis uit te breiden of aan te passen, omdat de organisatie van het huis door de
toevoeging van bijvoorbeeld een extra capsule niet verandert. De dagelijkse
functies (zoals keuken en badkamer) worden op woonniveau gesitueerd. Door de
grote hoogte van de ruggengraat is daarboven ook ruimte voor installaties, net
als in het drijflichaam onder de ruggengraat. Door de installaties slim in het
gebouw te plaatsen, boven, in of onder de woonlaag, kan er handig gebruikt
gemaakt worden van zwaartekracht. Door de reservoirs van het water hoog te
plaatsen zijn er geen grote pompen nodig om het water snel naar de tappunten
te pompen. Zware elementen als helofyten zorgen juist voor meer stabiliteit
wanneer ze in het drijflichaam worden gesitueerd. Door de installaties in het
zicht te plaatsen wordt inzichtelijk hoe de woning functioneert en is het dus ook
mogelijk de woning als expositiewoning te gebruiken.
Aan de ruggengraat worden capsules geschakeld. Doordat de essentiële functies
in de ruggengraat zijn ondergebracht, definiëren de capsules leefruimte die naar
eigen inzicht gebruikt kunnen worden. Doordat niet wordt voorgeschreven hoe
welke ruimte gebruikt moet worden, zijn de bewoners vrij de functies van de
ruimtes aan te passen en hiermee te experimenteren. Capsules kunnen worden
toegevoegd en weggehaald. Hierdoor kunnen veranderende woonwensen
makkelijk worden opgevangen. Bij een groeiend gezin kunnen capsules worden
toegevoegd, later kunnen er capsules worden weggehaald of anders worden
ingericht. Ook kunnen de capsules op verschillende hoogtes worden bevestigd.
Op deze manier is de woning levensloopbestendig en is de woning geschikt voor
alle levensfases van een gezin.
De capsules bestaan uit gebogen gelamineerde houten spantconstructies die aan
de ruggengraat en het drijflichaam worden bevestigd. Het dak wordt net als de
vloer vlak uitgevoerd zodat er een terras op een capsule kan worden
gerealiseerd. De gevel wordt geïsoleerd met aerogel. Aerogel komt uit de lucht‐
en ruimtevaart industrie. Het combineert hoge isolatiewaarden met een gering
gewicht. Het is een cradle to cradle‐gecertificeerd materiaal. De buitenwand
wordt gevormd door een dubbel wandige ETFE membraan waartussen de aerogel
wordt bevestigd. Hier wordt een net constructie van staaldraad voor gespannen
waar klimplanten in kunnen groeien. Door een combinatie van wintergroene en
3

loeiende planten te kiezen, levert dit gedurende het jaar een zeer gevarieerd
gevelbeeld op. Voor de beplanting kan gedacht worden aan hedra, Ierse klimop,
clematis, kamperfoelie en hop. De binnenwanden en –gevel worden afgewerkt
met leemstuc.
Decentraal opgelost
Elektriciteit
Elektriciteit wordt opgewekt door een windmolen. De vorm van het gebouw
versnelt de wind zodat de opbrengst van de windmolen verhoogd wordt. De
gebruikte windmolen is een DonQi urban windmill. Deze windmolen is speciaal
ontwikkeld voor de gebouwde omgeving. Hij is compact, fluisterstil en
trillingsarm. Wanneer men uitgaat van een gemiddelde windsnelheid van 3 m/s,
kan het gebouw dit versnellen tot 4,5 à 5,0 m/s. Dit levert circa 1400 kWh per
jaar. Dit is de helft van de elektriciteitsbehoefte van een gemiddeld gezin. De
daadwerkelijke windsnelheid is erg afhankelijk van de uiteindelijke locatie van de
woning.
Om op windstille dagen ook in de elektriciteitbehoefte te kunnen voorzien wordt
het gebouw ook voorzien van zonnecellen. Wij hebben gekozen voor PVTcellen.
Deze laatste zijn weliswaar duurder dan PVcellen, maar ze werken ook als
zonnecollector zodat er naast elektrische energie ook thermische energie wordt
opgewekt. Door twee verschillende opwekkingsmethoden toe te passen is het
systeem meer divers en minder gevoelig voor storing en defecten.
Wij hebben er voor gekozen de elektriciteit op te slaan in een vliegwiel. Andere
opties zijn een brandstofcel of accu’s. Accu’s bestaan overwegend uit zware
metalen en hebben daardoor een hoge milieubelasting. Brandstofcellen zijn op
dit moment nog erg kostbaar en hebben een laag elektrisch rendement. Naast de
brandstofcel zijn er nog een elektrolysesysteem en een opslagtank nodig. Dat
maakt het een zeer complex systeem. Daarnaast is de opslag van waterstofgas in
een waterwoonomgeving met de huidige technieken niet aan te raden vanwege
veiligheid.
Een vliegwiel is weliswaar kostbaar, maar kan hoge rendementen behalen.
Bovendien is het een redelijk eenvoudig systeem. Het uitgangspunt dat de
woning volledig autarkisch moet kunnen functioneren is een belangrijk gegeven.
Wij hebben voor het vliegwiel gekozen omdat dit een duurzame manier is om
grote hoeveelheden elektriciteit op te slaan. Duurzaamheid is in deze overweging
belangrijker dan kosten. Wij zijn ons ervan bewust dat een vliegwiel van deze
omvang nog niet op de commerciële markt bestaat. De technologie om het te
produceren echter bestaat wel degelijk. Indien de woning op korte termijn
gebouwd moet worden en een vliegwiel te kostbaar wordt gevonden, is een accu
een betaalbare optie.
Water
Er wordt gebruik gemaakt van drie waterstromen: drinkwater, regenwater en
oppervlaktewater. Drinkwater wordt gebruikt voor koken, drinken en om de vaat
en dergelijke te spoelen, hiervoor gebruikt men ongeveer 27 liter per dag. Dit
drinkwater wordt maandelijks aangeleverd door een bunkerboot en opgeslagen
in een tank van 1.000 liter. De tank bevindt zich onder de waterlijn, waar het koel
is en besmetting door Legionella niet mogelijk is omdat de temperatuur onder de
15°C blijft. Het drinkwater heeft zijn eigen leidingnet door de woning en dus ook
zijn eigen tappunten. Deze worden bediend met een voetpomp, zodat de
bewoner fysiek moeite moet doen om het water te gebruiken. Hierdoor wordt
men bewust van de energie die het kost om drinkwater te maken. Daarnaast
wordt hiermee een duidelijk onderscheid gemaakt tussen drinkwater‐ en
regenwaterstromen, zodat ze niet verwisseld worden. Slechts een klein deel van
het totale watergebruik, rond de 7%, hoeft van Nederlands drinkwaterkwaliteit
te zijn, terwijl voor het zuiveren een complexe en dure installatie vereist is. Een
commerciële waterzuiveringsinstallatie kan dit veel efficiënter doen. Om die
redenen is er voor gekozen alleen het water voor drinken, koken en spoelen in de
keuken aan te laten leveren door een bunkerboot.
Het volledige dakoppervlak van 106 m2 wordt gebruikt om gedurende het hele
jaar regenwater op te vangen. Dit resulteert in ruim 80 duizend liter bruikbaar
water per jaar. Na het passeren van meerdere filters is het regenwater klaar voor
gebruik. Het is dan geur‐ en kleurloos en gezuiverd van zeer kleine zwevende
deeltjes, metaal deeltjes, bacteriën, virussen, chloor en pesticiden. Het wordt
gebruikt voor de douche, bad, wastafel, afwasmachine, kleren wassen met de
hand en schoonmaken. In de overige watervraag wordt voorzien door
oppervlaktewater te zuiveren. Dit water wordt gebruikt voor het doorspoelen
van het no‐mix toilet met laag waterverbruik en de wasmachine.
De drie stromen, drinkwater, regenwater en oppervlaktewater, komen na gebruik
terecht in de septic tank met een volume van 6 m 3 . Daarna wordt het deels
gezuiverde water gepompt naar het helofytenfilter . Deze bevinden zich in een
aantal drijvers met een totaal oppervlak van 16m 2 . Meer informatie over de
werking van de filters en onderhoud is te vinden in de bijlage. Het schone water
uit het helofytenfilter gaat weer terug de natuur in. Dit water zal van betere
4

kwaliteit zijn dan het aanwezige oppervlaktewater. Dit is geheel volgens de cradle
to cradle filosofie.
Warmte
De woning wordt in de zomer en in de winter op verschillende manier van
warmte voorzien. In de zomer loopt het opgevangen regenwater door de
PVTcellen waardoor het direct verwarmd wordt. In de winter loopt het weliswaar
ook door de PVTcellen, maar hierdoor kan het niet voldoende verwarmd worden.
Daarom wordt het tapwater voornamelijk verwarmd door een warmtepomp. De
warmtepomp houdt het opslagvat op de juiste temperatuur.
In de zomer moet de woning voornamelijk gekoeld worden. Water uit de Amstel
geeft via een warmtewisselaar zijn koude af aan het water in de
vloerverwarming. Op extreem warme dagen zal dit niet afdoende zijn en zal de
warmtepomp gebruikt worden om het water uit de Amstel extra te koelen. De
thermische energie die met de PVTcellen wordt opgewekt wordt gebruikt om een
thermische buffer van 10 m 3 op te warmen. Het grootste deel van het jaar wordt
het huis vanuit deze buffer verwarmd. In de winter kan de woning afhankelijk van
de situatie op meerdere manieren verwarmd worden. Dit zal door een slim meet‐
en regelsysteem op elkaar worden afgestemd zodat het systeem zoveel mogelijk
wordt geoptimaliseerd. Als de collector voldoende warmte genereert zal de lage
temperatuur vloerverwarming daar direct mee worden verwarmd. Als dit niet het
geval is kan de warmte uit de thermische buffer worden gebruikt of de
warmtepomp. Een laag temperatuur systeem is duurzaam omdat er minder
energie nodig is om het water tot de juiste temperatuur te verwarmen. De
binnentemperatuur wordt geregeld met een thermostaat centraal in het huis. Dit
energie panel geeft direct feedback over de gevolgen voor energievoorraad van
het huis. De woning is modulair en eenvoudig aanpasbaar dus is het noodzakelijk
dat ook de vloerverwarming flexibel is. Een IFD vloerverwarmingssysteem is een
modulair systeem dat opgebouwd is uit kartonnen leidingplaten waar de
leidingen in liggen. Hierop kan direct een afwerkvloer worden gelegd.
Binnenklimaat
De woning wordt mechanisch geventileerd. De lucht wordt in de capsules
aangezogen en in de natte ruimtes afgezogen. Warmte uit de uitgaande lucht
wordt teruggewonnen en hergebruikt. Het huis is zeer efficiënt in het vasthouden
van de warmte doordat er weinig verliezen optreden bij de ventilatie. Wel
kunnen de ramen handmatig geopend worden zodat de bewoners zelf invloed
kunnen uitoefenen op het binnenklimaat. Doordat we kiezen voor een gevel met
volledig damptransport, bestaande uit vlas en leem, wordt een uiterst
aangenaam binnenklimaat gerealiseerd. Door de vorm van de capsules komt er
veel daglicht de woning binnen en is vanuit de hele woning uitzicht op het
omringende landschap. Door de oriëntatie van de gevelopeningen is er veel
zoninstraling in de winter, maar wordt de brandende zomerzon geweerd. Bij de
aanschaf van de woning is het mogelijk om speciaal ontworpen meubels te
bestellen. Deze bank bestaat uit meerdere lagen stof, die men om zich heen kan
slaan als het koud is. Hierdoor ontstaat een intieme sfeer en hoeft de verwarming
niet hoger gezet te worden.
Een huis als producent van grondstoffen
In de woning wordt een no‐mix toilet geplaatst. Hierin worden urine en feces
gescheiden ingezameld zodat nutriënten effectief herwonnen kunnen worden.
Dit is van groot belang gezien het feit dat de fosfaatmijnen binnen 100 jaar
uitgeput zullen zijn. Fosfaat is een essentiële grondstof voor de productie van
kunstmest om de wereld van voedsel te kunnen voorzien.
Huishoudelijk afval wordt zoveel mogelijk gescheiden en gerecycled. In de keuken
wordt ruimte gereserveerd voor de opslag van oud papier en glas. De
zichtbaarheid van het opslag en recycle systeem in de keuken creëert bewustzijn
over herkomst en toekomst van materialen. Plastic wordt versnipperd en
gescheiden opgeslagen in de drijvers. Het lage volume dat ontstaat door het
snipperen, maakt het financieel interessanter voor recycleerbedrijven. Een
scanner identificeert om welke soort plastic het gaat. Een shredder versnippert
plastics, die vervolgens via een leidingsysteem in de drijvers worden opgeslagen.
GFT wordt via een stortbuis afgevoerd naar een drijver. Doordat de drijvers
makkelijk zijn los te koppelen, kan deze worden afgevoerd wanneer de GFT
opslag vol is. Deze kan dan op locatie worden geleegd en teruggevaren. Hierdoor
wordt de afvalstroom van de woning drastisch verminderd.
In de ruggengraat wordt een werkplaats gerealiseerd. Hier kunnen de bewoners
onderdelen van het huis die stuk gaan repareren. Hierdoor wordt afval
voorkomen en krijgen de bewoners meer bewustzijn over de woning en de
onderdelen.
5

modulAIR
modulAIR
1

“durven dromen van duurzaam drijvend wonen”
Intentie:
Het werkelijk maken van onze droom;
Innovatieve oplossingen bedenken om
een duurzame woning te ontwikkelen die
het verschil maakt.
Uitgangspunten:
Een woning die autark is, maar ook deel
kan zijn van een gemeenschap.
modulAIR
Symbiose tussen bewoners, het
huis en de omgeving (natuur).
Een woning die flexibel inspeelt op
de behoefte van haar bewoners.
Een duurzame levensstijl
ondersteunen en stimuleren.
Maximaal comfort met
minimale negatieve impact.
intentie
2

Inspiratie:
Symbiose tussen zwammen en bomen:
- Zwammen breken toxische stoffen af.
- Bomen leveren zwammen voedsel.
- Zwammen leveren voedingsstoffen aan
de bodem.
Gevormd door de wind
De vorm van de ruggengraat van de woning is
gevormd voor een optimale versnelling van de
wind. Zo kan de woning efficiënt profiteren van
de windenergie die de natuur biedt.
modulAIR
visie:
leven in symbiose met de natuur
Het milieu en het klimaat zijn
belangrijke invloeden van buitenaf.
Helaas zijn wij dit ons in het dagelijks
leven nog weinig bewust. Met het
ontwerp van deze woning willen wij
daar verandering in brengen.
In de woning hebben de bewoners
een voortdurende interactie met de
natuur. Riet biedt beschutting terwijl
ons afvalwater de bacteriën tussen de
wortels voedt. Op hun beurt zuiveren
ze het afvalwater zodat water van een
betere kwaliteit op het oppervlaktewater
kan worden geloosd.
Door de kleine schaal zijn gevolgen
van gedrag op de natuur direct
zichtbaar. Dit vergroot het bewustzijn
en de zorg voor onze omgeving. Wind
en zon worden actief ingezet voor
energieproductie. Zo nemen wij niet
alleen meer van de omgeving, maar
geven wij terug!
3

Autark
Autark leven vergroot het bewustzijn over de
omgeving en de (eigen) verantwoordelijkheid
daarvoor. Dit bewustzijn leidt tot (duurzame)
gedragsverandering.
Autarkie betekent dat wij minder afhankelijk
worden van het bestaande grid, dat complex
en afstandelijk is.
Een systeem op kleine schaal kan zich
sneller aanpassen: het is minder kwetsbaar
voor grote veranderingen.
modulAIR
Sociale cohesie
Toch heeft een gedeelde leefomgeving ook
veel voordelen. Door samen met anderen te
leven, ontstaan sociale structuren. Mensen
worden bewuster van hun gedrag door naar
elkaar te kijken.
Bovendien kunnen meerdere woningen
samen efficiëntere installaties aanschaffen.
Zo kunnen energieoverschotten worden
uitgewisseld.
Ook kan energie samen beter worden
opgeslagen en kunnen installaties als
methaanvergisting worden gedeeld.
Groeimodel
Het uitbreiden van een wijk
doet denken aan de organische
groei van een boom of bloesem.
Aan takken kunnen meerdere
bladeren(=woningen) komen en
een woning kan wegdwarrelen om
ergens anders een nieuwe wijk te
planten.
visie:
(samen)leven in de stad
4

energie
pagina 10
De woning is optimaal vormgegeven
voor het generenen van energie uit
wind (en zon). Een vliegwiel slaat
de electriciteit duurzaam op.
water
pagina 11
Drinkwater wordt alleen gebruikt
om te drinken. Alle waterstromen
worden optimaal gebruikt en schoon
teruggegeven aan de natuur.
afval = voedsel
pagina 12
Recycling wordt upcycling. Door
een actief scheidingssysteem
leveren de bewoners schone
herbruikbare afvalstromen terug.
levenscyclus
pagina 13
De biosfeer en de technosfeer
blijven gescheiden in het gehele
leven van de woning: cradle to
cradle!
modulAIR
binnenklimaat
pagina 9
Optimale oriëntatie zorgt voor
efficiënte klimaatbeheersing;
zomerwarmte wordt ‘s winters
hergebruikt.
kosten
pagina 14
Integrale duurzaamheid voor efficiente
investering!
de ruggengraat
pagina 6
De drijvende woning is constructief
en installatietechnisch opgehangen
aan de ruggengraat, de kern van het
huis.
rent to recycle
pagina 15
Bewoners worden mede-eigenaar van
rent to recycle. Elke onderdeel van het
huis wordt gehuurd zodat het na gebruik
kan terugkeren in de kringloop.
de capsules
pagina 6
in het kort
schema plattegrond
De flexibele capsules herbergen de
leefruimten van het huis: slapen,
wonen, werken.
flexibiliteit
pagina 7
Het bouwsysteem is Industrieel
Flexibel en Demontabel, zodat het huis
aanpasbaar en levensloopbestendig
wordt.
drijven
pagina 8
De woning drijft op een
modulair systeem van
balken en drijvers.
5

Ruggengraat
De ruggengraat wordt is de kern van het
huis. Hier worden de vaste elementen
van de woning ondergebracht, zoals
de keuken, de badkamer en de
installaties. Ook het transport van
electriciteit, water en andere stromen is
hierin geconcentreerd.
Vleugel als voorbeeld
De vorm van de ruggengraat is
geïnspireerd op een vliegtuigvleugel,
wordt de wind optimaal versneld.
Daardoor behaalt de geplaatste
windmolen een veel groter rendement
dan in een normale stedelijke omgeving.
Daarnaast zorgt de kromming van de
ruggengraat ervoor dat PVT-collectoren
op het dak optimaal georiënteerd zijn
op de zon.
Het huis is draaibaar, zodat het de
oriëntatie kan aanpassen aan wind en
zon.
Zichtbare techniek
De installaties zijn in deze woning in het
dagelijks leven prominent aanwezig. Ze
zijn niet weggestopt in een technische
ruimte, maar bevinden zich in het zicht.
Hierdoor wordt inzichtelijk gemaakt
welke techniek nodig is om autarkisch
te leven.
Capsules
Aan de ruggengraat worden capsules
gehangen. Terwijl in de ruggengraat
alle vaste functies en elementen een
plaats hebben, herbergen de capsules
vrije ruimte (voor wonen, werken of
slapen). De capsules zijn opgebouwd
uit een spantsysteem dat aansluit op de
ruggengraat. Veranderen of bijplaatsen
van leefruimte wordt daardoor
gemakkelijk: Flexibel want modulAIR!
modulAIR
ruggengraat en capsules
6

Flexibel huis in alle levensfasen
In de capsules bevindt zich de leefruimte
van het huis. De capsules zijn aanpasbaar
aan de veranderende leefsituatie van de
bewoners.
Door een modulaire opbouw kunnen
capsules eenvoudig worden toegevoegd
of verwijderd. De vrije indeling maakt de
ruimte vrij in gebruik. Bovendien kunnen
capsules op verschillende hoogten worden
bevestigd. Zo kan een gezin capsules op
meerdere niveau’s hebben, terwijl een
ouder stel alle ruimte gelijkvloers kan laten
uitvoeren.
Op deze manier wordt de woning volledig
levensloopbestendig.
Flexibele en demontabele
constructie
Alle verbindingen van de capsules
worden demontabel uitgevoerd. De
woning is hiermee volledig volgens de
IFD-methodiek opgebouwd (industrieel,
flexibel en demontabel).
Doordat het drijflichaam ook bestaat uit
flexibele modules, kan dit eenvoudig
worden aangepast aan de veranderende
belastingen door wijzigingen van de
capsules.
Toekomstige technologie
In de woning is rekening gehouden met
nieuwe ontwikkelingen. De gekozen
technologieën zijn zo geplaatst dat zij
kunnen worden vervangen, wanneer een
betere technologie beschikbaar komt.
modulAIR
flexibiliteit
7

Constructie
De ruggengraat van de woning bestaat
uit spanten van inlands Larikshout (uit
duurzaam beheerde bossen, FSCgecertificeerd).
De spanten worden in
twee richtingen verstijfd door beplating ter
plaatse van de gevel. In hetzelfde grid als
de spanten liggen vlak boven de waterlijn
een reeks balken die krachten verdelen
over het drijfsysteem.
Drijfsysteem
Het modulaire drijfsysteem bestaat uit
twee soorten drijvers: blokdrijvers en
bakdrijvers. De blokdrijvers bestaan
uit massief Biofoam, voorzien van een
waterdichte huid. De bakdrijvers zijn
gemaakt van Govaplast gerecycled plastic
en zijn hol. In deze bakken is ruimte voor
installaties, opslagtanks, helofyten en
andere groenvoorzieningen.
Scheefstand
Door excentrisch aangrijpende krachten
zoals windbelasting zal de woning kunnen
roteren. De verticale (gewichts)belasting
gaat dit tegen. De scheefstand kan
worden berekend aan de hand van drie
punten in de constructie, het zwaartepunt,
het drukpunt en het metacentrum. Het
drukpunt is het ‘zwaartepunt’ van de
opwaartse kracht van het water. Het
metacentrum is het snijpunt van de
opwaartse kracht met de ‘symmetrie-as’
van het gebouw.
Voor waterwoningen is nog geen maximale
scheefstand gedefineerd. Experts raden
echter een maximale scheefstand van
5° aan. Berekend is dat de volledige
constructie hier aan voldoet.
Verdere uitleg constructie: zie bijlage
modulAIR
s c h e e f s t a n d (maximaal)
h o o g t e z w a a r t e p u n t z
1 , 1 9 m
( b o v e n w a t e r n i v e a u
d i e p t e d r u k p u n t d
0 , 6 1 m
( o n d e r w a t e r n i v e a u )
h o o g t e m e t a c e n t r u m m ( h m ) 2,
5 8 m
( b o v e n b o v e n z w a a r t e p u n t )
w i n d b e l a s t i n g
F ( w i n d ) =
( a f s t a n d v a n r o t a t i e p u n t ) h =
M =
9 4 , 8 k N
2 , 5 m
2 3 6 , 9 k N m
o n g e l i j k m a t i g v e r d e e l d e v l o e r b e l a s t i n g
F ( v l o e r ) = 6 7 , 2 k N
( a f s t a n d v a n r o t a t i e p u n t ) h = 1 , 8 m
M = 1 1 7 , 6 k N m
t o t a a l m o m e n t
M ( w i n d ) + M ( v l o e r )
α = s i n
(
- 1 M
)
h m . G
3 5 4 , 5
4, 6 ˚
k N m
bakdrijver
Govaplast (gerecycled
kunststof) v.v. luchtkamers;
ruimte voor installaties /
helofyten
drijven
blokdrijver
Biofoam (biologisch
afbreekbaar EPS)
v.v. waterdichte huid
(EPDM-membraan)
8

koelen
De woning wordt op warme dagen
gekoeld met oppervlaktewater. De ‘koude’
wordt in een warmtewisselaar afgegeven
aan het vloerverwarmingscircuit.
Extra overwarmte uit de woning wordt
opgeslagen in de warmtebuffer onder de
woning. Deze drijvende waterbak levert ‘s
winters warmte terug aan de woning.
De woning is zodanig vormgegeven dat
zij niet te veel opwarmt. Het oppervlak van
de oost- en westgevels is geminimaliseerd
en goed geïsoleerd. Verder voorkomt
zonwering in het glasoppervlak op de
zuidzijde onnodige opwarming.
verwarmen
In de winter laten de zuidgevels van de
capsules zo veel mogelijk zonnewarmte
binnen. Door de hoge isolatiewaarde
van de schil gaat weinig warmte
verloren. Gebalanceerde ventilatie
zorgt voor terugwinning van warmte uit
ventilatielucht.
De warmtebuffer onder de woning
zorgt voor bijverwarming in de koude
wintermaanden. In de waterbak van 6
m 3 kan 250 kWh aan warmte worden
opgeslagen, genoeg voor de overbrugging
van de winterperiode.
Door de genomen maatregelen komt de
jaarlijkse warmtevraag neer op 35 kWh/
m 2 .
Vloer- en wandmaterialen met een warme
gevoelstemperatuur kunnen de reële
warmtevraag nog verder verminderen.
(zie de bijlage warmte)
modulAIR
Thermostaat op Energy-panel
De binnentemperatuur van de
woonruimten kan worden ingesteld en
aangepast op het energie-panel dat
centraal in de woning is geplaatst.
Wanneer een bewoner de thermostaat
hoger wil zetten, krijgt deze direct
feedback over de gevolgen hiervan op
de energievoorraad van de woning.
Warmhoudbank
warmte en binnenklimaat
De warmhoudbank is een manier om
de gevoelstemperatuur te verhogen
bij een lagere reële temperatuur.
De bank bestaat uit meerdere lagen,
die “aangetrokken” kunnen worden.
9

Wind
Wind is het grootste deel van het jaar
aanwezig. De vorm van de ruggengraat
is geoptimaliseerd voor het versnellen
van de aanwezige wind. op het punt waar
de lucht het snelst stroomt wordt een
windturbine geplaatst die ruim twee keer
zo veel energie opwekt als een losstaande
windturbine.
De orientatie van het huis wordt elke
maand aangepast om optimaal wind te
vangen. De wind voorziet voor 70% in de
jaarlijkse elektriciteitsbehoefte.
Zon (PVT)
Wanneer er geen wind is kan er worden
teruggevallen op zonneenergie. Het gebouw
kan in windstille dagen meedraaien
met de zon, en daardoor het rendement
van de gecombineerde photovoltaische
cellen en zonnecollectoren verhogen.
De PVT cellen voorzien voor de resterende
hoeveelheid aan elektriciteit, genereren
warm tapwater en een deel van de
warmtebehoefte.
modulAIR
Warmtepomp
De warmtepomp ontrekt wamte aan het
rivierwater om op een efficiënte manier een deel
van het huis te verwarmen in de winter
Vliegwiel
energie
Een vliegwiel is een efficiënte manier
om elektriciteit op te slaan. Bovendien
is de productie en levenscyclus
aanzienlijk milieuvriendelijker dan die
van een batterij of brandstofcel. Op
volle snelheid kan het vliegwiel 165 kWh
elektrische energie opslaan. Door de
lange levensduur van een vliegwiel zijn
de hoge investeringskosten op lange
termijn gemakkelijk terug te verdienen.
Warmte
Een geisoleerde tank tussen de bioEPS
drijvers slaat in de zomer 250 kWh
warmte op. ‘s Winters kan de warmte
weer gebruikt worden om het huis te
verwarmen. Zo kan de woning zelfs bij
7 wind- en zonloze dagen toch in haar
behoeften blijven voorzien.
10

drinkwater
Drinkwater wordt aangeleverd door een
bunkerboot en gebruikt voor drinken,
voedselbereiding en spoelen van vaat.
gedrag
- Drinkwater wordt met een voetpomp
opgepompt, zodat de gebruiker een
fysieke inspanning moet leveren en zich
bewust wordt van de waarde van schoon
drinkwater.
- Er wordt gebruik gemaakt van biologisch
afbreekbare schoonmaakmiddelen om
het helofytenfilter gezond te houden.
- In de wasmachine wordt gebruik
gemaakt van een ecoball. Deze bol is
gevuld met natuurlijke mineralen die
de Ph-waarde van het water verhogen.
Conventionele wasmiddelen zijn hierdoor
niet meer nodig.
modulAIR
afvalwater
Afvalwater wordt opgeslagen
in een septic tank.
oppervlaktewater
Oppervlaktewater wordt in drie stappen
gezuiverd en vervolgens gebruikt voor
de wasmachine en het doorspoelen van
het toilet.
regenwater
Regenwater wordt opgevangen op het
dak en in vijf stappen gezuiverd. Het
is hierna bruikbaar voor bad, douche,
wastafel, afwasmachine, kleren wassen
met de hand en het schoonmaken van
het huis.
helofyten
water
Het restwater wordt door de helofyten
geleid ter zuivering voordat het op het
oppervlaktewater wordt geloosd.
11

Biologische kringloop
In de woning is een no-mix toilet geplaatst,
waarin vaste fecaliën en urine gescheiden
worden. Urine bevat fosfaten. Fosfaat is een
noodzakelijk mineraal voor het telen van
gewassen en wordt verwerkt in kunstmest.
De verwachting is dat er in de toekomst een
tekort aan fosfaten zal ontstaan. Inspelend
op deze ontwikkeling worden in de woning
fecaliën en urine bij de bron gescheiden.
GFT-resten, en eventueel ook fecaliën,
worden gecomposteerd in een van de
floaters onder de woning. Als de losse,
drijvende bak vol is, kan deze gemakkelijk
vervangen worden door een lege. De
compost kan gebruikt worden in de eigen
tuin, of voor bemesting van landbouwgrond.
Zo komen belangrijke voedingsstoffen weer
terug in de bodem.
Technische kringloop
Een Nederlands huishouden van 4 personen
creeërt jaarlijks zo’n 416 kg kunststofafval.
Dit afval heeft een marktwaarde van rond
de 80 euro (zie bijlage). Met een barcodescanner
wordt het materiaal van bijvoorbeeld
een kunststof fles bepaald en wordt het
kunststof bij de bron gescheiden. PE
doppen komen in de PE container; flessen
(bijv PET), worden eerst geshredderd, en
nemen zo minder volume in.
modulAIR
urine
wc
compost
shredder
huishoudelijk afval
kunststof afval
12

technische kringloop
Gerecycled
Aerogel wraps
modulAIR
Isolatie materiaal
Aerogel
Producthergebuik
(snijden en naaien/lijmen)
biologische kringloop
Weven van
isolatiemateriaal
Groeien
van vlas
Isolatie in ruggengraad
van woning
Vlas
Inzamelen via
Business model
Composteren
Afdanken en
versnipperen
Extruderen
tot folie
Productie
bouwmaterialen
Groeien van
inlandse Lariksbomen
Gebruik als
gevelbekleding
ETFE
Vermalen tot granulaat
Constructie capsules
Lariks
Afdanken en
versnipperen
Composteren
Afdanken en
versnipperen
PLA korrels,
(gepolymeriseerd
uit Lacide, van
melkzuur dat
ontstaat bij
vergisting van
suiker.)
materiaalkringlopen
De toegepaste bouwmaterialen zijn volledig
herbruikbaar. Hierbij wordt er volgens
het Cradle2Cradle principe onderscheid
gemaakt tussen de technische en
biologische kringloop. De levenscyclus van
een aantal materialen is hiernaast te vinden.
Groeien van
suikerriet
Drijvers
Biofoam
Afdanken en
versnipperen
Composteren
13

woning uitgerust met accu’s
Nr. hoofdstuk onderdeel Kosten
01 Drijflichaam
Drijvers € 67.293
Houtconstructie € 4.180
€ 71.473
02 Ruggengraat
Houtconstructie € 12.040
Buitengevel (gehele systeem) € 7.476
Dak (excl pvt-elementen) € 4.525
Gevelopeningen € 3.500
Binnenwanden/openingen € 1.600
Afwerking/trappen € 10.671
Sanitair € 3.650
€ 43.462
03 Capsules
Constructie € 14.985
Buitenschil (vloer, wanden,dak) € 18.785
Gevelopeningen € 24.900
Afwerking € 4.680
Inrichting Dakoppervlak € 2.143
€ 65.493
04 Installaties
Waterinstallaties € 5.350
Afvalwaterinstallaties € 1.080
Warmte (winning en opslag) €13.030
Energie (winning en opslag) € 76.000
Klimaatinstallaties € 2.500
Elektra/ verlichting € 4.810
Overige installaties € 700
€ 103.470
05 Inrichting
€ 15.500
modulAIR
Totale Bouwkosten (01, 02, 03, 04,05) € 299.397
AK, ABK, W&R € 35.928
Aanneemsom € 335.325
BTW 19% € 63.712
Totaal € 399.037
Legeskosten Amsterdam € 13.000
Honoraria (Architect, constructeur, installatieadviseur) € 48.000
Ligplaatskosten € 0
Afmeer/terrasvoorzieningen € 18.557
Totale stichtingskosten € 478.594
Investeringsraming I gaat uit van het taakstellende
budget. Hierbij is ter reducering van de kosten voor de
energieopslag gecalculeerd met accu’s.
woning uitgerust met vliegwiel
Nr. hoofdstuk onderdeel Kosten
01 Drijflichaam
Drijvers € 67.293
Houtconstructie € 4.180
€ 71.473
02 Ruggengraat
Houtconstructie € 12.040
Buitengevel (gehele systeem) € 7.476
Dak (excl pvt-elementen) € 4.525
Gevelopeningen € 3.500
Binnenwanden/openingen € 1.600
Afwerking/trappen € 10.671
Sanitair € 3.650
€ 43.462
03 Capsules
Constructie € 14.985
Buitenschil (vloer, wanden,dak) € 18.785
Gevelopeningen € 24.900
Afwerking € 4.680
Inrichting Dakoppervlak € 2.143
€ 65.493
04 Installaties
Waterinstallaties € 5.350
Afvalwaterinstallaties € 1.080
Warmte (winning en opslag) €13.030
Energie (winning en opslag) € 123.000
Klimaatinstallaties € 2.500
Elektra/ verlichting € 4.810
Overige installaties € 700
€ 150.470
05 Inrichting
€ 15.500
Totale Bouwkosten (01, 02, 03, 04,05) € 346.397
AK, ABK, W&R € 41.568
Aanneemsom € 387.964
BTW 19% € 73.713
Totaal € 461.667
Legeskosten Amsterdam € 13.000
Honoraria (Architect, constructeur, installatieadviseur) € 48.000
Ligplaatskosten € 0
Afmeer/terrasvoorzieningen € 18.557
Totale stichtingskosten € 541.234
Investeringsraming II gaat uit van een hoog ambitieniveau
op het gebied van duurzaamheid. Hierbij is voor de
energieopslag gecalculeerd met een vliegwiel.
De hogere investering verdient zich terug in een
duurzamere exploitatie van de woning.
kosten
14

Business-model
In de hiervoor getoonde investeringsraming
werd ervan uitgegaan dat de woning in
één keer gebouwd en gefinancierd wordt.
Hieronder wordt een ander business-model
voorgesteld: rent to recycle.
Bewones worden daarbij mede-eigenaar
van de rent to recycle-organisatie die de
woningen exploiteert. Alle onderdelen van
de woning kunnen vervolgens worden
gehuurd van rent to recycle, dat ook de
reparaties en vervanging van onderdelen
verzorgt. Zo gebruikt een bewoner een
onderdeel slechts zolang hij hier behoefte
aan heeft. Het wordt bovendien eenvoudig
een voordelig de woning aan te passen
aan veranderende leefomstandigheden.
Het verschil in technische en economische
levensduur van elementen kan benut
worden, omdat onderdelen gemakkelijk
hergebruikt kunnen worden. Bovendien
garandeert het rent to recycle-systeem een
verantwoorde afronding van de kringloop
van materialen en elementen.
Bewoners kunnen de behaalde winst ten
opzichte van traditioneel bouwen deels
uitgekeerd krijgen als dividend. Daarnaast
kan de winst worden geïnvesteerd in het
ontwikkelen van duurzame technologieën
en in de gedeelde leefomgeving.
modulAIR
cycle
Rent - to - Recycle
rent to recycle
Rent - to - Recycle
15

modulAIR
modulAIR
bijlagen
1

Overzicht bijlagen
1. Constructie
Pag 1 Constructie, drijfvermogen en stabiliteit worden toegelicht in deze bijlage
2. Tekeningen
Pag 3 Een overzicht van plattegronden, doorsnedes, details en 3D visualisaties
3. Materialen
Pag 11 Deze bijlage bevat een overzicht van de gebruikte materialen en hun levenscyclus in het licht van het Cradle to cradle principe
4. Wind
Pag 19 Aangezien wind de hoofdbron van energie in het concept is hier een aparte bijlage aan geweid.
5a. Energie
Pag 23 Een gedetailleerde beschrijving van alle energiesystemen, verbruik en opbrengst en een energiebalans op dag en jaarbasis.
5b. Energie plattegronden
Pag 37 Plattegronden van de machinekamer en werking van de apparatuur door het jaar heen
6. Water
Pag 51 De verschillende waterkringlopen, inclusief afvalwater zijn toegelicht.
7. Afval
Pag 53 Overzicht van de afvalstromen en financiele opbrengst van de shredder-installatie.
8. Gedrag
Pag 57 Hier wordt uitgelegd hoe duurzaam gedrag gestimuleerd wordt in de woning
9. Energieverbruik tijdens levenscyclus
Pag 51 Het energieverbruik tijdens materiaalproductie, bouwen, wonen en hergebruik.
10. Kosten
Pag 65 Specificatie van de bouw, ontwerp- en installatiekosten

Constructiesysteem
De ruggengraat wordt opgebouwd
uit houten spanten van inlands Lariks
(uit duurzaam beheerde bossen). In
hetzelfde grid als de spanten liggen vlak
boven de waterlijn een reeks balken die
krachten verdelen over het drijfsysteem.
Deze balken koppelen de drijvers
aan elkaar. Verticale krachten worden
verdeeld door de twee sets langsbalken,
die alle ruggengraatkolommen met
elkaar verbinden.
Vloeren en terrassen zullen bijdragen
aan de samenhang van het systeem.
Dwars op het balkengrid tussen de
drijvers kunnen voor extra samenhang
dwarsbalken worden toegevoegd.
Verdeling drijfvermogen
De grootste verticale krachten
concentreren zich in de ruggengraat.
Om een inschatting te maken van de
capaciteit van de drijverbalken, wordt
hieronder een indicatieve berekening
uitgevoerd.
verticale belastingen F F/m 1
(per meter lengte) (kN) (kN/m 1 )
ruggengraat 148,3 7,4
capsules 10,8 1,2
installaties 142,2 7,1
15,7
vloerbelastingen 6,9
totale rekenlast:
Fd/m 1 = p.qp + v.qv
Fd/m 1 = 15,7 × 1,2 + 21,1 × 1,5 =
modulAIR
29,2 kN/m 1
Deze belasting wordt verspreid over de breedte van de drijvers:
qd = Fd/m 1 ÷ b (7 m) = 4,2 kN/m 2
Mmax in drijverbalk: 8,3 kNm
W (drijverbalk) 781250,0 mm 3
maximale spanning in drijverbalk: 10,7 N/mm 2
Dit voldoet: f(t;0;rep) = 11 N/mm2; f(c;0;rep) = 18 N/mm2
(Lariks C18; er is ook Lariks C24 in de handel)
Stabiliteit langsrichting
In langsrichting worden krachten
verdeeld door verschillende systemen.
De verticale belastingen moeten worden
verdeeld over meerdere drijverbalken.
Dit wordt hoofdzakelijk gedaan door
de 6 langsbalken die de verschillende
spanten met elkaar verbinden.
Voor verdeling van horizontale krachten
en grotere stijfheid van de constructie
in langsrichting werken twee (elkaar
aanvullende) systemen: de gevel en
aanvullende stabiliteitskruizen.
De gevel van de ruggengraat verzorgt
(daar waar geen capsules zijn geplaatst)
de overdracht van horizontale krachten.
Daarnaast kunnen in de ruimte boven
de loopzone in de ruggengraat
stabiliteitskruizen worden geplaatst;
telkens tussen twee spanten.
Stabiliteit dwarsrichting
In dwarsrichting vormen balken en
kolommen in de ruggengraat spanten,
die uit zichzelf enige weerstand tegen
vervorming hebben. (verbindingen
kunnen door middel van bijvoorbeeld
kramplaten en meerdere bouten / deuvels
aanzienlijke momenten opnemen)
De gevel van de ruggengraat zal ook
in dwarsrichting enige stabilserende
werking hebben, maar door de geringe
breedte zal dit effect aanzienlijk minder
zijn dan in langsrichting. In de ruimte
boven de loopzone worden daarom
stabiliteitskruizen opgenomen.
langsrichting dwarsrichting
bijlage:
constructief
Bijlage Constructief 1

modulAIR
bijlage tekeningen:
plattegrond
1:100
Bijlage Tekeningen 3

modulAIR
bijlage tekeningen:
langsdoorsnede
1:100
Bijlage Tekeningen 4

modulAIR
bijlage tekeningen:
dwarsdoorsnede
1:50
Bijlage Tekeningen 5

modulAIR
bijlage tekeningen:
detail 01
1:10
Bijlage Tekeningen 6

modulAIR
bijlage tekeningen:
detail 02
1:10
Bijlage Tekeningen 7

modulAIR
bijlage tekeningen:
3D interieur
Bijlage Tekeningen 8

modulAIR
bijlage tekeningen:
3D doorsnede
Bijlage Tekeningen 9

modulAIR
bijlage tekeningen:
3D exterieur
Bijlage Tekeningen 10

Bijlage 3: Materiaalkeuze in het kader van Cradle to Cradle
In dit overzicht wordt eerst aangegeven welke materialen zijn gebruikt en wat de milieubelasting daarvan is.
Daarna is een overzicht gegeven van de levenscyclusanalyse van de verschillende materialen.
1. Gebruikte materialen
Hoofdstuk
drijflichaam
element onderdeel materiaal Beschrijving milieubelasting
schuimdrijvers schuim Biofoam EPS eps, geproduceerd uit planten Biologisch afbreekbaar
beschermlaag EPDM-membraan waterdichte folie uit synthetische
rubber
bakdrijvers bak Govaplast hard bioplastic, (LDPE, HDPE,
PP)
constructiehout balken Sapupira Zuid-Amerikaans hardhout uit
duurzaam beheerde bossen
bevestigingen t.p.v. balken deuvels waar mogelijk worden
uitslaanbare deuvels toegepast
Lage massa, lage
milieubelasting
Govaplast wordt
geproduceerd uit gerecycled
plastic, vnl. uit
verpakkingsmateriaal.
Hoewel verduurzamen van het
hout een verdubbeling van de
levensduur inhoudt, wordt
gekozen voor
onverduurzaamd hout. Door
de modulariteit van de
constructie kunnen balken
eenvoudig worden vervangen.
Hout uit duurzaam beheerde
bossen is een biologisch
afbreekbaar en hernieuwbaar
product.
11

uggengraat
rvs bouten op kritische punten wordt
gebruikgemaakt van roestvast
stalen bouten
terrasdek planken Lariks Land van herkomst nederland Hoewel verduurzamen van het
hout een verdubbeling van de
levensduur inhoudt, wordt
gekozen voor
onverduurzaamd hout. Door
de modulariteit van de
constructie kunnen balken
eenvoudig worden vervangen.
Hout uit duurzaam beheerde
bossen is een biologisch
afbreekbaar en hernieuwbaar
product.
constructiehout spanten Lariks (zie boven)
bevestigingen t.p.v. balken deuvels waar mogelijk worden
uitslaanbare deuvels toegepast
rvs bouten op kritische punten wordt
gebruikgemaakt van roestvast
stalen bouten
afwerking leemstuc natuurlijk materiaal
binnenbeplating houtvezelplaat houtvezelplaat uit afvalhout Hergebruik van hout(vezels)
gipsvezelplaat Fermacell plaat 100% recyclebaar, gemaakt
van gerecycled papier en
afvalstoffen uit industrie
gevelisolatie isovlas dekens 100% hernieuwbaar,
geproduceerd van afvalstoffen
van de linnenindustri
regenwerende
folie
PE-folie
buitenbekleding open
rabatdelen
Lariks hernieuwbaar
buitenkozijnen Lariks hernieuwbaar
12

capsules
binnenkozijnen inlands vuren hernieuwbaar
constructiehout spanten Lariks gebogen spanten, gelamineerd
bevestigingen t.p.v. balken deuvels waar mogelijk worden
uitslaanbare deuvels toegepast
rvs bouten op kritische punten wordt
gebruikgemaakt van roestvast
stalen bouten
afschotisolatie geperste houtvezelisolatie drukvereffenend
isolatie Spaceloft aerogel
plafondafwerking Fermacellplaten met leemstuc (zie boven)
wandafwerking Fermacellplaten
Leemstuc
Buitenbekleding
ETFE-membraan gevel
Ook transparant uit te voeren 100% recyclebaar
(dak en gevel)
(dubbele membraan gevel
gevuld met isolatie van aerogel)
net van staaldraad begroeid
planten in drijvers, gevel laten
met verschillende planten
begroeien.
afwerking tapijt/kurk/parket/hennep hernieuwbare materialen
vloerverwarming droogvloerverwarmingssysteem IFD vloerverwarming van WTH
vloerplaat houtvezelplaat houtvezelplaat uit afvalhout Hergebruik van hout(vezels)
vloerbalken drijvers de vloer wordt meteen op de
houten balken van de drijvers
gelegd
regenwerende
folie
PE-folie
isolatie Biofoam de drijvers zitten op de houten
balken heen, zorgen voor de
isolatie van de capsules, tussen
de drijvers worden tussen
stukken geplaatst om een
gesloten thermische laag te
13

maken
buitenkozijnen Lariks hernieuwbaar
binnenkozijnen inlands vuren hernieuwbaar
14

2. Levencyclus-analyse
hoofdstuk element onderdeel materiaal C2C/LCA
drijflichaam sfeer winning productie transport gebruik afval
schuimdrijvers schuim Biofoam bio + + + + + Biologisch afbreekbaar
cradle to cradle
gecertificeerd
beschermlaag EPDM-membraan techno + - + + -
ruggengraat
bakdrijvers bak Govaplast techno + + + + + 100% recyclebaar
(technosfeer)
constructiehout balken Sapupira
hardhout uit FSC
beheerde bossen
bio + + - + + Door het niet
verduurzamen blijft het
hout (als in goede staat)
bruikbaar voor andere
toepassingen. Het is
biologisch afbreekbaar.
bevestigingen t.p.v. balken deuvels bio + + + + + Door demontabele
bevestigingsmiddelen is
herbruikbaarheid van de
onderdelen mogelijk
rvs bouten techno - - + + + idem.
terrasdek planken Lariks bio + + + + +
constructiehout spanten Inlands Lariks bio + - + + -
bevestigingen t.p.v. balken deuvels bio + + + + + Door demontabele
bevestigingsmiddelen is
herbruikbaarheid van de
onderdelen mogelijk
rvs bouten techno - - + + + idem.
afwerking leemstuc bio + + + + +
binnenbeplating houtvezelplaat techno + - + + +
15

capsules
gipsvezelplaat techno + - + + +
gevelisolatie isovlas bio + + + + + temperatuurdempend,
akoestisch isolerend,
vochtregulerend,
biologisch afbreekbaar
regenwerende
folie
PE-folie techno + - + + -
buitenbekleding open
rabatdelen
bio + + + + +
buitenkozijnen Lariks bio + + + + +
binnenkozijnen inlands vuren bio + + + + +
constructiehout spanten Lariks
(gelamineerd)
bio + + + + +
bevestigingen t.p.v. balken deuvels bio + + + + + Door demontabele
bevestigingsmiddelen is
herbruikbaarheid van de
onderdelen mogelijk
rvs bouten techno - - + + + idem.
dakafwerking EPDM-membraan techno + - + + -
afschotisolatie geperste
houtvezelisolatie
techno + - + + +
isolatie Spaceloft aerogel techno + + + + + Cradle to cradle
gecertificeerd
plafondafwerking Fermacellplaten
met leemstuc
wandafwerking Fermacellplaten
Leemstuc
Buitenbekleding
ETFE-membraan techno + - + + + 100% recyclebaar
(dak en gevel)
gevel
net van
techno - - + + + Om de planten langs te
staaldraad
geleiden
Verschillende bio + + + + + Biologisch materiaal
16

afwerking
planten
tapijt/kurk/parket/
hennep
bio + + + + +
vloerverwarming droogvloerverwar
mingssysteem
techno - - + + +
vloerplaat houtvezelplaat
vloerbalken drijvers bio + + + + +
regenwerende
folie
PE-folie techno + - + + -
isolatie Biofoam bio + + + + +
buitenkozijnen Lariks bio + + + + +
binnenkozijnen inlands vuren bio + + + + +
17

Bijlage 4: Windenergie
Introductie
Opwekking door middel van kleinschalige windenergie in een stedelijke
omgeving blijkt dikwijls inefficient en niet competitief met conventionele
energiebronnen 1 . Een van de problemen is de lage windsnelheid in de
stedelijke omgeving door windblokkage en de kleine hoogte waarop de
rotor zich bevindt. De vormgeving van het huis is er op gericht de lokale
windsnelheid op kleine hoogte zo te beinvloeden dat een kleinschalige
turbine wel competitief kan zijn.
Vormgeving
De vorm van de centrale structuur van het huis, de ruggengraat, zorgt
voor een versneling van de lucht aan de buitenzijde van het huis. Deze
vorm is afgeleid van een profiel in een vliegtuigvleugel. De grote
kromming zorgt voor een hogere snelheid aan de bolle buitenzijde en een
lagere snelheid aan de holle binnenzijde. Een vliegtuig gebruikt dit
principe om draagkracht te genereren, in het geval van de ruggengraat
kan de locaal hogere snelheid gebruikt worden om meer vermogen te
genereren.
Werking
Een kleine snelheidsverhoging leidt tot een significante verhoging van de
opbrengst. Dit is duidelijk zichtbaar in figuur 1 waar het theoretisch
windvermogen door één vierkante meter lucht te zien is. Ook de
informatie voor de gekozen windturbine, de donQi Urban windmill, in
figuur 2 laat zien dat een kleine toename in gemiddelde windsnelheid een
significante toename in opgewekt vermogen tot gevolg heeft.
1 http://provincie.zeeland.nl/milieu_natuur/windenergie/kleine_windturbines/
Theoretisch vermogen[W]
2500
2000
1500
1000
500
0
Theoretisch windvermogen door 1m2
0 5 10 15
Windsnelheid [m/s]
Figuur 1:Theoretisch windvermogen door 1m 2
19

De verkregen waarden zijn alleen geldig voor een twee dimensionaal
profiel. In het driedimensionale geval zal de effectieve snelheidverhoging
aanzienlijk lager liggen.
De effectieve waarde zal bij een invalshoek tussen de 15 en 25 graden
ergens tussen de -1.5 en -2 liggen. Nauwkeurige 3D simulaties moeten
uitwijzen wat de preciese waarde is. Voor de verdere berekeningen wordt
uitgegeaan van de pessimistische schatting van een Cp van -1.5. Dit komt
overeen met een snelheidsverhoging van 60%. Figuur 4 laat zien wat de
impact is op de opgewekte energie op jaarbasis.
Opgewekt op jaarbasis [kWh]
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
Effect door locaal versnellen
0 2 4 6
Windsnelheid (m/s)
Zonder
versnelling
Met
versnelling
door vleugel
Met
versnelling
met correctie
jaarlijkse
behoefte
Figuur 4: Effect van het locaal versnellen van de luchtstroom
De blauwe lijn laat zien wat de donQi windturbine zou opwekken in een
vrij veld. De rode geeft aan wat diezelfde turbine op kan wekken in de
versnelde luchtstroom aan de buitenzijde van het huis.
Inschatting van windsnelheid op de locatie
Om een zinvolle berekening te maken van de uiteindelijke
energieopwekking van de windturbine moet een inschatting van de
gemiddelde windsnelheid in de omgeving van het huis gemaakt worden.
Data van de luchthaven schiphol geeft een gemiddelde snelheid op
jaarbasis van 6 m/s aan. Deze waarneming gebeurt op 10m hoogte en in
niet gebebouwd gebied. De turbine zit op 4m hoogte. Gebaseerd op de
NEN- 6702 norm is de snelheid op 4m 85% van die op 10m. Afhankelijk
van de locatie van de woning zal er nog een verlies van snelheid vanwege
de bebouwde omgeving zijn. In onderstaande berekening gaan we uit van
20% snelheidsverlies. De gemiddelde snelheid op jaarbasis wordt dan 4.0
m/s.
Windrichting
De versnelling van de luchtstroom werkt alleen voor bepaalde
windrichtingen aangezien de ‘versnellingsfactor’ Cp afhankelijk is van de
invalshoek. De optimale werking ligt tussen de 10 en 25 graden
invalshoek (zie fig. 3). Buiten dit bereik is de versnelling aanzienlijk lager
en voor invalshoeken tussen de 90 en 270 graden zal de turbine
nauwelijks iets opleveren. Door maandelijks de orientatie van het huis af
te stellen op de verwachte dominante windrichting moet de turbine
gemiddeld zo’n 75% van de tijd in de versnelde luchtstroom kunnen staan
(gebaseerd op winddistributie grafieken van www.windfinder.com). De
groene lijn in figuur 4 laat de verwachte opbrengst op jaarbasis zien met
de correctie voor de invalshoek
De verwachtte jaarlijkse opbrengst is 2650 kWh, iets meer dan 70% van
de totale elektriciteitsvraag.
21

Bijlage 5: Energie
Deze bijlage geeft een overzicht van de gebruikte systemen, licht toe hoe
de vraag en aanbod van energie bepaald zijn en hoe de energiebalans op
dag en jaarbasis er uit ziet.
1. Systemen
DonQi windturbine
Gebruik makend van de versnelde luchtstroom rond het huis levert de
windturbine op jaar basis 70% van de elektrische energie. Voor meer
informatie, zie bijlage ‘Wind’.
Enkele relevante eigenschappen:
donQi urban windmill
Turbine diameter 2 m
Rotor diameter 1.5 m
Opstarsnelheid 2.5 m/s
Cut-out snelheid 30 m/s
Cerificering IEC 61400-2, NEN
6700
Jaarlijkese opbrengst (zie bijlage ‘Wind’) 2650 kWh
PhotoVoltaisch
Thermisch systeem
De overige 30 procent van de elektrische energie
en het grootste deel van
de thermische energie wordt opgewekt
door een systeem dat de
opwekking van elektriciteit en het opwarmen van water combineert.
PVT systeem
Totaal oppervlak 70 m2
Jaarlijkse opbrengst elektriciteit 90 kWh/m 2
Jaarlijkse opbrengst warmte 400 kWh/m 2
Oriëntatie t.o.v zon 20°-30°, Z-ZW
Warmtepomp
De toegepaste water-water warmtepomp ontrekt warmte aan het
oppervlakte water.
Deze warmtepomp wordt voornamelijk gebruikt in de
wintermaanden om het lauwe water (35°C) van het PVT systeem te
verwarmen naar de temperatuur van het tap water, namelijk 60°C. In de
wintermaanden zorgt de warmtepomp ook voor een groot deel van de
vloerverwarming. Op erg warme dagen kan de warmtepomp met
omgekeerde werking fungeren en ingezet worden om het huis te koelen.
Warmtepomp
Elektrisch vermogen 5 kW
COP 4-5
Type Water-water
23

Warmtebuffer
W
Om O aan de warmttevraag
in de wintter
te kunnen vold doen wordt overtoollige
warmte w in de zomeer
opgeslagen in geïsoleerde tanks s gevuld met wateer.
Warmtebuffer: W
H20
Volume V
Maximum M temperaatuur
einde zomer
Maximum M temperaatuur
einde winterr
Maximale M thermiscche
opslag
Is solatiewaarde tannks
6 m 3
70°C
35°C
250 kWh
RC 20
Een E groot probleeem
van het langdurig
opslaan n van warmte iss
het
vasthouden v
van dde
warmte over eeen
lange periode.
Door de tank tuussen
de d bio-EPS blokkeen
van de drijfconnstructie
te plaats sen en te isolerenn
met
20cm 2 aerogel kann
een RC waardee
voor de gehele tank van 20 behhaald
worden. w Figuur 1 laat zien hooe
de warmteca apaciteit en duss
de
te emperatuur van de tanks langzzaam
terugloopt door een consstante
watertemperatuur
w
van 10 °C. Van dde
initiële 70°C blijft
58°C over na twee
maanden. m De energie-inhoud
is in ddie
periode gezak kt van 250 kWh toot
160
kWh. k Verderop woordt
aangetoond dat dit verlies laa ag genoeg is omm
met
la age temperatuurr
vloerverwarminng
warmte in de
wintermaandeen
te
voorzien. v
Temp vat [C] / Energie inhoud kWH
Warmte ccapaciteits
verliies
door isolatiee
opslag
300
250
200
150
100
50
0
0
Elekktrische
Buffer
20
40
Aaantal
dagen
660
80
Figuur 11:
Verlies van warmmte
in de warmteebuffer
Capaciteit (kWhh)
Tvat (C)
Om de dagelijkse verrschillen
in energgieaanbod
en -vraaag
te overbruggeen
worddt
gebruik gemaaakt
van elektrischhe
opslag in mecchanische
energiie.
Dit ggebeurt
met behuulp
van een vliegwwiel.
Door de hogee
efficiëntie van hhet
systeem
is deze oplossing
erg gescchikt
als korte teermijnbuffer
(dag –
weeek).
Als dit systeeem
voor een langgere
termijn wordtt
gebruikt gaat eeen
aanzzienlijke
hoeveeelheid
energie verloren. Aanggezien
de bufffer
voorrnamelijk
korte termijn
verschillenn
moet opvangeen
is dit verlies in
verggelijking
met andeere
oplossingen ggerechtvaardigd.
24

Hoewel H het voorggestelde
vliegwiel nog niet comme ercieel beschikbaaar
is,
is s het op dit mmoment
de meeest
duurzame oplossing om ggrote
hoeveelheden h
elektriciteit
op te slaaan.
De systemen n die commercieeel
op
de d markt bestaaan
worden voorrnamelijk
toegep past voor erg hoge
vermogens v of korrte
termijn backup
sytemen (UPS).
Het potentieel voor
la angdurige opslag
in mechaniscche
energie is echter enorm. Meer
in nformatie omtrennt
de afwegingg
tussen een vliegwiel en anndere
alternatieven a
is te vinden in de toeliichting
van de pre esentatie. Het syssteem
dat d hieronder bescchreven
wordt is een voorstel hoe het ontwerp er uit
zou
moeten m zien.
Vliegwiel V
Massa M
Maximaal M toerentaal
Diameter D
Maximale M energie--inhoud
Laad-ontlaad L
efficiëntie
(apart)
Laad-ontlaad L
efficiëntie
(samen)
1000 kg
6000 RPM
3.5 m
165 kWh
94%
89%
Het H systeem bestaat
uit een rondddraaiende
ring di ie versneld wordtt
met
een e elektromotor aals
er energie oveer
is. Als energie nodig is wordt dee
ring
re egeneratief afgereemd
met dezelfdee
elektromotor. Een
omvormer is nnodig
om o de elektriciteiit
om te zetten naar bruikbare stroom. s Met de hoge
efficiëntie e van eenn
elektromotor (995%
– 97%) en omvormer
(97%) wwordt
de d totale efficiëntiie
van laden en ontladen samen zo’n 89%, aanzienlijk
hoger h dan de alterrnatieven.
De D energie-inhoud
die opgeslageen
zit in het rot terende systeem kan
berekend b worden met de volgende formule.
Waaar
I [kgm
r de
2 ] het traaagheidsmoment
vvoorstelt,
ω de hoeksnelheid [rad/s],
straal en m de mmassa
van de ring .
Wrijvving
De ggrootste
uitdagingg
in het ontwerp is het reduceren van wrijving zoddat
de eenergie
voor langge
tijd opgeslagenn
kan worden. Dooor
het vliegwiel in
een luchtledige kameer
te plaatsen worrdt
de luchtweersstand
geëlimineerrd.
De eenige
wrijving diee
dan nog overbblijft
zijn lagers. MMagnetische
lageers
kunnnen
deze wrijvinng
volledig weghalen
maar vereeisen
een continnu
vermmogen
om het wwiel
magnetisch oop
te tillen. Met keramische lageers
kunnnen
de wrijvingsvverliezen
geminimmaliseerd
worden ttot
80W continu oop
vollee
snelheid
Kortte
termijn
Dezee
berekening laatt
zien hoe de opsslag
van energie in
het vliegwiel zicch
verggelijkt
met een wwaterstofsysteem
(elctrolyse-branddstofcel).
Volgendde
eigeenschappen
aanggenomen:
van
het electroolyse-brandstofceel
systeem ziijn
Elecctrolyse
Efficciëntie
Opsslagtank
Efficciëntie
Branndstofcel
Typee
Efficciëntie
60%
100% %
PEM (proton exchangee
membrane)
50%
25

Verdere V verliezen vvan
de compresssor,
in de opslagta ank en bij de wateerstof
optie o zijn verwaarloosd.
Bij B beide optiess
wordt 70 kWWh
elektriciteit gedurende g
7 dagen
opgeslagen. o
Figuuur
2 laat het resulttaat
zien.
Overgebleven energie kWh
80
70
60
50
40
30
20
10
0
0
Kortee
termijn vergelijkking
vliegwiel meet
waterstof
2 4 6
Daggen
Figuur 2: koorte
termijn vergelijking
tussen het vliegwiel v en een
watersttofsysteem
Op O het begin van dag 7 wordt de oopgeslagen
energ gie weer uit de oppslag
gehaald. g Van dee
70 kWh blijft voor een water rstofsysteem 25 kWh
elektrische e energiee
over. Voor het vvliegwiel
is dit 56 kWh. k
8
Wateerstof
systeeem
Vlieggwiel
ge termijn
Overgebleven energie
Lang Voor
de lange termijn
vergelijking wwordt
165 kWh eelektrische
energgie
opgeslagen
en na 2 mmaanden
weer er uit gehaald.
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
0
Langee
termijn vergelijking
vliegwiel met
waterstof
20 40
Dagen
Figuur 3: Langee
termijn vergelijkiing
tussen het vlieegwiel
en een
waterstofssysteem
Na 2 maanden hebbeen
beide systemeen
nog 35% bruikbbare
energie overr.
Op nog langere termijn
zal het wwaterstofsysteem
efficiënter energgie
kunnnen
opslaan, maaar
voor een wonning
is langer daan
2 maanden eeen
werkkvoorraad
energiee
opslaan niet noddig.
60
80
E (kWh)
waterstof
26

2. Opbrengst en vraag
Opbrengst
Gebaseerd op een 30 jarig gemiddelde
van het KNMI (1970-2000) is een
jaarlijkse winddistributie opgesteld. Hoeveel opbrengst jaarlijks verwacht
wor
dt van de windturbine is bepaald in de bijlage ‘Wind’, en komt uit op
2650 kWh/jaar. De verwachte jaarlijkse opbrengst is verdeeld over de
maanden met
deze distributie. Aangezien vermogen uit de wind
proportioneel is met de windsnelheid tot de derde macht is hier voor
gecorrigeerd op volgende manier:
Per maand is de derde macht van de gemiddelde windsnelheid gedeeld
(genormaliseerd) door de som van deze waarde van alle maanden. Het
resultaat is een percentage van de jaarlijkse opbrengst dat die maand
verwacht wordt (zie tabel 1).
Maand Jaarverdeling 3de macht Normalisering Verwachte opbrengst
Januari 6.2 238.328 0.135 358.932
Februari 5.7 185.193 0.105 278.909
Maart 5.8 195.112 0.110 293.847
April 5.1 132.651 0.075 199.778
Mei 4.7 103.823 0.059 156.362
Juni 4.7 103.823 0.059 156.362
Juli 4.7 103.823 0.059 156.362
Augustus 4.3 79.507 0.045 119.741
September 4.5 91.125 0.051 137.238
Oktober 5 125 0.071 188.255
November 5.7 185.193 0.105 278.909
December 6 216 0.122 325.305
Totaal 62.4 1759.578 1 2650 [kWh]
Tabel 1: Verwachte windopbrengst
27

Figuur F 4 laat zien
hoe de normaalisering
er uit zou z zien indien geen
re ekening gehoudeen
wordt met dee
derde macht afhankelijkheid
vaan
de
windenergie.
w
0,16
0,14
0,12
0,1
0,08
0,06
0,04
0,02
0
Ge enormaliseerrde
windverde elingen
Figuur 4: VVerschil
tussen geenormaliseerde
windverdelingen
Linneare
scchaling
Deerde
macht
scchaling
Voo
van de verwachhte
opbrengst vann
zonne-energie is
een 5 jarig gemiddeldde
(2005-2009) vaan
de globale zonninstraling
gebruiikt
(KNMMI).
Met het ggenormaliseerde
gemiddelde peer
maand is dde
maaandelijkse
opbrengst
van het PVT-ssysteem
(elektriscch
en thermisch) in
te scchatten.
Figuuur
5 en tabel 2 laaat
zien hoe de verdeling
er op jaarrbasis
uit ziet.
70
60
50
40
30
20
Vermogen [kWh] r de berekening
10
0
Thermische
en elektrischee
opbrengst PVT/ /m2/maand
FFiguur
5: Opbrenggst
PVT-systeem
Thermiscche
opbrenggst
Electriscche
opbrenggst
28

Maand Zonne instraling Opbrengst PVT Opbrengst PVT
kWh/m2/dag kWhth/m2/maand kWhe/m2/maand
januari 0.7 7.83 1.76
februari 1.2 13.34 3.00
maart 2.4 28.28 6.36
april 4.3 49.49 11.13
mei 5.1 59.01 13.27
juni 5.7 65.58 14.75
juli 5.1 59.35 13.35
augustus 4.1 47.63 10.71
september 3.0 34.86 7.84
oktober 1.7 20.13 4.53
november 0.7 8.48 1.90
december 0.5 5.97 1.34
Totaal 34.5 400.0 90.0
Tabel 2: Opbrengst PVT systeem
Energievraag
Enkele waarden zijn aangenomen om de warmtevraag op jaarbasis te
bepalen:
Parameters warmtevraag
Warmtevraag verwarming 35 [kWh/m 2 /jaar]
Woonoppervlak 110 [m 2 ]
Verwarmingsinstallatie Lage temperatuur vloerverwarming (30 °C)
Warmtevraag tapwater 8.7 [kWh/dag]
Totale warmtevraag 7030 kWh/jaar
De warmtevraag van 35
kWh/m rming ligt tussen de vraag
an een passiefhuis (< 15 kWh/m uwbouwhuis (ca. 45
kWh/m 2 2
/jaar voor verwa
2
v
/jaar) en een nie
/jaar). Veel aandacht is besteed aan isolatie, oriëntatie van de
woning en de hoeveelheid glasoppervlak. Door gebruik van aerogel voor
isolatie van de capsules en isovlas voor de isolatie van de ruggengraat
zal het huis een lage warmtevraag hebben. Door het grote geveloppervlak
en de niet compacte layout is de norm van een passieve woning echter
niet haalbaar. Aangenomen is dat de woning van oktober tot en met mei
verwarmd moet worden.
Als uitgangspunt is voor warm tapwater 150 liter van 60 °C beschikbaar.
De temperatuur van het op te warmen water is vastgelegd op 10 °C het
hele jaar door. De dagelijkse
warmtebehoefte wordt dan
∆ 4.186
°C
50°C150 31395 8.72
Hoe de totale warmtevraag van 7030 kWh verdeeld is over het jaar heen is
te zien in figuur 6.
29

Warmtebehoefte [kWh]
1200
1000
800
600
400
200
0
Warmtebeehoefte/maan
Figuuur
6: Verdeling waarmtebehoefte
ove er het jaar
d Verwwarming
Tapwwater
Totaaal
De D vraag naar eleektriciteit
is naar nnormen
van de wedstrijd w aangehouden
op o 10 kWh per daag.
In de wintermmaanden
is extra elektriciteit nodigg
om
met m de warmtepommp
het huis te verrwarmen.
3. Energiebaalans
op jaarrbasis
De eenergiebalans
ovver
het jaar heen laat zien welke pperiodes
het meeest
kritissch
zijn en welke met overcapaciteeit
te maken hebben.
De ccapaciteit
voor heet
opwekken vann
elektriciteit met behulp van PVT is
ruimm
gedimensioneerrd.
Dit is nodig omm
in de winter voldoende
elektriciteeit
te heebben
om de warrmtepomp
aan tee
drijven. Het verschil
tussen aanbood
en hhuishoudelijke
vraaag
(10 kWh) vann
elektrische enerrgie
gedurende hhet
jaar is getoond in figuuur
7.
kWh
35
30
25
20
15
10
5
0
Verschil aanbod-vraagg
elektrische energie/dag
Figuuur
7: Verschil aannbod
en vraag eleektrische
energie door het jaar heeen
Dooor
het grote verschhil
in zonne-intensiteit
is er duideliijk
een overaanbood
van elektrische energgie
in de zomermaaanden.
30

Figuur F 8 laat zien hoe aan de maaandelijkse
warmte evraag wordt volddaan.
Het H is duidelijk zicchtbaar
dat de waarmtepomp
in de e wintermaanden hard
nodig n is. Door dee
lage zonne-intensiteit
moet de thermische bufffer
in
december d even bijspringen.
Warmtevraag [kWh]
1200
1000
800
600
400
200
0
Warmtevraaag
per maan nd
Figuur 8: Warmmtevraag
per maan nd
Thermiscche
Buffer
PVT
Warmteppomp
Er E van uitgaande ddat
de warmtebufffer
vol zit (250 kW Wh) aan het eindee
van
november, n dan blijft
er na december
nog 100 kW Wh thermische energie
over o (zie hoofdstuk
warmtebuffer).
In n de zomer wordtt
er meer energiee
opgewekt, dan dat d er verbruikt wwordt.
Dit D overschot per mmaand
is getoondd
in figuur 9.
Overschot [kWh]
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Overschhot
per dag
Figuur 9: Overschot
elektrische enn
thermische enerrgie
per maand
Het thermisch overscchot
wordt gebruikkt
om de warmtebbuffer
aan te vulleen.
Een deel van het oveerschot
aan elekttrische
energie woordt
opgeslagen in
het vvliegwiel.
4. Energiebaalans
over eeen
dag
Electrisch overschot
[kWh]
Thermisch
overschot [kWWh]
31

Om een duidelijk beeld te geven van de werking
van het energiesysteem
is
de energiebalans voor een dag in december
opgesteld Een
decemberdag wordt gekenmerkt als een koude dag met weinig zon. In
deze situatie wordt het warme tapwater met de warmtepomp geregeld. De
DonQi windmolen en de PVT-panelen leveren elektrische energie voor de
10 kWh vraag aan huishoudelijke apparaten. Daarnaast blijft er nog
genoeg elektrische energie over om het tapwater met de warmtepomp op
te warmen naar 60 °C. Het tekort aan warmte voor ruimteverwarming wat
dan nog overblijft wordt geleverd uit het thermische buffer.
In de wedstrijdreglementen staat als eis gegeven dat er voor
huishoudelijke apparaten 10 kWh elektrische energie aanwezig moet zijn
per dag. Dit wordt door het energiesysteem direct opgewekt, of via het
vliegwiel geleverd. Om een overzicht van het elektrisch verbruik over de
dag heen te krijgen is de waarde van 10 kWh verdeeld over de
verschillende apparaten die in een huishouden aanwezig zijn. Dit is in
tabel 3 weergegeven.
Apparaat Verbruik per jaar
[kWh]
1
Koelkast
vriezer
Verbruik per dag
[kWh]
met 225 0,62 24
Kookplaat 512 1,40 0,5
Koffiezetapparaat 80 0,22 0,5
Waterkoker 34 0,09 0,25
Vaatwasser 305 0,84 0,5
1 Bron: SenterNovem Cijfers en tabellen, uitgave 2007
Aantal uren aan
[h]
Droger 599 1,64 1
Wasmachine 231 0,63 1
Strijkijzer 24 0,07 0,5
Stofzuiger 54 0,15 0,25
TV 207 0,57 4
Radio 23 0,06 3
DVD speler 10 0,03 1
PC (2x) 270 0,74 2
Verlichting 1060 2,9 7
Totaal 3634 9,96
Tabel 3: Overzicht elektriciteitsverbruik huishoudelijke apparaten
In tabel 3 is te zien dat bij deze aannames van het elektriciteitverbruik
over de dag heen het totale verbruik op bijna 10 kWh komt. Met deze
cijfers is een model gemaakt van het elektriciteitsverbruik gedurende een
dag. Hierbij wordt uitgegaan van een gezin van vier personen. Ze staan
allemaal om 7 uur op en om 8 uur gaan ze allemaal de deur uit. Twee
personen douchen in de ochtend, de andere twee douchen in de avond
net voor het slapen gaan. Om 4 uur komen de mensen weer thuis. De
kinderen gaan dan achter de computer zitten. De was en schoonmaak
wordt tussen 4 en 5 uur gedaan. Om 6 uur wordt er gegeten en ‘s avonds
wordt er tv gekeken. Dit is weergegeven in figuur 2.
32

Naast de huishoudelijke apparaten verbruikt de woning in de winter ook
nog elektrische energie voor het verwarmen van het tapwater, verwarmen
van de woning (warmtepomp), ventilatie en voor circulatiepompen. Dit
verbruik verschilt per dag. Dagelijks is er 150 liter water van een
temperatuur van 60 °C beschikbaar. Dit komt neer op 8,72 kWh
thermische energie 2 . Voor de ruimte verwarming is 22,2 kWh thermische
energie nodig. Deze waarden komt uit de grafiek warmtebehoefte per
maand 3 .
Voor de elektrische opbrengst van de DonQi en de PVT-panelen zijn
gegevens nodig van een dag in december. Als voorbeelddag is 22
december 2009 gekozen. De benodigde gegevens zijn weergegeven in
figuur 10. 4
2 De berekeningen zijn gemaakt in de bijlage energiebalans op jaarbasis, voor de
berekeningen wordt naar deze bijlage verwezen
3 idem
4 Bron: KNMI, www.knmi.nl
50
40
30
20
10
0
-10
Overzicht meetgegevens 22 december 2009
Tijd [uren]
Figuur 10: Meetgegevens 22/12/2009
Aan de hand van de meet gegevens uit figuur 10 zijn de opbrengsten van
de DonQi en de PVT-panelen over de dag berekend. De opbrengst van
de DonQi in december is 10,5 kWh per dag en de PVT-panelen wekken 3
kWh elektrische energie op 5 . In totaal wordt er 13,5 kWh aan elektriciteit
opgewekt. Samen met het model van het energieverbruik over de dag
heen is figuur 11 tot stand gekomen. In deze figuur is te zien dat de
elektrische energieopwekking en -verbruik niet op dezelfde momenten
plaats vindt. Er moet dus gebruik gemaakt worden van het vliegwiel om de
fluctuaties op te vangen.
5 Voor de berekeningen zie de bijlage energiebalans op jaarbasis
Windsnelheid
[m/s]
Temperatuur [C]
Lichtintensiteit
[J/cm2]
33

elektrische energie [kW]
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
Figuur 11: Elektrisch verbruik tijdens een winterdag
De warmtevraag voor het opwarmen van de woning komt neer
op 22,2
kWh. De huishoudelijke apparaten verbruiken 9,96 kWh, de warmtepomp
2,18 kWh (warm tapwater) en de circulatiepompen 0,05 kWh. Als COP
van de warmtepomp wordt een waarde van 4 gebruikt. Zoals te zien in de
volgende formule blijft er 1,3 kWh elektrisch over.
⎛ 8,
72 ⎞
13, 5 − ⎜9,
96 + + 0,
05⎟
= 1,
3[
kWh]
⎝ 4 ⎠
Elektrisch verbruik over winterdag
0:00 3:00 6:00 9:00 12:00 15:00 18:00 21:00 0:00
tijd [uur]
verbruik
Opbrengst
wind
Opbrengst
zon
Met deze 1,3 kWh wordt de warmtepomp aangedreven om aan een deel
van de vraag naar ruimteverwarming te voldoen. Dit deel wordt berekend
met de COP van 4 van de warmtepomp. De warmtepomp levert dus de
volgende thermische energie:
1, 3×
4 = 5,
2[
kWh]
Daarnaast wordt er door de PVT-panelen 13,5 kWh thermische energie
opgewekt. Het verschil tussen vraag en aanbod wordt geleverd door het
thermische buffer.
22, 2 − 13,
5 − 5,
2 = 3,
5[
kWh]
Er is dus 3,5 kWh nodig uit het thermische buffer om aan de warmte vraag
in de woning te voldoen.
De totale energiebalans over de dag is weergegeven in tabel 4. In het
overzicht is te zien dat alle elektriciteit die op deze dag is opgewekt ook
wordt gebruikt.
Op een koude winterdag in december wordt er niet voldoende thermische
energie opgewekt. Het thermische buffer wordt dan gebruikt om het tekort
aan te vullen. In de zomer is er voldoende thermische energie
beschikbaar om het buffer aan te vullen. Op deze manier komt de balans
ook op een koude dag in de winter uit.
34

Energiebalans
Opgewekt Verbruikt
Elektrisch DonQi 10,5 kWh Huishoudelijke
apparaten
PVT-panelen 3 kWh Warmtepomp
(tapwater)
10 kWh
2,2 kWh
Warmtepomp
(ruimte
verwarming)
1,3 kWh
Totaal 13,5 kWh Totaal 13,5 kWh
Thermisch PVT-panelen 13,5 kWh Tapwater 8,7 kWh
Warmtepomp 8,7 kWh Ruimte 22,2 kWh
(tapwater)
verwarming
Warmtepomp 5,2
(ruimte
kWh kWh
verwarming)
Warmte uit
thermische
buffer
3,5 kWh kWh
Totaal 30,9 kWh 30,9 kWh
Tabel 4: Resultaten energiebalans over een dag
35

Bijlage 5b: Energie plattegronden
Deze bijlage toont de plattgronden van de machinekamer en laat zien hoe het verwarming/koelsysteem door het jaar heen functioneert.
37

Filter
Regen water opslag
Het regenwater wordt
opgeslagen in een
opslagvat.
De druk in het systeem
wordt door de Hydrofoor
gecreëerd.
Koud en warm tapwater
wordt daarna in aparte
vaten opgeslagen.
In het systeem is een grote
thermische buffer aanwezig
van 6m 3
In dit schema zijn om het
overzichtelijk te houden
standaard onderdelen als
expansievat en ontluchting
weggelaten
Hydrofoor
Warmtewisselaar
Koud tapwater Warm tapwater
Warmte buffer 6m 3
Vloerverwarming
WP
De Amstel
38

Filter
Situatie: Hele jaar door.
Regen water opslag
Het regenwater wordt eerst in
een algemeen vat opgevangen.
Daarna wordt het opgeslagen
ineen vat voor koud of warm
tapwater.
Uit het opslagvat voor koud
tapwater wordt het koude
tapwater gehaald.
Het koude tapwater gaat over
het gehele jaar op dezelfde
manier.
Hydrofoor
Warmtewisselaar
Koud tapwater Warm tapwater
Warmte buffer 6m 3
Vloerverwarming
WP
De Amstel
39

Filter
Regen water opslag
Situatie: Zomerdag met veel
zon met tapwater vraag.
De PVT-panelen vangen de
warmte op en geven dit door
aan het water dat uit de
algemene regenwater-opslag
komt.
Het warme water wordt in het
warm tapwater vat opgeslagen.
Wanneer er vraag is wordt het
uit dit vat onttrokken.
Hydrofoor
Warmtewisselaar
Koud tapwater Warm tapwater
Warmte buffer 6m 3
Vloerverwarming
WP
De Amstel
40

Filter
Regen water opslag
Situatie: Zomerdag met zon en
warmtevraag in woning.
De woning wordt vanuit de
thermische buffer via een
warmtewisselaar verwarmd met
water van 35 °C.
De warmte buffer wordt via een
warmtewisselaar opgewarmd
met water van minimaal 60 °C
vanuit de PVT-panelen.
Hydrofoor
Warmtewisselaar
Koud tapwater Warm tapwater
Warmte buffer 6m 3
Vloerverwarming
WP
De Amstel
41

Filter
Regen water opslag
Situatie: Zomerdag met zon en
koelvraag in de woning.
De woning wordt gekoeld met
water uit de Amstel. Dit stroomt
langs een warmtewisselaar en
koelt het water in de leidingen
van de vloerverwarming.
Tegelijkertijd wordt de warmte
uit de zon opgeslagen in het
warme tapwater buffer of in het
warmte buffer.
Hydrofoor
Warmtewisselaar
Koud tapwater Warm tapwater
Warmte buffer 6m 3
Vloerverwarming
WP
De Amstel
42

Filter
Regen water opslag
Situatie: Zomerdag met veel
zon en grote koelvraag in de
woning.
Het water uit de Amstel is te
warm of niet voldoende meer
om te koelen.
De warmtepomp wordt ingezet
om de woning te koelen.
Hydrofoor
Warmtewisselaar
Koud tapwater Warm tapwater
Warmte buffer 6m 3
Vloerverwarming
WP
De Amstel
43

Filter
Regen water opslag
Situatie: Zomerdag met zon. Er
is geen warmtevraag in de
woning voor ruimteverwarming
of tapwater.
De warmte van de zon wordt nu
gebruikt om het thermische
buffer bij te vullen. Op deze
manier kan zomerwarmte
gebruikt worden op moment dat
er geen zon is.
Hydrofoor
Warmtewisselaar
Koud tapwater Warm tapwater
Warmte buffer 6m 3
Vloerverwarming
WP
De Amstel
44

Filter
Regen water opslag
Situatie: Winterdag met zon. Er
is een warm tapwater vraag.
Het opgevangen regenwater
gaat vanuit de algemene
regenwateropslag via het PVT
paneel naar het warm tapwater
vat. Het PVT paneel warmt het
water iets op maar te weinig. De
warmtepomp zorgt voor na
verwarming in het warm
tapwater vat. Indien er geen zon
is verwarmt de warmtepomp het
water in zijn geheel.
Hydrofoor
Warmtewisselaar
Koud tapwater Warm tapwater
Warmte buffer 6m 3
Vloerverwarming
WP
De Amstel
45

Filter
Regen water opslag
Situatie: Winterdag met zon. Er
is een warmte vraag.
De zon levert niet genoeg
energie meer om heet water te
creëren, maar kan nog wel
water rond de 40 C creëren. Dit
is voldoende om als ruimte
verwarming te gebruiken. De
vloerverwarming wordt nu via
een warmtewisselaar met het
PVT paneel gekoppeld.
De warmtewisselaar is nodig
om de vloerverwarming een
gesloten systeem te houden.
Hydrofoor
Warmtewisselaar
Koud tapwater Warm tapwater
Warmte buffer 6m 3
Vloerverwarming
WP
De Amstel
46

Filter
Regen water opslag
Situatie: Winterdag zonder zon.
Er is een warmte vraag.
De warmte voor de
vloerverwarming wordt uit het
thermische buffer onttrokken via
een warmtewisselaar in de
thermische buffer.
De thermische buffer is in de
warme zomermaanden
opgewarmd. Uit de
berekeningen blijkt dat hiermee
het huis gedurende de hele
winter is te verwarmen.
Hydrofoor
Warmtewisselaar
Koud tapwater Warm tapwater
Warmte buffer 6m 3
Vloerverwarming
WP
De Amstel
47

Filter
Regen water opslag
Situatie: Winterdag zonder zon.
Er is een warmte vraag.
Uit de warmtebuffer kan niet
genoeg warmte gehaald worden
om de woning op temperatuur
te houden. De warmtepomp
moet nu bijspringen om de
vloerverwarming op
temperatuur te houden.
Hydrofoor
Warmtewisselaar
Koud tapwater Warm tapwater
Warmte buffer 6m 3
Vloerverwarming
WP
De Amstel
48

WINDTURBINE
Elektriciteits
verbruikers
KOUD
WATER
WARMTE-
POMP
WARM
WATER
PV-panelen
REGENWATER OPSLAG
WARMTE-
OPSLAG
Vloerverwarming
Vliegwiel
Elektriciteitsopslag

Bijlage 6 Waterhuishouding
Drinkwater
Voor activiteiten zoals koken en drinken gebruikt een gezin van 4
personen dagelijks circa 12 liter drinkwater. Daarnaast wordt drinkwater
gebruikt om de vaat en dergelijke te spoelen, zo’n 15 liter per dag. Dit
drinkwater wordt maandelijks aangeleverd door een bunkerboot en
opgeslagen in een tank van 1.000 liter. De tank is gemaakt van
gegalvaniseerd staal en bevindt zich onder de waterlijn. Hierdoor blijft het
water koel, rond de 15C, en is besmetting door legionella niet mogelijk.
Omdat het een donkere, afgesloten ruimte is, vindt er ook geen
algengroei plaats. Een keer per jaar dient de drinkwatertank schoon
gespoeld te worden onder hoge druk.
Het drinkwater heeft zijn eigen leidingnet door de woning en dus ook zijn
eigen tappunten. Deze worden bediend met een voetpomp, zodat de
bewoner fysiek moeite moet doen om het water te gebruiken. Hierdoor
wordt men bewust van de energie die het kost om drinkwater te maken.
Daarnaast wordt hiermee een duidelijk onderscheid gemaakt tussen
drinkwater- en regenwaterstromen, zodat ze niet verwisseld worden.
Er moeten vele filteringstappen doorlopen worden om de
drinkwaterkwaliteit die in Nederland geleverd wordt te evenaren. In een
optimaal proces wordt in een commerciële waterzuiveringsinstallatie water
geleid via een zandfilter, waarna in een bezinkingstank zware delen naar
de bodem zinken en lichte bestanddelen, zoals oliën en vetten, naar het
oppervlak drijven. Net onder het oppervlak wordt het deels gezuiverde
water afgepompt en met behulp van bijvoorbeeld ozon belucht. Daarna
wordt het water nabehandeld met chloor, of een UV-filter, om bacteriën de
doden. Dit proces kan veel minder efficiënt doorlopen worden op de
woonboot. Slechts een klein deel van het totale watergebruik, rond de 7%,
hoeft van drinkwaterkwaliteit te zijn, terwijl voor het zuiveren een dure
installatie vereist is. Om die redenen is er voor gekozen alleen het water
voor drinken, koken en spoelen in de keuken aan te laten leveren door
een waterboot.
Regenwater
Het volledige dakoppervlak van 106 m2 in totaal wordt gebruikt om
gedurende het hele jaar water op te vangen. Met een gemiddelde
neerslag in Nederland van 770 mm per jaar, wordt er ruim 80 duizend liter
schoon regenwater opgevangen. Om voldoende capaciteit gedurende het
gehele jaar te hebben is een opslagtank
met een inhoud van 5.000 liter vereist. Deze bevindt zich onder het dak en
is goed geïsoleerd, zodat het water onder de 20 C blijft. Na het passeren
van een grof filter komt het regenwater in deze opslagtank terecht. Hier
komt het water tot rust, waardoor zware deeltje in het water naar de
bodem zinken en lichte deeltje naar het oppervlak drijven. Met een
dompelpomp wordt het deels gezuiverde water net onder het oppervlak
afgepompt. Na het passeren van eerst een 90 micron sedimentfilter en
daarna een fijner 5 micron sedimentfilter is het regenwater gezuiverd van
zeer kleine zwevende deeltjes, stofdeeltjes, asbest, zand, kalk resten en
metaal deeltjes. Om zeker te zijn van geur- en kleurloos water wordt als
laatste stap een actief koolstof filter geplaatst. Deze verwijderd onder
andere bacteriën, virussen, chloor en pesticiden uit het water. Het water is
nu zeer schoon en geschikt voor de douche (166 liter/dag), bad (15
liter/dag), wastafel (21 liter/dag), afwasmachine (10 liter/dag), kleren
wassen met de hand (7 liter/dag) en schoonmaken (4 liter/dag). De
getallen zijn gemiddelden per dag voor een gezin van 4 personen.
Het slib wat zich ophoopt in de bezinkingstank dient een keer per jaar
verwijderd te worden en de tank schoon gespoeld.
51

Oppervlaktewater
In de overige watervraag wordt voorzien door oppervlaktewater te
zuiveren. Oppervlaktewater wordt opgepompt en na het passeren van een
grof filter opgeslagen in een bezinkingstank van 300 liter. Deze tank
bevindt zich in een van de drijvers onder het wateroppervlak. Omdat dit
water wordt gebruikt voor het doorspoelen van het toilet (56 liter/dag) en
de wasmachine (91 liter/dag) zijn er minder zuiveringsstappen nodig. Het
water uit de bezinkingstank wordt door een 90 micron sedimentfilter
geleid. De toilet is van het type “no-mix” en heeft een laag waterverbruik.
In plaats van de gebruikelijke 35 liter per persoon per dag, gebruikt deze
toilet slechts 14 liter per persoon per dag.
Het slib wat zich ophoopt in de bezinkingstank dient een keer per jaar
verwijderd te worden en de tank schoon gespoeld.
Afvalwater
De drie stromen, drinkwater, regenwater en oppervlaktewater, komen na
gebruik terecht in de septic tank. Deze tank heeft een volume van 6 m3 en
een hydraulisch rendement van ten hoogste 10 gram. Na bezinking van
zware deeltje wordt het deels gezuiverde water naar het helofytenfilter
gepompt. Deze bevinden zich in een aantal drijvers. De werking van het
helofytenfilter berust met name op de activiteiten van bacteriën in de
bodem. Vooral rond de rietwortels ontwikkelen zich na korte tijd grote
concentraties bacteriën die de afvalstoffen in het water zeer efficiënt
afbreken. Stikstofverbindingen (eiwitten, ammonium, nitraten) wordt voor
een deel omgezet in luchtstikstof. De fosfaten in het water worden in het
filter gebonden. Omdat deze stof vastgelegd wordt in het systeem, zal dit
op den duur (naar schatting na enkele tientallen jaren) verzadigd raken
met fosfaten. Hierdoor heeft de filter een beperkte levensduur van 25 jaar.
Na deze 25 jaar kan de grond worden vervangen, en de met fosfaat
verzadigde grond worden afgevoerd als meststof. Per persoon is
ongeveer 3 tot 5 m² oppervlakte nodig voor zuivering. De zuivering is
energiezuinig, omdat de pomp maximaal 10 minuten per dag draait. Het
schone water uit het helofytenfilter gaat weer terug de natuur in. Dit levert
een positieve bijdrage aan de kwaliteit van de leefomgeving.
Voor het onderhoud moeten jaarlijks de werking van de pomp en
drukleidingen gecontroleerd worden. De septic tank moet elk 5 jaar
worden leeg gezogen, de vetafscheider jaarlijks. Voor het groen
onderhoud moet regelmatig de beplanting gecontroleerd worden. Een
keer per jaar wordt het rietbad gemaaid.
Bronnen:
- www.waterland.net
- PeterCoumans van Aquatechnic BV www.aquatechnic.nl
- Regeling lozing afvalwater huishoudens
- Besluit lozing afvalwater huishoudens
52

Bijlage 7: Afval
1. Kringloop biosfeer
Achtergrond
De ModulAIR drijvende woning is niet aangesloten op de riolering.
Daarom is een andere bestemming nodig voor het biologische deel van
het afval; GFT, urine en faeces.
Deze afvalproducten bevatten waardevolle stoffen voor de natuur. Om
deze stoffen te kunnen gebruiken is het gemakkelijker de afval stromen
van urnie en faces te scheiden bijd e bron.
Urine
In de modulAIR woning wordt daarom in een no-mix toilet de urine
gescheiden van de faeces. Door de urine en faeces te scheiden aan de
bron, “blijven pathogenen, nutriënten en microverontreinigingen
geconcentreerd in relatief kleine volumes.” 1 En kunnen kunnen
waardevolle voedingststoffen zoals nitraten en fosfaten, maar ook
microverontreinigingen gemakkelijker gefilterd worden.
Mest en groenafval
De faeces wordt vervolgens samen met het GFT afval gecomposteerd. Dit
gebeurt in composteercontainers in de drijvers van de woning.
Omdat de drijvers modulair zijn en ze redelijk gemakkelijk in zijn geheel
verwijderd kunnen worden, hoeft de compost als deze klaar is, niet met
een schep uitgeschept te worden. De hele bak kan in een keer
1 bron: nieuwe nuts, duurzaam ontlasten naar lokaal gebruik van afvalwater”,
Rapport in opdracht van InnovatieNetwerk, opgesteld door: Dr.ir. A. (Adriaan)
Mels, Lettinga Associates Foundation (LeAF), Wageningen.
weggehaald worden, of als transportbak gebruikt worden. Een nieuwe bak
kan geplaatst.
Meerdere malen per jaar (bijv eens per kwartaal) de compostbakken
legen, lijkt een goed idee. Jaarlijks levert dit voor een gemiddeld
huishouden 67 kg aan compost op. (waarin in totaal 0.4 kg stikstof en
0.07 kg fosfaat)
Productie per
persoon
Productie per 4
pers. huishouden
In mest en groenafval kunnen zich ziekteverwekkers bevinden. Tijdens het
composteren zullen de meeste ziekteverwekkers het loodje leggen of
geinactiveerd worden. In welke mate hangt af van de omstandigheden:
niet alleen de temperatuur, maar ook de mate van anaërobie en de
vochtigheid spelen mee. Ook de gebruikte mechanisatie en de manier van
werken van de composteerder hebben invloed. 2
2 www.bodemacademie.nl/index.php?i=277
Benodigde
opslagcapaciteit
(4 pers. huish. )
Per maand
Per jaar Per Per
jaar maand
GFT (kg) 163 54 12,5 67 kg
poep (kg) 55 18 4,2
urine (l) 500 166 38,4 153 liter
waarvan stikstof
(kg)
waarvan fosfaat
(kg)
Opbrengsten
per maand
5 1.7 0,4 0.4 kg stikstof
1 0.3 0,07 0.07 kg fosfaat
53

2. Kringloop technosfeer
Kunststof afval recycling
Achtergrond
De gemiddelde Nederlander produceert 560 kg huishoudelijk afval per
jaar. Dat is voor een huishouden van 4 personen 2240 kg per jaar. Bijna
20% hiervan bestaat uit kunststof. 3 Een aanzienlijk deel van de typen
kunststoffen in huishoudelijk afval zijn geschikt voor recycling; Toch wordt
het nu voornamelijk verbrand voor energieopwekking en/of gestort.
Wenselijker zou zijn de kunststoffen mechanisch te recyclen (dit houdt in
dat de gebruikte kunststofverpakking verwerkt wordt tot regranulaat.)
De grafieken hiernaast geven meer in detail de kunststofpercentages in
huishoudelijk afval aan 4 (hierbij is uitgegaan van de droge
gewichtsprocenten)
3 Samenstelling van het huishoudelijk restafval : resultaten sorteeranalyses 2008 /
SenterNovem Uitvoering Afvalbeheer. – Utrecht : SenterNovem , 2009. - 39 p. :
fig., tab. - (3UA0901). - ISBN 978-90-5748-071-3
4 Vroonhof, J.T.W., G.C. Bergsma, A.M.M. Ansems (TNO) Verwerking kunststof
verpakkingsafval uit huishoudens; Delft : CE, 2001
Verdeling huishoudelijk afval (cijfers 2008)
Verdeling kunststof fractie in
huishoudelijk afval (cijfers 2001)
PE, PP
(68,6%)
PVC (7,4 %)
PS (14,3%)
PET (3,7%)
overig
(5,9%)
GFT afval (31%)
kunststoffen (19%)
papier / karton (29%)
glas (4,7%)
ferro (3,1%)
non-ferro (0,97%)
textiel (3,9%)
KCA (0,19%)
overig (8,2%)
54

Een grote drempel voor het recyclen van kunststofafval uit huishoudens is,
dat de verschillende soorten kunststof (PE, PP, PET, PS etc.) nog erg
lastig van elkaar zijn te scheiden. Hoogwaardig hergebruik is mogelijk als
het gescheiden en schoon wordt ingezameld. Naarmate het kunststof
afval meer is vermengd met andere kunststoffen of sterker is vervuild
worden de toepassingsmogelijkheden laagwaardiger.
Het grote voordeel van gescheiden inzameling bij de bron is, dat het
mechanische recycling mogelijk maakt, in plaats van hoofdgebruik als
brandstof (downcycling).
De oplossing: kunststof afval gesorteerd en geshreddered aanbieden
Doordat in het ontwerp van de ModulAIR het kunststof afval wordt
gesorteerd en geshredderd (zie bijlage gedrag) worden de kosten sterk
teruggebracht. Ten eerste zijn de transportkosten een stuk lager door het
kleinere volume van het geshredderde materiaal (naar schatting zo’n
80%). Ten tweede hoeft de ophaaldienst minder regelmatig langs te
komen; In de containers in de woning is voldoende ruimte om de
hoeveelheid snippers van 3 maanden op te slaan. (zie tabel volgende
pagina).
CO2 besparing
Uit een rapport van CE Delft 5 blijkt dat bij gescheiden inzameling en
recycling van PET een CO2 emissie besparing van 2573 kg CO2/ton PET
wordt behaald. (2856 kg CO2/ton PET wordt bespaard omdat geen nieuw
PET gemaakt hoeft te worden. Wel wordt 283 kg CO2 / ton PET
uitgestoten tijdens transport en scheiden van het gerecyclede PET).
Voor HDPE geldt een besparing van 2617 kg CO2/ton PET (2876 kg
besparing op productie nieuwe grondstoffen - 259 kg extra CO2 uitstoot
tijdens transport en scheiding gerecycled HDPE)
5 : J.H.B. (Jos) Benner, M. (Matthijs) Otten, L.M.L. (Lonneke) Wielders ,J.T.W. (Jan)
Vroonhof CO2-kentallen afvalscheiding Delft, CE Delft, 200
Benodigde ruimte
Hoeveelheden kunststof per jaar gemiddelde
kwartaal
opslag nodig per
Kunststof
fractie in
huish.
Afval *
Hoeveelheden
per jaar per
huishouden
**
Na
drogen
**
Gem
afvalhoeveelheden
per
kwartaal
dichtheid Opslag
capaciteit
nodig
(%) (kg) (kg) (kg/l) (liter)
TOTAAL
kunststof
19,0 426 319 79,75 80,5
PE, PP 13,7 307 230 57,5 54,6
PVC 1,3 29 22 5,5 7,7
PS 2,4 54 40 10 10
PET 0,7 16 12 3 4,2
HDPE
overig 1,0 22 16 4 4
*tov 2001 is het aandeel kunststof in huish afval gestegen van 12 naar 19 %. In deze kolom
zijn daarom de cijfers uit (bron 2001 omgerekend naar hoeveelheden van totale
kunststoffractie in 2008)
** uitgegaan van 4 persoons huishouden bij 560 kg afval per persoon per jaar , cijfers 2005
(milieucentraal)
*** na reinigen en drogen slinkt gewichtspercentage met ongeveer 74.8% (berekend uit
cijfers 2001)
Schatting opbrengsten
Schatting opbrengsten verkoop
Totale
hoeveelheid
kunststofafval per
jaar (uit tabel
boven)
Gem prijs per ton gesorteerd en
geshreddered kunststof
Opbrengst per
jaar
(kg) (euro / ton) (euro/ kg) (euro)
426 250 0.25 € 79,75
55

Bijlage 8: Het bevorderen van milieubewust gedrag bij
de bewoners
Visie en doelstelling duurzaam gedrag
In de woning worden verschillende middelen ingezet om de bewoners te
verleiden tot een duurzame levensstijl en levenshouding. Door
bewustwording te versterken en bewoners hun eigen
verantwoordelijkheid te geven, hebben zij zelf de keus om hier wat mee te
doen en van te leren. Onze doelstelling is dus duidelijk niet mensen te
dwingen tot gedrag, dit zou enkel recalcitrant gedrag uitlokken.
In plaats daarvan willen we door het ontwerp van de directe omgeving
duurzaam gedrag stimuleren.
Bewustwording en verantwoordelijkheid
Door het geven van een combinatie van directe en indirecte feedback aan
de bewoners over de consequenties van hun gedrag , worden zij zich
bewust van eventuele problemen en van de mogelijkheden om deze te
voorkomen.
Indirecte feedback over energie
opwekking en verbruik
In het centrale deel van de woning is een
panel geplaatst waarop duidelijk zichtbaar
de ‘Energylevel’ van de woning wordt
weergegeven (= hoeveel energie
beschikbaar is). Ook wordt specifiek
feedback gegeven over het
energieverbruik in huis, en mogelijkheden
om dit verbruik te verminderen. Tenslotte
wordt zichtbaar gemaakt hoeveel energie
door de woning is opgewerkt.
Directe feedback
De bediening van de thermostaat in de woning is expres vlakbij dit panel
geplaatst. Verwarming heeft een grote impact op het energieuithoudingsvermogen
van de woning en door het panel en de
thermostaat bij elkaar te zetten, worden bewoners direct geconfronteerd
met de gevolgen van een graad hoger op het energieverbruik.
Faciliteren en stimuleren van duurzaam gedrag
Duurzaam gedrag bij de bewoners wordt door de woning op
verschillende manieren ondersteund; onder andere voor
energiebesparing, afvalverwerking, bij waterverbruik en bij verbouwing
van de woning.
Stimuleren van kunststofrecycling door shredder
Om bewoners aan te sporen hun afval te scheiden en geschikt te maken
voor hergebruik, is in de keuken een speciaal recycling systeem
gebouwd, waarin verschillende soorten kunststoffen ( PP, PE, PET, PVC,
etc.) worden gesorteerd en geshreddered.
Aan de TUDelft wordt een fysieke scheidingstechniek 1 ontwikkeld om
verschillende soorten plastics te sorteren die we graag in onze woning
zouden toepassen. Echter, omdat deze techniek nog in ontwikkeling is,
hebben we ervoor gekozen om voorlopig een andere manier van
scheiden toe te passen in de woning. (later kan dit uitgebreidt worden met
nieuwe technieken voor scheiden).
Wanneer een bewoner een plastic fles wil weggooien, zal hij/zij moeten
bepalen in welke afvalbak dit moet. Daarvoor haalt de bewoner de
streepjescode langs een barcodescanner. Deze leest de AEN13 barcode
1 (bron: Plastic afval scheiden met een magneet, in delft Integraal, 2005.2
pag 3-7)
57

op het product. Deze barcode is identiek voor dit product en aan de hand
van deze barcode kan precies gevonden worden van welke typen
kunststoffen dit product is gemaakt. De producent heeft namelijk de
materialen van dit product opgegeven (door de wet verpakkingsmateriaal
is elke producent of importeur verplicht alle verpakkingsmateriaal op te
geven).
Automatisch krijgt de bewoner bericht (scherm of geluid) in welke
container de plastic fles hoort. In ons geval hoort de bewoner
bijvoorbeeld dat de fles van PET is en dat de dop van PE is gemaakt.
De bewoner haalt de PE dop van de fles en gooit deze in de PE container.
De PET fles hoort in de PET container, maar zal veel ruimte innemen.
Daarom gooit de bewoner deze eerst door een mini shredder. De PET
snippers gaan vervolgens in de opening voor PET en komt zo in de
bewaarcontainer voor PET terecht.
De openingen waar het kunststof afval in wordt gegooit, zitten hoog.
Getracht is om de persoon die het materiaal wegdoet, niet het gevoel te
geven dat hij/zij iets afdankt of weggooit, maar het gevoel te geven dat
hij/zij iets doorgeeft aan een ander.
Omdat het kunststof afval is geshreddered neemt het aanzienlijk minder
ruimte in en kan het zonder problemen en voor langere tijd worden
opgeslagen in de kleine containers in de woning. Dit verminderd de
noodzaak om regelmatig het afval af te voeren, wat zal besparen op de
kosten (bij ophaaldienst) of moeite (bij wegbrengen).
Beloning
Doordat de kunststoffen gesorteerd en geshreddered zijn, zijn ze
waardevol voor kunststofrecycling bedrijven. De bewoner kan hier zelfs
naar schatting zo’n 80,- euro per jaar voor krijgen. de bewoners worden
extra gestimuleerd door bij elke container een prijspeil aan te geven. (a la
pennierekening spaarpot van vroeger).
Zie ook Bijlage 7 voor meer info en cijfers over het nut en de
haalbaarheid van de shredder en kunststofrecycling.
58

Bewustwording
Bijkomend effect is dat bewoners zich bewust worden van welke
kunststoffen goed te recyclen zijn, omdat deze een hogere opbrengst per
kg zullen opleveren (immers, daar is meer vraag naar).
Ook zal de bewoner een voorkeur ontwikkelen voor verpakkingen en
producten die goed te scheiden zijn., immers, wanneer ze een verpakking
kopen die niet te scheiden is, krijgen ze hiervoor ook geen geld, en
moeten er misschien zelfs geld voor betalen.
Opschalen
Een andere belangrijke consequentie van dit ontwerp is dat het voor de
gemeente of afvalrecyclingbedrijven interessant wordt om afval nog meer
gescheiden op te halen. Volgens de Nederlandse wet is het verboden om
afvalstromen die gescheiden worden aangeboden, samen te voegen.
Wanneer een wijk besluit haar gescheiden kunststofafvalstromen op
wijkniveau aan te bieden, is de gemeente wellicht verplicht om deze
gescheiden op te halen. Zo levert de wijk een belangrijke bijdrage aan het
recyclen van afvalmateriaal. En wanneer de gemeente verplicht is om dit
gescheiden op te halen, opent dit wellicht de mogelijkheid voor het
gescheiden ophalen van kunststofafval bij andere huishoudens en
bedrijven in de buurt.
Bij watergebruik
De woning stimuleert de bewoners om duurzaam met het water om te
gaan. In de eerste plaats al worden de bewoners zich
bewust van de waarde van schoon water door de drie
verschillende stromen water in de woning; drinkwater,
regenwater en gezuiverd oppervlaktewater.
Drinkwater is beschikbaar voor drinken en
voedselbereiding. Regenwater voor het douchen, en
afwassen. En tenslotte gefilterd oppervlaktewater
voor toilet en afwasmachine.
In de keuken zijn dus twee kranen; een met drinkwater en een met
regenwater. Om verwarring bij de bewoners te voorkomen is de
regenwaterkraan hoger bevestigd dan de drinkwaterkraan (regen komt
van boven) en wordt de drinkwaterkraan aangedreven door een
voetpomp. Dit maakt tegelijkertijd dat men geneigd is om niet meer water
te nemen dan nodig, men voelt immers zelf dat het moeite kost.
Warme meubels
Daarnaast worden ze verleidt om s’avonds tijdens loungen niet de
verwarming hoger te zetten, maar een deken van de banken om zich
heen te slaan. De banken zijn zo ontworpen, dat het comfortabel en
luxueus voelt en knus en gezellig gevoel geeft.
Empowering, verbouwing en reparatie van de woning
In het ontwerp is ervoor gekozen om in plaats van een technische
installatie ruimte, een werkplaats in te bouwen. Doel is om de technische
werking van de woning en haar installaties voor alle bewoners transparant
en begrijpbaar te maken en om de bewoners de kennis en
gereedschappen te bieden om zelf reparaties te doen. Hierdoor wordt de
woning ook meer ‘hun’ woning, immers ze bergrijpen hoe dingen werken
en daarnaast zijn ze ook in staat defecten te repareren of beter;
voorkomen.
59

Nu komt het nog wel eens voor dat bewoners van een passiefhuis, ramen
openzetten om te luchten, terwijl dit het hele effect van passieve ventilatie
teniet doet. Wij zijn er geen voorstander van om bewoners in hun doen
en laten te belemmeren, door bijv ramen te plaatsen die niet open
kunnen. In plaats daarvan streven we ernaar dat de bewoners begrijpen
hoe de woning werkt en daar hun gedrag op aan kunnen passen.
De constructie van de woning is zo ontworpen dat deze transparant is en
helder en de drempel om zelf aan de slag te gaan laag gehouden wordt.
Alle onderdelen van de woning zijn uit elkaar te halen en voor informatie
kunnen de bewoners zicht wenden tot een speciaal ingerichte website,
met veel antwoorden op hun vragen en filmpjes.
Het panel dat informatie verschaft over energieopbrengst van de woning
en energieverbruik, geeft bij defecten ook aan wat er defect is. Op dit
panel kan de gebruiker achterhalen waar het defect zit en wat een
oplossing zou zijn. Wanneer een defect door een erkende installateur
gerepareerd of gecontroleerd moet worden, dan zal het panel dat
aangeven.
Business model
Tenslotte wordt het gedrag van de bewoners nog beinvloed door het
gekozen business model. De onderdelen waaruit de woning is
opgebouwd zijn zoveel mogelijk gestandaardiseerd en worden door de
verhuurder aangeboden. Wanneer de bewoners hun woning willen
verbouwen, kunnen zij de afzonderlijke onderdelen inleveren (bijv. tegen
statiegeld vergoeding).
60

Bijlage 9: Energieverbruik tijdens de levenscyclus
In dit overzicht wordt aangegeven hoeveel energie, uitgedrukt in megajoule, er gedurende de gehele levenscyclus van de woning gebruikt wordt.
Van de productie van bouwmaterialen, tot afdanking en hergebruik.
1. Materiaalproductie
Omschrijving aantal kengetal verbruik
Drijvers kg MJ/kg MJ
Biofoam EPS 7.992 67,3 538.182
EPDM 586 100,4 58.862
Govaplast 25.186 75,3 1.897.383
Constructiehout Sapupira 392 9,9 3.868
Bevestigingen deuvels 50 16,9 845
Bevestigingen rvs bouten 19 38,7 735
Terrasdek Lariks 495 16,9 8.361
Ruggengraat
Constructiehout Lariks 59.272 16,9 1.001.216
Bevestigingen deuvels 20 16,9 338
Bevestigingen rvs bouten 34 38,7 1.314
61

Afwerking leemstuc 1.625 0,7 1.204
Binnenbeplating houtvezelplaat 468 1,8 851
Binnenbeplating gipsvezelplaat 1.371 3,6 4.985
Gevelisolatie isovlas 1.224 30,2 37.016
PE-folie 1.246 142,9 178.000
Buitenbekleding Lariks 2.056 16,9 34.730
Buitenkozijnen Lariks 72 16,9 1.216
Binnenkozijnen inlands Vuren 677 20,6 13.970
Capsules
Contrsuctiehout Lariks 4.729 16,9 79.882
Bevestigingen deuvels 50 16,9 845
Bevestigingen rvs bouten 11 38,7 425
Geperste houtvezelisolatie 792 1,8 1.440
Spaceloft aerogel 36 134,7 4.848
Fermacellplaten 792 1,8 1.440
Leemstuc 300 0,7 222
ETFE-membraan 1.200 100,4 120.536
62

Tapijt 1.060 31,2 33.090
Houtvezelplaat 792 1,8 1.440
PE-folie 1.440 142,9 205.714
Isolatie Biofoam 540 67,3 36.364
Buitenkozijnen Lariks 1.284 16,9 21.689
Binnenkozijnen inlands Vuren 300 20,6 6.190
Energieverbruik materiaalproductie [MJ]: 4.297.201
2. Bouwen
Omschrijving Land v. herk. Transport Dichtheid Gewicht Volume aant. transp. afstand kengetal verbruik
Transport kg/m3 kg m3 - km MJ/km MJ
Biofoam Nederland vrachtauto 80 8532 106,65 2,00 150 19 5.700
Govaplast Nederland vrachtauto 954 25186 26,40 1,00 150 19 2.850
EPDM Nederland vrachtauto 860 586 0,68 1,00 150 19 2.850
PE-folie Nederland vrachtauto 965 2686 2,78 1,00 150 19 2.850
63

ETFT Nederland vrachtauto 1000 1200 1,20 1,00 150 19 2.850
RVS Nederland vrachtauto 7500 64 0,01 1,00 150 19 2.850
Isovlas Nederland vrachtauto 30 1224 40,80 1,00 150 19 2.850
Aerogel Nederland vrachtauto 2 36 18,00 1,00 150 19 2.850
Inlands vuren Nederland vrachtauto 600 977 1,63 1,00 150 19 2.850
Lariks Nederland vrachtauto 590 67908 115,10 3,00 150 19 8.550
Sapupira
Zuid-
Amerika boot 700 392 0,56 1,00 9000 1,4 12.214
Energieverbruik bouwen [MJ]: 49.264
Inhoud vrachtwagen gemiddeld: 56 m3
Dieselverbruik vrachtwagen: 0,5 liter per km
Dichtheid diesel: 840 kg/m3
0,84 kg/liter
Calorische waarde diesel: 44,8 MJ/kg
Kengetal vrachtwagen transport: 19 MJ/km
64

3. Wonen
Omschrijving Vermogen Verbruik Verbruik over 50 jaar
Apparatuur W uur/dag kWh/dag MJ/dag MJ/jaar MJ
Koelkast met vriezer 26 24,00 0,62 2,23 815 40.734
Kookplaat 2.800 0,50 1,40 5,04 1.840 91.980
Koffiezetapparaat 440 0,50 0,22 0,79 289 14.454
Waterkoker 360 0,25 0,09 0,32 118 5.913
Vaatwasser 1.680 0,50 0,84 3,02 1.104 55.188
Droger 1.640 1,00 1,64 5,90 2.155 107.748
Wasmachine 630 1,00 0,63 2,27 828 41.391
Strijkijzer 140 0,50 0,07 0,25 92 4.599
Stofzuiger 600 0,25 0,15 0,54 197 9.855
Tv 143 4,00 0,57 2,05 749 37.449
Radio 20 3,00 0,06 0,22 79 3.942
DVD speler 30 1,00 0,03 0,11 39 1.971
PC (2x) 370 2,00 0,74 2,66 972 48.618
Verlichting (totaal geïnstalleerd) 414 7,00 2,90 10,44 3.811 190.530
65

Vermogen Verbruik
Installatie W uur/jaar kWh/jaar MJ/jaar MJ
Warmtepomp 320 1.152 57.600
Ventilatie 20 8760 175200 630.720 31.536.000
Waterpompen (totaal
geïnstalleerd) 48 146 7008 25.229 1.261.440
Energieverbruik wonen [MJ]: 33.509.412
66

4. Hergebruik
Omdat er Industrieel Flexibel en Demontabel (IFD) gebouwd is, kost het minder energie om de woning te demonteren en zijn onderdelen eenvoudig van
elkaar te scheiden en te recyclen
Omschrijving aantal kengetal kengetal verbruik
Drijvers kg MJ/kg MJ/kg MJ
Biofoam EPS 7992 67,3 101,0 807.273
EPDM 586 100,4 150,7 88.292
Govaplast 25186 75,3 113,0 2.846.074
Constructiehout Sapupira 392 9,9 14,8 5.803
Bevestigingen deuvels 50 16,9 25,3 1.267
Bevestigingen rvs bouten 19 38,7 58,0 1.102
Terrasdek Lariks 495 16,9 25,3 12.542
Ruggengraat
Constructiehout Lariks 59272 16,9 25,3 1.501.824
Bevestigingen deuvels 20 16,9 25,3 507
Bevestigingen rvs bouten 34 38,7 58,0 1.972
Afwerking leemstuc 1625 0,7 1,1 1.806
Binnenbeplating houtvezelplaat 468 1,8 2,7 1.276
67

Binnenbeplating gipsvezelplaat 1371 3,6 5,5 7.478
Gevelisolatie isovlas 1224 30,2 45,4 55.524
PE-folie 1246 142,9 214,3 267.000
Buitenbekleding Lariks 2056 16,9 25,3 52.095
Buitenkozijnen Lariks 72 16,9 25,3 1.824
Binnenkozijnen inlands Vuren 677 20,6 31,0 20.955
Capsules
Contrsuctiehout Lariks 4729 16,9 25,3 119.823
Bevestigingen deuvels 50 16,9 25,3 1.267
Bevestigingen rvs bouten 11 38,7 58,0 638
Geperste houtvezelisolatie 792 1,8 2,7 2.160
Spaceloft aerogel 36 134,7 202,0 7.273
Fermacellplaten 792 1,8 2,7 2.160
Leemstuc 300 0,7 1,1 333
ETFE-membraan 1200 100,4 150,7 180.804
Tapijt 1060 31,2 46,8 49.635
Houtvezelplaat 792 1,8 2,7 2.160
68

PE-folie 1440 142,9 214,3 308.571
Isolatie Biofoam 540 67,3 101,0 54.545
Buitenkozijnen Lariks 1284 16,9 25,3 32.534
Binnenkozijnen inlands Vuren 300 20,6 31,0 9.286
Bronnen:
Energieverbruik afbreken en recycling [MJ]: 6.445.802
- Nibe's basiswerk Milieuclassificaties bouwproducten (2008)
- SenterNovem Cijfer en Tabellen (2007)
Bijgevoegd zit een EcoScan berekening van de productiefase
69

New product
Production
Description Amount EI-99 (mPt) Costs (EURO) Weight (kg)
floating house 1 pc 17988866.24 53243.70 0.00
floaters 1 pc 12078394.00 23226.94 0.00
fixering 1 pc 88808.00 1795.38 0.00
RVS fundering drijfpaal 1 pc 88808.00 1795.38 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 653 kg 88808.00 1795.38 n.a.
verankering draaien 1 pc 0.00 0.00 0.00
kabel 1 pc 0.00 0.00 0.00
besturing 1 pc 0.00 0.00 0.00
drijvers 1 pc 3117662.00 1136.58 0.00
drijvers schuim biofoamr 1 pc 2733264.00 0.00 0.00
PS exp 7992 kg 2733264.00 0.00 n.a.
drijvers huid (EPDM) 1 pc 0.00 0.00 0.00
Ethenepropenediene rubber 586 kg 0.00 0.00 n.a.
montagebout 1 pc 238.00 10.03 0.00
X12CrNi 17 7 (aust.) (301) 2 kg 238.00 10.03 n.a.
balk lariks 1 pc 384160.00 1126.55 0.00
Larch 1372 kg 384160.00 1126.55 n.a.
drijver bak 1 pc 8538054.00 18007.99 0.00
govaplast 1 pc 8538054.00 18007.99 0.00
HDPE 25186 kg 8538054.00 18007.99 n.a.
montagebout 1 pc 0.00 0.00 0.00
constructie 1 pc 112344.00 374.11 0.00
dwarsverbinding 1 pc 109760.00 321.87 0.00
Larch 392 kg 109760.00 321.87 n.a.
bevestiging 1 pc 2584.00 52.24 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 19 kg 2584.00 52.24 n.a.
afmeervoorziening 1 pc 131680.00 997.31 0.00
beschoeiing 1 pc 96320.00 282.46 0.00
Larch 344 kg 96320.00 282.46 n.a.
bevestiging besch 1 pc 13600.00 274.94 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 100 kg 13600.00 274.94 n.a.
bolders / ringen 1 pc 21760.00 439.91 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 160 kg 21760.00 439.91 n.a.
aanmeervoorzien 1 pc 76720.00 554.07 0.00
beschoeiing 1 pc 57680.00 169.15 0.00
Larch 206 kg 57680.00 169.15 n.a.
bevestiging besch 1 pc 8160.00 164.97 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 60 kg 8160.00 164.97 n.a.
bolders / ringen 1 pc 10880.00 219.95 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 80 kg 10880.00 219.95 n.a.
terassen 1 pc 1366.00 120.59 0.00
dek 1 pc 280.00 0.82 0.00
Larch 1 kg 280.00 0.82 n.a.
net-dek 1 pc 0.00 110.09 0.00
Page 1 of 5

New product
Production
Description Amount EI-99 (mPt) Costs (EURO) Weight (kg)
Flax 16 kg 0.00 110.09 n.a.
afstandhouders 1 pc 678.00 1.43 0.00
HDPE 2 kg 678.00 1.43 n.a.
bevestigingen 1 pc 408.00 8.25 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 3 kg 408.00 8.25 n.a.
balustraden 1 pc 11760.00 240.91 0.00
handrails 1 pc 5880.00 17.24 0.00
Larch 21 kg 5880.00 17.24 n.a.
doorvatbeveil 1 pc 0.00 206.42 0.00
Flax 30 kg 0.00 206.42 n.a.
staanders 1 pc 5880.00 17.24 0.00
Larch 21 kg 5880.00 17.24 n.a.
begroeiing 1 pc 0.00 0.00 0.00
grond 1 pc 0.00 0.00 0.00
riet 1 pc 0.00 0.00 0.00
gronddoek 1 pc 0.00 0.00 0.00
andere planten 1 pc 0.00 0.00 0.00
capsules 1 pc 3189666.12 18029.75 0.00
bodem 1 pc 1378320.00 3500.35 0.00
vloerbalk 1 pc 646800.00 1896.74 0.00
Larch 2310 kg 646800.00 1896.74 n.a.
kolom 1 pc 41720.00 122.34 0.00
Larch 149 kg 41720.00 122.34 n.a.
vloerisolatie 1 pc 184680.00 0.00 0.00
PS exp 540 kg 184680.00 0.00 n.a.
folie 1 pc 0.00 0.00 0.00
platfond 1 pc 172480.00 505.80 0.00
Larch 616 kg 172480.00 505.80 n.a.
vloer 1 pc 332640.00 975.47 0.00
Larch 1188 kg 332640.00 975.47 n.a.
gevel 1 pc 771408.00 2207.63 0.00
spant 1 pc 339640.00 996.00 0.00
Larch 1213 kg 339640.00 996.00 n.a.
bevstig 1 pc 1496.00 30.24 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 11 kg 1496.00 30.24 n.a.
gevelbekleding 1 pc 48816.00 102.96 0.00
HDPE 144 kg 48816.00 102.96 n.a.
zijgevels 1 pc 381456.00 1078.43 0.00
Larch 1188 kg 332640.00 975.47 n.a.
aerogel 1 pc 0.00 0.00 0.00
HDPE 144 kg 48816.00 102.96 n.a.
dak 1 pc 221760.00 650.31 0.00
platfond 1 pc 221760.00 650.31 0.00
Larch 792 kg 221760.00 650.31 n.a.
Page 2 of 5

New product
Production
Description Amount EI-99 (mPt) Costs (EURO) Weight (kg)
isolatie (aerogel) 1 pc 0.00 0.00 0.00
terassen 1 pc 79800.00 234.01 0.00
vloerbalk 1 pc 17360.00 50.91 0.00
Larch 62 kg 17360.00 50.91 n.a.
terrasplank 1 pc 62440.00 183.11 0.00
Larch 223 kg 62440.00 183.11 n.a.
balustraden 1 pc 10640.00 237.62 0.00
handrail terras 1 pc 5320.00 15.60 0.00
Larch 19 kg 5320.00 15.60 n.a.
doorvalbeveiliging 1 pc 0.00 206.42 0.00
Flax 30 kg 0.00 206.42 n.a.
staanders 1 pc 5320.00 15.60 0.00
Larch 19 kg 5320.00 15.60 n.a.
gevelopeningen 1 pc 505978.12 10549.50 0.00
vloerlicht 1 pc 84000.00 628.83 0.00
kozijnhout 1 pc 84000.00 246.33 0.00
Larch 300 kg 84000.00 246.33 n.a.
dichting 1 pc 0.00 0.00 0.00
Silicone rubber 6 kg 0.00 0.00 n.a.
glas 1 pc 0.00 382.50 0.00
Decor glass 150 kg 0.00 382.50 n.a.
ventilatieopeningen 1 pc 0.00 0.00 0.00
zonwering 1 pc 61092.00 572.12 0.00
scherm 1 pc 36612.00 77.22 0.00
HDPE 108 kg 36612.00 77.22 n.a.
schermhouder 1 pc 24480.00 494.90 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 180 kg 24480.00 494.90 n.a.
gevelopeningen 1 pc 360886.12 9348.56 0.00
houten kozijnen 1 pc 179760.00 527.15 0.00
Larch 642 kg 179760.00 527.15 n.a.
kierdichting 1 pc 6.12 4.77 0.00
Natural rubber 6 kg 6.12 4.77 n.a.
raam / deurhout 1 pc 179760.00 527.15 0.00
Larch 642 kg 179760.00 527.15 n.a.
glas 1 pc 0.00 8262.00 0.00
Decor glass 3240 kg 0.00 8262.00 n.a.
beslag 1 pc 680.00 13.75 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 5 kg 680.00 13.75 n.a.
hang / sluitwerk 1 pc 680.00 13.75 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 5 kg 680.00 13.75 n.a.
dekvloeren 1 pc 221760.00 650.31 0.00
houten vloer 1 pc 221760.00 650.31 0.00
Larch 792 kg 221760.00 650.31 n.a.
afbouw timmerwerk 0 pc 0.00 0.00 0.00
Page 3 of 5

New product
Production
Description Amount EI-99 (mPt) Costs (EURO) Weight (kg)
latten binnenwand 1 pc 110880.00 325.16 0.00
Larch 396 kg 110880.00 325.16 n.a.
ruggengraat 1 pc 2720806.12 11987.02 0.00
constructie 1 pc 956768.00 3211.08 0.00
kolom 1 pc 421400.00 1235.76 0.00
Larch 1505 kg 421400.00 1235.76 n.a.
dwarsbalk 1 pc 263480.00 772.66 0.00
Larch 941 kg 263480.00 772.66 n.a.
langsbalk 1 pc 87920.00 257.83 0.00
Larch 314 kg 87920.00 257.83 n.a.
stabiliteit 1 pc 15600.00 256.00 0.00
Fe360 200 kg 15600.00 256.00 n.a.
vloer 1 pc 157080.00 460.64 0.00
Larch 561 kg 157080.00 460.64 n.a.
bevestiging donkey 1 pc 11288.00 228.20 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 83 kg 11288.00 228.20 n.a.
gevel 1 pc 1041684.00 5221.00 0.00
wandisolatie 1 pc 0.00 2573.39 0.00
Flax 374 kg 0.00 2573.39 n.a.
buitenbelkeding 1 pc 1041684.00 2647.60 0.00
Larch 2056 kg 575680.00 1688.18 n.a.
LDPE 1246 kg 466004.00 959.42 n.a.
binnenbekleding (farmacel gipsgevellp... 1 pc 0.00 0.00 0.00
dak 1 pc 147984.00 912.97 0.00
platfond isolatie 1 pc 0.00 399.08 0.00
Flax 58 kg 0.00 399.08 n.a.
platfond (farmacell gipsgevelplaat) 1 pc 0.00 0.00 0.00
tussenvloerbalk 1 pc 87920.00 257.83 0.00
Larch 314 kg 87920.00 257.83 n.a.
tussenvloer 1 pc 55440.00 162.58 0.00
Larch 198 kg 55440.00 162.58 n.a.
bevestigingen 1 pc 4624.00 93.48 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 34 kg 4624.00 93.48 n.a.
gevelopeningen 1 pc 31606.12 962.44 0.00
gevelopeningen 1 pc 21526.12 550.38 0.00
houten kozijnen 1 pc 10080.00 29.56 0.00
Larch 36 kg 10080.00 29.56 n.a.
kierdichting 1 pc 6.12 4.77 0.00
Natural rubber 6 kg 6.12 4.77 n.a.
raam / deurhout 1 pc 10080.00 29.56 0.00
Larch 36 kg 10080.00 29.56 n.a.
glas 1 pc 0.00 459.00 0.00
Decor glass 180 kg 0.00 459.00 n.a.
beslag 1 pc 680.00 13.75 0.00
Page 4 of 5

New product
Production
Description Amount EI-99 (mPt) Costs (EURO) Weight (kg)
X20Cr13 (mart.) (420) 5 kg 680.00 13.75 n.a.
hang / sluitwerk 1 pc 680.00 13.75 0.00
X20Cr13 (mart.) (420) 5 kg 680.00 13.75 n.a.
glas in houten kozijn 1 pc 10080.00 412.06 0.00
Decor glass 150 kg 0.00 382.50 n.a.
Larch 36 kg 10080.00 29.56 n.a.
ventilatieopeningen 1 pc 0.00 0.00 0.00
binnendeuren 1 pc 147750.00 434.45 0.00
houtplaat 1 pc 101920.00 298.88 0.00
Larch 364 kg 101920.00 298.88 n.a.
houten kozijn 1 pc 45640.00 133.84 0.00
Larch 163 kg 45640.00 133.84 n.a.
beslag / hang en sluitwerk 1 pc 190.00 1.73 0.00
GG-15 2 kg 190.00 1.73 n.a.
trappen 1 pc 147800.00 538.55 0.00
binnentrtap 1 pc 56000.00 164.22 0.00
Larch 200 kg 56000.00 164.22 n.a.
bibliotheektrap 1 pc 35800.00 210.11 0.00
Larch 100 kg 28000.00 82.11 n.a.
Fe360 100 kg 7800.00 128.00 n.a.
buitentrap 1 pc 56000.00 164.22 0.00
Larch 200 kg 56000.00 164.22 n.a.
stuckadoorwerk 1 pc 102454.00 282.02 0.00
houten vloer 1 pc 80080.00 234.83 0.00
Larch 286 kg 80080.00 234.83 n.a.
vloerverwarming (mat?) 1 pc 0.00 0.00 0.00
plaatvloer 1 pc 22374.00 47.19 0.00
HDPE 66 kg 22374.00 47.19 n.a.
afbouw timmerwerk 1 pc 144760.00 424.51 0.00
latten binnewand 1 pc 144760.00 424.51 0.00
Larch 517 kg 144760.00 424.51 n.a.
Page 5 of 5

Bijlage 10: Kostenraming Bouwkosten en Afmeerconstructies / terras
1. Kostenraming Bouwkosten
drijflichaam
Hf.nr. Hoofdstuk onderdeel Hoev. Eenh. prijs totaal
(€) (€)
001.21 (drijvers) drijver schuim biofoam 54,00 m3 650 35100
huid (EPDM- 340,50 m2 15 5108
membraan)
montagebout
drijver bak Govaplast 26,4 m3 900 23760
montagebout
(zie hst. beplanting)
balk lariks 133 m1 25 3325
001.24 (constructie) dwarsverbinding Sapupira hardhout
(FSC)
76 m1 25 1900
bevestigingen rvs 76 m1 mont. 30 2280
totaal 001: € 71.473
ruggengraat
002.24 (constructie) kolom lariks 182,4 m1 25 4560
dwarsbalk 114 m1 25 2850
langsbalk 38 m1 25 950
stabiliteit staal 200 kg 10 2000
vloer vuren 34 m2 20 680
bevestiging donkey 1 stk 1000
75

(gevel) wandisolatie isovlas 124,60 m2 10 1246
buitenbekleding lariks 124,60 m2 30 3738
folie 124,60 m2 10 1246
binnenbekleding 124,60 m2 10 1246
(dak) plafondisolatie isovlas 85,00 m2 10 850
plafond houtplaat 42,5 m2 10 425
(voor buitenbekleding zie electra-inst.)
tussenvloerbalk lariks 38 m1 25 950
tussenvloer 12 m2 50 600
bevestigingen rvs 34 kg 50 1700
002.30 (gevelopeningen) gevelopeningen houten kozijn 1 stk 1200 1200
(opening ipv kierdichting incl
geveldeel) raam/deurhout incl
glas incl
beslag incl
hang/sluitwerk 1 stk 300 300
spiekraampje glas in houten kozijn 3 stk 400 1200
ventilatieopeningen regelbaar in kozijn 6 stk 100 600
2 stk 100 200
(binnendeuren) houtplaat 8 stk 200 1600
houten kozijn incl
beslag / h+s-werk incl
002.32 (trappen) binnentrap hout 1 stk 500 500
bibliotheektrap hout/staal 1 stk 2000 2000
76

uitentrap hout/staal 1 stk 2000 2000
002.40 (stucadoorwerk) stuc binnenwand leemstuc 65,8 m2 20 1316
stuc plafond leemstuc 42,5 m2 20 850
002.42 (dekvloeren) houten vloer hout 26 m2 60 1560
(vloerverwarming: zie hst. verwarming)
plaatvloer aluminium of pe 8 m2 100 800
002.45 (afbouwtimmerwerk) latten binnenwand lariks 47 m2 35 1645
sanitair toiletsysteem spoelbak 1 stk 500 500
pot 1 stk 500 500
vacuuminstallatie 1 stk 500 500
ophanging incl.
douchebak als vlakke vloerplaat
bad
wastafel 3 stk 200 600
kranen douchemengkraan 2 stk 300 600
badkraan
wastafelkraan 3 stk 200 600
wasmachineaansl. 1 stk 100 100
afvoeren 5 stk 50 250
(schilderwerk) n.v.t. want natte bouw
totaal 002: € 43.462
77

capsules (totaal 3 stuks)
003.24 (bodem) vloerbalk lariks 56 m1 25 1400
kolom (1 per m2) 48 m1 30 1440
vloerisolatie biofoam 72,00 m2 30 2160
folie 72 m2 10 720
plafond lariks 56 m2 35 1960
vloer vuren 72 m2 30 2160
(gevel) spant lariks 147 m1 35 5145
bevestigingen rvs 147 m1 mont. 15 2205
gevelbekleding PE 72 m2 20 1440
(zijgevels) aerogel 72 m2 80 5760
houtlatten 72 m2 10 720
ETFE membraan 72 m2 15 1080
staaldraad rvs 200 m1 0,4 80
beplanting Mix van klimplanten 50 stk 6 300
(dak) (spant: zie gevel)
plafond houtplaat 72 m2 20 1440
isolatie aerogel 72 80 5760
(terrassen) vloerbalk hout 22,5 m1 25 563
terrasplank hout 13,5 m2 60 810
(balustraden) handrail terras hout 14 m1 25 350
doorvalbeveiliging gaas tussen
staanders
14 m2 10 140
staanders hout 14 m1 20 280
003.30 (gevelopeningen) gevelopeningen houten kozijn 15 st 900 13500
voorzijde capsule kierdichting incl
deur resp. raam/deurhout incl
78

kiepraam glas incl
beslag incl
hang/sluitwerk 15 st 300 4500
ventilatieopeningen regelbaar in kozijn 15 st 100 1500
zonwering scherm 54 m2 100 5400
schermhouder incl
003.42 (dekvloeren) houten vloer hout 72 m2 50 3600
(vloerverwarming: zie hst. verwarming)
003.45 (afbouwtimmerwerk) latten binnenwand lariks 36 m2 30 1080
totaal 003: € 65.493
installaties
004.50 hemelwater opvanggoot 20 m1 20 400
bevestigingen 20 m1 mont. 20 400
leiding naar tank 5 m1 10 50
filter 200
regenwateropslag 5 m3 1000
inhoud opslag hwa-inst:
3350
oppervlakte water opslag 0,3 m3 200
filters 300
leidingen en pompen 30 m1 10 300
waterinstallaties [douche]
leidingen 30 m1 10 300
douchefilter 200
79

opslag koud tapwater 1,2 m3 500
[wasmachine]
leidingen 30 m1 10 300
filter 200
afvalwaterinstallatie septictank 6 m3 500
drinkwater opslag 1 stk 500
waterinst:
2000
compostinstallaties leidingen 6 m1 15 90
pomp 1 stk 200 200
opslagvat folies / bakken 1 stk 500 500
inhoud opslag
urineinstallaties leidingen 6 m1 15 90
opslagvat 1 stk 200 200
inhoud opslag
brandbestrijding rookmelders 2 stk 50 100
warmteinstallaties
(winning) PVT (zie electra)
leidingen pvt 50 m1 15 750
(opslag) watervat opslag (incl. pomp) 10 m3 5000
aansluiting / regeling incl
leidingen pcm incl
(warmteregeling) warmtewisselaar 1 stk 300 300
warmtepomp 1 stk 2000 2000
(ruimteverwarming) vloerverwarmingsinst. 1 stk 1000 1000
leidingnet vl.v. 106 m2 30 3180
expansievat vloerverwarming 1 stk 200 200
80

inhoud
voorraadvat
regeling thermostaat 1 stk 100 100
(waterverwarming) leidingen 20 m1 10 200
voorraadvat warm tapwater 1 stk 200 200
inhoud
voorraadvat
regeling 1 stk 200 200
afvalinstallaties shredder en scheider 1 stk 300 300
opslagvaten samen 200
inhoud opslagvaten
excl. compost: zie compostinstallaties
ventilatie / lucht luchtbehandelingsinstallatie 2500
koelinstallaties zie vloerverwarming
electra-installaties
(wind) donqi (windturbine) 9000
(zon) PVT-elementen 70 m2 700 49000
leidingen (zie elders)
(opslag) vliegwiel 1 stk 45000
behuizing 1 stk 10000
vacuuminstallaties vacuumpomp voor vliegwiel 1 stk 10000
leidingen incl
regeling incl
(voor behuizing vliegviel zie electra)
(omzetting) regeling en transformatorinstallatie 1 stk 300 300
81

totaal 004: € 150.470
inrichting
005.47 vaste
binneninrichting
TOTALEN
totaal: € 346.397
meet- en beveiligingsinstallatie 1 stk 300 300
kabels 106 m2
vl.opp
20 2120
wcd incl
schakelaars incl
kade-aansl. auto 1 stk 500
verlichting 106 m2
vl.opp
15 1590
stelpost 5000
keuken stelpost 10000
dispensers 5 stk 100 500
inhoud
dispensers
incl
totaal 005: €15.500
82

2. Kostenraming Afmeervoorziening en terras
Afmeer en terrasvoorziening
001.20 (fixering) meerpaal 20 m1 200 4000
verankering draaien stalen anker 1000
kabel rvs 1000
besturing 1000
001.25 (afmeervoorz.) beschoeiing hout 10 m1 30 300
bevestiging besch. rvs 10 m1 mont. 50 500
bolders / ringen rvs 8 stk 100 800
(aanmeervoorz.) beschoeiing hout 6 m1 30 180
bevestiging besch. rvs 6 m1 mont. 50 300
bolders / ringen rvs 8 stk 20 160
001.15 (terrassen) dek lariks 30 m2 60 1800
001.16 (begroeiing) aantal drijvers met beplanting:
net-dek geknoopt touwnet 8 m2 50 400
afstandhouders bioplastic 30 m1 mont. 10 300
bevestigingen 30 m1 mont. 20 600
grond 9,8 m3 100 980
riet 450 planten 5 2250
andere planten 250 planten 5 1250
gronddoek/worteldoek 46,2 m2 10 462
001.32 (balustraden) handrails lariks 15 m1 25 375
totaal: € 18.557
doorvalbeveiliging geknoopt net 15 m2 30 450
staanders 15 m1 30 450
83