Oorlogsmonumenten en kunstwerken - KABK

In 1927 vestigt Heidegger zijn naam met
het boek ‘Sein und Zeit’ (Zijn en Tijd), dat
in brede kring onthaald wordt als een
filosofische gebeurtenis van de eerste orde.
Het boek verdeelt de meningen. Sommigen
vinden het geniaal, anderen wantrouwen het
niet vanwege het vreemde taalgebruik en de
onorthodoxe wijze van filosoferen.
‘Alleen een zijnde dat in z’n zijn naar zijn aard
toekomstig is, zodat het vrij voor zijn dood hierop
stukloopt en zich van daaruit op zijn factische er kan
laten terugwerpen, met andere woorden, alleen een
zijnde dat als toekomstig zijnde even oorsprokelijk
gewezend is, kan, door de overgeërfde mogelijkheid aan
zichzelf over te leveren, de eigen geworpenheid op zich
nemen en ogenblikkelijk zijn voor ‘zijn tijd’.’
Zijn en Tijd, blz. 480
Een voorbeeld van Heideggers vaak onnavolgbare taal
Vanaf 1928 mag Heidegger een leerstoel gaan bekleden in Freiburg. Hoewel hij in deze periode
weinig interesse in politiek vertoont, noch zich laat kennen als een antisemiet, treedt hij in 1933,
kort na de nationaalsocialistische machtsovername, openlijk tot de nazi-partij toe. Wanneer de
sociaaldemocratische rector magnificus van de universiteit in Freiburg door de nazi’s aan de kant
wordt gezet, neemt Heidegger gedurende tien maanden die post over. In deze periode gedraagt
Heidegger zich uiterst autoritair en in toespraken beklemtoont hij zijn bewondering voor Hitler.
De liefde komt echter niet van twee kanten, want binnen de nazitop wordt de buitenissige
Heidegger al snel gezien als een gevaarlijke idioot, die het nationaalsocialisme probeert naar zijn
eigen hand te zetten. Heidegger komt tot de conclusie dat hij zich vergist heeft. Hij trekt zich
gedesillusioneerd terug in zijn berghut, om zich nooit meer met actief politiek bezig te houden.
Heidegger in 1933 (met kruisje) temidden van collega-professoren
Wanneer hij in 1945 voor een universitaire zuiveringscommissie moet verschijnen probeert hij
zijn rol als nazi te bagatelliseren. Latere studies wijzen uit dat zijn rol een stuk minder
onschuldig is geweest dan hijzelf voorgeeft. Weliswaar heeft hij moeite gedaan om enkele
joodse collega’s te helpen, maar op andere momenten heeft hij rivalen aan de universiteit juist
geprobeerd te lozen met een beroep op hun joods-zijn. De commissie legt Heidegger een
doceerverbod van vijf jaar op en stuurt hem met vervroegd emeritaat, waarna hij in een diepe
crisis belandt, een zelfmoordpoging doet en een tijdje wordt opgenomen in een psychiatrische
inrichting.
In de jaren ’50 beleeft Heideggers filosofie echter een wedergeboorte. Uitgerekend de joodse
Hannah Arendt, die de oorlog heeft overleefd, spant zich onvermoeibaar in om Heidegger te
rehabiliteren. In de jaren ’60 wordt Heideggers werk in vele talen vertaald en hijzelf is een
veelgevraagde spreker. Toch blijft Heidegger controversieel. Tegenover de grote bewondering
4