Inleiding - Vereniging van Bouwkunst Tilburg

Kritische Massa
Het project “Kritische Massa” gaat in op de vragen: Welke rol
speelt architectuur als de sociale druk in onze complexe gelaagde
samenleving wordt opgevoerd? Wat is de wisselwerking
tussen architectuur en gebeurtenis? Naar aanleiding van
de roman “De Torenflat” van J.G. Ballard (1) hebben deze
vragen hun uitwerking gekregen in het ontwerp van een torenflat
op een fictieve stedelijke locatie. Het programma omvat
zo’n 1000 woningen, een sportcomplex, school, permanente
marktplaats, zwembad en diverse commerciële functies, zoals
winkels, horeca en een bioscoop.
In onze maatschappij komt een veelheid aan informatie op
ons af. Deze wordt door de samenleving opgenomen, gefilterd
en in een nieuwe context geplaatst. Hierdoor ontstaan
beelden met een steeds hogere dichtheid aan informatie. Ik
herken in deze beelden een vorm van complexiteit. Het begrip
complexiteit wordt in de chaostheorie omschreven als
een fase die ontstaat wanneer orde overgaat in chaos. Ook
onze maatschappij doet zich voor als een complex systeem.
Architectuur kan niet anders dan zich hier rekenschap van te
geven.
De druk in de torenflat wordt opgevoerd door de dichtheid
van bewoning en de variatie aan activiteiten op een zodanige
manier te organiseren dat in hun onderlinge relaties een “Kritische
Massa” wordt bereikt. Deze “Kritische Massa” kan
dan beschouwd worden als de massa als synoniem voor het
gebouw dat kritisch is in zijn houding tegenover de maatschappij
of tegenover zijn bewoners, of als de massa die op
een kritiek punt tot complexiteit komt. De toren ligt ingebed
in zijn omgeving en speelt de rol van een verticaal stukje stad.
Hij functioneert als een reactor waarbinnen de architectuur
de gebeurtenis kan veranderen en waarbinnen de gebeurtenis
de architectuur kan veranderen.
Het ontwerp heeft de vorm van een atriumgebouw waarin
het atrium functioneert als openbaar gebied. De ruimte wordt
zo bespeeld dat ze enerzijds als interactie en anderzijds als
bufferzone werkt om de verschillende programmaonderdelen
te laten functioneren. De woningen vormen het intermediair
tussen het atrium en de stad. De voet van de toren is opgebouwd
uit een complex systeem van volumes en straten die
hun aansluiting vinden op de directe omgeving. Via de straten
kan men naar boven lopen tot men op een plein komt waaraan
een bioscoop en een zwembad liggen. Bij de bioscoop is het
plein vrij omsloten, bij het zwembad opent het zich naar de
stad. Boven het plein verheft zich een enorm atrium. De “wanden”
van dit atrium bestaan uit eengezinswoningen die variëren
in grootte en reiken van atriumgevel tot buitengevel. Volgens
het principe van de Unité van Le Corbusier bevindt zich
om de twee verdiepingen een gang die de woningen ontsluit,
waardoor iedere woning aan één zijde een dubbel hoge ruimte
heeft
12
Inzage
die afwisselend aan de atriumgevel of aan de buitengevel ligt.
De woningen profiteren zo van het atrium en van de stad.
Door de plaatsing van het programma en de activiteiten die in
het atrium plaatsvinden ontstaat een levendige binnenruimte
die zich duidelijk manifesteert tegenover de stad. Vanaf een
bepaald niveau wordt het grote atrium opgedeeld in drie kleinere
atria door een smalle toren die zich in het hart van het
gebouw bevindt. Deze toren bevat, naast compacte eenpersoonsappartementen,
een restaurant en een permanente
marktplaats, die vanaf drie zijden middels loopbruggen vanuit
het atriumgebouw te bereiken is. Naast de diverse trap- en
liftkokers start vanaf het maaiveld in het hart van de toren een
schacht waarlangs glazen liften aan de buitenzijde omhoog
lopen die alle delen van de toren doorkruisen, via de lagen met
winkels, straten en nauwe stegen het grote atrium in en halverwege
het atrium de middelste toren in, via een ruime
schacht die hierin is uitgehold. Op de top van het atriumgebouw
bevindt zich rondom een dakterras met ruimte voor
spel, sport en recreatie.
Kyra Frankort
Mentor: Arjen Oosterman
Docenten: Pnina Avidar & Martien Jansen
Noten:
(1) J.G. Ballard, De Torenflat, A.W. Bruna & Zoon, 1977
13