Verdeling van verantwoordelijkheid als het fout gaat - Portill.nl

Deze bijdrage is afkomstig uit:
W.H. van Boom & M.J. Borgers (red.),
De rekenende rechter,
Den Haag: BJu 2004
Verdeling van verantwoordelijkheid als het fout gaat
leerstuk gegeven waarin zowel de mate van causale bijdrage als de mate
van schuld een rol speelt. 43
• In familie-relaties wordt verdeling naar behoefte in het algemeen als het
redelijkst gezien, gevolgd door gelijkheid en geleverde bijdrage als verdelingsnormen.
44 Behoefte is een verdelingscriterium dat bijvoorbeeld terugkomt
in het alimentatierecht. Impliciet speelt het ook mee wanneer eerder
aansprakelijkheid wordt aangenomen ten gunste van zwaardere slachtoffers,
of ten laste van verzekerde daders.
Het geheel gelijk of ongelijk krijgen, dat inherent is aan veel juridische normen,
lijkt slecht te rijmen met deze onderzoeksresultaten. Mensen zijn redelijk genuanceerd,
zij het dat zij naar zichzelf toerekenen. Zij rekenen meer naar zichzelf toe
naar mate zij de anders gedrag onbillijker vinden, naar mate er minder te verdelen
valt en naar mate zij een minder sterke relatie met de ander hebben. En zij hebben
systematisch een te positief beeld van zichzelf. Maar afgezien daarvan willen zij
eerder verdelingen die gelijker zijn dan proportioneel naar ieders bijdrage, dan
ongelijker uitvallen dan dat. ‘Alles of niets’ verdelingen komen in hun repertoire
kennelijk niet voor.
Alles of niets verdeling is kennelijk zo’n buitenbeentje, dat er zelfs nog nauwelijks
mee is geëxperimenteerd. Een enkele studie die dit wel deed (rechtenstudenten
die nog geen aansprakelijkheidsrecht hadden gekregen beoordeelden casussen van
aansprakelijkheid wegens nalaten) concludeert dat er sterke aanwijzingen zijn dat
mensen proportionele aansprakelijkheid – naar ieders bijdrage aan de ontstane
schade – rechtvaardiger vinden dan alles of niets. 45
c. Vergemakkelijken onderhandelingen
Een volgende reden om vaker te streven naar tussenoplossingen zou kunnen zijn
dat zij het gemakkelijker maken om in onderling overleg een oplossing te bereiken.
Op rechtsgebieden die zo zijn ingekaderd dat het vooral gaat om de omvang van
vergoedingen – alimentatie, ontslagrecht, letselschade als aansprakelijkheid onbetwist
is – lijkt een cultuur zichtbaar waarin onderhandelen gebruikelijk is, en
meestal tot een resultaat leidt. In de onderhandelingstheorie wordt aanbevolen
gebruik te maken van ‘objectieve criteria’ als het gaat om verdelingsvraagstukken.
46 Maar dit concept is weinig uitgewerkt, al lijkt men het wel steeds te hebben
over criteria die verdeling over partijen mogelijk maken.
Dat onderhandelingen in de schaduw van verdelingscriteria gemakkelijker
zijn dan onderhandelingen waarbij een eventueel ingeroepen beslisser een alles of
43 Zie de literatuur en rechtspraak op artikel 6:101 BW en verder Parisi & Fon 2004 (a), p. 11 e.v.
44 Fondacaro, Jackson & Luescher 2002.
45 Solan & Darley 2001, p. 298.
46 Raiffa c.s. 2002, p. 202; Lewicki c.s. 2003.
63