download - PKN Gaastmeer

Orgelspel
Welkom en mededelingen
Zondag 13 februari 2011 – Pieltsjerke – De Gaastmar
ds. Tieneke van Lindehuizen
‘Net lilk wurde…’
Intochtslied: Tussentijds 8, melodie 453
Stil voor God…
Groet en bemoediging
‘Hy ropt ús by de namme… dat is kerkgaan’.
Gebed om ontferming
Zingen gezang 483
Gebed voor de lezing
Kinderen…
Deuteronomium 30,15-20
15 Besef goed, vandaag stel ik u voor de keuze tussen voorspoed en tegenspoed, tussen leven
en dood. 16 Wanneer u zich houdt aan de geboden van de H E E R , uw God, zoals ik ze u vandaag
heb gegeven, door hem lief te hebben, door de weg te volgen die hij wijst, en zijn geboden, wetten
en regels in acht te nemen, dan zult u in leven blijven en in aantal toenemen, en dan zal de H E E R ,
uw God, u zegenen in het land dat u in bezit zult nemen. 17 Maar als u hem de rug toekeert en
weigert te luisteren, als u zich ertoe laat verleiden neer te knielen voor andere goden en die te
vereren, 18 dan zeg ik u op voorhand dat u te gronde zult gaan. Uw verblijf aan de overkant van de
Jordaan, in het land dat u in bezit zult nemen, zal dan van korte duur zijn. 19 Ik roep vandaag
hemel en aarde als getuigen op: u staat voor de keuze tussen leven en dood, tussen zegen en
vloek. Kies voor het leven, voor uw eigen toekomst en die van uw nakomelingen, 20 door de H E E R ,
uw God, lief te hebben, hem te gehoorzamen en hem toegedaan te blijven. Dan zult u lang blijven
wonen in het land dat hij uw voorouders Abraham, Isaak en Jakob onder ede heeft beloofd.’
Zingen: psalm 119, 21 en 22
Matteus 5:17-26 Frysk…
Wat de wet ynhâldt
17 Tink mar net, dat Ik kommen bin om de wet en de profeten oan ’e kant te skowen. Ik bin
net kommen om dy oan ’e kant te skowen, mar om se ta har doel te bringen. 18 Want wier, Ik sis
jimme: Salang’t himel en ierde besteane, sil der net de lytste letter of ek mar in inkeld streekje
fan skrast wurde, ear’t alles útkommen is. 19 Wa’t dêrom ien fan dizze foarskriften, al is it ek it
lytste, oan ’e kant skoot en oaren leart dat ek te dwaan, dy sil de minste neamd wurde yn it
himelske ryk. Mar wa’t se sels neikomt en dat oaren ek leart, dy sil grut neamd wurde yn it
Zondag 13 februari 2011 – kerkdienst ’Protestantske Gemeente De Gaastmar’
ds. Tieneke van Lindenhuizen
in de ‘Pieltsjerke’.
1

himelske ryk. 20 Ja, Ik sis jimme: As jimme godstsjinstigens net mear ynhâldt as dy fan ’e
wetlearaars en Fariseeërs, tink dan mar net, dat jimme it himelske ryk yn komme.
Net lilk wurde
21 Jimme hawwe heard dat tsjin ús foarâlden sein is: Do meist net deaslaan. Wa’t deaslacht,
moat him foar it gerjocht ferantwurdzje. 22 Mar Ik sis jimme: Elk dy’t lilk is op syn broer, moat
him foar it gerjocht ferantwurdzje. En wa’t syn broer útskelt foar stommeling, moat him foar de
Hege Rie ferantwurdzje; en wa’t him ‘grutte gek’ neamt, dy fertsjinnet it hellefjoer.
23 As jo dus jo jefte nei it brânofferalter bringe en it komt jo dêr yn ’t sin, dat jo broer wat op
jo tsjin hat, 24 lit dan jo jefte mar foar it brânofferalter lizze en meitsje it earst mei jo broer yn
oarder. Kom dan werom en bring jo offer. 25 Salang’t jo noch ûnderweis binne mei jo tsjinpartij,
moatte jo besykje mei him ta in akkoart te kommen. Oars kin it sa beslaan, dat er jo foar de
rjochter bringt en dat dy jo oerleveret oan ’e wacht en dan komme jo yn it tichthûs telâne. 26 En
dit sis Ik jo: Dêr komme jo net út, foar’t jo de lêste sint betelle hawwe.
Zingen: Tussentijds 130, melodie gezang 128
Preek
Gemeente van onze Heer Jezus
Christus, lieve mensen…
Opening.
Wisten jullie dat de apostel Paulus ook
twittert? Elke week verstuurt hij zo’n
klein berichtje, een tweet. Ik vind dat
wel een verrassende kijk op ons geloof.
Die apostelen kunnen dus zelfs
twitteren vanuit de hemel… en we
kunnen dat op onze telefoon of
computer lezen. Vandaag twittert
Paulus: ‘De Heer zal aan het licht
brengen wat in het duister verborgen is
en onthullen wat de mensen heimelijk
beweegt. En dan zal God het zijn die
ieder de lof geeft die hem toekomt.’ Uit
de eerste brief aan de Korintiërs. Nou,
dat komt wel binnen. Als je ’t nog niet
bij de lezing had gevoeld, dan voel je
het nu wel.
1. Het zijn woorden die aansluiten bij
de lezing uit Matteüs. Jezus die het
belang aantoont van de tien woorden…
Zo hebben jullie het gehoord van de
oudsten… de leer die Mozes van de
berg mee naar beneden nam. En nee,
ik ben niet gekomen om de Thora en
de Profeten aan de kant te schuiven,
Uit: Nije Fryske Bibeloersetting
© 1978 Nederlands Bijbelgenootschap
maar om se – in het fries zo mooi - ta
har doel te bringen! Uit te leggen hoe
ze bedoeld zijn. Ik heb de vorige keer
ook al gezegd dat er niet zo veel
verschil is in de tijd van Jezus en onze
tijd, een juiste uitleg is zo belangrijk.
Het is niet de bedoeling dat mensen
aan de haal gaan met woorden uit de
bijbel. En dus legt Jezus de diepere
betekenis, de diepere zin nog eens
bloot.
Ik denk dat er geen discussie bestaat
over het feit dat je niet mag doden, dat
is logisch, als je dat doet dan is er
maar één weg die je kunt gaan en dat
is de weg naar de rechtbank. Klaar.
Maar Jezus doet er nog wat kleine
lettertjes, wat jota’s en tittels bij. Soms
is dat nodig, ook in ons eigen leven. In
het kleine het grote doen. Aandacht
voor het kleine, zo belangrijk, ook in
ons leven, het kleine dat zo groots
aanvoelt… even die hand in je rug, dat
cadeautje zomaar, dat aardige mailtje
waarin iemand vraagt hoe het met je
is, dat telefoontje of die opmerking niet
te hard is aangekomen. De Tora is niet
bedoeld om anderen moreel voorbij te
streven maar om ook in het kleine het
Zondag 13 februari 2011 – kerkdienst ’Protestantske Gemeente De Gaastmar’
ds. Tieneke van Lindenhuizen
in de ‘Pieltsjerke’.
2

grote te doen. Liefde die daar al geen
zin in heeft is geen echte liefde…
Je zou dus kunnen zeggen dat Jezus
hier een toespitsing op het grote gebod
geeft. Leef je de geboden wel tot in het
kleine na, het gaat niet alleen om het
uiterlijk naleven van de geboden maar
ook om je innerlijke gesteldheid, om je
hart. Jezus gaat altijd een laagje
dieper.
En dan noemt hij in zijn antwoord drie
voorbeelden, namelijk in woede
uitbreken, schelden, en minachting
uitspreken. Het gaat dus nog niet eens
over wat dat voor consequenties heeft,
maar om het feit dat je dat doet, dat je
daartoe in staat bent. Het is bijzonder
om te zien hoe al die scheldwoorden
vertaald worden. Raka is het eerste, en
dat is moeilijk te vertalen, dat is zoiets
als leeghoofd. Stommeling zegt de
friese bijbel. En dat tweede woord,
grutte gek is zoiets als idioot of dwaas.
In ieder geval iets van minachting die
in die tijd ook een religieuze betekenis
had: ongezeglijk, ongehoorzaam of
zelfs goddeloos.
Haat en minachting, laat ik het zo maar
samenvatten. Dat grutte gek klinkt in
het fries nog wel grappig maar dat is
het beslist niet. De voorbeelden die
Jezus noemt zijn ook al een
overtreding van de wet. Je naaste, je
medemens moet je liefde betonen, en
er geen minachtende scheldpartijen op
los laten.
2. Misschien kunnen wij ons niet zoveel
voorstellen bij dat grote gebod, je zult
niet doden. Tenminste, niet
persoonlijk. Ik heb die behoefte in
ieder geval niet. Misschien brengt Jezus
het daarom wel terug naar het kleine,
naar de kiem waar we ons wel iets bij
voor kunnen stellen. Want iedereen is
wel eens boos, woedend. Zelfs ik. En
ja, ook op dingen die met de kerk te
maken hebben. In het groot en in het
klein… Als er geen recht wordt gedaan
aan bedoelingen of woorden, als je
beschadigd wordt, als er geen
communicatie is en dingen een eigen
leven gaan leiden. Toornig kan ik dan
zijn. Mooi ouderwets woord… je proeft
er dreiging in. Je zou ik weet niet wat…
We kennen het allemaal.
En Jezus begrijpt dat en drukt het ons
nog eens op het hart. Natuurlijk zegt
de wet dat je niet iemand mag doden,
dat is strafbaar. Maar die binnenkant
dan, wat zegt de wet over onze
binnenkant, over wat er aan doodslag
vooraf kan gaan in het hart? Mag dat
wel? Iemand een hak zetten, beetje
zitten broeden op wat je de ander
toewenst? Nee, dat mag ook niet.
Sterker nog, Jezus zegt hier dat
doodslag begint op de verborgen
plekken in ons hart.
3. En Jezus gaat nog een stap verder
want in vers 23 zegt hij: als je merkt
dat iemand iets tegen jou heeft, laat je
brandoffer dan liggen en maak het
eerst in orde met de ander. En ben je
nog onderweg met de tegenpartij, kom
dan eerst tot een akkoord. Hier gaat
het dus om het feit dat iemand anders
iets tegen jou heeft. Niet ik heb iets
tegen hem of haar, maar hij of zij heeft
iets tegen mij. Je kunt dus geen offer
brengen als je in allerlei conflicten
gewikkeld bent. Verzoening betekent
hier dat jij de eerste stap moet zetten
want verzoening gaat voor het offer.
Denk maar aan de profeet Hosea waar
God zegt: Ik wil barmhartigheid en
geen offer. Hosea 6,6. Vergeef ons
onze schulden zoals wij onze
schuldenaars vergeven hebben.
Volgens de tekst die wij vanochtend
hebben gelezen, ben je eigenlijk,
eenmaal in de rechtbank al een
belangrijk punt voorbij. Dat zou
Wilders, die de joods-christelijke
samenleving zo benadrukt, toch
moeten weten… Je had nog op je
schreden terug kunnen keren en het
goed kunnen maken. Zolang er geen
rechtbank, geen rechter aan te pas is
gekomen kun je samen nog tot een
Zondag 13 februari 2011 – kerkdienst ’Protestantske Gemeente De Gaastmar’
ds. Tieneke van Lindenhuizen
in de ‘Pieltsjerke’.
3

consensus komen, tot een compromis.
En kan de hele orde van advocaten
opgedoekt worden. Dat is wat Jezus
hier zegt…
Maar goed, zover is het nog niet. Het
zou de hemel op aarde betekenen als
alle advocaten zich zouden moeten
omscholen. Ik wil op dit punt graag
nog wat woorden toe voegen, nog wat
jota’s en tittels om over na te denken.
Om het iets breder te trekken en wat
handvaten te geven misschien. Het
eerste komt uit het boek van Wil
Derkse, Gezegend leven, heet het… en
de ondertitel is: benedictijnse
richtlijnen voor wie naar goede dagen
verlangt. Leesklup?
Weten jullie wat Benedictus de ergste
zonde vond in het klooster? Twaalf
keer waarschuwt hij tegen de
murmuratio, het aanleiding geven tot
mopperen, vooral door de
leidinggevenden. Het gaat er niet om
dat je niet eens je hart mag luchten,
maar Benedictus is tegen het echte
giftige mopperen. Het mopperen dat
als een langzaam gif de gemeente
doordringt. En hij zegt: mopperaars
zoeken elkaar op en versterken elkaar
en maken de gemeenschap ziek. Maar
er bestaat een tegengif, namelijk
goede woorden spreken, in
blijmoedigheid, woorden die werken als
balsem voor de ziel.
Met goede moed aan de slag gaan, oog
hebben voor elkaar, pastoraal zijn en
niet de boel verzuren. Benedictus
noemt dat zelfs een vorm van
spiritualiteit – een vorm van
spiritualiteit die kan je helpen, en je
leert hoe belangrijk het is om op je
woorden te passen. Je kunt kwade
woorden spreken, maledicere in het
latijn, woorden die verzieken, doden,
kwetsen. Maar je kunt ook goede
woorden spreken, benedicere, woorden
die genezen, tot leven wekken en
zegenen. Ja, die monniken wisten het
wel. Als je verantwoordelijkheid draagt
voor iets of iemand, dan vereist dat
een extra luister- en spreektalent.
Dat hoor ik Jezus ook zeggen: wil je
God loven, zijn naam eer aan doen,
dan heeft dat dus alles te maken met
je verhouding tot je medemens maar
ook met de verhouding met jezelf. Op
het moment dat je je klaar maakt om
je tot God te richten, vraagt dat ook
om een gerichtheid naar jezelf toe.
Want Jezus zegt, wacht niet tot er een
hand naar jou uitgestoken wordt, nee,
jij bent zelf die hand.
Of neem het grootste gebod, je naaste
liefhebben als je zelf. Wij zijn geneigd
om ons op dat eerste stukje te richten,
maar dat tweede stukje is misschien
nog wel belangrijker.
We kunnen er ook een ander woord
van Jezus naast zetten. Die prachtige
zin uit het Thomasevangelie die ook
gaat over hoe je met jezelf en met de
ander omgaat. Jezus zegt daar:
wanneer je dat wat in je is naar buiten
brengt, zal dat je redden. Als je niet
tevoorschijn brengt wat in je is, zal dat
je doden. Logion 70.
Ik haal deze woorden even aan omdat
we dat gedeelte uit Matteüs goed
moeten begrijpen. En er geen
verkeerde conclusies aan vast moeten
knopen. Natuurlijk moet je het met de
ander goed maken, maar daar zitten
wel grenzen aan. Het leven moet wel
leefbaar blijven! Jij kunt, hoeft niet
altijd degene te zijn die op de ander af
moet stappen. Er zijn grenzen…
In het Thomasevangelie zegt Jezus, ga
nu eerst maar eens naar binnen, want
zo binnen, zo buiten. Want als jij jezelf
haat of woedend bent op je zelf, dan
kom je altijd iets tegen dat die haat of
boosheid weerspiegelt. Of als je erg
kritisch voor jezelf bent, dan kan het
zijn dat je vaak kritiek van een ander
naar je toe krijgt.
Is haat geen woede die nooit geuit is,
opgekropte woede die nooit liefdevol
gezien is? Onder haat zit meestal
verschrikking, pijn en verdriet die nooit
aan het licht is gekomen. Haat is niet
ingeboren, haat is een vuilnishoop van
onverwerkte en ingehouden woede. En
Zondag 13 februari 2011 – kerkdienst ’Protestantske Gemeente De Gaastmar’
ds. Tieneke van Lindenhuizen
in de ‘Pieltsjerke’.
4

eheersing zal nooit helpen om het op
te lossen. Boosheid op zich is niet
negatief, het wordt pas negatief als het
onderdrukt wordt. Dan gaat het via
kieren en gaten de wereld rond, komt
het op plaatsen terecht waar het niet
hoort. Wanneer je dat wat in je is naar
buiten brengt, zal dat je redden. Als je
niet tevoorschijn brengt wat in je is, zal
dat je doden.
Of kijk naar wat de oude filosoof
Aristoteles zegt: iedereen kan boos
zijn. Dat is gemakkelijk. Maar boos zijn
op de juiste persoon, in de juiste mate,
op de juiste tijd, om de juiste reden en
op de juiste manier is niet gemakkelijk.
Waar het om gaat is dat je bewust
omgaat met je boosheid en niemand
schaadt. Woede is eigenlijk niets
anders dan een grens aangeven: ho,
dat doet pijn, stop, dit gaat me te ver.
Misschien is het antwoord op de tekst
van vandaag wel dat je je grenzen
moet onderhouden. Want je grenzen
aangeven is een daad van liefde voor
jezelf en dus voor de ander. Misschien
lukt het je dan om in vriendelijkheid te
zeggen wat je te zeggen hebt zodat je
helemaal niet boos of woedend hoeft te
zijn. Want waar woede zit, kan geen
liefde zitten.
Ik denk dat we zo die twittertekst van
Paulus ook mogen bezien. De Heer zal
aan het licht brengen wat in het duister
verborgen is en onthullen wat de
mensen heimelijk beweegt. En dan zal
God het zijn die ieder de lof geeft die
hem toekomt.’ Mooi. Want ten diepste
weet God hoe wij, hoe jij in elkaar zit,
waarom je doet zoals je doet. Als je
mensen beschadigt, ben je zelf dan
niet ten diepste beschadigd?
Denk niet dat ik gekomen ben om de
wet en de profeten aan de kant te
schuiven. Integendeel, ik ben gekomen
‘om se ta har doel te bringen’. Om de
geboden in hun volheid te laten zien.
De Thora is heilig, geen punt en
komma uitgezonderd. het zijn geen
stellingen waarmee Jezus zich tegen de
geboden afzet, integendeel. Hij wil de
geboden verdiepen en aanscherpen. Hij
neemt geen genoegen met de Sinai, de
berg waar Mozes de Thora ontving,
maar hij wil binnendringen in de wolk
boven de berg, waaruit de stem van
God zelf schalt, hij wil binnendringen,
laten zien hoe God het bedoelt. En
ach, dat prachtige Frysk. We kunnen
deze hele preek samenvatten in die
drie Friese woorden. Net lilk wurde.
Niet op de ander, maar zeker niet op
jezelf.
Amen.
Zingen: gezang 482
Dank en voorbeden
Collecte
Slotlied: Psalm 150 Frysk
Zegen
De genade van onze heer Jezus
Christus
de liefde van God,
en de gemeenschap met de Heilige
Geest,
en de stilte in onszelf
zij met ons allen.
Amen.
Zondag 13 februari 2011 – kerkdienst ’Protestantske Gemeente De Gaastmar’
ds. Tieneke van Lindenhuizen
in de ‘Pieltsjerke’.
5