De luchthaven, een veilige plek voor alleenreizende minderjarigen?

De luchthaven, een veilige 

plek voor alleenreizende 

minderjarigen? 

Verkennend onderzoek naar het risico 

op slachtofferschap van misbruik 

op Brussels Airport.

De luchthaven, 

een veilige plek 

voor alleenreizende 

minderjarigen? 

Verkennend onderzoek naar 

het risico op slachtofferschap 

van misbruik op Brussels Airport

Een uitgave van: Child Focus, Houba- de Strooperlaan 292, B-1020 Brussel 

Auteur: Valesca Lippens, onderzoekster Child Focus 

Projectbegeleider: Ilse Derluyn, vakgroep Orthopedagogiek, UGent 

Coördinatie voor Child Focus: Kristine Kloeck, algemeen directeur en Ellen Stassart, 

directeur Studie en Preventie 

Coördinatie voor de Koning Boudewijnstichting: Sabine Denis, programma-adviseur 

Coördinatie voor de Federale Gerechtelijke Politie: Tony Verachtert, hoofdcommissaris 

Begeleidingscomité: Willy Bruggeman (voorzitter), Wim Bontinck, Sabine Denis, Heidi 

De Pauw, Ilse Derluyn, Olivier Derwael, Tim De Wolf, Andrea D’Haeseleer, Bernard 

Georis (plaatsvervanger Philippe Pede), Dominique Germeys (plaatsvervanger Mieke 

Verleysen), Laurence Hrunansky, Kristine Kloeck, Françoise Raoult, Renée Raymaekers, 

Linda Peeters, Geert Salmon (plaatsvervanger: Jan Neyskens), Ellen Stassart, 

Wald Thielemans, Ingrid Van Ouytsel, Pieter Van Moer, Alex Van Vlasselaer, Tony 

Verachtert, Paul Verschueren en Denis Xhrouet. 

Leescomité: Nel Broothaerts, Hanne Claus, Dirk Depover, Stéphanie De Smet, Kristine 

Kloeck, Sofi a Mahjoub, Fabienne Smessaert, Ellen Stassart en Adinda Van Poucke. 

Lay-out en vormgeving: inextremis.be, Daniel Cornelis 

Druk: Impresor N.V. Anderlecht 

Deze uitgave is bestemd voor alle actoren die op één of andere manier betrokken zijn 

bij de problematiek van alleenreizende minderjarigen. 

Deze uitgave kan gratis worden gedownload van de website childfocus.be en kan mits 

betaling van de verzendingskosten ook gratis besteld worden per e-mail bij biblio@ 

childfocus.org en telefonisch op het nummer +32 2 475 44 11. 

Deze uitgave is ook beschikbaar in het Frans onder de titel “L’aéroport, un endroit sûr 

pour les mineurs voyageant seuls? Recherche exploratoire du risque de victimisation 

à Brussels Airport”. 

ISBN 9789077118146 

November 2007 

2

INHOUDSOVERZICHT 

INHOUD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 

VERKLARENDE WOORDENLIJST EN AFKORTINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 

LIJST VAN FIGUREN EN GRAFIEKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 

WOORD VAN DANK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 

VOORWOORD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 

DEEL I: INLEIDING EN METHODOLOGIE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 

1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 

2. Probleemformulering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 

3. Het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind als kader. . . . . . . 19 

4. Doelgroep van het onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 

4.1 Het onderscheid met niet-begeleide minderjarige vreemdelingen . . . . 23 

4.2 Unaccompanied Minors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 

4.3 Young Passengers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 

4.4 Minors Third Party . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 

5. Methodologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 

5.1 Analyse van cijfermateriaal dat voorhanden is. . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 

5.2 Registratie van minderjarigen door de Grenscontrole . . . . . . . . . . . . . 26 

5.3 Gerichte observaties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 

5.4 Vrije observaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 

5.5 Toepassing op de diverse categorieën van de doelgroep . . . . . . . . . . . 30 

HOOFDSTUK 1: BESCHRIJVING ONDERZOEKSSETTING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 

1. De luchtvaartmaatschappijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 

2. De handelingmaatschappijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 

3. De koepelorganisaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 

3.1 IATA (International Air Transport Association) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 

3.2 ECAC (European Civil Aviation Conference) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 

3.3 ICAO (International Civil Aviation Organisation) . . . . . . . . . . . . . . . . 41 

4. Federale Gerechtelijke Politie (FGP) Airport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 

4.1 Bureau Recherche Informatie en Operaties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 

4.2 Bureau Drugs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 

4.3 Bureau Crim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 

4.4 Intelligence sectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 

5. Luchtvaartpolitie (LPA), afdeling Grenscontrole. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 

5.1 De sectie “Grenscontrole / Immigratie” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 

5.2 De sectie “Valse en Vervalste Reisdocumenten” (VVR). . . . . . . . . . . . 46 

5.3 De sectie “Fenomenen” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 

5.4 De sectie “Verwijderingen” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 

6. Het Openbaar Ministerie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 

7. De Administratie van Douane en Accijnzen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 

8. De Dienst Vreemdelingenzaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 

8.1 De grensinspectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 

8.2 Het Bureau C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 

3

4 


8.3 Het Bureau “Minderjarigen, slachtoffers mensenhandel”. . . . . . . . . . 53 

8.4 De directie “Asiel”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 

8.5 Het Bureau “Permanentie”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 

9. De Dienst Voogdij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 

9.1 Werking van het voogdijstelsel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 

9.2 Opdrachten van de voogd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 

10. Europees Agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking 

aan de buitengrenzen (FRONTEX) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 

10.1 Vóór de aankomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 

10.2 Tijdens de aankomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 

10.3 Tweedelijnsopvolging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 

10.4 Verdere actie na de aankomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 

10.5 Link met België. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 

DEEL II: ONDERZOEKSRESULTATEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65 

HOOFDSTUK 2: DE TOESTROOM AANKOMENDE ALLEENREIZENDE MINDERJARIGEN OP 

BRUSSELS AIRPORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 

1. Analyse van het bestaande materiaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 

1.1 Aviapartner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 

1.2 Flightcare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 

2. Registratie door de Grenscontrole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 

2.1 Alle door de Grenscontrole geregistreerde alleenreizende minderjarigen 72 

2.2 Unaccompanied Minors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 

2.3 Young Passengers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 

2.4 Minors Third Party . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 

3. Tussentijdse conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 

HOOFDSTUK 3: PROCEDURES BETREFFENDE ALLEENREIZENDE MINDERJARIGEN OP 

BRUSSELS AIRPORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 

1. Algemeen regelgevend kader voor de procedure betreffende Unaccompanied 

Minors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 

1.1 Comparison of relevant rules, recommended practices and airline 

service commitments . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 

1.2 Passenger service conference resolutions manual . . . . . . . . . . . . . . . 89 

2. Bespreking van de UM-procedure bij de diverse luchtvaartmaatschappijen 

die op Brussels Airlines vliegen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 

2.1 Begeleide weg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 

2.2 Identifi catie afhaler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 

2.3 Referentienaam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 

2.4 Leeftijd Unaccompanied Minor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 

2.5 Leeftijd begeleider. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 

2.6 Kostprijs van de procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 

2.7 Formulieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 

2.8 Identifi catie Unaccompanied Minor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96


2.9 Instructies ouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 

2.10 Preboarding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 

3. Afstemming tussen de procedure UM en de regelgeving . . . . . . . . . . . . . . 98 

3.1 Afstemming tussen “Passenger Service Conference resolutions 

manual” en gehanteerde UM-procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 

3.2 Afstemming tussen “Comparison of relevant rules, recommended practices 

and airline service commitments” en gehanteerde UM-procedure . . . . . . . 98 

4. Beschrijving van het traject van aankomende Unaccompanied Minors op 

Brussels Airport. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 

4.1 Intra-Schengen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 

4.2 Extra-Schengen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 

5. Beschrijving van het traject van aankomende Young Passengers 

op Brussels Airport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 

5.1 Extra-Schengen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 

5.2 Intra-Schengen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 

6. Beschrijving van het traject van aankomende Minors Third Party 

op Brussels Airport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 

7. Tussentijdse conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 

HOOFDSTUK 4: PARTICIPERENDE OBSERVATIES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 

1. Unaccompanied Minors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 

1.1 De procedure UM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 

1.2 Analyse van observatiegegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 

1.3 Algemene bemerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 

2. Observaties van de overige categorieën: Young Passengers en Minors 

Third Party . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 

2.1 Diverse modus operandi voor het gebruik van valse of vervalste 

reisdocumenten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 

2.2 Observaties in het kader van potentieel slachtofferschap 

van mensenhandel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 

2.3 Observaties in het kader van potentieel slachtofferschap 

van mensensmokkel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 


HOOFDSTUK 5: SITUATIESCHETS VAN DE PROBLEMATIEK IN EEN AANTAL 

INTERNATIONALE LUCHTHAVENS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 

1. Nederland – Amsterdam Airport Schiphol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 

2. Oostenrijk – Vienna International Airport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 

3. Verenigd Koninkrijk – London Gatwick Airport. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 

4. Estland – Tallinn Airport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 

5. Democratische Republiek Congo – N’djili Airport . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 

6. Griekenland – Athens International Airport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 

7. Spanje – Madrid Barajas Airport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 

8. Frankrijk – Charles De Gaulle Airport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 


5

DEEL III: CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165 

HOOFDSTUK 6: ALGEMENE CONCLUSIE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 

HOOFDSTUK 7: AANBEVELINGEN VOOR DE PRAKTIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 

1. ALGEMEEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 

2. PREVENTIE EN SENSIBILISATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 

3. OPSPORING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 

4. OPVANG EN DE ROL VAN DE VOOGD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 

HOOFDSTUK 8: AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 

SAMENVATTING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 

1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 

2. Doelgroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 

3. Belangrijkste resultaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 

4. Aanbevelingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 

RESUME. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 

1. Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 

2. Groupe cible . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 

3. Résultats majeurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 

4. Recommandations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 

SUMMARY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 

1. Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 

2. Target group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 

3. Key results . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 

4. Recommendations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 

DEEL IV: BIBLIOGRAFIE EN BIJLAGEN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .213 

BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 

1. Wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 

1.1 Verenigde Naties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 

1.2 Europese Unie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 

1.3 Belgische wetgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 

1.4 Nederlandse wetgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 

2. Literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 

3. Websites. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 

BIJLAGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 

1. Lijst van de leden van het begeleidingscomité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 

2. “Handling Advice Form for Unaccompanied Minors” . . . . . . . . . . . . . . . . 224 

3. Vragenlijst voor bevraging van luchtvaartmaatschappijen . . . . . . . . . . . . . 225 

4. Schematische voorstellling van de procedures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 

4.1 Unaccompanied Minors – Intra-Schengen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 

4.2 Unaccompanied Minors – Extra-Schengen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 

4.3 Young Passengers en Minors Third Party – Intra-Schengen. . . . . . . . 228 

4.4 Young Passengers en Minors Third Party – Extra-Schengen . . . . . . . 229 

5. Belangrijkste conclusies gekoppeld aan aanbevelingen . . . . . . . . . . . . . . 230 

6. De fi che "Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen" . . . . . . . . . . . . . . . 241 

6 

INHOUDSOVERZICHT

VERKLARENDE WOORDENLIJST EN AFKORTINGEN 

Verklarende woordenlijst en afkortingen 

• 127: transitcentrum 127, dat zich op de terreinen van de militaire 

luchthaven van Melsbroek bevindt. In dit transitcentrum worden 

personen die een asielaanvraag deden op de luchthaven opgevangen 

in afwachting van de beoordeling van hun aanvraag. 

• ACI: Airports Council International 

• ASC: Airport Services Committee 

• ATA: Air Transport Association 

• BJB: Bureau voor Juridische Bijstand 

• BIVR: Bewijs van Inschrijving in het Vreemdelingenregister 

• CEOP: Child Exploitation and Online Prevention Centre 

• DGM: Direction Générale de Migration 

• DRC: Democratische Republiek Congo 

• CGKR: Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding 

• DVZ: Dienst Vreemdelingenzaken 

• ECAC: European Civil Aviation Conference 

• Europol: European Police Offi ce, een multinationale onderzoeksorganisatie 

en het samenwerkingsverband van de politiediensten binnen de 

Europese Unie. 

• Fenomenen: sectie die tot de afdeling Grenscontrole van de luchtvaartpolitie 

behoort en onderzoek doet naar mensenhandel en mensensmokkel. 

• FGP: Federale Gerechtelijke Politie 

• FOD: Federale Overheidsdienst 

• Frontex: Europees Agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking 

aan de buitengrenzen. 

• Gate: de verbindingspoort tussen de vliegtuigslurf en de terminal. 

• Gatecontrole: een politionele controle van de reisdocumenten van passagiers van 

bepaalde risicovluchten ter hoogte van de gate. 

• IATA: International Air Transport Association 

• ICAO: International Civil Aviation Organisation 

• IGHC: IATA Ground Handling Council 

• INAD: het INAD-centrum, wat staat voor “inadmissible passengers”, is een 

gesloten centrum dat zich in de internationale transitzone van de nationale 

luchthaven bevindt en de opvang verzekert van personen die geen 

asielaanvraag hebben ingediend en het grondgebied niet mogen betreden, 

in afwachting van hun repatriëring. 

• IOM: International Organization for Migration 

• JAA: Joint Aviation Authorities 

• Liaisonoffi cier: verbindingsoffi cier, nationaal vertegenwoordiger van een buitenlandse 

politiedienst of autoriteit in België of een vertegenwoordiger 

van een Belgische politiedienst of autoriteit in het buitenland. 

• MTP: Minor Third Party 

• NBMV: Niet-Begeleide Minderjarige Vreemdeling 

7

• NGO: Niet-Gouvernementele Organisatie 

• NO SHOW: passagier die voorzien is op de reservatielijst maar zich niet komt 

aanbieden voor de vlucht. 

• NSPCC: National Society for the Prevention of Cruelty to Children 

• PADIS: Passenger and Airport Data Interchange Standards Board 

• PHM: Passenger Handling Manifest 

• PRM: People with Reduced Mobility 

• PSC: Passenger Service Conference 

• PSM: Passenger Service Manifest 

• RESCOM: Reservations Committee 

• SISC: Schedules Information Standards Committee 

• SOCA: Serious Organised Crime Agency 

• TPSC: Travel Partners Standards Council 

• Transit: een tussenstop tussen twee of meerdere luchthavens. 

• UM: Unaccompanied Minor 

• Vliegtuigslurf: een beweegbare brug die aan één kant scharnierend bevestigd is 

aan de terminals waarmee een overdekte verbinding tot stand kan 

worden gebracht met elk vliegtuig dat zich voldoende dichtbij de 

terminal bevindt. De offi ciële benaming luidt aviobrug. Deze term 

wordt echter vrijwel nooit gebruikt. 

• VVR: de sectie “Valse en Vervalste Reisdocumenten” van de luchtvaartpolitie. 

• YP: Young Passenger. 

8 

VERKLARENDE WOORDENLIJST EN AFKORTINGEN

Lijst van fi guren en grafi eken 

LIJST VAN FIGUREN EN GRAFIEKEN 

FIGUREN: 

Figuur 1: Kaart van de Schengenlidstaten ................................................29 

Figuur 2: De begeleiding van Unaccompanied Minors in 2005 en 2006 .....69 

Figuur 3: De luchthaven van herkomst van alle door de Grenscontrole 

geregistreerde alleenreizende minderjarigen ...............................76 

Figuur 4: Situering van Estland en Kalinigrad .........................................150 

GRAFIEKEN: 

Grafi ek 1: Begeleiding van Unaccompanied Minors 

door Aviapartner in 2005 .........................................................69 


door Aviapartner in 2006 .........................................................70 


door Flightcare in 2005 ...........................................................70 


door Flightcare in 2006 ...........................................................71 

Grafi ek 5: Verdeling naar categorie van alle door de Grenscontrole 


Grafi ek 6: Leeftijdsverdeling van alle door de Grenscontrole geregistreerde 

alleenreizende minderjarigen ....................................................74 

Grafi ek 7: Top-20 luchthavens van herkomst van alle door de Grenscontrole 



Unaccompanied Minors............................................................77 


Young Passengers ....................................................................78 


Minors Third Party ...................................................................79 

Grafi ek 11: Leeftijdsverdeling van de geobserveerde 

Unaccompanied Minors.......................................................... 115 

Grafi ek 12: Luchthaven van herkomst van de geobserveerde 

Unaccompanied Minors..........................................................115 

Grafi ek 13: Geslacht van de geobserveerde Unaccompanied Minors .............116 

Grafi ek 14: Frequentie van het alleen reizen van de geobserveerde 


Grafi ek 15: Land van herkomst van de geobserveerde 


Grafi ek 16: Reismotief van de geobserveerde Unaccompanied Minors ..........117 

Grafi ek 17: Afhaler van de geobserveerde Unaccompanied Minors ...............117 

9

WOORD VAN DANK 

Woord van dank 

Zonder de zeer gewaardeerde hulp van enkele belangrijke personen en organisaties 

was deze studie niet mogelijk geweest. Heel veel en diverse actoren hebben een 

enorme inspanning geleverd om dit onderzoek te realiseren. 

Vooreerst willen we de organisaties danken die een fi nanciële bijdrage hebben geleverd: 

de Koning Boudewijnstichting, Brussels Airlines, DHL, EAT, de Federale Politie, 

Honeywell, Securitas, Sheraton en Child Focus dat instond voor het saldo. 

Daarnaast verdient een aantal personen een pluim voor hun inzet en beschikbaarheid. 

De harde kern bestond uit Willy Bruggeman, Ilse Derluyn en Tony Verachtert: 

dankzij hun expertise en niet-afl atende inzet hebben zij het niveau van deze studie 

ongetwijfeld omhoog getild. Willy Bruggeman was een bezield voorzitter van het begeleidingscomité 

en opende diverse onderzoekswegen dankzij zijn uitgebreid netwerk. 

Ilse Derluyn wist vanuit haar academische achtergrond en expertise in het domein 

van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen telkens weer boeiende inhoudelijke 

inzichten bij te dragen. Tony Verachtert was en is als hoofd van de Federale Gerechtelijke 

Politie op Brussels Airport én dankzij zijn uitstekend inzicht in de problematiek 

van alleenreizende minderjarigen op niveau van de luchthaven, de grote motor van 

dit onderzoek. De samenwerking was erg vruchtbaar en bovenal ook bijzonder aangenaam, 

van harte dank daarvoor ! 

De samenstelling van een begeleidingscomité met actoren die op zeer diverse 

manieren betrokken zijn bij de problematiek van alleenreizende minderjarigen op de 

luchthaven, heeft de multidisciplinariteit van het onderzoek bevorderd. Zonder hun 

inzichten, ervaring en niet-afl atende inspanningen zou het onderzoek niet geworden 

zijn wat het is. Onze oprechte dank gaat dan ook uit naar Willy Bruggeman (voorzitter), 

Wim Bontinck, Sabine Denis, Heidi De Pauw, Ilse Derluyn, Olivier Derwael, 

Tim De Wolf, Andrea D’Haeseleer, Bernard Georis (plaatsvervanger Philippe Pede), 

Dominique Germeys (plaatsvervanger Mieke Verleysen), Laurence Hrunansky, Kristine 

Kloeck, Valesca Lippens, Françoise Raoult, Renée Raymaekers, Linda Peeters, Geert 

Salmon (plaatsvervanger: Jan Neyskens), Ellen Stassart, Wald Thielemans, Ingrid Van 

Ouytsel, Pieter Van Moer, Alex Van Vlasselaer, Tony Verachtert, Paul Verschueren en 

Denis Xhrouet. 

En verder is het onmogelijk een onderzoek tot een goed einde te brengen zonder 

samenwerking met de actoren op het terrein. Het zou ons te ver leiden om àlle partners 

persoonlijk te benoemen, maar onze oprechte dank gaat uit naar het team van 

de Federale Gerechtelijke Politie Airport voor de tijd en energie die zij in het onderzoek 

hebben geïnvesteerd en voor de fi jne samenwerking en in het bijzonder naar het 

team "Mensenhandel"; naar het hoofd van de afdeling Grenscontrole van de Federale 

Politie voor het mogelijk maken van de registratie van aankomende alleenreizende 

minderjarigen ter hoogte van de Grenscontrole en naar al zijn medewerkers die zich 

10

WOORD VAN DANK 

hiervoor dagelijks inzetten; naar de teams “Valse en Vervalste Reisdocumenten” en 

“Fenomenen” van de Grenscontrole, voor de controles en observaties die gezamenlijk 

werden uitgevoerd en steeds zeer aangenaam verliepen; naar alle luchtvaartmaatschappijen 

die vliegen op Brussels Airport en de handelingmaatschappijen Flightcare 

en Aviapartner, alsook hun medewerkers die steeds bereid waren om de onderzoekster 

te woord te staan; en tot slot naar de partners buiten de luchthaven die de onderzoekster 

inzicht verschaften in de materie vanuit hun specifi eke invalshoek (in het 

bijzonder de Centrale Dienst Mensenhandel van de Federale Politie, de Dienst Voogdij 

en de Dienst Vreemdelingenzaken waarmee meerdere gesprekken werden gevoerd). 

Ook Bram Van De Velde, stagiair Criminologie van de Katholieke Universiteit Leuven, 

willen we bedanken voor het onderzoek dat hij in het kader van zijn stage bij de Federale 

Gerechtelijke Politie Airport heeft gevoerd. Hoofdstuk 3, waarin de procedure 

voor Unaccompanied Minors wordt beschreven, kwam deels tot stand op basis van 

zijn onderzoeksverrichtingen en de verwerking ervan in zijn stageverslag. 

Last but not least, van harte dank aan het leescomité van Child Focus: Nadège Bastiaenen, 

Nel Broothaerts, Hanne Claus, Dirk Depover, Stéphanie De Smet, Kristine Kloeck, Sofi a 

Mahjoub, Fabienne Smessaert, Ellen Stassart en Adinda Van Poucke. Zij hebben ertoe 

bijgedragen dat het werkstuk ook een vlot leesbare en toegankelijke tekst is geworden. 

Mochten we in dit dankwoord bepaalde personen over het hoofd hebben gezien, 

wensen wij hen voor hun inspanningen alsnog heel oprecht te danken. 

Het Child Focus team 

11

VOORWOORD 

Voorwoord 

In het voorjaar 2006 krijg ik een verontrustende telefoon van Tony Verachtert, hoofd 

van de Federale Gerechtelijke Politie op Brussels Airport. Hij stelt zich vragen bij de 

toestroom alleenreizende minderjarigen op de luchthaven. Alleen al het vermoeden 

dat enkelen onder hen door de mazen van het controlenet glippen en een ernstig 

risico lopen slachtoffer te worden van misbruik, houdt hem al maanden wakker. Kan 

hij met deze verontwaardiging bij Child Focus terecht? 

Het probleem is me niet onbekend. Want niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, 

die uit diverse werelddelen naar of door ons land reizen op zoek naar een beter leven, 

vormen sedert jaren een bijzondere doelgroep voor Child Focus. Hun grote kwetsbaarheid 

en hun verdwijningsrisico vragen extra aandacht van onze operatoren en 

case-managers, die politie en justitie ondersteunen bij de zoektocht naar vermiste 

kinderen. Daarnaast heeft de studieafdeling van Child Focus via praktijkgerichte 

onderzoeken tijdens de voorbije jaren herhaaldelijk en nadrukkelijk beleidsaandacht 

gevraagd voor deze vaak vergeten doelgroep. 

Bovendien had Willy Bruggeman, voorzitter van de Hoge Raad van de Federale Politie 

en voormalig ondervoorzitter van Europol, me kort na mijn aantreden als algemeen 

directeur van Child Focus al attent gemaakt op het internationaal probleem van alleenreizende 

minderjarigen. Hoewel niet onopgemerkt, kunnen ze vaak ongestoord in 

volstrekte anonimiteit hun tocht verder zetten. Een tocht die wellicht zelden uitmondt 

in een beter leven en heel wat risico’s inhoudt op betrokkenheid in criminaliteit, 

in sommige gevallen als dader van bepaalde deviante gedragingen, maar in andere 

gevallen als slachtoffer van mensenhandel of mensensmokkel in het bijzonder. 

Het lijdt geen twijfel dat met deze zorg bij Child Focus aan de juiste deur wordt 

geklopt. Child Focus heeft immers de unieke maatschappelijke opdracht om zowel 

op nationaal als op internationaal vlak alle vormen van verdwijning, ontvoering of 

seksuele uitbuiting van kinderen en jongeren te voorkomen en te bestrijden. Het 

probleem van alleenreizende minderjarigen kan ons niet onberoerd laten! 

De onmiddellijke respons van de Koning Boudewijnstichting op ons verzoek tot fi nanciële 

ondersteuning liet ons toe een eerste verkennende studie rond dit onderwerp op 

te starten. Valesca Lippens, een recent afgestudeerde criminologe die stage liep bij 

de operationele afdeling van Child Focus en er nadien ook een eerste werkervaring 

opdeed, was bereid deze moeilijke opdracht op zich te nemen. 

Moeilijk, omdat de wereld van de luchthaven - zoals àlle professionele werelden - een 

gesloten subcultuur vormt die voor buitenstaanders heel wat geheimen kent; omdat 

de regelgeving en procedures nauwelijks gekend en vrij ingewikkeld en ondoorzichtig 

zijn; omdat de rol en de bevoegdheden van de actoren en hun onderlinge afstemming 

en samenwerking nergens eenduidig beschreven zijn; maar bovenal omdat de 

12

VOORWOORD 

problematiek van alleenreizende minderjarigen op zich bijzonder complex is en een 

multidisciplinaire aanpak vereist. Valesca is er op korte tijd in geslaagd zich de luchthavencultuur 

voldoende eigen te maken zodat zij het vertrouwen én de medewerking 

kreeg van de diverse gesprekspartners om dit onderzoek tot een mooi eindresultaat 

te brengen. 

De studie omvat in de eerste plaats een beschrijving van de setting van Brussels 

Airport zelf, van alle actoren die bij het onthaal en de opvang van alleenreizende 

minderjarigen een rol te spelen hebben en van de procedures die deze bijzondere 

categorie reizigers aangaan. Dan volgt een verkenning – op basis van het 

beperkt beschikbare cijfermateriaal aangevuld met observaties – van de toestroom 

aankomende alleenreizende minderjarigen, in drie subgroepen onderverdeeld. Er 

wordt uiteraard ook over de grenzen van de nationale luchthaven gekeken om 

het probleem – via een situatieschets in een achttal andere luchthavens – in een 

internationale context te plaatsen. 

Maar de studie is vooral belangrijk omwille van het indrukwekkend aantal pertinente 

aanbevelingen voor een betere preventie- en controlepraktijk en voor een degelijk 

voorkomingsbeleid. Want onze bezorgdheid over het lot van deze uiterst kwetsbare 

groep minderjarigen bleek meer dan terecht. Het is nu aan praktijken beleidsverantwoordelijken 

om het roer over te nemen, op de werkvloer én op het vlak van sensibilisatie 

en regulering. 

Onnodig te zeggen dat dit eerste verkennende en beschrijvende onderzoek uitbreiding 

en verdieping vergt in vervolgonderzoek, waar we met dit verslag een duidelijke 

oproep toe doen. 

Kristine Kloeck 

Algemeen directeur van Child Focus 

13

DEEL I 

Inleiding en methodologie

16 

DEEL I: INLEIDING EN METHODOLOGIE 

1. Inleiding 

Dagelijks zijn er duizenden minderjarigen die ergens op de wereld alleen op weg 

zijn. Ook op de Belgische nationale luchthaven Brussels Airport komen jaarlijks vele 

duizenden minderjarigen aan die een reis maken zonder hun ouders of wettelijke 

vertegenwoordiger. Deze “alleenreizende minderjarigen” vormen een bijzonder heterogene 

groep. Vooreerst zijn er de kinderen en jongeren die terugkeren van bijvoorbeeld 

vakantie of familiebezoek en alleen, met een derde of begeleid door personeel 

van de luchtvaartmaatschappij hun reistraject afl eggen. Daarnaast is er de groep van 

“niet-begeleide minderjarige vreemdelingen 1 ” die met heel andere doeleinden, met 

name migratie, in België aankomen. 

Anno 2007 is “globalisering” immers een essentieel element van onze leefwereld 

geworden, waarbij reizen, zelfs naar de andere kant van de aardbol, voor veel mensen 

toegankelijker wordt. Ook kinderen en jongeren reizen vaker, zowel met als zonder 

hun ouders. Deze groeiende tendens naar “de wereld – ons dorp” maakt dat ook 

migratie van mensen – hoewel een gegeven uit alle tijden – steeds zichtbaarder in 

beeld komt. Kinderen en jongeren vormen een belangrijke groep binnen die populatie 

van “migranten”, waarbij zij meestal mét, maar ook soms zonder hun ouders de reis 

naar een ander land aanvatten. Sinds de jaren ’90 is er groeiende aandacht voor deze 

groep van “niet-begeleide minderjarige vreemdelingen”, kinderen en jongeren die 

afkomstig zijn uit een land van buiten de Europese Economische Ruimte en zonder 

hun ouders of wettelijke voogd in België aankomen of verblijven. 2 Sommige van deze 

kinderen en jongeren doorlopen het migratietraject, de reis van hun eigen moederland 

tot aan het gastland, zonder hun ouders. Heel vaak echter worden zij wél door 

een andere persoon begeleid, hoewel de bedoelingen van deze persoon niet steeds 

even duidelijk zijn en bij dit migratietraject fenomenen als mensensmokkel en zelfs 

mensenhandel een belangrijke impact hebben. Het feit dat deze minderjarigen niet 

kunnen rekenen op de ondersteuning van hun ouders, maakt hen extra kwetsbaar voor 

de mogelijk heel nefaste gevolgen van dit migratieproces en de hieraan gerelateerde 

processen van mensensmokkel en mensenhandel. 3 

1 Hoewel andere termen zoals “niet-begeleide buitenlandse minderjarigen” om diverse redenen meer aangewezen 

zijn deze doelgroep te omschrijven, kiezen we er toch voor om in dit onderzoeksrapport de wettelijke defi nitie en 

door de overheidsinstanties gehanteerde term “niet-begeleide minderjarige vreemdeling” te gebruiken, om verwarring 

met andere begrippen in dit rapport te vermijden. 

2 Programmawet van 24 december 2002, Belgisch Staatsblad, 31 december 2002 en K.B. van 22 december 2003 

tot uitvoering van Titel XIII, Hoofdstuk 6 ‘Voogdij over niet-begeleide minderjarige vreemdelingen’ van de programmawet 

van 24 december 2002, Belgisch Staatsblad, 29 januari 2004. 

3 I. DERLUYN EN E. BROEKAERT, “On the way to a better future: Belgium as transit country for traffi cking and smuggling 

of unaccompanied minors”, International Migration 2005, 6 (1), 31-56; I. DERLUYN EN E. BROEKAERT, 

“Different perspectives on emotional and behavioural problems in unaccompanied refugee minors”, Ethnicity and 

Health 2007, 12 (2), 141-162.

INLEIDING EN METHODOLOGIE 

De wet van 10 augustus 2005 4 defi nieert de begrippen mensenhandel en mensensmokkel, 

begrippen die duidelijk van elkaar onderscheiden moeten worden. Zo omvat 

het misdrijf mensenhandel 5 “de werving, het vervoer, de overbrenging, de huisvesting, 

de opvang van een persoon, de wisseling of de overdracht van de controle over 

hem teneinde deze persoon uit te buiten.” De sectoren van uitbuiting worden in 

de wet limitatief opgesomd en betreffen uitbuiting van prostitutie of kinderpornografi 

e, uitbuiting van bedelarij, aan het werk te zetten in omstandigheden die in 

strijd zijn met de menselijke waardigheid, het wegnemen van organen of de persoon 

tegen zijn wil een misdaad of een wanbedrijf te doen plegen. Mensensmokkel 6 wordt 

gedefi nieerd als zijnde “ertoe bijdragen, op welke manier ook, rechtstreeks of via 

een tussenpersoon, dat een persoon die geen onderdaan is van een lidstaat van de 

Europese Unie het grondgebied van een dergelijke lidstaat binnenkomt, erdoor reist 

of aldaar verblijft, zulks in strijd met de wetgeving van deze Staat, met het oog op het 

direct of indirect verkrijgen van een vermogensvoordeel.” 

UNICEF schat dat jaarlijks 1,2 miljoen kinderen slachtoffer van kinderhandel worden 7 , 

waarbij de vrees bestaat dat deze uiterst kwetsbare jongeren gerecruteerd worden om 

mee te draaien in de prostitutie, maar even goed is het mogelijk dat zij economisch 

uitgebuit worden of slachtoffer worden van andere lucratieve criminaliteitsvormen, 

waaronder gedwongen arbeid, internationale adoptie, gedwongen bedelarij, organenhandel 

en andere potentiële risicosituaties voor de minderjarige. 

Vanuit deze bezorgdheid zocht de Federale Gerechtelijke Politie Airport toenadering 

tot Child Focus, De Stichting voor Vermiste en Seksueel Uitgebuite Kinderen, met de 

bedoeling om een gezamenlijk onderzoeksproject op te starten naar de problematiek 

van minderjarigen die alleen (zonder de begeleiding van hun ouders) aankomen op 

de nationale luchthaven. Een gezamenlijk projectvoorstel werd uitgeschreven voor de 

periode 1 juli 2006 tot 31 mei 2007. Met de steun van de Koning Boudewijnstichting 

werd het onderzoek ook fi nancieel mogelijk gemaakt. Het wetenschappelijk onderzoek 

naar deze problematiek op het niveau van de luchthaven is internationaal erg schaars 8 

en op nationaal niveau zelfs volledig onbestaande. Het is dus erg relevant om een 

zicht te krijgen op deze toestroom van alleenreizende minderjarigen via de luchthaven 

Brussels Airport en op de diverse procedures die er gehanteerd worden met 

betrekking tot deze jongeren. De nationale luchthaven vormt immers een belangrijke 

toegangspoort voor België. Jaarlijks reizen ruim 16 miljoen passagiers via Brussels 

4 Wet van 10 augustus 2005 tot wijziging van diverse bepalingen met het oog op de versterking van de strijd tegen 

mensenhandel en mensensmokkel en tegen praktijken van huisjesmelkers, Belgisch Staatsblad, 2 september 2005. 

5 Nieuw artikel 433 quinquies van het Strafwetboek. 

6 Nieuw artikel 77bis van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de 

vestiging en de verwijdering van vreemdelingen (“vreemdelingenwet”). 

7 UNICEF, Dossier kinderhandel, s.d., 6 (http://www.unicef.be/MFiles/Kinderhandel.pdf). 

8 In de loop van het onderzoek bleek dat in 2005 reeds een onderzoek werd gevoerd naar de problematiek van nietbegeleide 

minderjarige vreemdelingen op de luchthaven London Heathrow, namelijk ‘Operation Paladin Child’. U 

vindt hier meer over in hoofdstuk 5 waar we het opzet van dit project kort toelichten. 

17


Airport. Men heeft er momenteel evenwel geen enkel zicht op hoeveel alleenreizende 

minderjarigen jaarlijks op Brussels Airport toekomen. 9 

Het aankomen van alleenreizende minderjarigen is een fenomeen waarmee de luchthaven 

dagelijks geconfronteerd wordt, maar er werd tot nu toe weinig aandacht aan 

deze problematiek besteed. Wie zijn deze minderjarigen, met hoeveel alleenreizende 

minderjarigen wordt Brussels Airport jaarlijks geconfronteerd, welke procedures 

worden er op de luchthaven gehanteerd inzake alleenreizende minderjarigen, is er 

enige vorm van controle op deze procedures, welke eventuele hiaten vertonen de 

procedures, bestaat er regelgeving, welke actoren zijn er betrokken bij de problematiek, 

hoe zijn deze actoren op mekaar afgestemd,…? Dit zijn maar enkele van de 

vele vragen die rijzen en waar bij het begin van dit onderzoek geen antwoord op kon 

worden geformuleerd. Dit manifest gebrek aan kennis over de situatie maakt misbruik 

van het bestaande systeem mogelijk en waarschijnlijk. Het is immers niet ondenkbaar 

dat malafi de individuen het legaal circuit exploiteren met het oog op het betrekken 

van minderjarigen bij allerhande criminaliteitsvormen. Dit onderzoek heeft dan ook de 

bedoeling na te gaan of het bestaande systeem inzake alleenreizende minderjarigen 

misbruik van minderjarigen toelaat. 

Het onderzoeksrapport bestaat uit drie delen. Vooreerst is er een algemeen inleidend 

deel, waar we de probleemformulering, beperkingen, doelgroep en methodologie 

van het onderzoek toelichten. In een tweede deel bespreken we de onderzoeksresultaten. 

In hoofdstuk één stellen we de diverse actoren voor die in de onderzoekssetting 

betrokken zijn. In een tweede hoofdstuk trachten we een beeld te schetsen 

van de toestroom aankomende alleenreizende minderjarigen op Brussels Airport en 

de hieraan verbonden beperkingen. Hoofdstuk drie bespreekt de diverse procedures 

inzake alleenreizende minderjarigen op Brussels Airport. In hoofdstuk vier worden 

deze procedures getoetst aan de hand van een participerende observatie op Brussels 

Airport. Hoofdstuk vijf integreert een internationale dimensie in het onderzoeksrapport: 

de situatie in een aantal internationale luchthavens wordt onder de loep 

genomen aan de hand van werkbezoeken, die toegelicht worden in dit hoofdstuk. Deel 

drie ten slotte omvat de conclusie van het onderzoek en de aanbevelingen naar de 

praktijk en naar verder onderzoek. Een Nederlandstalige, Franstalige 10 en Engelstalige 

samenvatting sluiten dit deel af. 

9 Omwille van methodologische overwegingen werd het onderzoek beperkt tot aankomende alleenreizende minderjarigen 

op Brussels Airport. 

10 De volledige publicatie is eveneens verkrijgbaar in het Frans via de website childfocus.be. 

18

2. Probleemformulering 


Dit onderzoek wil ingaan op de volgende onderzoeksvragen: 

1) Met hoeveel alleenreizende minderjarigen wordt de nationale luchthaven Brussels 

Airport jaarlijks geconfronteerd? 

2) Heeft deze populatie een specifi ek profi el? 

3) Welke actoren zijn op de luchthaven betrokken bij de problematiek van alleenreizende 

minderjarigen en hoe zijn deze actoren op elkaar afgestemd? 

4) Welke opvolgingssystemen bestaan er op de nationale luchthaven Brussels Airport 

voor alleenreizende minderjarigen? 

Deze studie wil nagaan of de huidige procedures en praktijken inzake alleenreizende 

minderjarigen op de nationale luchthaven Brussels Airport misbruik van minderjarigen 

niet faciliteren. Op die basis willen we pragmatische en realiseerbare aanbevelingen 

formuleren en dit zowel op beleidsniveau als inzake de administratieve procedures 

die op de nationale luchthaven worden gehanteerd. Deze aanbevelingen kunnen op 

hun beurt geïmplementeerd worden in de Belgische regionale luchthavens en kunnen 

idealiter aanleiding geven tot een debat op internationaal niveau. Naast deze praktische 

relevantie heeft het onderzoek ook een theoretische doelstelling, met name een 

bijdrage leveren tot de kennis inzake het fenomeen van alleenreizende minderjarigen 

en de inventarisatie van de mogelijke risico’s waaraan zij worden blootgesteld. 

Uiteraard heeft het onderzoek ook een aantal beperkingen. Het gaat immers om een 

eerste verkennend onderzoek naar de problematiek van alleenreizende minderjarigen 

op de luchthaven Brussels Airport. Dit impliceert dat de methodologie en het denkkader 

in de loop van het onderzoek bijgestuurd werden, wat tijd vergde. Vervolgonderzoek 

is aangewezen en noodzakelijk. In hoofdstuk 8 worden dan ook aanbevelingen 

voor verder onderzoek geformuleerd, wat ons inziens van primordiaal belang is om een 

adequate bescherming van alleenreizende minderjarigen mogelijk te maken. 

3. Het Internationaal Verdrag voor de 

Rechten van het Kind als kader 

Het referentiekader voor dit onderzoek is het Internationaal Verdrag voor de Rechten 

van het Kind (IVRK), dat werd ondertekend te New York in 1989 en in 1991 door 

België geratifi ceerd werd. Het IVRK is ‘s werelds snelste en meest geratifi ceerde 

verdrag, enkel de Verenigde Staten en Somalië ontbreken nog. Gezien het IVRK 

omwille van zijn inhoudelijke relevantie en wereldwijde impact het referentiekader 

voor dit onderzoek vormt, besteden we hier aandacht aan de voor dit onderzoek meest 

relevante artikels. 

19


Het IVRK is in feite gestoeld op één centraal uitgangsprincipe, met name het “belang 

van het kind”, wat we terugvinden in artikel 3: “Bij alle maatregelen betreffende 

kinderen, ongeacht of deze worden genomen door openbare of particuliere instellingen 

voor maatschappelijk welzijn of door rechterlijke instanties, bestuurlijke autoriteiten 

of wetgevende lichamen, vormen de belangen van het kind de eerste overweging”. Het 

belang van het kind dient dus in alle beslissingen en overwegingen steeds centraal 

te staan. Ook in de specifi eke problematiek van de alleenreizende minderjarigen – de 

focus van dit onderzoek – moet dit belang van het kind steeds de eerste én laatste 

overweging zijn. Niettemin is het niet altijd eenvoudig dit in praktijk te brengen. De 

interpretatie van “het belang van het kind” door de verschillende personen, diensten 

en instituties die betrokken zijn bij het kind of een rol spelen in beslissingen 

aangaande het kind, ligt soms bijzonder ver uiteen. 

Het IVRK kan op verschillende manieren gelezen worden. Het is in de eerste plaats 

een “comprehensief verdrag”, wat betekent dat het verdrag als geheel moet gelezen 

worden en de onderlinge logica, opbouw en verhoudingen van de bepalingen gerespecteerd 

moeten worden. Een eerste wijze om het IVRK te ontleden is aan de hand 

van de drie P’s. 11 Hierbij worden de bepalingen van het verdrag ingedeeld in drie 

categorieën: protectie, provisie en participatie. Protectierechten omvatten de klassieke 

mensenrechten die bescherming impliceren tegen onterechte handelingen van 

de overheid of derden. We denken aan de bescherming van de lichamelijke integriteit, 

het leven, het gezinsleven,... Provisierechten omvatten rechten die aanspraak geven 

op bepaalde voorzieningen, bijvoorbeeld onderwijs, gezondheidszorg, jeugdhulp,... De 

derde P duidt op de participatierechten. Deze laatste categorie werd specifi ek ingevoerd 

voor minderjarigen en vormt een breuk met vroegere instrumenten die vooral 

“bescherming” tot doel hebben. Met deze participatierechten worden minderjarigen 

als partners beschouwd, als actoren in het sociale leven, als burgers met capaciteiten 

die recht hebben om deel te nemen aan het sociale leven, inclusief inspraak. We 

vinden deze participatierechten in diverse artikels van het IVRK terug, maar willen 

expliciet artikel 12 vermelden, dat als volgt luidt: “De Staten verzekeren het kind dat 

in staat is zijn of haar eigen mening te vormen, het recht die mening vrijelijk te uiten 

in alle aangelegenheden die het kind betreffen, waarbij aan de mening van het kind 

passend belang wordt gehecht in overeenstemming met zijn of haar leeftijd en rijpheid. 

Hiertoe wordt het kind met name in de gelegenheid gesteld te worden gehoord in 

iedere gerechtelijke en bestuurlijke procedure die het kind betreft, hetzij rechtstreeks, 

hetzij door tussenkomst van een vertegenwoordiger of een daarvoor geschikte instelling, 

op een wijze die verenigbaar is met de procedureregels van het nationale recht”. 

In bepaalde situaties kan er evenwel een mogelijk confl ict ontstaan tussen twee van 

de drie hierboven vermelde P’s, met name tussen protectie- en participatierechten. 

Soms worden er – in “het belang van het kind” – ten aanzien van een minderjarige 

beschermingsmaatregelen (protectierechten) genomen, zoals plaatsing in een bevei- 

11 E. VERHELLEN, Verdrag inzake de rechten van het kind, Leuven, Garant, 2000, 252p. 

20


ligde opvangstructuur, hoewel de betrokken minderjarige dit zelf niet wenst, maar in 

deze beslissing geen inspraak krijgt (participatierechten). In bepaalde situaties is het 

bijzonder moeilijk deze twee elementen af te wegen, maar hoe dan ook is het van essentieel 

belang te weten dat bij het vooropstellen van “protectie” de rechten op participatie 

van het betrokken kind of jongere met de voeten kunnen worden getreden. 

Een tweede manier om het IVRK te lezen, vertrekt van het onderscheid tussen bepalingen 

die kinderen in het algemeen viseren en bepalingen met betrekking tot specifi eke 

groepen. De eerste groep bepalingen omvat onder meer recht op onderwijs, inspraak, 

gezondheidszorg, respect voor het gezinsleven, bescherming van de integriteit, verbod 

op discriminatie,... De specifi eke bepalingen in het IVRK focussen voornamelijk op 

‘zwakkere’ groepen van minderjarigen die extra bescherming verdienen, zoals kinderen 

die gescheiden zijn van hun gezin, kinderen met een handicap en minderjarige vluchtelingen. 

De bedoeling van deze specifi eke bepalingen is extra bescherming te voorzien 

voor die categorieën die dit nodig hebben. Deze bepalingen doen uiteraard geen 

afbreuk aan de rechten die minderjarigen in het algemeen toekomen. 

We vermelden hier nog enkele specifi eke artikels uit het IVRK die verwijzen naar 

bepaalde doelgroepen. In eerste instantie is er artikel 22, verwijzend naar de doelgroep 

van minderjarige vluchtelingen: “De Staten nemen passende maatregelen om 

te waarborgen dat een kind dat de vluchtelingenstatus wil verkrijgen of dat in overeenstemming 

met het toepasselijke internationale recht en de toepasselijke procedures 

als vluchteling wordt beschouwd, ongeacht of het al dan niet door zijn of haar 

ouders of door iemand anders wordt begeleid, passende bescherming en humanitaire 

bijstand krijgt bij het genot van de van toepassing zijnde rechten beschreven in dit 

Verdrag en in andere internationale akten inzake de rechten van de mens of humanitaire 

akten waarbij de bedoelde Staten partij zijn. Hiertoe verlenen de Staten, naar zij 

passend achten, hun medewerking aan alle inspanningen van de Verenigde Naties en 

andere bevoegde intergouvernementele organisaties of niet-gouvernementele organisaties 

die met de Verenigde Naties samenwerken, om dat kind te beschermen en bij 

te staan en de ouders of andere gezinsleden op te sporen van een kind dat vluchteling 

is, teneinde de nodige inlichtingen te verkrijgen voor hereniging van het kind met 

het gezin waartoe het behoort. In gevallen waarin geen ouders of andere familieleden 

kunnen worden gevonden, wordt aan het kind dezelfde bescherming verleend als aan 

ieder ander kind dat om welke reden ook, blijvend of tijdelijk het leven in een gezin 

moet ontberen, zoals beschreven in dit Verdrag”. 

Twee elementen zijn in dit artikel bijzonder belangrijk: vooreerst wordt erop gewezen dat 

ook kinderen – al dan niet begeleid door hun ouders – recht hebben op het verkrijgen 

van een vluchtelingenstatus en in die zin passende bescherming en humanitaire 

bijstand moeten krijgen. Bovendien wordt duidelijk aangegeven dat aan alle kinderen 

en jongeren dezelfde bescherming moet worden verleend, dus ook aan kinderen die om 

welke reden dan ook blijvend of tijdelijk een gezinsleven dienen te missen. 

21


Ten tweede wordt in dit artikel het recht op gezinshereniging benadrukt, wat betekent 

dat overheden inspanningen moeten leveren om gezinsleden op te sporen om 

zo te streven naar een hereniging van het kind met zijn gezin. Uiteraard is dit een 

bijzonder belangrijk gegeven, maar we wijzen erop dat dit in het geval van niet-begeleide 

minderjarige vreemdelingen soms volledig tegenover de mening van de jongere 

zelf kan staan. Een gezinshereniging betekent immers meestal een terugkeer naar het 

land van herkomst, wat de betrokken jongeren heel vaak zelf niet wensen 12 . Het is dan 

ook van groot belang om dit element uit artikel 22 niet op zichzelf te beschouwen, 

maar te koppelen aan het hoger vermelde artikel 3 van het Internationale Verdrag, 

met name “het belang van het kind” en in tweede instantie ook aan de vermelde 

“participatierechten” van het kind. 

Daarnaast willen we nog volgende artikels vermelden die relevant zijn in het kader 

van dit onderzoek: 

Artikel 34: bescherming tegen seksuele exploitatie: “De Staten die partij zijn, 

verbinden zich ertoe het kind te beschermen tegen alle vormen van seksuele exploitatie 

en seksueel misbruik. Hiertoe nemen de Staten die partij zijn met name alle 

passende nationale, bilaterale en multilaterale maatregelen om te voorkomen dat: 

a) een kind ertoe wordt aangespoord of gedwongen deel te nemen aan onwettige 

seksuele activiteiten; 

b) kinderen worden geëxploiteerd in de prostitutie of andere onwettige seksuele praktijken; 

c) kinderen worden geëxploiteerd in pornografi sche voorstellingen en pornografi 

sch materiaal”. 

Artikel 35: bescherming tegen ontvoering of kinderhandel: “De Staten die partij zijn, 

nemen alle passende nationale, bilaterale en multilaterale maatregelen ter voorkoming 

van de ontvoering of de verkoop van of de handel in kinderen voor welk doel ook 

of in welke vorm ook”. 

Artikel 37: recht op menswaardige behandeling en bescherming tegen vrijheidsberoving: 

“De Staten die partij zijn, waarborgen dat: 

a) geen enkel kind wordt onderworpen aan foltering of aan een andere wrede, onmenselijke 

of onterende behandeling of bestraffi ng. Doodstraf noch levenslange 

gevangenis straf zonder de mogelijkheid van vervroegde invrijheidstelling wordt 

opgelegd voor strafbare feiten gepleegd door personen jonger dan achttien jaar; 

b) geen enkel kind op onwettige of willekeurige wijze van zijn of haar vrijheid wordt 

beroofd. De aanhouding, inhechtenisneming of gevangenneming van een kind 

geschiedt overeenkomstig de wet en wordt slechts gehanteerd als uiterste maatregel 

en voor de kortst mogelijke duur; 

12 I. DERLUYN EN E. BROEKAERT, “Niet-begeleide buitenlandse minderjarigen”, Tijdschrift voor Jeugdrecht en 

Kinderrechten 2005, 6 (1), 12-21; I. DERLUYN EN E. BROEKAERT, ”Niet-begeleide buitenlandse minderjarigen” 

in K. VAN BUYTEN (ed.), Participatierechten van kinderen. Verzamelde Commentaren, Gent, Universiteit Gent: 

Centrum voor de Rechten van het Kind, cahier 25, 2005, 311-336. 

22

c) ieder kind dat van zijn of haar vrijheid is beroofd, wordt behandeld met menselijkheid 

en met eerbied voor de waardigheid inherent aan de menselijke persoon 

en zodanig dat rekening wordt gehouden met de behoeften van een persoon van 

zijn of haar leeftijd. Met name wordt ieder kind dat van zijn of haar vrijheid is 

beroofd, gescheiden van volwassenen tenzij het in het belang van het kind wordt 

geacht dit niet te doen en heeft ieder kind het recht contact met zijn of haar 

familie te onderhouden door middel van correspondentie en bezoeken, behalve 

in uitzonderlijke omstandigheden; 

d) ieder kind dat van zijn of haar vrijheid is beroofd het recht heeft onverwijld te 

beschikken over juridische en andere passende bijstand, alsmede het recht de 

wettigheid van zijn vrijheidsberoving te betwisten ten overstaan van een rechter of 

een andere bevoegde, onafhankelijke en onpartijdige autoriteit en op een onverwijlde 

beslissing ten aanzien van dat beroep”. 

4. Doelgroep van het onderzoek 


Zoals reeds vermeld is de populatie “alleenreizende minderjarigen” een heterogene 

groep jongeren. Een duidelijke afbakening en defi niëring van de verschillende categorieën, 

waarvoor bovendien op de luchthaven – onze onderzoekssetting – diverse procedures 

gelden, is aan de orde. Daarom werden in dit onderzoek diverse subcategorieën 

bepaald. Als eerste categorie nemen we de “Unaccompanied Minors”, kinderen 

tussen 5 en 12 jaar die alleen reizen en hierbij verplicht begeleiding genieten van de 

luchtvaartmaatschappij. Daarnaast is er de categorie van de “Young Passengers”, dit 

zijn alleenreizende 12- tot 18-jarigen. Ten derde is er de categorie van de “Minors 

Third Party”, waarmee we alle minderjarigen aanduiden die door een derde begeleid 

worden die niet de ouder of de wettelijke voogd is. Deze drie categorieën worden 

hieronder verder toegelicht. 

4.1 Het onderscheid met niet-begeleide minderjarige 

vreemdelingen 

We willen hier nogmaals het onderscheid benadrukken tussen alleenreizende minderjarigen 

en “niet-begeleide minderjarige vreemdelingen”. Volgens de in België gehanteerde 

defi nitie uit de Voogdijwet 13 zijn niet-begeleide minderjarige vreemdelingen 

minderjarigen die afkomstig zijn uit een land dat niet behoort tot de Europese Econo- 

13 Titel XIII, Hoofdstuk 6 ‘Voogdij over niet-begeleide minderjarige vreemdelingen’ van de programmawet van 24 december 

2002, Belgisch Staatsblad, 31 december 2002 en Koninklijk Besluit van 22 december 2003 tot uitvoering 

van Titel XIII, Hoofdstuk 6 ‘Voogdij over niet-begeleide minderjarige vreemdelingen’ van de programmawet van 24 

december 2002, Belgisch Staatsblad, 29 januari 2004. 

23


mische Ruimte (E.E.R.). 14 Onze defi niëring van alleenreizende minderjarigen is dus 

ruimer dan de defi nitie die de Voogdijwet voorziet, aangezien in onze doelgroep ook 

minderjarigen worden opgenomen die wel tot landen van de E.E.R. behoren. Bovendien 

kunnen niet-begeleide minderjarige vreemdelingen in de drie categorieën van 

ons onderzoek voorkomen: ofwel reizen zij als “unaccompanied minor”, wanneer 

zij niet voldoen aan de leeftijdsgrenzen om autonoom te reizen; ofwel reizen ze als 

“Young Passenger” indien ze ouder dan twaalf jaar zijn; ofwel worden ze begeleid 

door een derde, waardoor ze tot de categorie “Minor Third Party” behoren. Tot slot 

merken we op dat de inburgering van de term “niet-begeleide minderjarige vreemdelingen” 

dit onderzoek in de beginfase sterk heeft bemoeilijkt: de politionele actoren 

waren immers voornamelijk bekend met de term niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, 

terwijl luchtvaartactoren daarentegen enkel met de noties “Unaccompanied 

Minors’”en “Young Passengers” werken. 

4.2 Unaccompanied Minors 

Een eerste categorie van onze populatie zijn de “Unaccompanied Minors”, met name 

alleenreizende minderjarigen waarvan verondersteld wordt dat zij te jong zijn om autonoom 

te reizen. De internationale koepelorganisatie International Air Transport Association 

(IATA) heeft richtlijnen uitgevaardigd om de leeftijdsgrenzen voor deze categorie 

vast te leggen. 15 Algemeen wordt gesteld dat alleenreizende kinderen tussen vijf 

en twaalf jaar oud met verplichte begeleiding van de luchtvaartmaatschappij dienen 

te reizen. Vóór de leeftijd van vijf jaar mogen minderjarigen onder geen beding alleen 

reizen, zelfs niet met begeleiding, vanaf twaalf jaar kan deze dienstverlening facultatief 

geboekt worden. Elke vliegtuigmaatschappij die bij IATA aangesloten is, wordt 

verondersteld zich aan deze normen te houden. De richtlijnen van IATA zijn evenwel 

niet afdwingbaar, waarover meer in hoofdstuk 3. Hoewel de leeftijdsgrenzen door 

elke luchtvaartmaatschappij in principe individueel bepaald worden in hun Passenger 

Handling Manifest (PHM) 16 en dus onderling kunnen verschillen, zullen we in dit 

onderzoek de IATA-norm 5- tot 12-jarigen aannemen aangezien dit de meest gangbare 

praktijk is binnen het luchtvaartwezen. 

De UM-procedure is een extra, betalende service die bijgeboekt moet worden bij de 

reservatie van de vliegtuigtickets. De procedure is internationaal bepaald en gaat uit 

van de idee dat een alleenreizende minderjarige tussen vijf en twaalf jaar op geen 

enkel ogenblik onbewaakt mag reizen. Dit impliceert dat hij binnen de luchthavens 

ten laste wordt genomen door het grondpersoneel (op Brussels Airport door één van de 

14 De landen die op 31 mei 2007 tot de E.E.R. behoren zijn: België, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, 

Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, Italië, IJsland, Letland, Liechtenstein, Litouwen, 

Luxemburg, Malta, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slovenië, Slovakije, Spanje, 

de Tsjechische Republiek, het Verenigd Koninkrijk en Zweden. 

15 Voor een uitvoerige bespreking hiervan, zie hoofdstuk 3. 

16 Dit is een lijvig draaiboek dat de concrete vervoersvoorwaarden van de luchtvaartmaatschappij vastlegt. 

24

twee bestaande handelingmaatschappijen Aviapartner en Flightcare), terwijl op het 

vliegtuig de bemanning de verantwoordelijkheid draagt over de minderjarige. 

De Unaccompanied Minors zijn een uiterst zichtbare categorie alleenreizende minderjarigen: 

vaak draagt het kind de reisdocumenten in een “pochette” rond de hals, of 

worden andere gadgets gehanteerd om duidelijk te maken dat het om een Unaccompanied 

Minor gaat. Zij worden bovendien geregistreerd, gezien de handelingmaatschappijen 

hun service aan de luchtvaartmaatschappijen factureren. Zo reizen op 

Brussels Airport jaarlijks ruim 20.000 Unaccompanied Minors, waarover verder meer 

in hoofdstuk 2. 

4.3 Young Passengers 

“Young Passengers” zijn jongeren tussen twaalf en achttien jaar die voldoende zelfredzaam 

worden geacht om het reistraject volledig autonoom af te leggen. Zij worden niet 

begeleid op de luchthaven. In het luchtvaartwezen kent men slechts drie categorieën 

reizigers, met name “infants” van nul tot twee jaar, “children” van twee tot twaalf jaar 

en ten slotte “adults”, namelijk passagiers ouder dan twaalf jaar. Young Passengers 

worden bijgevolg nergens systematisch geregistreerd als zijnde minderjarig, wat hun 

detectie sterk bemoeilijkt. Het is dus onmogelijk om een uitspraak te doen over de 

toestroom van Young Passengers op Brussels Airport. Wel zijn zij, omwille van hun 

toestand, uiterst kwetsbaar voor blootstelling aan allerlei risico’s, wat het onderzoeken 

van deze populatie rechtvaardigt. 

4.4 Minors Third Party 

Ten slotte is er de categorie van de “Minors Third Party”, zijnde alle minderjarigen die 

vergezeld worden door een derde die niet de ouder is, noch de wettelijke voogd. Ook 

hier gaat het om een moeizaam te onderzoeken categorie, temeer daar hun detectie 

bemoeilijkt wordt door het feit dat zij vergezeld worden door een volwassene en dus 

schijnbaar niet alleen reizen: uiterlijk valt niet af te leiden of het al dan niet om de 

werkelijke ouder of wettelijke voogd gaat, dan wel om een derde. Hoewel deze minderjarigen 

in de enge zin van het woord niet alleen reizen, vormt deze categorie toch een 

risicopopulatie: het is immers niet uitgesloten dat zij begeleid worden door een derde 

met malafi de bedoelingen. 

5. Methodologie 


Aangezien het om een verkennend onderzoek gaat en er weinig tot geen literatuur 

voorhanden is over ons onderwerp, wordt gebruik gemaakt van diverse onderzoeks– 

methoden. Zo wordt de analyse van bestaand materiaal aangevuld met participerende 

25


observaties. Deze methodentriangulatie vormt een belangrijke garantie om de validiteit 

en betrouwbaarheid van de onderzoeksresultaten te waarborgen. 17 Tenslotte vereist ook 

de heterogeniteit van de populatie het aanwenden van diverse onderzoeksmethoden. 

Om de bevindingen te toetsen aan de expertise van een aantal belangrijke actoren en 

aldus de betrouwbaarheid ervan te verhogen, werd een begeleidingscomité samengesteld. 

Een lijst van de leden vindt u in bijlage 1. Het begeleidingscomité is in de loop 

van het onderzoek viermaal samengekomen: eenmaal voorafgaand aan het onderzoek 

(op 3 juli 2006) om de globale probleem- en doelstelling te bepalen en voorstellen te 

formuleren voor de methodologie, vervolgens na drie maanden (op 16 oktober 2006) 

om de bijsturing van het onderzoek en suggesties voor het verder verloop ervan toe 

te lichten en nogmaals vier maanden later (26 februari 2007) om een eerste feedback 

te ontvangen over de voorlopige onderzoeksresultaten en voorstellen te formuleren 

naar rapportage en publicatie toe. Een vierde en laatste samenkomst ging door 

op 31 mei 2007 waarbij een aantal inhoudelijke bedenkingen over het rapport ter 

discussie werden voorgelegd aan het begeleidingscomité. 

Gezien het onderzoek gevoerd werd in een context waarin verschillende actoren met 

diverse belangen met of naast elkaar functioneren, was het belangrijk de onafhankelijkheid 

ervan te waarborgen. Ook het ethische aspect in dit onderzoek vergde 

aandacht, wat werd nagestreefd onder meer door: 

- geen valse voorstelling van zaken te geven: het onderzoek, diens doelstelling en de 

ware toedracht van de observaties werden ten allen tijde meegedeeld; 

- de vrijwillige medewerking van de respondenten voorop te stellen; 

- het onderzoek op een zo eerlijke en objectief mogelijke wijze te voeren; 

- de gegevens anoniem te verwerken. 

In wat volgt, wordt de methodologie van het onderzoek verder toegelicht. 

5.1 Analyse van cijfermateriaal dat voorhanden is 

Er wordt vooreerst een inventaris opgemaakt van het beperkt voorhanden zijnde cijfermateriaal 

over alleenreizende minderjarigen, met de bedoeling een antwoord te geven 

op de vraag naar de omvang van hun toestroom via de nationale luchthaven Brussels 

Airport. We beschikken enkel voor de categorie “Unaccompanied Minors” over gegevens 

die op systematische wijze verzameld werden door de facturatiedienst van de 

handelingmaatschappij, die hun service factureren aan de luchtvaartmaatschappij. 

De data werden niet verzameld met het oog op wetenschappelijke analyse, maar wel 

vanuit fi nanciële overwegingen, wat uiteraard consequenties met zich meebrengt voor 

17 F.J.G. JANSSENS, “Betrouwbaarheid en validiteit in interpretatief onderzoek”, Pedagogisch Tijdschrift 1985, 3, 

149-161; J. DE JONG-GIERVIELD, “Twee meten meer dan één. Het complementaire gebruik van survey- en 

interpretatieve methoden in een onderzoeksproject”, Sociologische Gids 1987, 36 (6), 420-429. 

26


dit onderzoek. Vandaar dat we een extra registratiemechanisme hebben ontworpen op 

niveau van de Grenscontrole. 

5.2 Registratie van minderjarigen door de Grenscontrole 

Young Passengers worden in luchtvaartjargon als volwassen passagiers beschouwd: 

men registreert noch in het reservatie-, noch in het reisdossier dat het om een minderjarige 

gaat die alleen reist. Dit heeft belangrijke gevolgen: doordat men niet registreert 

naar leeftijd, kan men evenmin nagaan hoeveel minderjarigen jaarlijks alleen reizen 

zonder begeleiding van de luchtvaartmaatschappij. Bovendien wordt ook nergens 

aandacht geschonken aan minderjarigen die met een derde persoon reizen: Minors 

Third Party worden even eens nergens systematisch geregistreerd. 

Om aan dit probleem tegemoet te komen, werd met het hoofd van de afdeling Grenscontrole 

van de Luchtvaartpolitie afgesproken dat gedurende de observatieperiode een 

bijkomende vorm van registratie zou worden ingesteld op het niveau van de grenscontrole, 

onder de vorm van dataverzameling via de “Logging”. 18 De “Logging” is het 

informatica systeem waarin de grenscontroleurs de paspoorten van non-EU reizigers 

invoeren of inscannen. Naam, geboortedatum en vluchtnummer worden sowieso geregistreerd 

en voor dit onderzoek werd afgesproken om een bijkomende code in te voeren 

naargelang de categorie alleenreizende minderjarigen waar het om gaat: Z1 voor Unaccompanied 

Minors, Z2 voor Young Passengers en Z3 voor Minors Third Party. 

Een beperking verbonden aan deze registratie is evenwel het feit dat het enkel om 

non-EU reizigers gaat: aangezien binnen de Europese Unie het principe van vrij verkeer 

van personen en goederen geldt, worden EU-reizigers niet geregistreerd in de Logging. 

Toch kunnen we aan de hand van deze registratie een eerste zicht krijgen op het 

aantal Unaccompanied Minors, Young Passengers en Minors Third Party dat buiten 

de Schengen zone reist en afkomstig is van een land dat niet tot de Europese Unie 

behoort. Een andere beperking is het feit dat het om een nieuwe registratievorm gaat: 

bij de interpretatie van de cijfergegevens moeten we er rekening mee houden dat zowel 

werkdruk als relatieve onbekendheid met de doelgroep van het onderzoek de resultaten 

mogelijks vertekenen. Om hieraan tegemoet te komen, werd door de onderzoekster een 

begeleidende nota ontwikkeld omtrent de doelgroep, die aan de supervisors van de 

Grenscontrole werd overgemaakt. Zij hebben op hun beurt de grenscontroleurs tijdens 

de dagelijkse briefi ng meermaals ingelicht over de problematiek en doelgroep van dit 

onderzoek. Op die manier konden toch de nodige garanties ingebouwd worden voor de 

18 De passagiers die vanuit een EU-land reizen, worden evenwel net zo goed als passagiers die niet vanuit een EUland 

reizen, aan een grenscontrole onderworpen, voor zover het gaat om landen die niet tot het Schengengebied 

behoren. Zij worden evenwel niet geregistreerd in de Logging: dit systeem is enkel voor non-EU passagiers. Passagiers 

die vanuit een een Schengenland reizen, worden aan geen enkele grenscontrole onderworpen en komen 

aan in een andere terminal. 

27


betrouwbaarheid en validiteit van deze registratie. Ook na de observatieperiode werd 

deze vorm van registratie behouden door de Grenscontrole. 

5.3 Gerichte observaties 

Naast het cijfermatig in kaart brengen van het fenomeen, wil het onderzoek inzicht 

verwerven in de procedures en de problematiek van alleenreizende minderjarigen aan 

de hand van observaties. Het gaat hierbij zowel om gerichte als om vrije observaties. 

Het onderscheid tussen beide kan herleid worden tot het feit dat de diverse categorieën 

alleenreizende minderjarigen al dan niet vooraf gedetecteerd kunnen worden. Bij 

minderjarigen die vooraf bekend zijn, kunnen gerichte observaties gebeuren. Enkel van 

Unaccompanied Minors is vooraf geweten dat zij alleen reizen, zodat de observaties 

kunnen aanvatten bij de dispatching van de handelingmaatschappij. 19 Op die manier 

kan heel het traject van aan de gate tot in de aankomsthal gevolgd worden, wat een grote 

meerwaarde heeft voor het onderzoek. Er kan namelijk worden nagegaan of de procedure 

correct wordt toegepast van begin tot einde. Bovendien gebeuren deze observaties aan 

de hand van een checklist, zodat de gegevens leeftijd, geslacht, land van herkomst, 

reismotief, duur en plaats van het verblijf, afhaler en naleving van de procedure op min 

of meer systematische en uniforme wijze verzameld worden. Ook de identifi catie van de 

afhaler ter hoogte van de aankomsthal kan uitgebreid onder de loep worden genomen. 

5.4 Vrije observaties 

Voor de observatie van niet vooraf detecteerbare alleenreizende minderjarigen zijn 

we aangewezen op het vrij rondlopen in de terminals en in de aankomsthal, al dan 

niet ondersteund door bepaalde diensten zoals de Federale Gerechtelijke Politie en 

de Luchtvaartpolitie. Er wordt risicogericht tewerk gegaan op basis van een lijst van 

potentiële risicovluchten, die vooraf, in samenspraak met diverse actoren op het 

terrein werden bepaald. 

We dienen er rekening mee te houden dat er in de passagiersstroom op Brussels 

Airport een onderscheid gemaakt wordt tussen passagiers die intra- versus extra-Schengen 

reizen: binnen Schengenlanden 20 geldt immers het principe van vrij verkeer 

van personen. Ter illustratie vindt u hieronder een kaart van de lidstaten die het 

Schengenakkoord ondertekend hebben op 31 mei 2007. 

19 De dispatching krijgt alle oproepen tot assistentie binnen van de crew en verdeelt deze vragen over de beschikbare 

medewerkers van de handelingmaatschappij. 

20 Zijnde België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Ijsland, Luxemburg, Nederland, 

Noorwegen, Oostenrijk, Portugal, Spanje en Zweden. Op 1 mei 2004 is de Europese Unie uitgebreid met de 

volgende tien nieuwe lidstaten: Estland, Letland, Litouwen, Malta, Cyprus, Hongarije, Polen, Tsjechië, Slowakije 

en Slovenië. Op 1 januari 2007 werden ook Bulgarije en Roemenië lid van de EU. De huidige Schengenbuitengrens 

zal voorlopig nog worden gehandhaafd; een Schengenvisum is dus niet geldig voor de nieuwe lidstaten. De 

nieuwe lidstaten zullen vooralsnog nationale visa verstrekken en géén Schengenvisa. 

28

Figuur 1: Kaart van de Schengenlidstaten op 31 mei 2007 21 


In principe worden personen die intra-Schengen reizen dus niet aan een grenscontrole 

onderworpen. Niettemin is er toch een aantal actoren dat op één of andere manier in 

de controle van intra-Schengen passagiers voorziet. Het gaat hier voornamelijk om de 

sectie “Fenomenen” van de Luchtvaartpolitie, die ambtshalve politionele controles 

uitvoert in het kader van mensenhandel en mensensmokkel en van de sectie “Valse 

en Vervalste Reisdocumenten” van de Luchtvaartpolitie. Tevens kan gerekend worden 

op de steun van de Federale Gerechtelijke Politie voor die observaties waarbij back-up 

of politionele bevoegdheid aangewezen is. 22 

Wat extra-Schengen vluchten betreft, is er een bijkomende fi lter: naast bovenvermelde 

diensten kunnen we immers terugvallen op de grenscontroleurs in de grensdoorlaatposten. 

Alle passagiers en dus ook minderjarigen die alleen reizen, dienen de 

grenscontrole te passeren indien zij een vlucht nemen die niet vanuit een Schengenland 

vertrekt. De grensdoorlaatposten vormen een goed uitgangspunt vanwaar we de 

observaties kunnen aanvangen. 

Deze onderzoeksmethode heeft een aantal beperkingen. Zo zijn de bevraging en 

observatie afhankelijk van een aantal omgevingsfactoren: het moment van observatie 

21 dofi .fgov.be/RG/BORDER/NL/Start_Nl.htm 

22 Verdere toelichting bij de functies van deze actoren vindt u onder het hoofdstuk ‘beschrijving van de onderzoekssetting’. 

29


(uur van de dag, de periode en hiermee samenhangend het onderscheid tussen vakantieperiode 

en buiten de schoolvakanties), de plaats van observatie, enzovoort. De 

gedane observaties geven daarnaast louter een momentopname weer. Zij mogen zeker 

niet veralgemeend worden: het gaat hier om een eerste verkennend onderzoek naar de 

problematiek, bijkomend en diepgaander onderzoek is aangewezen om gefundeerde 

uitspraken te kunnen doen over de problematiek van aankomende alleenreizende 

minderjarigen op Brussels Airport. 

5.5 Toepassing op de diverse categorieën van de doelgroep 

Gegeven de specifi citeit van elke categorie alleenreizende minderjarigen kan de gehanteerde 

onderzoeksmethodologie onderling verschillen. Ter verduidelijking bespreken 

we hierna welke methoden per categorie werden benut. 

5.5.1 Unaccompanied Minors 

Een combinatie van de analyse van reeds bestaand cijfermateriaal, registratie door de 

grenscontrole en gerichte observaties met ondersteuning van de betrokken diensten. 

Unaccompanied Minors vormen de makkelijkst onderzoekbare en meest beheersbare 

categorie wegens hun bekendheid: er wordt immers geregistreerd hoeveel Unaccompanied 

Minors per dag begeleid worden door de handelingmaatschappij. Daarnaast 

vormen zij ook de meest zichtbare categorie omwille van het feit dat zij begeleid 

worden door een medewerker van de handelingmaatschappij. Er is met andere 

woorden een duidelijk uitgangspunt voor de observaties: vanuit de dispatching van de 

handelingmaatschappij kan de hele procedure opgevolgd worden. Als een medewerker 

wordt opgeroepen voor een begeleiding van een Unaccompanied Minor, kan door de 

onderzoekster worden meegegaan naar de gate, waar de Unaccompanied Minor door 

de crew aan de handelingmaatschappij wordt overgedragen. Zo kan heel het traject 

tot de aankomsthal geobserveerd worden. Onderweg kan een aantal gerichte vragen 

gesteld worden aan de Unaccompanied Minor en bij de overdracht aan de afhaler 

kan vastgesteld worden of de persoon ook is wie hij beweert te zijn. Er kan geverifi - 

eerd worden of de procedures correct worden toegepast en eventuele hiaten kunnen 

worden gedetecteerd en gerapporteerd. 

Voor de Unaccompanied Minors beschikken we over vrij volledig cijfermateriaal voor 

de jaren 2005 en 2006. Flightcare bezorgde ons een overzicht per maand, voor Aviapartner 

beschikken we over een overzicht per maand en per luchtvaartmaatschappij. 

Bovendien worden Unaccompanied Minors bijkomend geregistreerd door de Grenscontrole 

indien zij extra-Schengen reizen vanuit een land dat niet tot de Europese 

Unie behoort. 

30

5.5.2 Young Passengers 

Een combinatie van registratie door de Grenscontrole en vrije observaties. 

Deze groep minderjarigen is moeilijker te detecteren, aangezien ze nergens systematisch 

geregistreerd worden en niet duidelijk zichtbaar aanwezig zijn. Het is immers 

niet altijd evident om op het eerste zicht te bepalen of het om een minderjarige gaat. 

De Young Passengers kunnen ofwel binnen een (facultatieve) UM-procedure reizen, 

waardoor ze voor dit onderzoek onder de categorie Unaccompanied Minors vallen, 

ofwel kunnen ze volledig zelfstandig het reistraject doorlopen. Deze laatste groep 

wordt nergens, noch in het reservatiedossier, noch in het reisdossier, als minderjarig 

omschreven. Dit maakt het onmogelijk op voorhand te determineren of er Young 

Passengers op een vlucht zitten, waardoor we genoodzaakt zijn deze minderjarigen te 

detecteren aan de hand van vrije observaties, zoals hierboven beschreven. 

Het verkrijgen van cijfergegevens ligt ook moeilijker omwille van de non-registratie. 

We kunnen enkel terugvallen op de bijkomende registratie door de grenscontroleurs. 

Over intra-Schengen reizende Young Passengers hebben we geen adequaat cijfermateriaal 

omdat zij nergens geregistreerd worden, wat een heikel punt vormt. Dezelfde 

bemerking geldt trouwens voor passagiers die extra-Schengen reizen vanuit een land 

dat tot de Europese Unie behoort: ook zij worden in principe niet door de Grenscontrole 

geregistreerd. 

5.5.3 Minors Third Party 


Een combinatie van registratie door de Grenscontrole en vrije observaties. 

De methodologie voor Minors Third Party loopt min of meer gelijk met die van de 

Young Passengers, behoudens het feit dat tijdens de vrije observaties vooral dient 

gefocust te worden op de persoon die de minderjarige begeleidt en zijn verwantschap 

met de minderjarige. 

Voor het verkrijgen van cijfermateriaal kunnen we ook hier enkel terugvallen op de 

registratie door de grenscontrole omwille van de redenen die vermeld worden bij de 

Young Passengers. 

31

Hoofdstuk 1 

Beschrijving onderzoekssetting


Gezien de specifi citeit van dit onderzoek en de bijzondere setting waarin het onderzoek 

plaatsvindt, is een introductie van de diverse actoren die bij dit onderzoek betrokken 

zijn, aangewezen. We bespreken achtereenvolgens de luchtvaartmaatschappijen, de 

handelingmaatschappijen, de koepelorganisaties van het luchtvaartwezen, de Federale 

Gerechtelijke Politie Airport, de Luchtvaartpolitie, het Openbaar Ministerie, de 

Dienst Vreemdelingenzaken, de Dienst Voogdij en het Europees agentschap voor het 

beheer van de operationele samenwerking aan de buitengrenzen (Frontex). 

1. De luchtvaartmaatschappijen 

Uiteraard vormen de luchtvaartmaatschappijen, in concreto de bemanning van het 

vliegtuig, een belangrijke actor binnen onze onderzoekssetting. Zeker wat betreft 

Unaccompanied Minors hebben zij een duidelijke rol: zij nemen de begeleiding van 

Unaccompanied Minors voor hun rekening gedurende de vlucht en dragen de Unaccompanied 

Minor over aan een medewerker van de bevoegde handelingmaatschappij 

op de luchthaven van bestemming. De diverse luchtvaartmaatschappijen die gedurende 

het onderzoek op Brussels Airport vliegen, zijn: 23 

Adria Airways, Aegean Aviation, Aer Lingus, Aerofl ot, Afriqiyah Airways, Air Algerie, 

Air Baltic, Air Canada, Air France, Air Malta, Air New Zealand, Air Senegal, Air 

Transat, Alitalia, American Airlines, Atlas Blue, Austrian Airlines, BA Cityexpress, 

Blue 1, British Airways, British Midland BMI, Brussels Airlines, Bulgaria Air, CSA 

Czech Airlines, Continental Airlines, Croatia Airlines, Cyprus Airways, Delta Airlines, 

Eastern Airways, Egyptair, El Al Israel Airlines, Estonian Air, Ethiopian Airlines, 

Etihad Airways, Finnair, Gulf Air, Hainan Airlines, Iberia, Jetairfl y, Jugoslovenski Aerotransport, 

KLM, Kenya Airways, Lithuanian Airlines, Lot Polish Airlines, Lufthansa, 

Malaysia Airlines, Malev Hungarian Airlines, Malmo Aviation, Northwest Airlines, 

Olympic Airlines, Ostfriesische Lufttransport, Qatar Airways, Royal Air Maroc, Scandinavian 

Airlines System, Singapore Airlines, Sky Europe, Slovak Airlines, South 

African Airways, Sri Lankan Airlines, Swiss International Airlines, Syrian Airlines, THY 

Turkish Airlines, Tap Air Portugal, Tarom, Thai Airways Int”l, Thomas Cook Airlines, 

Tunisair, US Airways, Ukraine International, United Airlines, VLM, Virgin Atlantic, 

Virgin Express, Vueling. 

Daarnaast spelen de luchtvaartmaatschappijen een rol inzake het beleid rond de 

procedure van de begeleiding van Unaccompanied Minors. Elke luchtvaartmaatschappij 

bepaalt in zijn “Passengers Handling Manifest” binnen welke voorwaarden 

minderjarigen al dan niet alleen mogen reizen. Indien zij aangesloten zijn bij IATA, 

de International Air Transport Association, zullen zij zich schikken naar de door IATA 

ontworpen aanbevelingen voor goede praktijken. Deze regelgeving is evenwel niet 

23 brusselsairport.be 

34

indend; bijgevolg is elke luchtvaartmaatschappij vrij om de voorwaarden rond Unaccompanied 

Minors te bepalen. Voor meer informatie hierover, zie hoofdstuk 3. 

Voor wat dit onderzoek betreft, dient tevens op de medewerking van de luchtvaartmaatschappijen 

gerekend te worden om bepaalde passagiersgegevens te verstrekken 

indien er sprake is van onregelmatige binnenkomst en de bevoegde autoriteiten de 

luchtvaartmaatschappijen om bijkomende gegevens over een bepaalde passagier 

verzoeken. Het personeel van de luchtvaartmaatschappij heeft dan weer een belangrijke 

rol te vervullen in het detecteren van potentiële risicosituaties tijdens de vlucht 

of op de luchthaven zelf. 

2. De handelingmaatschappijen 

Op de meeste internationale luchthavens wordt de begeleiding van “passagiers met 

bijzondere noden” voorzien door de handelingmaatschappij(en) werkzaam op die 

luchthaven. Op Brussels Airport zijn op het moment van het onderzoek twee handelingmaatschappijen 

werkzaam, met name Flightcare en Aviapartner. Zij verzorgen er 

de dienstverlening aan passagiers met bijzondere noden. Dit kan onder meer gaan om 

personen met een handicap en zwangere vrouwen, maar ook alleenreizende minderjarigen 

die jonger zijn dan twaalf jaar en extra ondersteuning vereisen gedurende het 

reistraject. Hoe deze begeleiding concreet gebeurt, wordt toegelicht in hoofdstuk 3 

waarin de diverse procedures worden besproken. 

3. De koepelorganisaties 

HOOFDSTUK 1: BESCHRIJVING ONDERZOEKSSETTING 

Er is een aantal internationale koepelorganisaties in de burgerluchtvaart die regelgeving 

heeft uitgevaardigd omtrent de categorie Unaccompanied Minors (zie hiervoor 

hoofdstuk 3). Hier lichten we kort hun werking toe. 

3.1 IATA (International Air Transport Association) 

IATA, de International Air Transport Association, vormt een koepel van diverse luchtvaartmaatschappijen 

die besloten hebben zich bij de organisatie aan te sluiten en 

vormt met zijn 251 leden één van de belangrijkste in zijn soort. Voor de bespreking 

van IATA baseren we ons op het document “Passenger and Airport Services” van 

IATA. 24 

24 IATA, Passenger and Airport Services, http://www.iata.org/nr/rdonlyres/9e637783-3d57-4965-a95b-19b41423cac5/0/ 

passenger_and_airport_services.pdf 

35


3.1.1 Wat is IATA? 

IATA is een handelingmaatschappij die gevestigd is te Genève. Ze werd opgericht in 

1945 met de bedoeling te functioneren als een samenwerkingsorgaan tussen alle 

aangesloten luchtvaartmaatschappijen en zorg te dragen voor veilige en betrouwbare 

luchtvaartdiensten. Ondertussen is IATA uitgegroeid tot een internationale handelsorganisatie 

die als aanspreekpunt en vertegenwoordiger fungeert voor (bijna) de 

volledige luchtvaartindustrie. IATA is op haar beurt lid van SITA 25 en werkt samen 

met ICAO 26 . 

3.1.2 De werking van IATA 

IATA bestaat uit diverse comités en werkgroepen. Er wordt een kort overzicht gegeven 

van deze werkgroepen. 

1. Passenger Services Conference (PSC) 

PSC maakt het mogelijk dat luchtvaartmaatschappijen op geregelde tijdstippen 

samenkomen om het eens te worden over standaarden en procedures in verband 

met de omgang met passagiers en bagage, reservaties, kopen van tickets, enz. Overeenkomsten 

die gesloten worden op de PSC, nemen de vorm aan van resoluties en 

aanbevolen praktijken. PSC levert ook een forum waar gediscussieerd kan worden over 

verbeteringen en nieuwe ontwikkelingen in de luchtvaart. 

2. Ticketing Committee (PFPC) 

PFPC ontwikkelt en onderhoudt standaarden en procedures die te maken hebben met 

interline tickets. Dit comité is tevens verantwoordelijk voor de ontwikkeling van standaarden 

in verband met elektronische tickets en andere elektronische documenten. 

3. Reservations Committee (RESCOM) 

RESCOM is verantwoordelijk voor resoluties en aanbevolen praktijken in verband 

met reservatieprocedures voor passagiers. RESCOM zorgt ook voor de Reservations 

Services Manual, een internationale handleiding voor reservaties en de desbetreffende 

systemen. 

4. Passenger and airport data interchange standards (PADIS) Board 

PADIS onderhoudt elektronische datauitwisselingsstandaarden (EDI, Electronic Data 

Interchange) voor passagiers die reizen met luchtvaartmaatschappijen en voor de 

diverse passagiersdiensten. 

25 Société Internationale de Télécommunications Aéronautiques, een Zwitsers multinationaal informatietechnologiebedrijf 

gespecialiseerd in het leveren van IT-diensten aan de luchtvaartindustrie. 

26 International Civil Aviation Organization, een onderdeel van de Verenigde Naties dat als doel heeft de principes en 

standaarden voor de internationale luchtvaart op te stellen ter verbetering van het luchtverkeer. 

36

5. IATA Ground Handling Council (IGHC) 

De IGHC moet verantwoording afl eggen bij de Airport Services Committee. Het is 

het belangrijkste forum voor organisaties die betrokken zijn in wereldwijde ground 

handling services van luchtvaartmaatschappijen. IGHC brengt IATA en niet-IATA 

luchtvaartmaatschappijen, onafhankelijke handelingmaatschappijen, luchthavens en 

andere partijen samen. Ze zitten op jaarlijkse basis samen. 

6. Travel Partners Standards Council (TPSC) 

De TPSC ontwikkelt standaarden die gebruikt worden door de “surface operators”. 

Hiermee worden ook de transport- en accommodatiedocumenten bedoeld die uitgevaardigd 

worden door de luchtvaartmaatschappij. Deze standaarden worden gepubliceerd 

in de “IATA Travel partners standards council manual”. 

7. Airport Services Committee (ASC) 

De ASC ontwikkelt en onderhoudt de standaarden en procedures die nodig zijn voor 

het omgaan met passagiers en bagage op luchthavens, met inbegrip van alle formulieren 

en verordeningen. 

8. Schedules Information Standards Committee (SISC) 

De SISC is verantwoordelijk voor “Standards Schedules Information Manual” (SSIM). 

Dit bevat onder andere de standaardformats voor de uitwisseling van uurroosterdata 

van de luchtvaartmaatschappijen. 

Er bestaan nog heel wat andere werkgroepen die telkens verantwoording moeten 

afl eggen bij één van de comités. Zij zijn niet relevant voor deze studie en worden hier 

daarom niet verder toegelicht. 

3.2 ECAC (European Civil Aviation Conference) 

De tweede koepelorganisatie die hier wordt toegelicht, is de European Civil Aviation 

Conference (ECAC). 

3.2.1 Wat is ECAC? 


ECAC werd in 1955 opgestart als intergouvernementele organisatie met als doelstelling 

de voortdurende ontwikkeling van een veilig, effi ciënt en duurzaam Europees 

luchtvaartsysteem te bevorderen. Zodoende probeert ECAC het burgerluchtvaartbeleid 

en dito praktijken onder zijn lidstaten te harmoniseren en probeert ze het begrip 

inzake beleidskwesties tussen zijn lidstaten en andere delen van de wereld te bevorderen. 

Door zijn deskundigheid inzake luchtvaartkwesties, zijn lidmaatschap in heel 

Europa, zijn nauwe coördinatie met de Internationale Burgerluchtvaart organisatie 

(ICAO) en de Raad van Europa, zijn actieve samenwerking met de instellingen van 

37


de Europese Unie, zijn speciale verhouding met Eurocontrol en de Gezamenlijke 

luchtvaartautoriteiten (JAA) en zijn werkrelaties met een brede cirkel van organisaties 

die alle delen van de luchtvaartindustrie vertegenwoordigen, met inbegrip van 

de belangen van de consument, kan ECAC een forum zijn voor de bespreking van 

elk belangrijk burgerluchtvaartonderwerp. ECAC brengt resoluties, aanbevelingen en 

beleidsverklaringen voort die door zijn leden worden uitgevoerd. Onder zijn leiding 

worden internationale overeenkomsten gesloten en worden internationale symposia 

en seminaries georganiseerd. 27 

3.2.2 De werking van ECAC 28 

ECAC komt driejaarlijks samen in plenaire zitting. Dit aantal kan ook opgetrokken 

worden indien de situatie dit vereist. De directeurs-generaal van de burgerluchtvaart 

ontmoeten elkaar op geregelde tijdstippen om te discussiëren over beleidsproblemen 

en om ze op te lossen. Ontmoetingen op ministerieel niveau kunnen voorkomen 

wanneer het onderwerp op Europees vlak belangrijk genoeg is en beslissingen op politiek 

niveau nodig zijn. Op de driejaarlijkse plenaire zitting wordt het werkprogramma 

en budget van ECAC opgesteld. Bij de selectie van onderwerpen voor het werkprogramma 

wordt gekeken naar: 

− de belangrijkheid en het nut van het onderwerp voor een groot deel van de lidstaten 

of andere Europese organisaties; 

− de mogelijkheid dat er tot een aanvaardbare oplossing kan gekomen worden; 

− de bijdrage die hun werk kan hebben in het bijzonder voor de Europese Commissie. 

Het dagelijkse werk wordt uitgevoerd door een coördinatiecomité bestaande uit de 

voorzitter van ECAC, aangesteld voor 3 jaar, drie vicevoorzitters en de directeursgeneraal 

burgerluchtvaart. De “Joint Aviation Authorities” (JAA) Board is momenteel 

een geassocieerd lid van ECAC. Ze controleert of de overeenkomst tussen een 

groeiend aantal lidstaten gerespecteerd wordt door te zorgen voor samenwerking met 

betrekking tot de ontwikkeling en implementatie van algemeen aanvaarde veiligheidsstandaarden 

en -procedures. 

ECAC is gelegen te Parijs en telt 42 landen: Albanië, Armenië, Australië, Azerbeidjan, 

België, Bosnië en Herzegovina, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, 

Finland, Frankrijk, Georgië, Griekenland, Hongarije, IJsland, Ierland, Italië, Kroatië, 

Letland, Litouwen, Luxemburg, Macedonië, Malta, Moldavië, Monaco, Nederland, 

Noorwegen, Oekraïne, Polen, Portugal, Roemenie, Servië, Slowakije, Slovenië, Spanje, 

Tsjechië, Turkije, het Verenigd Koninkrijk, de voormalige Joegoslavische Republiek, 

Zweden en Zwitserland. 

27 ECAC, About ECAC, http://www.ecac-ceac.org/index.php?content=presentation&idMenu=1 

28 ECAC, How ECAC functions, http://www.ecac-ceac.org/index.php?content=fonctionnement&idMenu=1&idSMenu=6 

38


ECAC werkt samen met volgende gouvernementele organisaties: 29 

De Raad van Europa, International Civil Aviation Organisation (ICAO), het Europees 

Parlement, de Europese Unie, Organisation for Economic Co-operation and Development 

(OECD), European Conference of Ministers of Transport (ECMT), Eurocontrol, 

Airports Council International (ACI), Joint Aviation Authorities (JAA), Universal Postal 

Union, European Aviation Safety Agency (EASA). 

Ook treedt ECAC op regelmatige basis in dialoog met diverse organisaties die alle 

delen van de luchtvaartindustrie vertegenwoordigen waaronder: 30 

Association of European Airlines (AEA), European Air Carrier Assembly (EURACA), 

European Business Aviation Association (EBAA), The European Express Organisation 

(EEO), European Regions Airline Association (ERA), International Air Transport 

Association (IATA). 

Hierna volgt een lijst van de belangrijkste activiteiten van ECAC met een korte beschrijving. 

1. Externe relaties 31 

Het is de verantwoordelijkheid van de voorzitter van ECAC om goede contacten te 

smeden en te onderhouden met de zusterorganisaties van ECAC in Afrika, Latijns- 

Amerika en de Arabische wereld, met andere overheidsinstellingen en niet-overheidsinstellingen 

betreffende de burgerluchtvaart en met landen wereldwijd. Aangezien 

de meeste leden van ECAC lidstaten zijn van de Europese Unie, is het van primordiaal 

belang dat er een goede verstandhouding gecreëerd wordt met de Europese 

Commissie. De overige externe relaties werden hierboven reeds aangegeven. 

2. Integratie 32 

Sinds 1995 is ECAC bezig met de ontwikkeling en implementatie van een actieplan om de 

integratie van zijn leden, vooral de recentelijk toegetreden lidstaten, te bewerkstelligen. 

Dit actieplan voor 2004 – 2006 bestaat uit drie richtlijnen: 

− de inspanningen moeten zich richten op die lidstaten die nog geen lid zijn van de 

Europese Unie opdat er geen kloof ontstaat tussen deze staten en hun Europese 

tegenhangers. Er moet ondersteuning geboden worden aan de subregionale samenwerkingsinitiatieven 

in samenwerking met internationale organisaties en industrie; 

− met hetzelfde doel om de pan-Europese eenheid te versterken, vormingen 

binnen het integratieprogramma te organiseren en een antwoord te bieden op 

implementatie problemen, zou dit alles in principe moeten worden opengesteld 

voor alle leden; 

29 ECAC, Relations, http://www.ecac-ceac.org/index.php?content=relations&idMenu=1&idSMenu=38 

30 Ibid. 

31 ECAC, External Relations, http://www.ecacceac.org/index.php?content=extrelation&idMenu=2&idSMenu=20 

32 ECAC, Integration, http://www.ecacceac.org/index.php?content=integration&idMenu=2&idSMenu=12 

39


− om de kennis en het begrip van de Europese standaarden buiten het ECAC-gebied te 

promoten, zouden er vormingen ontwikkeld moeten worden, voornamelijk bij landen die 

dicht bij het ECAC-gebied liggen, in samenwerking met internationale organisaties. 

Drie prioriteiten zouden moeten nagestreefd worden: 

− de uniforme implementatie van luchtveiligheidsstandaarden, gebaseerd op JAA/ 

EASA-regels en via het SAFA-programma; 

− de implementatie van luchtveiligheidsstandaarden waarbij specifi ek aandacht wordt 

besteed aan problemen die geïdentifi ceerd zijn door het ECAC luchtveiligheidsauditprogramma; 

− Pan-Europese ATM standaarden, in het bijzonder de implementatie van het “safety 

management system” gebaseerd op Eurocontrol standaarden. 

3. Beveiliging 33 

Beveiliging vertegenwoordigt een essentieel element van de allesomvattende veiligheid 

van vluchten en operaties en het hoogste niveau van veiligheid is een vereiste 

voor het publieke vertrouwen in luchtvaart. 

4. Veiligheid 34 

ECAC’s allerbelangrijkste prioriteit is altijd het handhaven van de hoge standaard 

van veiligheid geweest en ervoor te zorgen dat er steeds verder geïnvesteerd wordt 

in de verbetering van deze veiligheid. Deze prioriteit is altijd één van de hoekstenen 

geweest voor het bestaan van deze organisatie. 

5. Faciliteiten 35 

De werkgroep rond faciliteiten vergadert tweemaal per jaar. Deze multidisciplinaire 

werkgroep bestaat uit gedelegeerden en observatoren uit diverse sectoren van de 

burgerluchtvaart, maar ook uit specialisten inzake douane en accijnzen, immigratie, 

veiligheid, volksgezondheid en drugscontroles. Een nauwe samenwerking is voorzien 

met de Europese Commissie die bijzondere aandacht schenkt aan communautaire 

vraagstukken en vraagstukken van algemeen belang. Drie subgroepen bereiden de 

werkzaamheden van deze werkgroep voor, waaronder de subgroep die bevoegd is voor 

het transport van passagiers met gereduceerde mobiliteit. 

De werkgroep “faciliteiten” stelt zich eveneens tot taak om op regelmatige basis 

de beleidsverklaring van ECAC op het vlak van faciliteiten inzake de burgerluchtvaart 

aan te passen en te updaten (met name het “document 30, deel I” van ECAC 

dat een essentieel referentieinstrument vormt inzake faciliteiten), met de bedoeling 

een geharmoniseerde werking te garanderen binnen Europa en ervoor te zorgen dat 

de maatregelen die ECAC ontwikkelt coherent zijn met hun beleidsverklaring. Het 

33 ECAC, Security, http://www.ecacceac.org/index.php?content=surete&idMenu=2&idSMenu=16 

34 ECAC, Safety, http://www.ecacceac.org/index.php?content=securite&idMenu=2&idSMenu=15 

35 FOD MOBILITEIT, e-mailcorrespondentie. 

40

elang van de hierna vermelde defi nitie van “passagier met gereduceerde mobiliteit” 

die in document 30, deel I, sectie 5 terug te vinden is, opgenomen in artikel 2, a) 

van de verordening (EG) Nr. 1107/2006 van het Europees Parlement en de Raad 

van 5 juli 2006 inzake de rechten van personen met een handicap en personen met 

beperkte mobiliteit die per luchtvervoer reizen, blijkt ook uit het feit dat: 36 

“Personen met een handicap of personen met beperkte mobiliteit”: personen wier 

mobiliteit bij het gebruik van vervoer beperkt is ten gevolge van een lichamelijke 

(zintuiglijke of locomotorische, permanente of tijdelijke) handicap, een intellectuele 

handicap of stoornis, of enige andere oorzaak van handicap, of ten gevolge van leeftijd 

en wier situatie vereist dat zij passende aandacht krijgen en dat de aan alle 

passagiers verstrekte diensten aan hen worden aangepast. 

Het betreft de eerste offi ciële tekst die aan personen met beperkte mobiliteit het 

recht geeft om per vliegtuig te reizen zonder dat zij gediscrimineerd worden op basis 

van hun status. Deze verordening is van toepassing vanaf 28 juli 2008, met uitzondering 

van de artikelen 3 en 4 die reeds van toepassing zijn sinds 26 juli 2007. 

De twee prioriteiten van deze regelgeving zijn: 

1. regels ontwikkelen die passagiers met gereduceerde mobiliteit tegen alle vormen 

van discriminatie beschermen: de luchtvaartmaatschappijen mogen geen reservering 

of instap weigeren om redenen van beperkte mobiliteit of handicap. Een 

uitzondering op deze regel kan toegestaan worden indien bijvoorbeeld de omvang 

van het vliegtuig geen passagiers in een rolstoel toelaat. 

2. zich ervan vergewissen dat personen met beperkte mobiliteit een professionele 

begeleiding krijgen zodat hun reis zonder onderbreking of vertraging verloopt. De 

verantwoordelijkheid hiertoe behoort tot de luchthavenexploitant, die een contract 

met derden mag opstellen om in deze begeleiding te voorzien. 

3.3 ICAO (International Civil Aviation Organisation) 

De derde internationale luchtvaartorganisatie die hier besproken wordt, is de International 

Civil Aviation Organisation (ICAO). Het vormt een onderdeel van de Verenigde Naties en is 

gelinkt aan de Economische en Sociale Raad, Economic and Social Council (ECOSOC). 

3.3.1 Wat is ICAO? 


ICAO vindt haar oorsprong in de Convention on International Civil Aviation, ook wel 

de Conventie van Chicago genaamd. Deze werd getekend op 7 december 1944 door 

36 Verordening (EG) Nr. 1107/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 5 juli 2006 inzake de rechten van 

gehandicapten en personen met beperkte mobiliteit die per luchtvervoer reizen. 

41


52 staten. Wachtend op de ratifi catie van 26 staten werd de Provisional International 

Civil Aviation Organization (PICAO) opgericht. Deze bestond van 6 juni 1945 tot 

4 april 1947. Op 5 maart 1947 was de 26e ratifi catie een feit en op 4 april 1947 

werd ICAO opgericht. 37 De doelstellingen van ICAO werden in deze conventie vooropgesteld 

en als volgt verwoord: 38 

“Whereas the future development of international civil aviation can greatly help to 

create and preserve friendship and understanding among the nations and people of 

the world, yet its abuse can become a threat to the general security; 

and whereas it is desirable to avoid friction and to promote that co-operation between 

nations and people upon which the peace of the world depends; 

therefore, the undersigned governments having agreed on certain principles and 

arrangements in order that international civil aviation may be developed in a safe and 

orderly manner and that international air transport services may be established on the 

basis of equality of opportunity and operated soundly and economically; 

Have accordingly concluded this Convention to that end.” 

De concrete doelen van ICAO zijn de volgende: 39 

− de veiligheid van de wereldwijde burgerluchtvaartveiligheid verbeteren; 

− de beveiliging van de wereldwijde burgerluchtvaartbeveiliging verbeteren; 

− de negatieve effecten van de wereldwijde burgerluchtvaart op het milieu beperken; 

− de effi ciëntie van luchtvaartactiviteiten verbeteren; 

− de continuïteit van luchtvaartactiviteiten behouden; 

− de wetgeving die de luchtvaartactiviteiten regelt, versterken. 

3.3.2 Werking 40 

ICAO bestaat uit 3 grote organen. 

Ten eerste is er “The Assembly”. The Assembly bestaat uit de vertegenwoordigers 

van alle lidstaten en is het hoogste orgaan binnen ICAO. Ze zitten om de drie jaar 

samen, evalueren in detail de werking van de organisatie en bereiden het beleid van 

de komende jaren voor. Ze stemmen ook over het budget van de komende drie jaar. 

Het tweede orgaan is “The Council”. Dit orgaan bestuurt de organisatie, wordt gekozen 

voor een termijn van drie jaar door The Assembly en bestaat uit 36 staten. Als besturend 

orgaan oefent de Council een directe richtinggevende invloed uit op de werking 

van ICAO. Het is binnen de Council dat standaarden en aanbevolen (goede) praktijken 

worden opgenomen en toegevoegd als bijlage bij de Convention on International Civil 

37 ICAO, Convention on International Civil Aviation, http://www.icao.int/cgi/goto_m.pl?icaonet/dcs/7300.html 

38 Conventie van Chicago, 12. 

39 ICAO, Convention on International Civil Aviation, http://www.icao.int/cgi/goto_m.pl?icaonet/dcs/7300.html 

40 ICAO, How it works, http://www.icao.int/cgi/goto_m.pl?icao/en/howworks.htm 

42


Aviation. De Council wordt bijgestaan door de Air Navigation Commission (technische 

zaken), de Air Transport Committee (economische zaken), de Committee on Joint 

Support of Air Navigation Services en de Finance Committee. 

Ten slotte is er ook nog het “Secretariaat”, dat wordt voorgezeten door een secretarisgeneraal 

en dat uit vijf onderdelen bestaat, namelijk de Air Navigation Bureau, de Air 

Transport Bureau, de Technical Co-operation Bureau, de Legal Bureau en de Bureau 

of Administration and Services. Om het internationale karakter van het Secretariaat te 

bevorderen wordt het personeel op een ruime geografi sche basis aangenomen. Verder 

werkt ICAO nog samen met een hele lijst andere organisaties waarvan de belangrijkste 

voor dit werk IATA is. 

4. Federale Gerechtelijke Politie (FGP) 

Airport 

De Federale Gerechtelijke Politie Airport (FGP Airport) is een onderdeel van de Federale 

Politie en werd in 1993 opgericht als Bijzondere Opsporingsbrigade (BOB) van 

de vroegere Rijkswacht. De politiehervorming in 2001 en de hieruit voortvloeiende 

reorganisatie, die verschillende stadia kende, leidden tot de huidige organisatie. 

De Federale Gerechtelijke Politie richt haar opdrachten van gespecialiseerde gerechtelijke 

politie naar bovenlokale, georganiseerde en maatschappijontwrichtende criminaliteit 

en naar de misdrijven die een gespecialiseerde aanpak vereisen. Haar activiteit 

streeft naar het opsporen van de criminele fenomenen of de verschijningsvormen, het 

tijdig aanmelden aan de bevoegde overheden, de bijdrage tot een vermindering van 

het potentiële risico dat criminele feiten gepleegd worden, het uitvoeren van reactieve 

en proactieve gerechtelijke of opsporingsonderzoeken en het aanpakken van criminele 

organisaties. De uitdaging van de Federale Gerechtelijke Politie is de identifi catie van 

criminele netwerken en dadergroepen, alsook de destabilisering ervan. Deze uitdaging 

wordt verwezenlijkt door reactieve en proactieve onderzoeken die de identifi catie van 

een maximaal aantal daders met bewijselementen toelaten, om ze ter beschikking te 

stellen van de gerechtelijke autoriteiten. 

De Federale Gerechtelijke Politie Airport wordt onderverdeeld in diverse teams. Een 

belangrijk aandeel wordt ingenomen door de sectie “Mensenhandel” waarmee de 

onderzoekster in de loop van het onderzoek in continue interactie stond. Het team 

bestaat uit vier rechercheurs die zich elk specialiseren: drie rechercheurs bouwen 

expertise op omtrent een bepaald continent (Afrika, Azië en Oost-Europa), een vierde 

rechercheur specialiseerde zich in de loop van het onderzoek in de materie van alleenreizende 

minderjarigen. Sinds oktober 2006 worden dagelijks proactieve controles 

uitgevoerd in de terminals, met bijzondere aandacht voor de Schengen-terminal waar 

geen grenscontrole plaatsvindt. In het kader van een proactief rechercheonderzoek 

43


dat werd ingediend bij de magistraat bevoegd voor mensenhandel, worden daartoe 

observaties en rapportages uitgevoerd. Het is de bedoeling dat het team mensenhandel 

een zekere expertise opbouwt aangaande de problematiek van alleenreizende 

minderjarigen op de luchthaven. 

De Federale Gerechtelijke Politie Airport richt zich in haar opdrachten specifi ek naar 

het bedwingen van de omvang en de impact van de luchtvaart- en luchthavengebonden 

georganiseerde criminaliteit, de maatschappijontwrichtende criminaliteit en 

al of niet daarmee verbonden de bovenlokale criminaliteit en die criminaliteit die door 

de ingewikkelde aard, gespecialiseerde opsporingen en onderzoeken vereist. Om deze 

visie te verwezenlijken werd de structuur van de eenheid uitgebouwd over diverse 

bureaus, die hierna worden besproken. 

4.1 Bureau Recherche Informatie en Operaties 

Dit bureau heeft als taak het beheer van het dagelijkse “intelligencewerk” en de ondersteuning 

van de operaties die behoren tot de bevoegdheid van de Federale Gerechtelijke 

Politie. Zij zijn het centrale uitvalspunt voor de activiteiten die onder de bevoegdheid 

vallen van de Federale Gerechtelijke Politie Airport. In dit team werkt een “intelligence 

offi cer” die verantwoordelijk is voor de analyse en verspreiding van operationele informatie 

ten behoeve van de totaliteit van de Federale Politie op de luchthaven of elders. 

Voor de analyse van gerechtelijke onderzoeken kan binnen de Federale Gerechtelijke 

Politie Airport een beroep gedaan worden op een operationele misdrijfanalist. 

4.2 Bureau Drugs 

Dit bureau is verantwoordelijk voor de bestrijding van de internationale drugshandel 

aangepakt volgens de principes van Informatiegestuurde Politie (Intelligence-Led 

Policing, ILP). Op basis van permanente risicoanalyse worden dagelijks controles 

georganiseerd, gesteund op strategische, tactische en operationele informatie. Tevens 

is dit bureau verantwoordelijk voor onderzoek van de internationale drugshandel via 

de luchthaven van Brussels Airport. Het bureau drugs werkt projectmatig en hoofdzakelijk 

binnen het raam van pro-actieve recherche. 

4.3 Bureau Crim 

Dit bureau bestaat uit meerdere teams: het team “misdrijven tegen eigendommen”, 

het team “misdrijven tegen personen”, het team “fi nancieel onderzoek – witwassen” en 

het team “mensenhandel”, dat in nauwe relatie met de sectie “Valse en Vervalste Reisdocumenten” 

en de sectie “Fenomenen” van de Grenscontrole, onderzoek verricht naar 

georganiseerde criminaliteit in het kader van mensenhandel en mensensmokkel. 

44

4.4 Intelligence Sectie 

De sectie “intelligence” bestaat uit twee teams die zich permanent inzetten in het 

verzamelen en verwerken van informatie binnen het raamwerk van de Informatiegestuurde 

Politie. 

5. Luchtvaartpolitie (LPA), 

afdeling Grenscontrole 


De sectie Luchtvaartpolitie van Brussels Airport maakt deel uit van de algemene 

directie Bestuurlijke Politie van de Federale Politie. De afdeling “Grenscontrole” van 

de Luchtvaartpolitie is belast met de controle aan de buitengrenzen, het tegengaan van 

onregelmatige binnenkomst, de opvang van asielaanvragers, het detecteren van valse 

reisdocumenten en het uitvoeren van verwijderingen (terugdrijvingen en repatriëringen). 

De grenscontrole aan de binnengrenzen in de ruime zin werd sinds de Schengenovereenkomst 

opgeheven, doch dit doet geen afbreuk aan de politiebevoegdheden op 

het volledige grondgebied ingevolge de nationale wetgeving. 41 Binnen dat kader kunnen 

namelijk toch politionele controles plaatsvinden in de Schengen-terminal. 

Deze afdeling is samengesteld uit de volgende vier secties die elk in een apart domein 

actief zijn om onregelmatige binnenkomst tegen te gaan. 

5.1 De sectie “Grenscontrole / Immigratie” 

De sectie “Grenscontrole/Immigratie” is voornamelijk belast met de uitvoering van de 

eerstelijnscontrole ter hoogte van de grensdoorlaatposten. De grenscontroleurs gaan 

na of reizigers voldoen aan de binnenkomstvoorwaarden, waardoor zij in principe de 

eerste controlelijn vormen waarmee minderjarigen die alleen reizen vanuit een niet- 

Schengenland geconfronteerd worden. Bovendien kunnen de grenscontroleurs op basis 

van de concrete omstandigheden een aantal gerichte vragen stellen en op die manier 

een eerste evaluatie maken omtrent het reismotief en/of immigratieproblemen. Indien 

zij vaststellen dat een reiziger niet voldoet aan de in de Schengen-overeenkomst vastgelegde 

voorwaarden, wordt de passagier overgebracht naar de burelen van de Grenscontrole 

voor nader onderzoek door de postoverste. Deze laatste gaat het reismotief 

van de passagier na en onderzoekt of er immigratieproblemen zijn. Eventueel verwijst 

de postoverste ook door naar de sectie “Valse en Vervalste Reisdocumenten” of naar 

de sectie “Fenomenen”, al naargelang de problematiek waarvoor de reiziger geïntercepteerd 

wordt. De werking van deze drie diensten gebeurt complementair en de naar 

41 Interministeriële omzendbrief van 10 december 1998 over de gevolgen van de Schengen-overeenkomst in het domein 

van de grenscontrole en de politiële en gerechtelijke samenwerking, Belgisch Staatsblad, 29 januari 1999. 

45


tweede controlelijn doorverwezen passagiers kunnen dus eventueel van de ene sectie 

naar de andere doorstromen op basis van de bevoegdheden van de dienst. 

5.2 De sectie “Valse en Vervalste Reisdocumenten” (VVR) 

De sectie “Valse en Vervalste Reisdocumenten” wordt ingezet indien een passagier 

ofwel zonder papieren, ofwel met schijnbaar valse documenten wordt aangetroffen. 

De leden uit dit team gaan de echtheid van de documenten na aan de hand van 

een ruim gamma aan hoogtechnische hulpmiddelen en specimen. Indien nodig 

stellen zij een proces-verbaal op voor valsheid in geschrifte. Indien men vermoedt 

dat een passagier betrokken is bij een vorm van georganiseerde misdaad, of indien 

er mogelijk sprake is van een begeleider en/of een slachtoffer van mensensmokkel 

of zelfs mensenhandel, wordt de sectie “Fenomenen” op de hoogte gebracht. Deze 

sectie zal de zaak dan verder onderzoeken wat het gerechtelijk luik betreft. De sectie 

“Valse en Vervalste Reisdocumenten” handelt het bestuurlijke element (de valsheid) 

verder af. Deze sectie verzorgt ook de contacten met de Dienst Voogdij en de Dienst 

Vreemdelingen zaken indien het gaat om een niet-begeleide minderjarige vreemdeling. 

De fi che “niet-begeleide minderjarige vreemdeling”42 wordt door hen ingevuld 

en overgemaakt aan de Dienst Vreemdelingenzaken en aan de Dienst Voogdij. Deze 

sectie verzorgt ook meestal het overbrengen van de minderjarige naar de door de 

Dienst Voogdij toegewezen opvangplaats. 

5.3 De sectie “Fenomenen” 

De leden van de sectie “Fenomenen” onderzoeken alle feiten die een georganiseerd 

aspect lijken te hebben, met de bedoeling immigratietendensen te identifi ceren. Zij 

voeren ook ambtshalve controles uit in de Schengenterminal in het kader van de 

bestrijding van mensensmokkel en mensenhandel. Indien een minderjarige begeleid 

wordt door iemand die niet over het ouderlijk gezag beschikt of niet de wettelijke 

voogd is en er rijzen twijfels inzake mogelijke mensensmokkel of zelfs mensenhandel, 

zullen zij de zaak gedurende de eerste 24 uur onderzoeken en eventueel een gerechtelijk 

dossier opstarten, indien de Procureur des Konings daartoe beslist. Dit is een 

werkregeling die in onderling overleg met de FGP Airport werd opgesteld. Afhankelijk 

van de ingewonnen informatie zal het team de zaak gerechtelijk dan wel administratief 

afhandelen. Om deze opdracht tot een goed einde te brengen, werken zij uiteraard 

nauw samen met het team “Mensenhandel” van de FGP Airport. 

42 Het betreft een formulier waarop een aantal gegevens over de minderjarige bevraagd wordt. De fi che dient conform 

de omzendbrief van 23 april 2004 betreffende de fi che “niet-begeleide minderjarige vreemdeling” zo snel 

mogelijk overgemaakt te worden aan de Dienst Vreemdelingenzaken en aan de Dienst Voogdij. U vindt deze fi che 

in bijlage 6 (momenteel in evaluatie). 

46

5.4 De sectie “Verwijderingen” 

De sectie “Verwijderingen” is belast met de uitvoering van de terugdrijving van op 

Brussels Airport geweigerde reizigers en met de repatriëring van mensen zonder 

geldige verblijfsdocumenten. 

6. Het Openbaar Ministerie 


Bij potentiële situaties van mensenhandel en mensensmokkel dient door de politiediensten 

steeds contact opgenomen te worden met het Openbaar Ministerie. De 

magistraat beslist over de verdere loop van het onderzoek en kan hiertoe opdrachten 

uitvaardigen. Deze contacten kunnen zowel met de magistraat bevoegd voor mensenhandel 

als met de magistraat bevoegd voor jeugdzaken verlopen. Ook de magistraat 

van wacht kan in deze gecontacteerd worden bij hoogdringendheid. 

7. De Administratie van Douane 

en Accijnzen 

Binnen de EU is er vrij verkeer van personen en goederen. Non-EU reizigers dienen 

echter de douane te passeren en de invoer van goederen is er beperkt. De douaniers 

zien erop toe dat de bepalingen inzake de invoer niet overschreden worden 

en hebben dus in principe weinig te maken met de problematiek van dit onderzoek. 

Toch vormt de douane een dankbare invalshoek voor de observaties en voor 

het onderzoek in het algemeen, aangezien de douaniers een beeld hebben van 

alle passagiers die er verplicht voorbij dienen te gaan alvorens de bagagezaal te 

verlaten, richting aankomsthal. 

8. De Dienst Vreemdelingenzaken 

De Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) staat de Minister van Binnenlandse Zaken bij 

inzake het vreemdelingenbeleid. De binnenkomst en het verblijf van vreemdelingen 

in België worden enerzijds geregeld in nationale wetgeving. Zo staan de basisregels 

om naar België te komen voor een kort of een lang verblijf beschreven in de wet van 

15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging 

en de verwijdering van vreemdelingen 43 en het uitvoerend koninklijk besluit van 

8 oktober 1981. 44 Anderzijds moet er meer en meer rekening gehouden worden met 

43 Wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering 

van vreemdelingen, Belgisch Staatsblad, 31 december 1980. 

44 Koninklijk besluit van 8 oktober 1981 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en 

verwijdering van vreemdelingen, Belgisch Staatsblad, 27 oktober 1981. 

47


een brede waaier van internationale reglementeringen. Dit omvat zowel de traditionele 

verdragen zoals de Conventie van Genève van 28 juli 1951 betreffende de status 

van vluchtelingen, als bindende verordeningen en richtlijnen van de Europese Raad. 45 

De Dienst Vreemdelingenzaken ziet erop toe dat de regels betreffende immigratie en 

verblijf gerespecteerd worden. Indien dit het geval is, zal de Dienst Vreemdelingenzaken 

instructies uitvaardigen om de betrokken vreemdeling een visum of een verblijfsvergunning 

te verschaffen. In het andere geval worden zonodig verwijderingsmaatregelen 

getroffen, die soms op een gedwongen wijze moeten worden uitgevoerd. Op 

het terrein wordt er nauw samengewerkt met andere instanties zoals ambassades en 

consulaten, gemeentebesturen, de federale politiediensten, de sociale inspectie, het 

openbaar ministerie, de Internationale Organisatie voor Migratie (I.O.M.), de Dienst 

Voogdij, Fedasil 46 , Child Focus, … 

Het fenomeen van de niet-begeleide minderjarige vreemdelingen is een recent fenomeen. 

De bepalingen van de wet van 15 december 1980 voorzagen bijvoorbeeld 

niet in een bijzonder statuut voor deze categorie. In de jaren negentig werden de 

offi ciële instanties zich steeds meer bewust van het bestaan van deze doelgroep. 

Binnen het kader van hun bevoegdheden en met het oog op een aantal internationale 

verplichtingen werden verschillende maatregelen genomen om hierop te reageren. 

Zo werd in mei 2000 een bureau opgericht dat specifi ek verantwoordelijk is voor het 

beheer van de verblijfsdossiers van de niet-begeleide minderjarige vreemdelingen; 

er werd een ploeg gevormd die gespecialiseerd is in het verhoor van minderjarige 

asielzoekers en eind november 2002 leidde dit tot de oprichting van een bureau 

niet-begeleide minderjarige asielzoekers. De lacunes in de vreemdelingenwetgeving 

werden ten slotte gedeeltelijk opgevuld door de ontwikkeling van een speciaal statuut 

voor de bescherming van de niet-begeleide minderjarige vreemdeling, gefi naliseerd 

in de “Omzendbrief betreffende het verblijf van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen” 

van 15 september 2005. 47 

Met de inwerkingtreding van de Dienst Voogdij op 1 mei 2004 werden de taken en 

opdrachten van de Dienst Vreemdelingenzaken gewijzigd. Vanaf dat ogenblik staat de 

Dienst Voogdij in voor de identifi catie van de niet-begeleide minderjarige vreemdeling, 

waar dat vroeger tot het takenpakket van Dienst Vreemdelingenzaken behoorde. 

Om de bevoegdheidsverdeling te respecteren en in goede banen te leiden, werd een 

aantal ministeriële omzendbrieven en nota’s aangenomen. Naast de identifi catie wordt 

ook van de Dienst Voogdij verwacht dat zij een voogd aanduiden en contact opnemen 

met de bevoegde autoriteiten om in een aangepaste huisvesting te voorzien. Dit dient 

echter in overeenstemming te zijn met de wettelijke bepalingen die de toegang tot het 

grondgebied en het verblijf regelen. De Dienst Vreemdelingenzaken blijft dus bevoegd 

om in deze een beslissing te formuleren aangaande de toegang tot het grondgebied en 

45 DIENST VREEMDELINGENZAKEN, Jaarverslag 2005, 15. 

46 Het Federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers. Voor meer informatie zie Fedasil.be 

47 Omzendbrief van 15 september 2005 betreffende het verblijf van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, Belgisch 

Staatsblad, 7 oktober 2005. 

48

het verblijf van de niet-begeleide minderjarige vreemdeling. Een van de meest essentiële 

taken van de Dienst Vreemdelingenzaken, is het zoeken naar een “duurzame 

oplossing”. Toch dient ook de voogd voor zijn pupil naar een “duurzame oplossing” te 

zoeken, hij maakt hiertoe een voorstel over aan de Dienst Vreemdelingenzaken. 

Onder een “duurzame oplossing” dient te worden verstaan: 48 

− de gezinshereniging, overeenkomstig artikelen 9 en 10 van het Verdrag van de 

Verenigde Naties inzake de Rechten van het Kind van 20 november 1989; 

− de terugkeer naar het land van herkomst of naar een land waarvoor de minderjarige 

wel over een geldige verblijfstitel beschikt, met de garanties van adequate 

opvang en verzorging, afhankelijk van zijn behoeften en gelet op zijn leeftijd 

en zijn mate van zelfstandigheid. Hiervoor kan worden ingestaan door ouders of 

andere volwassenen die voor het kind zorgen, alsmede door overheidsinstanties of 

niet-gouvernementele organisaties 49 ; 

− de machtiging tot verblijf in België, in overeenstemming met de bepalingen uit de 

wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, 

de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen. Deze duurzame oplossing wordt 

door de Dienst Vreemdelingenzaken bepaald met op basis van alle elementen van 

het dossier van de niet-begeleide minderjarige vreemdeling. 

8.1 De grensinspectie 


De Grensinspectie behoort tot de directie “Controle Grenzen, Gemeenten en Ondersteuning” 

van de Dienst Vreemdelingenzaken. De afdeling Grensinspectie houdt 

toezicht op het correct toepassen van de reglementering inzake de toegang tot het 

Schengen-grondgebied. De controle gebeurt aan alle buitengrenzen van dit gebied 

en voor België houdt dit in dat de controle op alle lucht- en zeehavens gebeurt waar 

internationaal lucht- en zeevervoer plaatsvinden. De Federale Politie, die aan deze 

havens de controle op de binnenkomstvoorwaarden uitoefent, contacteert de grensinspectiedienst 

telkens zij een persoon onderscheppen die niet dadelijk tot het grondgebied 

kan worden toegelaten omdat hij niet aan de voorwaarden voor binnenkomst 

voldoet. Deze voorwaarden gelden voor alle Lidstaten. 50 De controle geschiedt in 

uitvoering van artikel 2 van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang 

tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen 

en in toepassing van de internationale regelgeving waaronder het Schengen-akkoord 

van 14 juni 1985, de Conventie van Chicago van 7 december 1944 en de Dublin- 

48 Omzendbrief van 15 september 2005 betreffende het verblijf van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, Belgisch 

Staatsblad, 7 oktober 2005. Dit is enkel van toepassing voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen 

die geen asiel aanvragen. 

49 Artikel 5 van de Raad van de Europese Unie van 26 juni 1997 (97/C221/03) inzake niet-begeleide minderjarige 

onderdanen van derde landen. 

50 Wet van 15 september 2006 tot wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, 

het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, Belgisch Staatsblad, 6 oktober 2006. 

49


overeenkomst n° 343/2003 van de Raad van 18 februari 2003 die de criteria vastlegt 

waardoor bepaald wordt welke staat verantwoordelijk is voor het onderzoek van een 

asielaanvraag die in één van de deelstaten werd gedaan door een onderdaan van een 

derde land. 

De Grensinspectie neemt dus beslissingen aangaande de toegang tot het grondgebied 

van alle niet-begeleide minderjarige vreemdelingen die zich aan de grens aanbieden. 

Als een minderjarige het grondgebied betreedt, zonder dat hij of zij voldoet aan de 

binnenkomstvoorwaarden die zijn vastgelegd in de artikelen 2 en 3 van de wet van 

15 december 1980 en in toepassing van de overeenkomst van Schengen, maakt 

deze minderjarige het voorwerp uit van een beslissing tot terugdrijving en van een 

beslissing tot vasthouding in een aan de grens gelegen plaats. Gedurende de observatieperiode 

kwam de minderjarige, afhankelijk van het gegeven of al dan niet politiek 

asiel werd aangevraagd, terecht in het INAD-centrum (geen politiek asiel) of in het 

transitcentrum 127 (wel politiek asiel). Met het in voege treden van de nieuwe wet 

van 12 januari 2007 betreffende de opvang van asielzoekers en van bepaalde andere 

categorieën van vreemdelingen kwam hier verandering in, maar daarover meer in 

de volgende paragraaf. De Luchtvaartpolitie (in de praktijk meestal een lid van de 

sectie “Valse en Vervalste Reisdocumenten”) vult de fi che niet-begeleide minderjarige 

vreemdeling in en maakt deze over aan de Grensinspectie of Permanentiedienst 

van de Dienst Vreemdelingenzaken, alsook aan de Dienst Voogdij die onmiddellijk 

op de hoogte dient te worden gebracht van de aanwezigheid van elke niet-begeleide 

minderjarige vreemdeling. Indien er twijfels bestaan omtrent diens verklaarde leeftijd, 

dient dit onmiddellijk te worden meegedeeld aan de Dienst Voogdij. De Dienst Voogdij 

zal een voogd aanduiden, waaraan de beslissing tot terugdrijving en vasthouding in 

een aan de grens gelegen plaats, ofwel de beslissing van toegang tot het grondgebied 

wordt betekend. Tevens is het aan de grensinspectie om, in samenspraak met 

de voogd, de familie van de niet-begeleide minderjarige vreemdeling op te sporen 

zodat een duurzame oplossing kan worden bepaald. Wanneer de familieleden worden 

teruggevonden, neemt de dienst “Grensinspectie” contact op met de voogd om de 

beslissing tot terugdrijving mee te delen. Deze terugdrijving wordt slechts uitgevoerd 

indien de nodige garanties inzake onthaal en opvang aanwezig zijn. De voogd kan 

tegen deze beslissing ingaan indien hij niet akkoord is. Indien een asielaanvraag 

wordt ingediend aan de grens, is de dienst Grensinspectie slechts bevoegd indien 

met betrekking tot de asielaanvraag een negatieve beslissing werd genomen, ofwel 

door het Commissariaat-Generaal voor Vluchtelingen en Staatlozen ofwel de Raad 

voor Vreemdelingenbetwisting die een bevestiging van de weigering van toegang tot 

het grondgebied handhaaft. 

In dit verband dient gewezen te worden op een zeer recente wetswijziging. De wet 

van 12 januari 2007 betreffende de opvang van asielzoekers en van bepaalde andere 

categorieën van vreemdelingen voert nieuwe regelingen in voor de opvang van niet- 

50


begeleide minderjarige vreemdelingen. 51 Van belang voor ons onderzoek zijn de artikels 

41 en 42: 

Art. 41 § 1. Een observatie- en oriëntatiecentrum vangt de niet-begeleide 

minderjarigen op die geen toegang hebben tot het grondgebied in toepassing 

van artikel 3 of artikel 52, § 1, van de wet van 15 december 1980 betreffende 

de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering 

van vreemdelingen, in afwachting van de eventuele uitvoering van de terugdrijvingsbeslissing. 

Dit centrum is in dit geval gelijkgesteld aan een welbepaalde 

plaats gesitueerd in het grensgebied. 

Art. 41 § 2. De vreemdeling die verklaart minderjarig te zijn en over dewelke 

er geen twijfel bestaat aangaande zijn minderjarigheid, wordt in een observatie- 

en oriëntatiecentrum opgevangen vanaf zijn aankomst aan de grens. 

Voor de vreemdeling die verklaart minderjarig te zijn en met betrekking tot 

dewelke de met de grenscontrole belaste autoriteiten twijfel uiten aangaande 

zijn minderjarigheid, moet de bepaling van de leeftijd plaatsvinden binnen 

de drie werkdagen na zijn aankomst aan de grens. Indien wegens onvoorziene 

omstandigheden dit onderzoek niet kan plaatsvinden binnen deze termijn, kan 

deze uitzonderlijk verlengd worden met drie werkdagen. 

Artikel 41 § 3. De niet-begeleide minderjarige wordt opgevangen in een observatie- 

en oriëntatiecentrum binnen een termijn van hoogstens 24 uur volgend 

op, hetzij de aankomst aan de grens wat betreft de minderjarige bedoeld in 

§ 2, eerste lid, hetzij, de betekening van de beslissing betreffende de bepaling 

van de leeftijd aan de betrokkene wat betreft de minderjarige bedoeld in § 2, 

tweede lid, dit voor een duur van hoogstens 15 dagen, die kan worden verlengd 

met 5 dagen in geval van behoorlijk gemotiveerde uitzonderlijke omstandigheden. 

Tijdens de periode bepaald in het vorig lid wordt de minderjarige niet 

beschouwd als zijnde gemachtigd om het rijk binnen te komen. 

Artikel 41 § 4. De beslissing betreffende de bepaling van de leeftijd wordt 

betekend aan de voogd en aan de overheden bevoegd voor asiel, toegang tot 

het grondgebied, verblijf en verwijdering van vreemdelingen, gelijktijdig met 

haar betekening aan betrokkene. 

Artikel 41 § 5. Indien de terugdrijvingsmaatregel niet kan uitgevoerd worden 

binnen de termijn van 15 dagen bedoeld in § 3, wordt de niet-begeleide 

minderjarige gemachtigd tot het grondgebied toe te treden. 

51 Wet van 12 januari 2007 betreffende de opvang van asielzoekers en van bepaalde andere categorieën van vreemdelingen, 

Belgisch Staatsblad, 7 mei 2007. 

51


52 

Art. 42. Het personeel van de opvangstructuren dat met de opvang van nietbegeleide 

minderjarigen belast is, krijgt een aangepaste opleiding. 

De nieuwe wet impliceert dat niet-begeleide minderjarige vreemdelingen niet langer 

in het INAD-centrum of transitcentrum 127 mogen worden opgenomen. Bovendien 

wordt de opvang in een observatie- en oriëntatiecentrum gekoppeld aan een periode 

van vijftien dagen, éénmaal verlengbaar met vijf dagen mits bijzonder gemotiveerde 

omstandigheden, waarbinnen de terugdrijvingsmaatregel uitgevoerd dient te worden. 

De dienst Grensinspectie zal deze maatregel slechts uitvoeren indien de nodige 

garanties aanwezig zijn voor opvang vanwege de ouders of opvanginstelling. Lukt dit 

niet, dan wordt de minderjarige gemachtigd het grondgebied te betreden en wordt 

aan de voogd een beslissing tot terugdrijving betekend. Indien er twijfels bestaan 

omtrent de verklaarde leeftijd van de betrokkene, wordt hij of zij vastgehouden in een 

aan de grens gelegen plaats tot de Dienst Voogdij een beslissing over de identifi catie 

als niet-begeleide minderjarige vreemdeling aan de Dienst Vreemdelingenzaken laat 

toekomen. Dit dient plaats te vinden binnen een termijn van drie werkdagen, éénmaal 

verlengbaar met een termijn van drie dagen. Indien de minderjarigheid wordt aangetoond, 

wordt gehandeld zoals hierboven beschreven. Indien de betrokkene meerderjarig 

blijkt te zijn, dan blijft hij vastgehouden met het oog op zijn terugdrijving. Deze 

wet brengt dus belangrijke wijzigingen mee in de procedure voor opvang van nietbegeleide 

minderjarige vreemdelingen. Verder in dit werk (onder hoofdstuk 4 waar de 

participerende observatie wordt besproken) worden kritische refl ecties omtrent deze 

wijziging geformuleerd. 

8.2 Het Bureau C 

Bureau C behoort tot de directie “Controle Binnenland” van de Dienst Vreemdelingenzaken. 

Bureau C is bevoegd voor alle vreemdelingen die zonder geldige verblijfsdocumenten 

op het grondgebied verblijven. Indien het illegaal verblijf bevestigd 

wordt, zal bureau C tot een terugdrijvingsmaatregel beslissen. Als een niet-begeleide 

minderjarige vreemdeling wordt onderschept door een politiedienst die Bureau C 

contacteert, zal hen gevraagd worden de fi che "Niet-begeleide minderjarige vreemdeling" 

in te vullen en over te maken aan de Dienst Voogdij en Dienst Vreemdelingenzaken. 

Voor minderjarigen zijn verschillende scenario’s mogelijk. Indien een voogd 

werd toegewezen aan de niet-begeleide minderjarige vreemdeling, zal Bureau C diens 

coördinaten overmaken aan de politiedienst opdat zij contact kunnen opnemen met 

de voogd. Indien nog geen voogd werd toegewezen, zal Bureau C een fi che “niet-begeleide 

minderjarige vreemdeling” faxen naar de politiedienst alsook een begeleidende 

nota over de werking van de Dienst Voogdij. Deze fi che moet zo correct en volledig 

mogelijk ingevuld worden en eenmaal vervolledigd, zo snel mogelijk overgemaakt 

worden aan bureau C van de Dienst Vreemdelingenzaken en aan de Dienst Voogdij. 

Als er twijfels bestaan omtrent de leeftijd van de persoon, zal de Dienst Vreemdelingenzaken 

de Dienst Voogdij verzoeken om een leeftijdsonderzoek uit te voeren. Indien

uit de leeftijdsbepaling blijkt dat de persoon meerderjarig is, zal bureau C een beslissing 

nemen (bevel om het grondgebied te verlaten). 52 

8.3 Het Bureau “Minderjarigen, slachtoffers mensenhandel” 53 

Het Bureau Minderjarigen, Slachtoffers mensenhandel behoort tot de directie “Toegang 

en Verblijf” van de Dienst Vreemdelingenzaken en bestaat uit twee cellen, namelijk de cel 

“slachtoffers mensenhandel” en de cel “niet-begeleide minderjarige vreemdelingen”. 

8.3.1 De Cel “Slachtoffers mensenhandel” 


Deze cel is bevoegd voor zowel minderjarige als meerderjarige slachtoffers van 

mensenhandel. Het toewijzen van het statuut mensenhandel is gebonden aan drie 

voorwaarden: 54 

− het contact verbreken met de vermoedelijke dader(s) en het milieu; 

− de verplichte begeleiding door één van de drie erkende centra voor slachtoffers van 

mensenhandel, met name Pag-Asa, Payoke of Sürya; 55 

− samenwerken met de gerechtelijke autoriteiten door verklaringen af te leggen of 

klacht in te dienen. 

De verblijfssituatie van het minderjarige slachtoffer van mensenhandel wordt 

behandeld door deze cel, terwijl het juridisch dossier door het Openbaar Ministerie 

wordt opgevolgd. Het zijn de gerechtelijke autoriteiten die in fi ne beslissen of er 

voldoende elementen aanwezig zijn om de betrokkene te erkennen als slachtoffer 

van mensenhandel. Het bureau “minderjarigen, slachtoffers mensenhandel” en 

meer bepaald de cel “slachtoffers mensenhandel” levert het gepaste verblijfsdocument 

al naargelang het stadium waarin de gerechtelijke procedure zich situeert. 

Als de minderjarige niet erkend wordt als slachtoffer van mensenhandel, wordt een 

bevel tot terugdrijving betekend aan de voogd zodat deze de nodige maatregelen 

kan treffen. De voogd kan evenwel ook schriftelijk en expliciet vragen dat zijn pupil 

geniet van de toepassing van de Omzendbrief van 15 september 2005 betreffende 

het verblijf van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen. 

52 DIENST VREEMDELINGENZAKEN, intern document “Bureau C”, onuitg., 2007. 

53 DIENST VREEMDELINGENZAKEN, intern document “Het bureau Minderjarigen, slachtoffers mensenhandel”, 

onuitg., 2007. 

54 Artikel 2 van de wet van 15 september 2006 tot wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang, 

het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, Belgisch Staatsblad, 6 oktober 2006. 

55 De opvang van deze (potentiële) minderjarige slachtoffers mensenhandel gebeurt in één van de drie gemeenschapsinstellingen 

Juna (Vlaanderen), Minor N'dako (Brussel) en Esperanto (Wallonië). 

53


8.3.2 De Cel “Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen” 

Deze sectie is bevoegd voor de toepassing van de omzendbrief van 15 september 2005 

betreffende het verblijf van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, voor alle 

minderjarigen die: 

− illegaal op het grondgebied verblijven; 

− toegang tot het grondgebied gekregen hebben, ondanks het feit dat ze niet de 

nodige toegangsdocumenten bezitten; 

− andere procedures hebben opgestart op basis van de wet van 15 december 1980 

en hierin een negatieve beslissing werd toegekend; 

− een aanvraag hebben ingediend tot toepassing van de omzendbrief van 

15 september 2005. 

De cel “niet-begeleide minderjarige vreemdelingen” heeft volgende bevoegdheden: 

− administratieve opvolging van dossiers (toekennen van verblijfsdocumenten in 

samenwerking met de gemeentelijke administratie); 

− opzoeken van de familie (samenwerking met de FOD Buitenlandse Zaken); 

− samenwerking met politiediensten, Openbaar Ministerie en Child Focus in het kader van onderzoeken 

naar verdwijningen en naar seksuele en economische uitbuiting van minderjarigen; 

− samenwerking met de International Organization for Migration in het kader van de 

vrijwillige terugkeer; 

− zoeken naar een duurzame oplossing voor de minderjarige (zie hierboven); 

− erover waken dat de familiehereniging met de nodige waarborgen plaatsvindt inzake 

het onthaal van de minderjarige en zijn opvang door de familie, een instelling of 

een NGO; 

− samenwerkingsverbanden uitwerken met de instanties die rond de problematiek van 

niet-begeleide minderjarige vreemdelingen werken. 

8.4 De directie “Asiel” 

Sinds de wet van 15 september 2006 56 is de Dienst Vreemdelingenzaken (meer 

bepaald de directie “Asiel”) bevoegd voor de toepassing van de Dublinovereenkomst 

(het gaat erom na te gaan of in een andere lidstaat reeds een asielaanvraag werd 

gedaan), voor het onderzoek van meerdere aanvragen en voor de registratie van asielaanvragen. 

Indien er twijfel bestaat omtrent de verklaarde leeftijd, heeft de directie 

“Asiel” de mogelijkheid om aan de Dienst Voogdij een medisch onderzoek te laten 

verrichten om de leeftijd te bepalen, mits de reden voor de twijfel gemotiveerd wordt 

(fysiek voorkomen, documenten,... ). Indien de Dienst Vreemdelingenzaken de eerste 

overheid is die met de niet-begeleide minderjarige vreemdeling in contact komt, vraagt 

zij automatisch aan de Dienst Voogdij om het leeftijdsonderzoek te doen. Indien een 

56 Wet van 15 september 2006 tot wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang, het verblijf, 

de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, Belgisch Staatsblad, 6 oktober 2006. 

54


niet-begeleide minderjarige vreemdeling een asielaanvraag indient, maakt de Dienst 

Vreemdelingenzaken de fi che “niet-begeleide minderjarige vreemdeling” over aan de 

Dienst Voogdij met de bedoeling de aanwezigheid van de niet-begeleide minderjarige 

vreemdeling op het grondgebied te melden en opdat de Dienst Voogdij deze minderjarige 

onder zijn hoede zou nemen. 

De directie “Asiel” wacht op de beslissing van de Dienst Voogdij aangaande de identifi 

catie van de niet-begeleide minderjarige vreemdeling en de eventuele aanwijzing van 

een voogd om de minderjarige te kunnen ondervragen in diens aanwezigheid. Zodra 

de Dienst Voogdij een voogd heeft aangewezen, wordt de Dienst Vreemdelingenzaken 

hiervan op de hoogte gebracht en contacteert de voogd de Dienst Vreemdelingenzaken 

om een datum vast te leggen voor het verhoor van zijn of haar pupil. Indien 

de minderjarige niet wordt ingeschreven als asielaanvrager, wordt hem alsnog een 

dossiernummer toegekend, in afwachting van het opstarten van een andere procedure 

door de voogd die ondertussen werd aangesteld door de Dienst Voogdij (zoals bijvoorbeeld 

de procedure “niet-begeleide minderjarige vreemdeling” zoals vastgelegd in 

de Omzendbrief van 15 september 2005 57 ). Indien de niet-begeleide minderjarige 

vreemdeling niet aanwezig is op de vastgelegde datum voor zijn verhoor en indien de 

voogd schriftelijk een aanvaardbaar motief kan voorleggen binnen de vijftien dagen 

volgend op de betekening of de verzending van de convocatie, wordt een nieuwe 

datum vastgelegd. 

Het verhoor van de minderjarige vindt plaats in aanwezigheid van de voogd en gebeurt 

door medewerkers van de directie “Asiel” die zich gespecialiseerd hebben in de 

problematiek van minderjarigen. Een tolk is aanwezig indien de minderjarige geen 

Nederlands of Frans begrijpt. Gedurende dit verhoor licht de niet-begeleide minderjarige 

vreemdeling de motieven toe die aan de basis van zijn vertrek uit het land van 

herkomst liggen. Er is geen minimumleeftijd vastgelegd voor het interview. Indien 

een minderjarige die asiel heeft aangevraagd, toch te jong is om degelijk verhoord 

te kunnen worden, of indien de minderjarige niet verhoord kan worden (bijvoorbeeld 

indien de minderjarige een ernstige mentale handicap heeft), zal de voogd gehoord 

worden en zal hij of zij de nodige informatie aanbrengen met betrekking tot de situatie 

en de aanvraag van de minderjarige. De eventuele begeleiders van de niet-begeleide 

minderjarige vreemdeling (familieleden of anderen) kunnen gehoord worden indien zij 

elementen kunnen bijdragen die zij nuttig achten voor het onderzoek van de asielaanvraag 

van de niet-begeleide minderjarige vreemdeling. Dit verhoor geschiedt op basis 

van een speciaal hiertoe ontwikkelde vragenlijst, die evenwel door de ondervrager 

aangepast wordt in functie van de leeftijd, het oordeelsvermogen en de maturiteit 

van de minderjarige. Indien de minderjarige dit wenst, geschiedt het verhoor door 

iemand van hetzelfde geslacht, voor zover die persoon beschikbaar is. Zoniet wordt 

het verhoor uitgesteld. 

57 Omzendbrief van 15 september 2005 betreffende het verblijf van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, 

Belgisch Staatsblad, 7 oktober 2005. 

55


De medewerker van de directie “Asiel” die belast is met het onderzoek van de asielaanvraag 

neemt hiertoe alle informatie waarover hij/zij beschikt in overweging en 

houdt hierbij rekening met specifi eke omstandigheden, in het bijzonder met het feit 

dat de minderjarige tot een kwetsbare groep behoort. De directie “Asiel” behandelt 

de aanvragen van minderjarigen waarvan de ouders reeds in een asielprocedure zitten 

of wiens aanvraag werd afgewezen. De identiteit van de personen die zich aanbieden 

en de verwantschap zullen hiertoe nagegaan worden hetzij op basis van identiteitsdocumenten, 

hetzij op basis van elk element van het dossier dat ertoe kan bijdragen 

de verwantschap te verduidelijken, hetzij door het uitvoeren van een DNA-onderzoek. 

Tot slot behandelt de directie “Asiel” eveneens de aanvragen van minderjarigen aan 

wiens ouders de status van “erkend vluchteling” werd toegekend. De asielprocedure 

wordt vervolgens onderzocht door het Commissariaat Generaal voor Vluchtelingen en 

Staatslozen in functie van het toekennen van het statuut van vluchteling of bijkomende 

bescherming. In geval van een negatieve beslissing, kan beroep worden aangetekend 

bij de Raad voor Vreemdelingenbetwisting. 

8.5 Het Bureau “Permanentie” 

Deze dienst neemt dagelijks tussen 17 uur en 7 uur, evenals op zaterdagen, zondagen 

en feestdagen de werkzaamheden van de Dienst Vreemdelingenzaken over. 

9. De Dienst Voogdij 

De Dienst Voogdij behoort tot de FOD Justitie en werd opgericht op 1 mei 2004 om 

te voorzien in enkele leemten in de regeling inzake de plaatsing onder de hoede van 

niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, inzonderheid inzake hun wettelijke vertegenwoordiging 

en opvang. 58 In dit onderdeel zullen we kort de missie van de Dienst 

Voogdij en de opdrachten van de voogden schetsen. De missie van de Dienst Voogdij 

kan algemeen als volgt worden omschreven: “de Dienst Voogdij plaatst de nietbegeleide 

minderjarige vreemdelingen onder de hoede, coördineert en controleert het 

werk van de aangewezen voogden met het oog op de uitwerking van een duurzame 

oplossing in het belang van de minderjarige”. 59 

In Titel XIII, Hoofdstuk 6 “Voogdij over niet-begeleide minderjarige vreemdelingen” 

van de Programmawet van 24 december 2002 en in het Koninklijk Besluit van 

22 december 2003 tot uitvoering van Titel XIII, Hoofdstuk 6 “Voogdij over nietbegeleide 

minderjarige vreemdelingen” van de Programmawet van 24 december 2002 

zijn de opdrachten en de structuur van de Dienst Voogdij omschreven. In artikel 3, § 2 

58 DIENST VOOGDIJ, Jaarverslag 2005, 3. 

59 Ibid., 8. 

56

wordt de aandacht gevestigd op de opdracht van de Dienst Voogdij inzake de coördinatie 

van en het toezicht op de materiële organisatie van het werk van de voogden: 60 

1. een voogd aanwijzen teneinde de vertegenwoordiging van de niet-begeleide minderjarige 

vreemdeling te verzekeren; 

2. overgaan tot identifi catie van de niet-begeleide minderjarige vreemdeling en, indien 

de staat van minderjarigheid wordt aangevochten, de leeftijd laten nagaan door 

middel van een medisch onderzoek, onder de voorwaarden bedoeld in artikel 7; 

3. de contacten coördineren met de overheden bevoegd voor asiel, toegang tot het 

grondgebied, verblijf en verwijdering, met de overheden bevoegd voor opvang 

en huisvesting, alsmede met de overheden van de landen van herkomst van de 

minderjarigen, inzonderheid teneinde hun familie op te sporen of andere opvangstructuren 

te vinden; 

4. zich ervan vergewissen dat door de bevoegde overheden binnen de kortste termijn 

een duurzame oplossing in het belang van de minderjarige wordt gezocht; 

5. de personen die als voogd kunnen worden aangewezen erkennen en indien grond 

daartoe bestaat, deze erkenning intrekken; 

6. de lijst van erkende personen bijhouden en voor ieder van hen vermelden over 

hoeveel minderjarigen zij de voogdij uitoefenen; 

7. waken dat de als voogd aangewezen personen een opleiding krijgen, aangepast aan 

de problematiek van de niet begeleide minderjarigen. 

9.1 Werking van het voogdijstelsel 61 

Elke (bestuurlijke, politionele, …) overheid die kennis heeft van de aanwezigheid op 

het grondgebied of aan de grens van een persoon die eruit ziet als een niet-begeleide 

minderjarige vreemdeling of verklaart een niet-begeleide minderjarige vreemdeling te 

zijn, moet de Dienst Voogdij daarvan onmiddellijk in kennis stellen met mededeling 

van alle beschikbare informatie over de situatie van de betrokkene. De beschermingsregeling 

bestaat uit twee fasen. 

De eerste fase bestaat erin dat de Dienst Voogdij de niet-begeleide minderjarige 

vreemdeling onder zijn hoede neemt. Dit betekent dat de Dienst Voogdij instaat voor 

de eerste identifi catie van de minderjarige en ook zorgt voor de eerste opvang van de 

jongere. De opdracht tot identifi catie brengt mee dat de Dienst Voogdij bevestiging 

tracht te verkrijgen van de verklaringen van de minderjarige omtrent zijn naam en 

zijn nationaliteit. De Dienst Voogdij is tevens bevoegd inzake de vaststelling van de 

leeftijd van de betrokken persoon ingeval twijfel blijft bestaan en zijn leeftijd wordt 

betwist. In een aantal gevallen zal de dienst eveneens de echtheid moeten nagaan van 

de afstammingsband die ten aanzien van het kind wordt aangevoerd. Ten slotte is het 

de Dienst Voogdij die beslist of al dan niet vaststaat dat de betrokken persoon voldoet 

60 DIENST VOOGDIJ, Jaarverslag 2005, 13. 

61 http://just.fgov.be/justice/nl_htm/informatie/htm_justitie_atotz/nbmv/faq.html#v1 


57


aan de voorwaarden bedoeld om een beroep te doen op de wettelijke bepalingen 

inzake voogdij. De plaatsing onder de hoede van de Dienst Voogdij of de aanwijzing 

van een voogd heeft niet tot gevolg dat aan de niet-begeleide minderjarige vreemdeling 

automatisch toegang tot het grondgebied wordt verleend. De huisvesting en 

de toegang tot het grondgebied moeten worden geregeld overeenkomstig de terzake 

toepasselijke regels. De Dienst Voogdij neemt contact op met de autoriteiten bevoegd 

voor opvang teneinde voor de betrokken persoon huisvesting te vinden. 

De tweede fase vangt vervolgens aan op het tijdstip waarop de voogd is aangewezen. 

Zodra de voogd is aangewezen, moet hij overgaan tot de ambtshalve aanwijzing van een 

advocaat. De aangewezen voogd moet beslissen zijn pupil in een familie te plaatsen, 

dan wel een beroep te doen op de bevoegde overheden met het oog op diens huisvesting. 

Dit veronderstelt dat wanneer de Dienst Vreemdelingenzaken niet heeft ingestemd 

met de toegang tot het grondgebied, de minderjarige wordt vastgehouden op 

een bepaalde plaats aan de grens. Vanaf heden betekent dit door de nieuwe wetswijziging 

die hierboven werd toegelicht, dat minderjarigen meteen in een Observatie-en 

Oriëntatiecentrum terechtkomen en in principe niet meer worden opgesloten in het 

INAD-centrum of in transitcentrum 127, behoudens de gevallen waarbij twijfel heerst 

over de verklaarde leeftijd van de persoon. Desgevallend dient de leeftijdsbepaling te 

gebeuren binnen de drie dagen, een termijn die eenmalig verlengd kan worden. Tot 

zolang verblijft de persoon in het INAD-centrum indien geen asiel wordt aangevraagd, 

of in het transitcentrum 127 indien dit wel het geval is. 

9.2 Opdrachten van de voogd 62 

De voogd is ermee belast: 

− de niet-begeleide minderjarige vreemdeling te vertegenwoordigen in het kader van 

alle rechtshandelingen, van de procedures bedoeld in de wetten betreffende de 

toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, 

alsmede van alle andere bestuurlijke of gerechtelijke procedures. Hij is 

inzonderheid bevoegd om: 

• een asielaanvraag in te dienen of een machtiging tot verblijf aan te vragen; 

• in het belang van de minderjarige te waken over de naleving van de wetten 

betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de 

verwijdering van vreemdelingen; 

• de rechtsmiddelen aan te wenden. 

De niet-begeleide minderjarige vreemdeling kan wel alleen een asielaanvraag indienen 

zonder zijn voogd, maar de voogd dient de minderjarige wel in elke fase van de procedure 

te begeleiden en al diens verhoren bij te wonen. In geval van overmacht kan de 

voogd vragen dat het verhoor wordt verdaagd; 

62 http://just.fgov.be/justice/nl_htm/informatie/htm_justitie_atotz/nbmv/faq.html#v1 

58

− ambtshalve en onverwijld bijstand van een advocaat te vragen. In voorkomend geval 

kan de voogd gebruik maken van de juridische bijstand van het Bureau voor Juridische 

Bijstand (BJB); 

− zorg te dragen voor de niet-begeleide minderjarige vreemdeling tijdens zijn verblijf 

in België. De voogd zorgt ervoor dat de minderjarige onderwijs kan volgen en 

passende psychologische bijstand en medische verzorging krijgt. Daartoe handelt 

hij in overleg met de minderjarige, met de persoon of de instelling die hem huisvest, 

met de overheden bevoegd voor asiel, toegang tot het grondgebied, verblijf en 

verwijdering, of met iedere andere betrokken overheid; 

− erover te waken dat de overheden, bevoegd voor opvang, de maatregelen nemen die 

vereist zijn om de minderjarige een passende huisvesting te bieden, in voorkomend 

geval bij een familielid, in een gastgezin of bij een volwassene die bereid is voor de 

minderjarige te zorgen; 

− erover te waken dat de politieke, fi losofi sche en godsdienstige overtuiging van de 

minderjarige in acht worden genomen; 

− alle passende maatregelen te treffen om de familieleden van de minderjarige 

op te sporen; 

− alle voorstellen te doen die hij nodig acht om een duurzame oplossing te vinden, 

overeenkomstig het belang van de minderjarige; 

− regelmatig contact te hebben met de minderjarige. De voogd praat met de niet-begeleide 

minderjarige vreemdeling om een vertrouwensrelatie op te bouwen en diens 

standpunt te kennen over de beslissingen die de minderjarige wil nemen. De voogd 

geeft de minderjarige toelichting bij de beslissingen genomen door de overheden 

bevoegd voor asiel, toegang tot het grondgebied, verblijf en verwijdering, alsook bij 

de beslissingen genomen door de andere overheden; 

− de goederen van de minderjarige te beheren zonder dat hij het genot ervan heeft. 

− alle passende maatregelen te nemen opdat de minderjarige de hulp ten laste van de 

openbare overheden waarop hij recht heeft, ontvangt; 

− uiterlijk 15 dagen na zijn aanwijzing een verslag op te maken betreffende de persoonlijke 

situatie van de minderjarige en over zijn eventuele goederen. Hij bezorgt dit 

verslag aan de Dienst Voogdij en aan de vrederechter. 

10. Europees Agentschap voor het beheer 

van de operationele samenwerking 

aan de buitengrenzen (Frontex) 63 

Het Europees Agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking aan de 

buitengrenzen (hierna “Frontex”) van de lidstaten van de Europese Unie is opgericht bij 

63 http://europa.eu/agencies/community_agencies/frontex/index_nl.htm 


59


Verordening (EG) nr. 2007/2004 van de Raad (van 26 oktober 2004, PB L 349/2004 

van 25.11.2004). 

Frontex coördineert de operationele samenwerking tussen de lidstaten op het gebied 

van het beheer van de buitengrenzen, helpt de lidstaten bij het opleiden van nationale 

grenswachten, met inbegrip van de vaststelling van gemeenschappelijke opleidingsnormen, 

voert risicoanalyses uit, volgt de ontwikkelingen op het gebied van onderzoek 

dat relevant is voor de controle en de bewaking van de buitengrenzen, staat de 

lidstaten bij in omstandigheden die extra technische en operationele bijstand aan de 

buitengrenzen vergen en biedt de lidstaten de nodige ondersteuning bij de organisatie 

van gezamenlijke terugkeeroperaties. 

Frontex houdt tevens nauw contact met andere communautaire partners en EUpartners 

die verantwoordelijk zijn voor de veiligheid aan de buitengrenzen, voor douanesamenwerking 

en voor de samenwerking op het gebied van fytosanitaire en veterinaire 

controles, teneinde de algemene samenhang te bevorderen. Frontex verhoogt ten slotte 

de veiligheid aan de grenzen door de acties van de lidstaten ter uitvoering van communautaire 

maatregelen in verband met het beheer van de buitengrenzen te coördineren. 

Frontex organiseerde in februari 2007 een inzameling van informatie over minderjarigen 

onder de vorm van het project “Agelaus” en is daarom als organisatie relevant 

voor ons onderzoek. Het onderzoek bestond erin dat in de deelnemende landen dagelijks 

het “Daily Arrival Sheet”, een speciaal ontworpen formulier, door de Grenscontrole 

diende te worden vervolledigd en opgestuurd. De focus binnen dit Frontex-project 

lag zowel op begeleide als op niet-begeleide minderjarige passagiers die aankomen 

via de externe EU-grenzen van 24 Europese luchthavens. 64 

Het ging om een gecoördineerde operatie om de effi ciëntie van de huidige werkwijze 

in de betrokken landen te meten en aanbevelingen te formuleren naar een betere 

internationale samenwerking in de strijd tegen smokkel en handel van minderjarigen 

naar Europa via de lucht. Risicoanalyses wijzen immers aan dat er een probleem 

bestaat met minderjarigen die via de lucht de externe grenzen bereiken. Men wil 

dat de meest kwetsbare kinderen, die risico lopen om gesmokkeld of verhandeld te 

worden richting Europa, zo vroeg mogelijk gedetecteerd worden en dat de nodige 

acties worden ondernomen, met het belang van het kind als hoogste doel. 65 In die zin 

sluit het onderzoek dus perfect aan bij de doelstelling van ons onderzoek. 

64 Deze luchthavens zijn Wenen, Praag, Helsinki, Parijs Charles De Gaulle, Frankfurt, Budapest, Milaan, Rome, 

Venetië, Riga, Amsterdam, Warschau, Faro, Funchal, Lissabon, Porto, Bratislava, Nykoping, Stockholm, London 

Heathrow, London Gatwick en Manchester. 

65 FRONTEX, Draft operational plan, Warschau, 2. 

60

Frontex heeft het onderzoek onderverdeeld naar vier tijdsperiodes: de tijdsperiode 

voor de aankomst, tijdens de aankomst, de tweedelijnsopvolging en maatregelen die 

dienen worden genomen na de aankomst. 66 

10.1 Vóór de aankomst 

Er wordt verwacht dat risicovluchten worden aangewezen en dat de passagierslijsten 

worden bekeken in het licht van mogelijke aanwezigheid van alleenreizende minderjarigen. 

Hierbij dient informatie komende van luchtvaartmaatschappijen, grensbewaking 

en liaisonoffi cieren in rekening te worden gebracht. 

10.2 Tijdens de aankomst 

Een gevoelige eerstelijnsbevraging van alle minderjarigen, zowel begeleid als nietbegeleid, 

met inachtname van mogelijke risicofactoren, is aangewezen (onder andere 

verdachte documenten, inconsistenties in de verklaringen inzake reismotief, inconsistenties 

in de afstemming tussen begeleider en minderjarige, bepaalde verdachte 

omstandigheden inzake tickets, indicatoren van vervalsing van leeftijd, identiteit of 

verwantschap tussen begeleider en minderjarige, gebrek aan duidelijkheid omtrent 

de familie van de minderjarige, indicaties van drug- of alcoholmisbruik, land van 

herkomst, enzovoort). 

Verifi catie van het opgegeven verblijfsadres en verblijfsduur van de minderjarige 

is noodzakelijk. 

Indien de minderjarige niet reist met familie en in het bijzonder in het geval van 

niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, is bevraging van de afhaler aangewezen 

om na te gaan of hij/zij bonafi de is (identifi catie, status, verwantschap met het kind, 

adres, enzovoort). Desgevallend dient elke informatie over de minderjarige waarover 

de luchtvaartmaatschappij beschikt in rekening te worden gebracht. 

Er dient snel en effi ciënt bepaald te worden welke minderjarigen nader onderzoek vereisen. 

10.3 Tweedelijnsopvolging 

In tweede lijn dienen speciaal daartoe opgeleide politiemensen de minderjarige te 

bevragen in aanwezigheid van een volwassene, eventueel gekoppeld aan de afname van 

vingerafdrukken en het nemen van foto’s indien de nationale wetgeving dit toelaat. 

66 FRONTEX, Draft operational plan, Warschau, 3-4. 


61


Gedetailleerde informatie omtrent begeleider en/of afhaler is noodzakelijk. 

Andere bevoegde autoriteiten, sociale diensten en NGO’s dienen tijdig op de hoogte 

te worden gebracht en betrokken te worden. 

Indien nodig, dienen maatregelen getroffen te worden voor leeftijdsbepaling. 

Indien nodig, dient de asielprocedure opgestart te worden. 

Een gerechtelijk dossier dient te worden opgestart indien er voldoende aanwijzingen zijn 

dat begeleiders mogelijk betrokken zijn in de smokkel of handel van minderjarigen. 

Er dient informatie te worden verzameld omtrent de documenten en visa die door 

de minderjarigen worden gehanteerd, de reisroute, tickets en reisagentschappen, 

check-in details en de afhaler, door: 

− volledige details van de reisdocumenten te registreren en deze documenten na te 

gaan op vervalsing; 

− volledige details over de visa te registreren indien vals of vervalst; 

− bijkomende bevraging te organiseren om te verzekeren dat geen materiële vervalsing 

over het hoofd werd gezien tijdens de eerste controle; 

− vliegtickets te kopiëren en navolgend onderzoek te verrichten om informatie te 

verkrijgen over het agentschap dat de tickets heeft verschaft, de betalingswijze en 

details van de betaler. In samenspraak met de station manager (de verantwoordelijke 

van de luchtvaartmaatschappij) van de luchthaven dienen de passagiersgegevens 

bekomen te worden met het oog op verdere analyse van check-in informatie en 

mogelijke medereizigers; 

− volledige informatie van de luchtvaartmaatschappij te bekomen over de persoon die 

de minderjarige heeft begeleid tot in de luchthaven van vertrek, over de afhaler en 

diens verwantschap met de minderjarige, enzovoort; 

− volledige details te bekomen over de afhaler en mogelijke verdere acties die kunnen 

ondernomen worden door de bevoegde autoriteiten. 

10.4 Verdere actie na de aankomst 

Indien de minderjarige geen tijdelijke toegang tot het grondgebied verkrijgt, is de 

eerste en belangrijkste zorg een veilige en aangepaste accomodatie voor de minderjarige 

en een opvolging van alle contacten met de buitenwereld te verzekeren. 

Een langdurige tijdelijke toegang tot het grondgebied dient te worden overwogen 

indien de minderjarige bereid is verklaringen af te leggen. 

62

Indien tot een maatregel van terugdrijving naar het land van herkomst wordt beslist, 

dienen de nodige waarborgen te worden ingebouwd voor de begeleiding tijdens de 

vlucht en de ontvangst bij aankomst. 

10.5 Link met België 


Globaal gezien kunnen we stellen dat een aantal van de aanbevelingen van het Frontex-project 

in België in de praktijk reeds wordt gerealiseerd. Bovendien werd al een 

half jaar voor de Frontex-oefening dergelijk initiatief genomen op Brussels Airport, 

waardoor de Grenscontrole het voor ons onderzoek reeds ontwikkelde registratiesysteem 

kon handhaven voor de dataverzameling voor Frontex. Het feit dat dergelijk 

initiatief op Europees niveau wordt genomen, kan enkel worden toegejuicht, aangezien 

het fenomeen zoveel mogelijk binnen de internationale context moet benaderd 

worden. Bovendien bevestigt het Frontexonderzoek de relevantie van onze studie en 

sterkt deze actie het vermoeden dat ook op internationaal niveau een probleem wordt 

gepercipieerd inzake alleenreizende minderjarigen. Jammer genoeg waren de defi - 

nitieve resultaten van het “Agelaus-project” nog niet bekend op het moment van de 

publicatie van het huidige onderzoek. 

63

DEEL II 

Onderzoeksresultaten

Hoofdstuk 2 

De toestroom aankomende 

alleenreizende minderjarigen 

op Brussels Airport

DEEL II: ONDERZOEKSRESULTATEN 

Het onderzoek wil de toestroom aankomende alleenreizende minderjarigen op Brussels 

Airport in kaart brengen. Dit bleek een moeilijke oefening, aangezien slechts voor 

een beperkt deel van onze doelgroep (namelijk Unaccompanied Minors) op systematische 

wijze cijfers worden verzameld. We kunnen dus over de andere subcategorieën 

geen sluitende uitspraken doen, al werd wel een aantal mechanismen opgezet om 

alsnog cijfergegevens te bekomen. We gaan in dit hoofdstuk in op alle bij ons beschikbare 

cijfergegevens inzake alleenreizende minderjarigen op Brussels Airport. 

1. Analyse van het bestaande materiaal 

De enige subcategorie waarbij we over betrouwbare cijfergegevens beschikken, is 

de categorie “Unaccompanied Minors”. Deze cijfers worden, zoals hierboven aangegeven, 

vanuit commercieel oogmerk verzameld: de handelingmaatschappijen factureren 

hun diensten aan de luchtvaartmaatschappijen, waardoor men op het niveau 

van de facturatiedienst van elke handelingmaatschappij per maand en per luchtvaartmaatschappij 

gegevens kan verkrijgen over het aantal Unaccompanied Minors. Deze 

cijfers maken geen onderscheid tussen aankomende en vertrekkende Unaccompanied 

Minors, wat te wijten is aan de fi naliteit waarmee deze cijfers bijgehouden worden. 

We dienen ons dus te beperken tot een globale bespreking van de cijfers, per maand 

en per handelingmaatschappij. 

Verder is het ook zo dat bepaalde cijfers geen onderscheid maken tussen Unaccompanied 

Minors en “meet and assists”. “Meet and assist” is een vorm van begeleiding 

die identiek is aan de begeleiding van Unaccompanied Minors en eveneens optioneel 

kan worden aangevraagd door diverse categorieën passagiers: enerzijds worden Young 

Passengers die bijkomende begeleiding vragen onder “meet and assist” gerekend bij 

bepaalde luchtvaartmaatschappijen, terwijl zij door andere luchtvaartmaatschappijen 

als Unaccompanied Minor worden beschouwd, anderzijds gaat het ook om een aantal 

volwassen passagiers met bijzondere noden zoals bijvoorbeeld zwangere vrouwen die 

extra begeleiding wensen en deze bijkomende service optioneel boeken. Aangezien de 

cijfers voor Unaccompanied Minors en “meet and assist” samengeteld worden door de 

facturatiedienst en deze termen in bepaalde gevallen bovendien met elkaar verweven 

zijn, worden ze bijgerekend in het totaal aantal Unaccompanied Minors, waardoor we 

de voorhanden zijnde cijfers met de nodige omzichtigheid dienen te benaderen. Toch 

is het aantal “meet and assists” op jaarbasis volgens de handelingmaatschappijen 

zeer beperkt ten opzichte van het werkelijke aantal Unaccompanied Minors. 

In 2005 werden 20.176 Unaccompanied Minors geregistreerd, waarvan 5.842 Unaccompanied 

Minors (29%) door Aviapartner, 774 (4%) door het toenmalige IHD 67 en 

13.560 (67%) door Flightcare werden begeleid. Voor 2006 steeg dit aantal naar 

67 IHD staat voor International Help for the Disabled. Het betreft een handelingmaatschappij die in speciale assistentie 

voorzag van passagiers met beperkte mobiliteit maar nu niet meer werkzaam is op Brussels Airport. 

68

aantal begeleide UM's 

HOOFDSTUK 2: DE TOESTROOM AANKOMENDE ALLEENREIZENDE MINDERJARIGEN OP BRUSSELS AIRPORT 

20.532 Unaccompanied Minors, waarvan Aviapartner er 8.228 (40%) en Flightcare 

er 12.304 (60%) heeft begeleid. Bovendien kon Flightcare de cijfers van oktober, 

november en december op het moment van publicatie nog niet verstrekken, waardoor 

zij nog niet in het totaal werden verrekend. Aangezien in 2005 door Flightcare tijdens 

deze maanden ruim 2.500 Unaccompanied Minors werden begeleid (december is 

bovendien een piekmaand) kunnen we voorzichtig veronderstellen dat het aantal 

Unaccompanied Minors voor 2006 zich rond 23.000 zal situeren. 

Flightcare Aviapartner IHD TOTAAL 

2005 13.560 (67%) 5.842 (29%) 774 (4%) 20.176 

2006 12.304 68 (60%) 8.228 (40%) Niet van toepassing 20.532 

Figuur 2: De begeleiding van Unaccompanied Minors in 2005 en 2006 

1.1 Aviapartner 

In onderstaande grafi ek wordt de verdeling per maand weergegeven van het aantal Unaccompanied 

Minors dat in 2005 door Aviapartner werd begeleid. Uit deze registratie voor 

2005 blijkt dat de piekperioden zich in de maanden juli (1.492), augustus (1.290) en 

in mindere mate in december (553) en juni (478) situeren De begeleiding van Unaccompanied 

Minors vindt dus voornamelijk plaats in de vakantieperiode. Deze maanden 

vertegenwoordigen ruim 65% van het totaal aantal door Aviapartner begeleide Unaccompanied 

Minors in 2005. April, hoewel ook een vakantieperiode, scoort hier opvallend 

minder goed. In de maanden maart (166), mei (206) en november (214) werd het minst 

beroep gedaan op de diensten van Aviapartner. 

Grafi ek 1: Begeleiding van Unaccompanied Minors door Aviapartner in 2005 (N=5.842) 

1600 

1400 

1200 

1000 

800 

600 

400 

200 

0 

293 

januari 

228 

166 

296 

februari 

maart 

april 

206 

maand 

68 Hierbij ontbreken nog de gegevens van oktober – december 2006. 

mei 

478 

juni 

1492 

juli 

1290 

augustus 

319 307 

214 

septembre 

oktober 

november 

553 

december 

69



Voor 2006 ziet men een gelijkaardige tendens: de meeste Unaccompanied Minors 

werden begeleid in juli (1.890), augustus (1.550), april (749), december (620) en 

juni (619), goed voor 89% van alle door Aviapartner begeleide Unaccompanied Minors 

in 2006, terwijl in de maanden maart (281), februari (325) en november (366) veel 

minder Unaccompanied Minors werden begeleid. 

Grafi ek 2: Begeleiding van Unaccompanied Minors door Aviapartner in 2006 (N=8.228) 

2000 

1890 

1500 

1000 

1.2 Flightcare 

Wat Flightcare aangaat, zien we op maandbasis een verdeling die enigszins anders ligt 

dan bij Aviapartner, maar ook hier situeren de piekperiodes voor de begeleiding van Unaccompanied 

Minors zich in de vakantieperiodes: juli (3.281), augustus (2.037), december 

(1.316), april (1.054) en juni (1.033) vertegenwoordigen samen bijna 65% van het 

totale aantal Unaccompanied Minors dat door Flightcare werd begeleid in 2005. 

Grafi ek 3: Begeleiding van Unaccompanied Minors door Flightcare in 2005 (N=13.560) 

3500 

3281 

70 


500 

0 

3000 

2500 

2000 

1500 

1000 

500 

0 

414 

januari 

938 

januari 

325 

772 

281 

749 

februari 

maart 

april 

836 

1054 

februari 

maart 

april 

379 

mei 

461 

mei 

619 

juni 

maand 

1033 

juni 

maand 

juli 

juli 

1550 

augustus 

2037 

augustus 

494 

541 

366 

septembre 

oktober 

november 

628 662 542 

septembre 

oktober 

november 

620 

december 

1316 

december



In 2006 zien we dezelfde tendens: juli (3.189), augustus (2.953), januari (1.283), 

april (1.274) en juni (937) vertegenwoordigen samen 78% van alle in 2006 door 

Flightcare begeleide Unaccompanied Minors. Wel dient hier te worden opgemerkt dat 

de cijfers voor 2006 niet volledig zijn: de cijfers van het laatste trimester konden niet 

tijdig verkregen worden, waardoor de maanden oktober en november en de piekmaand 

december niet in de analyse zijn opgenomen. 

Grafi ek 4: Begeleiding van Unaccompanied Minors door Flightcare in 2006 (N=12.304) 

3500 

3189 

3000 

2953 

2500 

2000 

1500 

1000 

500 

0 

januari 

1283 

929 

februari 

780 

maart 

1274 

april 

maand 

Concluderend kunnen we stellen dat de vakantieperiodes zowel bij Aviapartner als 

bij Flightcare piekperiodes vormen voor de begeleiding van Unaccompanied Minors, 

wat in de lijn der verwachting lag. Toch zien we dat ook buiten deze piekperiodes 

een niet te verwaarlozen aantal minderjarigen alleen reist onder begeleiding van de 

luchtvaartmaatschappij. 

2. Registratie door de Grenscontrole 

Het initieel projectvoorstel wilde een beeld schetsen van de toestroom aankomende 

alleenreizende minderjarigen op Brussels Airport. In de loop van de eerste maand van 

het onderzoek, waar interviews met relevante actoren plaatsvonden, werd evenwel 

snel duidelijk dat deze doelstelling niet gerealiseerd kon worden voor de subcategorieën 

“Young Passengers” en “Minors Third Party”. Zoals gezegd beschikken we niet 

over systematisch geregistreerde gegevens over deze deelgroep. Young Passengers 

worden in het luchthavenjargon als volwassen passagiers beschouwd. Men registreert 

noch in het reservatie-, noch in het reisdossier dat het om een minderjarige gaat 

die alleen reist. Aangezien men niet registreert naar leeftijd, kan men ook nergens 

nagaan hoeveel minderjarigen jaarlijks alleen reizen zonder begeleiding van de lucht- 

414 

mei 

937 

juni 

juli 

augustus 

545 

septembre 

71


vaartmaatschappij. Om hieraan tegemoet te komen, werd ten behoeve van dit onderzoek 

tijdelijk een bijkomend systeem van dataverzameling ingevoerd op basis van de 

Logging die gebeurt voor passagiers die extra-Schengen reizen vanuit een non-EU 

land. Ondertussen werd beslist om dit systeem permanent te handhaven, onder meer 

door de ontwikkelingen op internationaal vlak, waaronder de studie van Frontex naar 

alleenreizende minderjarigen, die we in hoofdstuk 1 hebben toegelicht. 

De Logging is het informaticasysteem van de grenscontrole waar de grenscontroleurs 

bepaalde informatie in opnemen omtrent passagiers die extra-Schengen reizen vanuit 

een non-EU land, waaronder naam, geboortedatum en land van herkomst. Er is in 

de Logging nog een bijkomend veld voorzien en in het kader van dit onderzoek werd 

daarin voor elke van onze doelgroep een code opgenomen: Z1 voor Unaccompanied 

Minors, Z2 voor Young Passengers en Z3 voor Minors Third Party. Daarenboven werd 

ook aan de grenscontroleurs gevraagd om de luchthaven van herkomst in dit veld te 

vermelden. 

2.1 Alle door de Grenscontrole geregistreerde 


Na controle van de gegevens in de dataset 69 werden van 15 augustus 2006 tot en 

met 2 mei 2007 in totaal 922 alleenreizende minderjarigen geregistreerd. Het gaat 

om wel erg weinig geregistreerde minderjarigen, want onder deze 922 minderjarigen 

worden eveneens Unaccompanied Minors gerekend en de analyse van de cijfergegevens 

inzake Unaccompanied Minors wijst uit dat het in de praktijk toch wel 

gaat om veel grotere aantallen. Zelfs indien we enerzijds het onderscheid tussen 

intra-Schengen en extra-Schengen en anderzijds de beperkte registratieperiode van 

negen maanden in beschouwing nemen, kunnen we alsnog afl eiden dat de werkelijke 

toestroom alleenreizende minderjarigen veel hoger moet liggen dan de cijfers die 

in dit onderdeel besproken worden. Toch geven zij ons een eerste indicatie van een 

aantal gegevens, waaronder de leeftijd en de luchthaven van herkomst van de geregistreerde 

alleenreizende minderjarigen. 

De 922 alleenreizende minderjarigen zijn als volgt verdeeld over de drie categorieën 

van onze doelgroep: 36% (333) reist volledig autonoom, 34% (316) geniet begeleiding 

van de luchtvaartmaatschappij en 29% (265) wordt begeleid door een derde die 

niet de ouder of de wettelijke voogd is. Van 1% (8) alleenreizende minderjarigen werd 

niet geregistreerd tot welke categorie van de doelgroep ze behoren. 

69 De gegevens werden gecheckt naar dubbeltelling en leeftijd (alle meerderjarigen werden uit de dataset gefi lterd). 

72


Grafi ek 5: Verdeling naar categorie van alle door de Grenscontrole geregistreerde 

alleenreizende minderjarigen (N=922) 

265 (29%) 

8 (1%) 

333 (36%) 

316 (34%) 

Unaccompanied Minors 

Young Passengers 

Minors Third Party 

Onbekend 

Een opvallende vaststelling is dat de verdeling naar categorie min of meer gelijk is 

over de drie categorieën heen. Gezien de beperkte steekproef kunnen we echter niet 

afl eiden dat dit in werkelijkheid ook zo is. Indien de verdeling ook dan ongeveer gelijk 

is over de drie categorieën, dan betekent dit dat jaarlijks heel wat minderjarigen 

alleen of vergezeld van een derde reizen, want op jaarbasis alleen al reizen ruim 

20.000 Unaccompanied Minors via Brussels Airport. Nader onderzoek naar dit werkelijke 

aantal is dus aangewezen. 

Een tweede opmerkelijke vaststelling is dat er veel Minors Third Party werden geregistreerd. 

Dit bevestigt het vermoeden dat minderjarigen tijdens hun traject niet zelden 

begeleid worden door een derde persoon die niet de ouder of wettelijke voogd is. Ook 

hier is nader onderzoek nodig om na te gaan wat het werkelijke aandeel Minors Third 

Party is binnen de verdeling van onze doelgroep, zeker omdat zij een doelgroep met 

een verhoogd risico zijn. Het is namelijk niet ondenkbeeldig dat zij ten prooi vallen aan 

malafi de praktijken door derden die hun kwetsbare positie trachten uit te buiten. 

De leeftijdsverdeling van de geregistreerde minderjarigen die weergegeven worden in 

onderstaande grafi ek, geeft volgend beeld: 81% is 10 jaar of ouder op het ogenblik 

van de registratie, met pieken op 16 jaar (124), gevolgd door de leeftijdscategorieën 

17 jaar (117), 15 jaar (86), 12 jaar (84) en 13 jaar (82). Wat eveneens opvalt, is 

het kleine aandeel echt jonge alleenreizende minderjarigen: slechts 17 alleenreizende 

minderjarigen zijn 6 jaar oud, gevolgd door 3 jaar (9), 4 jaar (8), 1 jaar (6) 

en 2 jaar (5). Hoewel het slechts om een klein percentage gaat, vormen zij toch een 

kwetsbaar segment van onze populatie waardoor zij bijzondere aandacht vereisen. 

Het heel beperkt aantal minderjarigen jonger dan 6, kan mede verklaard worden door 

het gegeven dat de meeste luchtvaartmaatschappijen slechts Unaccompanied Minors 

aanvaarden vanaf de leeftijd van 5 jaar. 

73

aantal alleenreizende minderjarigen 

aantal alleenreizende minderjarigen 


alleenreizende minderjarigen (N=922) 

Ook een analyse van de luchthaven van herkomst is relevant. Aangezien veel luchthavens 

werden gerapporteerd, wordt enkel de top-20 van luchthavens van herkomst 

weergegeven in een grafi ek. Een volledig overzicht van de luchthaven van herkomst 

van alle door de Grenscontrole geregistreerde alleenreizende minderjarigen vindt u 

in fi guur 3. Wel is het zo dat voor 92 minderjarigen (10%) geen luchthaven van 

herkomst werd ingegeven in het systeem van de Logging. 

Grafi ek 7: Top-20 van de luchthavens van herkomst van alle door de Grenscontrole 

geregistreerde alleenreizende minderjarigen (N=922) 

70 

60 

59 59 59 

50 

54 

51 

43 

40 

33 33 

30 

20 

27 

24 23 

21 

17 17 16 15 15 14 14 13 

74 


140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

10 

0 

Genève 

Kinshasa 

6 5 

9 8 

19 17 20 

39 

48 

64 71 

84 82 76 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 

leeftijd in jaren 

Moskou 

London 

Casablanca 

New York 

Istanbul 

Tunis 

luchthaven van herkomst 

86 

124 

117 

47 

Abidjan 

Atlanta 

Zürich 

Nairobi 

Ankara 

Dakar 

Chicago 

Boekarest 

Tel Aviv 

Banjul 

Tripoli 

Manchester


We zien dat Genève (59) goed scoort, maar nader onderzoek wijst uit dat het onder 

meer een groep van 26 leerlingen op studiereis betreft, die werden begeleid door hun 

leerkrachten, wat leidt tot vertekening van de resultaten (hoewel ze natuurlijk puur 

theoretisch tot onze doelgroep behoren). Hetzelfde geldt voor Moskou, dat samen met 

Genève en Kinshasa deze eerste plaats deelt. Ook hier betreft het een groep studenten 

die begeleid worden door hun leerkrachten. Dat Kinshasa de eigenlijke eerste plaats 

bekleedt indien we bovenstaande bemerkingen in ogenschouw nemen, verbaast ons 

niet. Ook eerder onderzoek van Child Focus heeft aangetoond dat heel wat niet-begeleide 

minderjarige vreemdelingen van Congo naar België reizen. 70 Uiteraard dient men 

hier de nodige voorzichtigheid aan de dag te leggen bij het trekken van conclusies: de 

studie van De Smet is immers een onderzoek van langere duur, waardoor men vanuit 

methodologische overwegingen niet zonder meer kan vergelijken met ons onderzoek. 

Hoewel de focus van voorliggend onderzoek anders is 71 en er bovendien aandacht moet 

zijn voor het onderscheid tussen nationaliteit en de luchthaven van herkomst 72 , ligt dit 

resultaat in de lijn der verwachting. Dit is onder meer gebaseerd is op de historische 

banden tussen de Democratische Republiek Congo en België, alsook op gesprekken 

met actoren werkzaam binnen het terrein van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen. 

Vandaar dat werd geopteerd voor een werkbezoek aan de luchthaven van 

N’Djili in Kinshasa, waarover verder meer in hoofdstuk 5. We willen hier ook geenszins 

beweren dat Congolezen exclusief via Brussels Airport naar België komen: de ervaring 

uit gerechtelijk onderzoek leert dat Congolezen zich ook via regionale luchthavens en 

via Frankrijk (luchthaven Parijs Charles de Gaulle) 73 of andere Schengenlanden naar 

België begeven. 74 

Globaal gezien kan men stellen dat de belangrijkste Afrikaanse luchthavens waarmee 

België verbindingen heeft, in deze top-20 voorkomen: Abidjan (27), Nairobi (21), 

Dakar (17), Banjul (14) en Tripoli (14) vertegenwoordigen samen met Kinshasa ruim 

16% van de luchthavens van herkomst van de door de Grenscontrole geregistreerde 

alleenreizende minderjarigen. Alle Afrikaanse luchthavens vertegenwoordigen samen 

zelfs 21% van de geregistreerde luchthavens van herkomst. 

70 Zie studie S. DE SMET, Het profi el en de traject-monitoring van niet-begeleide minderjarige asielzoekers in België, 

Child Focus en Fedasil, Brussel, 2005, 113p. 

71 De doelgroep is immers breder dan de niet-begeleide minderjarige asielzoekers, waarover de studie van DE SMET gaat.. 

72 Er is immers niet noodzakelijk een link tussen de luchthaven van herkomst en het land van herkomst van de 

alleenreizende minderjarige. 

73 Er werd eveneens een bezoek van de luchthaven Charles De Gaulle in Parijs uitgevoerd. 

74 Gebaseerd op informatie van de Cel Mensenhandel van de Federale Politie. 

75


Afkomst Aantal Afkomst Aantal Afkomst Aantal 

Onbekend 92 Sofi a 13 Toronto 3 

Genève 59 Lyon 12 Abu Dhabi 2 

Kinshasa 59 Montréal 11 Bodrum 2 

Moskou 59 Kigali 10 Bristol 2 

London 54 Tanger 10 Izmir 2 

Casablanca 51 Yaounde 9 Krakau 2 

New York 43 Conakry 7 Luanda 2 

Istanbul 33 Douala 7 Marrakech 2 

Tunis 33 Zagreb 7 Skopje 2 

Abidjan 27 Birmingham 6 Newcastle 2 

Atlanta 24 Monastir 6 Agadir 1 

Zürich 23 Nador 6 Antalya 1 

Nairobi 21 Malta 5 Bejing 1 

Ankara 17 Addis Abeba 5 Bourgas 1 

Dakar 17 Belgrado 4 Cairo 1 

Chicago 16 Budapest 4 Hurghada 1 

Boekarest 15 Freetown 4 Kiev 1 

Tel Aviv 15 Praag 4 Lausanne 1 

Banjul 14 Sint-Petersburg 4 Leeds 1 

Tripoli 14 Warschau 4 Parijs 1 

Manchester 13 Algiers 3 Riga 1 

Newark 13 Djerba 3 Tallinn 1 

Oujda 13 Dublin 3 Vilnius 1 

Washington 13 Entebbe 3 Totaal 922 

Figuur 3: De luchthaven van herkomst voor alle door de Grenscontrole geregistreerde 


De fi naliteit van de dataregistratie laat evenwel niet toe verdere gevolgtrekkingen te 

verbinden aan deze fi guur. Hiertoe is nader onderzoek aangewezen. Niettemin willen 

we hier reeds wijzen op een aantal mogelijke tegenstellingen tussen deze data en de 

participerende observaties die in het kader van dit onderzoek werden uitgevoerd (zie 

hoofdstuk 3). Vanuit de observaties kan alvast gesteld worden dat het bijvoorbeeld 

opvallend is dat Bejing slechts éénmaal gerapporteerd wordt in de bovenstaande 

registratie gegevens, terwijl dit tijdens de observaties toch een risicoluchthaven bleek 

te zijn, zo getuigen enkele gerechtelijke dossiers die in de loop van de observatieperiode 

werden opgestart. Ook de eerder lage scores van een aantal Afrikaanse luchthavens 

lijken op het eerste zicht een onderrapportage van de reële situatie afgaande 

76

aantal Unaccompanied Minors 


op de observaties. Verder onderzoek en een voortgezette registratie zijn dus aangewezen 

om dit, evenals het reële aantal alleenreizende minderjarigen dat de grens 

passeert, te achterhalen. Uiteraard dienen we er rekening mee te houden dat het om 

een nieuwe vorm van registratie gaat. Deze is bovendien a priori beperkt aangezien 

het slechts om een gedeeltelijke registratie gaat, namelijk enkel van die passagiers 

die extra-Schengen reizen en afkomstig zijn van een land dat niet tot de Europese 

Unie behoort. Een informele bevraging van grenscontroleurs in de loop van de registratieperiode 

wijst daarnaast uit dat de werkdruk, de relatieve onbekendheid met het 

fenomeen en het vrijblijvend karakter van de registratie mogelijk ook een rol spelen bij 

het resultaat van deze registratie. Ondanks deze belangrijke beperkingen heeft deze 

registratie ons toch enkele belangrijke inzichten bezorgd. 

2.2 Unaccompanied Minors 

Als we discrimineren naar de categorie alleenreizende minderjarigen, bekomen we 

voor de door de Grenscontrole geregistreerde Unaccompanied Minors volgende gegevens. 

Hun leeftijdsverdeling ligt anders dan bij de globale doelgroep: de meeste 

(69%) Unaccompanied Minors bevinden zich in de leeftijdsgroep 8- tot 13-jarigen. 

Het is daarnaast eningszins verrassend dat 8 Unaccompanied Minors jonger dan vijf 

jaar gerapporteerd worden. In principe zijn er geen luchtvaartmaatschappijen die op 

Brussels Airport kinderen jonger dan vijf jaar begeleiden. 

Grafi ek 8: Leeftijdsverdeling van door de Grenscontrole geregistreerde 

Unaccompanied Minors (N=316) 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

3 2 3 

8 

10 12 

27 24 

43 44 

1 2 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 


49 

30 

15 16 

13 

13 

4 

77

aantal Young Passangers 

Een andere interessante vaststelling is dat heel wat Unaccompanied Minors ouder 

dan twaalf jaar gerapporteerd worden (91). Ruim 29% is 12 jaar of ouder, dit toont 

aan dat de aanbeveling die verder in dit onderzoeksrapport geformuleerd wordt 75 om 

de leeftijdsgrens voor verplichte begeleiding naar 14 jaar te verhogen, relevant is, 

gezien ook vele ouders van kinderen ouder dan 12 jaar een bijkomende bescherming 

inbouwen voor hun kind dat alleen reist. Bovendien worden relatief weinig echt jonge 

Unaccompanied Minors gerapporteerd (38): aangezien slechts 12% van alle Unaccompanied 

Minors jonger is dan 8 jaar, kunnen we uit deze beperkte registratie voorzichtig 

afl eiden dat toch vooral iets oudere kinderen met begeleiding van de luchtvaartmaatschappij 

reizen. 

2.3 Young Passengers 

Wat de Young Passengers aangaat, zien we dat voornamelijk oudere kinderen 

volledig autonoom reizen, wat in de lijn der verwachting ligt: 308 Young Passengers 

(92%) zijn ouder dan 12 jaar, wat voor de meeste luchtvaartmaatschappijen de 

norm is om alleen te mogen reizen. Wat opvalt, zijn de vier minderjarigen die 3 jaar 

oud zijn. Zij voldoen niet eens aan de grenzen om alleen te mogen reizen onder 

begeleiding van de luchtvaartmaatschappij! De registratie laat niet toe dit gegeven 

verder te verklaren, wel is het mogelijk dat de rapporterende grenscontroleur zich 

van code heeft vergist. Voor de overige (21) Young Passengers jonger dan 12 jaar is 

het mogelijk dat zij gereisd hebben met een luchtvaartmaatschappij die een lagere 

leeftijdsgrens hanteert dan de standaardnorm, maar evenzeer is het mogelijk dat 

er fouten in de codering zijn geslopen. We zien ten slotte ook dat het voornamelijk 

16- en 17-jarigen zijn die volledig autonoom reizen (143 ofwel 43%). 


80 

Young Passengers (N=333) 

70 

69 

20 

16 

10 

0 

4 2 1 

6 

2 

10 

3 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 


75 Zie hiervoor hoofdstuk 7 aanbevelingen voor de praktijk. 

78 


60 

50 

40 

30 

32 

43 42 

74 

32

aantal Minors Third Party 


2.4 Minors Third Party 

De leeftijdsverdeling bij de Minors Third Party ten slotte wijst uit dat eveneens voornamelijk 

oudere alleenreizende minderjarigen begeleid worden door een derde tijdens 

hun traject, met pieken op 15, 16 en 17 jaar: 37% van alle door de Grenscontrole 

gerapporteerde Minors Third Party behoort tot deze leeftijdscategorie. Deze wordt 

doorgaans ook als dé risicogroep bij uitstek voor mensenhandel/mensensmokkel 

aanzien, wat niet onbelangrijk is in het licht van dit onderzoek. 76 40% van de Minors 

Third Party situeert zich in de leeftijdscategorie 9-14 jaar. Relatief weinig echt jonge 

minderjarigen worden door een derde begeleid tijdens hun traject: 18% van alle 

Minors Third Party is 8 jaar of jonger. 


Minors Third Party (N=265) 

45 

40 

35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 

3 3 

5 

5 

11 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 

76 Informatie afkomstig uit de diverse gesprekken met actoren op het terrein. 

7 

6 

10 

16 18 16 19 19 18 


28 

41 

29 

11 

79


3.Tussentijdse conclusie 

Het was de initiële bedoeling van dit project om een beeld te schetsen van de 

toestroom van aankomende alleenreizende minderjarigen op de luchthaven Brussels 

Airport. Ingevolge diverse praktische problemen zijn we hier slechts gedeeltelijk in 

geslaagd. Zo kon een belangrijk deel van onze populatie niet opgenomen worden in 

de kwantitatieve analyse wegens het ontbreken van een adequate registratievorm. De 

toestroom Young Passengers en Minors Third Party die intra-Schengen reizen, kan 

bijgevolg niet worden geschetst. 

De bestaande registratie voor Unaccompanied Minors toont aan dat ruim 20.000 

minderjarigen jaarlijks met begeleiding van de luchtvaartmaatschappij per vliegtuig 

reizen. Dit aantal neemt toe ten opzichte van de vorige jaren. De verdeling over de 

maanden en handelingmaatschappijen heen werd in dit hoofdstuk besproken. De 

vakantieperiodes zijn piekmomenten voor de begeleiding van Unaccompanied Minors, 

maar ook buiten deze piekperiodes reist een niet te verwaarlozen aantal minderjarigen 

alleen met begeleiding van de luchtvaartmaatschappij. 

Uit de analyse van een bijkomend registratiemechanisme van de Grenscontrole aan 

de hand van de Logging, blijkt dat de verdeling tussen de drie categorieën van onze 

doelgroep ongeveer gelijk ligt: Unaccompanied Minors maken 34% uit van het totaal 

aantal geregistreerde alleenreizende minderjarigen, terwijl 36% volledig autonoom 

reist en 29% van de geregistreerde minderjarigen door een derde wordt begeleid 

tijdens zijn of haar reistraject. Nader onderzoek is aangewezen om uit te maken of 

deze verhouding ook in werkelijkheid kan worden volgehouden. 81% van alle geregistreerde 

minderjarigen blijkt 10 jaar of ouder te zijn op het moment van registratie, 

waaruit we afl eiden dat voornamelijk iets oudere kinderen en adolescenten alleen 

reizen. Daarnaast is het opvallend dat erg veel Minors Third Party werden geregistreerd. 

Dit bevestigt het vermoeden dat minderjarigen tijdens hun traject niet zelden 

begeleid worden door een derde persoon die niet de ouder of wettelijke voogd is. 

Ook hier is nader onderzoek noodzakelijk om na te gaan wat het werkelijke aandeel 

van Minors Third Party is binnen de verdeling van onze doelgroep, aangezien zij een 

verhoogd risico dragen. Omwille van hun extra kwetsbare situatie is het niet ondenkbeeldig 

dat zij ten prooi vallen aan malafi de praktijken door derden die deze kwetsbare 

positie trachten uit te buiten. De registratie van de luchthaven van herkomst is 

erg divers en we kunnen hier in dit stadium van het onderzoek nog geen defi nitieve 

conclusies aan verbinden. Toch kan worden opgemerkt dat de belangrijkste Afrikaanse 

landen waarmee België connecties heeft, voorkomen in de top-20 van de luchthavens 

van herkomst: Kinshasa, Abidjan, Nairobi, Dakar, Banjul en Tripoli vertegenwoordigen 

samen ruim 16% van alle luchthavens van herkomst. Alle Afrikaanse luchthavens 

samen vertegenwoordigen zelfs 21% van alle gerapporteerde luchthavens van 

herkomst. De fi naliteit van de dataregistratie laat evenwel niet toe om verdere gevolgtrekkingen 

te verbinden aan deze registratie. Wel kunnen we op basis van gesprekken 

80


met actoren op het terrein en op basis van de participerende observaties concluderen 

dat een aantal luchthavens ondergerapporteerd wordt in deze registratie. 

Indien men de diverse categorieën alleenreizende minderjarigen onderscheidt, treedt 

een aantal interessante vaststellingen op de voorgrond. Zo zien we dat 69% van alle 

geregistreerde Unaccompanied Minors zich in de leeftijdscategorie 8-13 jaar bevindt. 

29% van deze Unaccompanied Minors is ouder dan 12 jaar, wat de aanbeveling 

om de verplichte minimumleeftijd om alleen te reizen naar 14 jaar te verhogen, 

mede ondersteunt. Het is opvallend dat slechts 12% van alle Unaccompanied Minors 

jonger is dan 8 jaar, waardoor we uit deze beperkte registratie toch voorzichtig mogen 

concluderen dat voornamelijk oudere kinderen en jongeren alleen reizen met begeleiding 

van de luchtvaartmaatschappij. De leeftijdsverdeling voor Young Passengers 

ligt in de lijn der verwachting: 92% onder hen zijn ouder dan 12 jaar (de norm om 

volledig autonoom te mogen reizen), behoudens enkele uitzonderingen die mogelijkerwijze 

kunnen verklaard worden door een foute codering. We merken op dat het 

toch vooral 16- en 17-jarigen zijn die volledig autonoom het reistraject afl eggen (143 

ofwel 43%). De analyse van de leeftijdsverdeling bij Minors Third Party wijst ten 

slotte uit dat eveneens vooral oudere alleenreizende minderjarigen gedurende hun 

reistraject begeleid worden door een derde. Slechts 18% is 8 jaar of jonger, het zijn 

voornamelijk 15-, 16- en 17-jarigen die door een derde begeleid worden tijdens het 

reistraject (37%). Dit loopt parallel met het gegeven dat dit dé risicogroep bij uitstek 

is voor slachtofferschap van mensenhandel of mensensmokkel, wat uiteraard een 

verontrustende vaststelling vormt! 

81

Hoofdstuk 3 

Procedures betreffende 


op Brussels Airport


In dit hoofdstuk komen achtereenvolgens het regelgevend kader voor de procedure 

betreffende Unaccompanied Minors, de procedure zelf, de afstemming tussen de 

procedure en het regelgevend kader en het traject van aankomende alleenreizende 

minderjarigen op Brussels Airport aan bod. 

1. Algemeen regelgevend kader 

voor de procedure betreffende 

Unaccompanied Minors 

Zoals vermeld, hebben bepaalde internationale koepelorganisaties in de burgerluchtvaart 

regelgeving uitgevaardigd met betrekking tot de problematiek van alleenreizende 

minderjarigen. We onderscheiden hierbij gouvernementele en niet-gouvernementele 

internationale organisaties. Het verschil ligt hierin dat de overheidsinstanties zwaardere 

sancties kunnen opleggen indien een luchtvaartmaatschappij de uitgevaardigde 

regelgeving niet volgt. De niet-gouvernementele organisaties kunnen enkel interne 

sancties opleggen. De International Civil Aviation Organisation (ICAO) en European 

Civil Aviation Conference (ECAC) zijn overheidsinstanties. International Air Transport 

Association (IATA) daarentegen is een niet-gouvernementele organisatie. Initieel 

was het de bedoeling om de regelgeving van elk van deze organisaties te bespreken, 

maar aangezien enkel IATA als koepelorganisatie enige richtlijnen heeft uitgevaardigd 

aangaande Unaccompanied Minors, zal alleen IATA uitgebreid aan bod komen. We 

bespreken een aantal offi ciële documenten van IATA waarin op een of andere manier 

verwezen wordt naar de problematiek van Unaccompanied Minors. 

1.1 Comparison of relevant rules, recommended 

practices and airline service commitments 77 

Dit document tracht duidelijkheid te scheppen in de rechten en plichten van luchtvaartmaatschappijen 

en hun passagiers, centraliseert informatie inzake klantendienstrelaties 

(“customer service relations”) en is opgevat als een werkdocument, waarin 

de voortdurende ontwikkelingen in de klantendienst, verplichtingen, praktijken in de 

industrie, internationale conventies en regelgeving worden besproken. 

In juni 2000 bracht de Air Transport Association (ATA) een document uit genaamd 

“Airline Customer Service Commitment” (The Commitment). Deze verbintenis vormt 

de basis voor voortdurend overleg in de Verenigde Staten en Europa en heeft op zijn 

77 IATA, Comparison of relevant rules, recommended practices and airline service commitments, http://www.iata. 

org/nr/contentconnector/cs2000/siteinterface/sites/mgr/fi le/summary_commitments_5_01.pdf 

84

HOOFDSTUK 3: PROCEDURES BETREFFENDE ALLEENREIZENDE MINDERJARIGEN OP BRUSSELS AIRPORT 

beurt reeds 14 verbintenissen/voorwaarden voortgebracht. Bij elke voorwaarde werd 

vergelijkbare informatie gegeven voor: 

− voluntary commitments by airline associations; 

− voluntary commitments by airports; 

− IATA condition of carriage; 

− Passenger services resolution manual; 

− the Warsaw convention as amended at the Hague; 

− Montréal additional protocol No.1, 1975; 

− Montréal additional protocol No.2, 1975; 

− nationale en regionale wetgeving/regelgeving. 

De 14 voorwaarden vormen de basis voor de “Comparison of relevant rules, recommended 

practices and airline service commitments”. We geven eerst de volledige lijst 

van deze 14 voorwaarden, waarna we nader ingaan op die voorwaarden die relevant 

zijn voor het onderzoek naar de regelgeving omtrent UM-procedures. 

De 14 voorwaarden zijn: 

− de laagst mogelijke prijs aanbieden; 

− de afgesproken prijs respecteren na betaling; 

− informatie geven over vertragingen, annulaties en afwijkingen; 

− tijdige bagagelevering; 

− bagage-aansprakelijkheidslimieten; 

− reservaties en annulaties; 

− terugbetaling van tickets; 

− assistentie voor passagiers met beperkte mobiliteit en passagiers met nood aan 

speciale assistentie; 

− assistentie in geval van vertraging (inbegrepen langdurige wachttijd in het vliegtuig); 

− maatregelen nemen om de check-in te versnellen; 

− eerlijke en consistente behandeling van mensen aan wie de toegang aan boord 

geweigerd werd; 

− informatie geven aan de passagiers met betrekking tot de commerciële en exploitatievoorwaarden; 

− een goede klantenservice verzekeren van “code-sharing” partners; 

− meer oor hebben naar klachten van de klanten. 

De “Voluntary commitments of airports and airlines” hanteren de volgende defi nitie 

van personen met beperkte mobiliteit (die ook in artikel 2,a van de Verordening (EG) 

1107/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 5 juli 2006 inzake de 

rechten van gehandicapten en personen met beperkte mobiliteit die per luchtvervoer 

reizen, is opgenomen): 78 

78 Verordening (EG) Nr. 1107/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 5 juli 2006 inzake de rechten van 

gehandicapten en personen met beperkte mobiliteit die per luchtvervoer reizen. 

85


“gehandicapten of personen met beperkte mobiliteit”: personen wier mobiliteit bij 

het gebruik van vervoer beperkt is ten gevolge van een lichamelijke (zintuiglijke 

of locomotorische, permanente of tijdelijke) handicap, een intellectuele handicap 

of stoornis, of enige andere oorzaak van handicap, of ten gevolge van leeftijd en 

wier situatie vereist dat zij passende aandacht krijgen en dat de aan alle passagiers 

verstrekte diensten aan hen worden aangepast.” 

De leeftijd blijkt dus één van de criteria te zijn op basis waarvan aan passagiers de 

status van “passagier met beperkte mobiliteit” kan toegekend worden, zij het dat 

deze leeftijdsgrens niet wordt gepreciseerd. 

Hierna wordt dieper ingegaan op de drie voorwaarden uit bovenstaande lijst die relevant 

zijn voor het onderzoek naar de regelgeving omtrent UM-procedures. 

1.1.1 Assistentie voor passagiers met gereduceerde mobiliteit en 

passagiers met nood aan speciale assistentie 

a. Voluntary commitments by airline associations 

ATA (customer fi rst) 

De luchtvaartmaatschappijen dienen zich voldoende aan te passen aan passagiers 

met een handicap en passagiers met speciale noden. Elke luchtvaartmaatschappij zal 

zijn beleid en procedures voor het omgaan met passagiers met speciale noden, zoals 

Unaccompanied Minors, bekendmaken. 

European airline association 

De luchtvaartmaatschappijen moeten assistentie voorzien voor passagiers met gereduceerde 

mobiliteit en voor passagiers die speciale assistentie nodig hebben. Elke 

luchtvaartmaatschappij zal de diensten publiceren die ze aanbiedt om passagiers met 

gereduceerde mobiliteit en passagiers met speciale noden op een gepaste manier en 

in overeenstemming met de toepasbare veiligheidsregels op te vangen. Hier zien we 

evenwel nergens een offi ciële vermelding van Unaccompanied Minors. Er wordt enkel 

een defi nitie gegeven van de term “passagiers met gereduceerde mobiliteit”, maar 

niet van diegenen die speciale noden hebben. De vraag is of ook Unaccompanied 

Minors tot deze categorie kunnen worden gerekend. 

IATA global customer framework 

Luchtvaartmaatschappijen moeten hun beleid en procedures met betrekking tot de 

opvang van personen met speciale noden, zoals Unaccompanied Minors, bekend en 

zichtbaar maken, evenals hun beleid en procedures met betrekking tot de gepaste 

accommodatie voor personen met een handicap expliciteren. Luchtvaartmaatschappijen 

moeten ernaar streven om alle passagiers met bijzondere noden te omkaderen, 

zowel op de luchthaven als in het vliegtuig zelf. Ze zijn hiertoe verplicht indien ze 

86


vooraf geïnformeerd werden over de speciale noden en voor zover deze dienstverlening 

op een veilige manier kan uitgevoerd worden. Luchtvaartmaatschappijen moeten ook 

redelijke maatregelen nemen om tegemoet te komen aan de speciale noden wanneer 

het gaat om vertraagde vluchten. 

b. IATA Conditions of Carriage 

Speciale assistentie 

Het aanvaarden van het vervoer van Unaccompanied Minors, passagiers die in de 

onmogelijkheid verkeren het traject autonoom af te leggen, zwangere vrouwen, 

personen met een ziekte of andere personen die speciale assistentie vereisen, is 

onderworpen aan een voorafgaande regeling met de luchtvaartmaatschappij. Passagiers 

die voorafgaandelijk contact met de luchtvaartmaatschappij hebben opgenomen 

en deze geïnformeerd hebben over hun speciale noden, zullen niet geweigerd worden 

op het moment van vertrek, indien reeds een regeling overeengekomen werd. 

c. Passenger services conference resolutions manual 

Resolutie 700, de aanvaarding en het vervoer van “verzwakte” mensen 

Hier heeft men het over mensen met een fysieke en/of verstandelijke handicap, die 

niet in staat zijn alleen te reizen zonder hulp van het luchtvaartpersoneel. Er wordt 

evenwel met geen woord gerept over Unaccompanied Minors. 

Aangeraden praktijk 1700 c: plaatsaanwijzing voor individueel “verzwakte” mensen 

en hun begeleiders 

Hier wordt besproken hoe passagiers met speciale noden hun plaats toegewezen 

krijgen. Dit zou interessant kunnen zijn voor het onderzoek naar de regelgeving en 

richtlijnen inzake Unaccompanied Minors, maar ook hier wordt niet over deze categorie 

gesproken, waardoor er niet dieper op ingegaan wordt. Dit zou een indicatie 

kunnen vormen voor het feit dat er weinig tot geen aandacht geschonken wordt aan 

het potentiële risico dat alleenreizende minderjarigen kunnen lopen. 

d. Wetgeving en regelgeving 

Zowel de regelgeving in de Verenigde Staten als in Europa beperkt zich in dit document 

tot de dienstverlening aan personen met een handicap en is bijgevolg niet 

relevant voor onze studie. 

87


1.1.2 Eerlijke en consistente behandeling van mensen aan wie 

de toegang aan boord geweigerd werd 

a. Passenger Services Conference Resolutions Manual 

Recommended practice: denied boarding compensation 

Het wordt aangeraden dat de leden een aantal regels volgen wanneer een “Denied Boarding 

Compensation Scheme” wordt gebruikt. Eén van deze regels stelt dat in het geval 

niet alle passagiers die een vlucht geboekt hebben aan boord kunnen gaan, er voorrang 

gegeven moet worden aan passagiers met een handicap en Unaccompanied Minors. 

b. Wetgeving en regelgeving 

Europa 

Instapweigering: momenteel geldt hieromtrent de verordening (EG) Nr. 261/2004 

van het Europees Parlement en de Raad van 11 februari 2004 tot vaststelling van 

gemeenschappelijke regels inzake compensatie en bijstand aan luchtreizigers bij 

instapweigering en annulering of langdurige vertraging van vluchten en tot intrekking 

van Verordening (EEG) nr. 295/91. Artikel 11 van deze verordering stelt: 79 

Personen met beperkte mobiliteit of met bijzondere behoeften: 

1. Luchtvaartmaatschappijen die een vlucht uitvoeren, geven voorrang aan personen 

met beperkte mobiliteit en hun eventuele begeleiders of offi ciële geleidehonden, 

alsmede aan alleenreizende kinderen. 

2. In geval van instapweigering, annulering of enigerlei vertraging hebben personen 

met beperkte mobiliteit en hun eventuele begeleiders, alsmede alleenreizende 

kinderen, er recht op dat de in artikel 9 bedoelde bijstand zo spoedig mogelijk 

wordt geboden. 

1.1.3 Raad geven aan de passagiers met betrekking tot de 

luchtvaartreclame en operationele condities 

IATA conditions of carriage 

Vervoer van personen en hun bagage is ook voorzien in overeenstemming met bepaalde 

andere bepalingen en voorwaarden die van toepassing zijn of overgenomen zijn door IATA. 

Deze bepalingen en voorwaarden, die van tijd tot tijd veranderen, hebben onder meer 

betrekking op het vervoer van Unaccompanied Minors, zwangere vrouwen,... Ze zijn terug 

te vinden in het volgende document dat besproken zal worden in deze sectie. 

79 Verordening (EG) Nr. 261/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 11 februari 2004 tot vaststelling van 

gemeenschappelijke regels inzake compensatie en bijstand aan luchtreizigers bij instapweigering en annulering 

of langdurige vertraging van vluchten. 

88


1.2 Passenger service conference resolutions manual 

Na een relatief uitgebreide briefwisseling per e-mail werd het bovenvernoemde document 

ontvangen. Dit is naar de woorden van een IATA vertegenwoordiger de enige regelgeving 

die IATA ten aanzien van Unaccompanied Minors heeft uitgevaardigd. Zoals in 

de titel vermeld staat, gaat het om een handboek van resoluties. Op pagina 1022 van 

deze handleiding vinden we de sectie: “Recommended Practice 1753 Interline Handling 

Procedure for Unaccompanied Minors”. De titel “passenger service conference 

resolutions manual” zagen we reeds aan bod komen bij de “Comparison of relevant 

rules, recommended practices and airline service commitments”. Daar werd evenwel 

geen informatie gegeven over de Unaccompanied Minor aangaande de “passenger 

service conference resolutions manual”, maar in het document zelf zien we duidelijk 

wel aanwijzingen. Navolgende onderverdeling is overgenomen uit het handboek. 

Voor het vervoer van Unaccompanied Minors door luchtvaartmaatschappijen wordt 

aangeraden dat de lidstaten de hierna besproken procedures toepassen. 

1.2.1 Toepasbaarheid 

Deze procedures zullen altijd van toepassing zijn voor het vervoer van Unaccompanied 

Minors jonger dan 12 jaar en voor Unaccompanied Minors ouder dan 12 jaar 

op verzoek van de ouders of voogd. Met een Unaccompanied Minor wordt in deze 

recommended practice bedoeld: een kind dat alleen reist of met begeleiding van de 

luchtvaartmaatschappij. Elke luchtvaartmaatschappij die lid is van IATA en Unaccompanied 

Minors vervoert, is verantwoordelijk voor de veilige bezorging van de Unaccompanied 

Minor aan de ontvangende luchtvaartmaatschappij op de transferluchthaven. 

1.2.2 Plaatsconfi rmatie 

Vervoer van Unaccompanied Minors wordt enkel toegelaten voor ononderbroken 

vluchten of indien alle aansluitingen bevestigd zijn. 

1.2.3 Aanvraag tot vervoer – handelingsadvies 

Voor het vervoer van Unaccompanied Minors moet een speciaal hiertoe bestemd 

formulier gebruikt worden. Een voorbeeld hiervan vindt u in bijlage 2. 

Naargelang het eigen goeddunken van de leden (i.e. de luchtvaartmaatschappijen) 

mogen er bijkomende zinnen en clausules toegevoegd worden aan dit document. De 

verdeling van kopieën van het formulier dient als volgt te gebeuren: 

89


− het origineel moet bijgehouden worden door het kantoor dat het uitgeeft en het 

moet beschikbaar gesteld worden voor alle luchtvaartmaatschappijen die de Unaccompanied 

Minor vervoeren. 

− de kopie moet vastgehecht worden aan het ticket van de Unaccompanied Minor. 

− wanneer het kind met meer dan één luchtvaartmaatschappij reist, moet er ten 

minste 1 kopie gegeven worden aan de andere luchtvaartmaatschappijen op 

de transferplaatsen. 

Als de luchtvaartmaatschappij dit wil, kan de informatie over de heenen terugvlucht 

vermeld worden op één formulier, samen met bijkomende informatie over het reistraject 

van de Unaccompanied Minor, ten behoeve van de luchtvaartmaatschappijen die 

in het vervoer voorzien. Om de begeleiding van en de overhandiging aan de persoon 

die de Unaccompanied Minor afhaalt verder te vergemakkelijken, is het aangeraden 

dat de afhaler de overhandiging bevestigt door zijn handtekening, naam en adres te 

vermelden op het formulier. 

1.2.4 Ticketing Procedure 

Op het ticket zullen naast de naam van de passagier de letters UM (gevolgd door de 

leeftijd) vermeld worden. 

1.2.5 Identifi catie 

Het gebruik van een speciaal identifi catie-etiket of -badge voor de Unaccompanied 

Minor dat liefst de letters UM bevat, wordt aangeraden. Voor elke vorm van identifi 

catie van Unaccompanied Minors, hetzij een badge, etiket of lanyard 80 , is het 

volgende kleurenschema aangeraden: rode diagonale lijnen op een zilveren of witte 

achtergrond. 

1.2.6 Reisdocumenten 

Tickets en andere reisdocumenten zoals bagage-identifi catie-etiket, gezondheidscertifi 

caten,… moeten in handen blijven van het personeel van de luchtvaartmaatschappij. 

Wanneer dit onmogelijk blijkt, kunnen ze in handen blijven van de Unaccompanied 

Minor maar dan liefst in een speciale omslag die rond de hals gedragen kan worden, 

zoals voorzien door de luchtvaartmaatschappij. 

80 Het betreft een sleutelhanger die men rond de nek hangt. 

90


2. Bespreking van de UM-procedure bij 

de diverse luchtvaartmaatschappijen 

die op Brussels Airport vliegen 

Binnen het kader van dit onderzoeksproject werd aan een student Criminologische 

Wetenschappen, op stage bij de Federale Gerechtelijke Politie Airport, gevraagd om 

een dossieranalyse uit te voeren met betrekking tot de toegepaste procedure en de 

gehanteerde documenten voor Unaccompanied Minors bij de diverse luchtvaartmaatschappijen 

die op Brussels Airport vliegen. De bedoeling was inzicht te verkrijgen in 

de praktijk van de begeleiding van Unaccompanied Minors. 

De data werden verzameld via een analyse van de gegevens voorhanden op de websites 

van de diverse luchtvaartmaatschappijen, waar nodig aangevuld met een persoonlijk 

en/of telefonisch onderhoud met medewerkers op de luchthaven. In overleg met 

de onderzoekster werd hiertoe een registratieschema ontwikkeld. 81 Het gaat om een 

gestructureerde vragenlijst met hoofdzakelijk gesloten vragen. De verworven data 

werden in een tabel gegoten om vergelijking te vergemakkelijken en de meest gebruikelijke 

procedure af te leiden. Tevens werden ook de afwijkende procedures in kaart 

gebracht. Deze denkwijze wordt ook gehanteerd in de bespreking van de resultaten: 

bij elk item wordt een onderscheid gemaakt naar meest gebruikelijke procedure, 

alsook naar de fl agrantste afwijkingen. 

De stagiair heeft eveneens een bevraging van de internationale koepelorganisaties 

uitgevoerd, om een overzicht te krijgen van de internationale regelgeving inzake 

alleenreizende minderjarigen en de afdwingbaarheid ervan. Hiertoe werden eveneens 

de websites van de koepelorganisaties geanalyseerd en er werd per e-mail gecorrespondeerd 

met vertegenwoordigers van de diverse instanties. De stagiair stond bij deze 

oefening in voortdurende interactie met de onderzoekster. Dit tweede luik van het 

onderzoek wordt in het volgende onderdeel van dit hoofdstuk besproken. 

2.1 Begeleide weg 

Deze categorie verwijst naar het reistraject, vanaf het moment dat het kind overgedragen 

wordt aan een medewerker van de luchthaven van vertrek tot het moment dat 

de minderjarige wordt overhandigd aan de afhaler op de luchthaven van aankomst. 

Meest gebruikelijke procedure 

De minderjarige komt aan op de luchthaven van vertrek met een begeleider, i.e. 

meestal de ouder(s) en begeeft zich naar de check-in balie. Vanaf dit moment begint 

81 Zie bijlage 3. 

91


de begeleiding. Het kind wordt overhandigd aan iemand van het grondpersoneel. De 

meeste luchtvaartmaatschappijen werken samen met een handelingmaatschappij die 

voorziet in de begeleiding van passagiers met speciale noden. Zij zullen de Unaccompanied 

Minor begeleiden naar het vliegtuig. Aan de “gate” wordt de minderjarige 

overgedragen aan de “crew”, i.e. de bemanning van het vliegtuig. Gedurende de 

vlucht draagt de bemanning de verantwoordelijkheid voor de Unaccompanied Minor. 

Na de landing wordt de Unaccompanied Minor ter hoogte van de “gate” opnieuw 

overgedragen aan het grondpersoneel van de handelingmaatschappij die op de luchthaven 

van bestemming de dienstverlening verzorgt voor de luchtvaartmaatschappij. 

Zij begeleiden de Unaccompanied Minor naar de aankomsthal waar de afhaler de 

Unaccompanied Minor staat op te wachten. 

Afwijkingen van de procedure 

Afwijkingen van deze procedure worden toegelicht in hoofdstuk 4 waar de vaststellingen 

op basis van de uitgevoerde observaties worden toegelicht. 

2.2 Identifi catie afhaler 

Dit item slaat op de manier waarop de identiteit van de persoon die de Unaccompanied 

Minor komt afhalen, gecontroleerd wordt, maar eveneens op wat er ondernomen wordt 

indien de afhaler niet opdaagt of wanneer diens identiteit niet overeenkomt met de 

naam van de afhaler vermeld op de formulieren. 


De meeste luchtvaartmaatschappijen vermelden op hun website dat de afhaler zal 

gecontroleerd worden aan de hand van zijn paspoort (43%). Wanneer de persoon die 

het kind moet komen ophalen niet opdaagt of wanneer het om een andere persoon 

gaat, wordt er telefonisch contact opgenomen met de persoon die instond voor de 

Unaccompanied Minor op de luchthaven van vertrek, ter verifi catie van de identiteit 

van de afhaler. De minderjarige zal onder geen beding overhandigd worden aan een 

persoon die niet vermeld staat op het formulier en blijft steeds onder de hoede van het 

personeel van de luchtvaartmaatschappij of handelingmaatschappij. Bij enkele luchtvaartmaatschappijen 

wordt vermeld dat het kind onmiddellijk wordt terug gevlogen 

naar de luchthaven van vertrek indien de afhaler niet opdaagt. 82 


Bij sommige luchtvaartmaatschappijen is er sprake van identifi catie aan de hand van 

een offi cieel document met foto (16%). Andere luchtvaartmaatschappijen spreken van 

offi ciële identiteitsbewijzen (31%), wat zowel het paspoort als het rijbewijs kan zijn. 

82 Uit de observaties en gesprekken met actoren op het terrein blijkt echter dat deze situatie onder geen beding 

plaatsvindt op Brussels Airport: er wordt naar een alternatieve oplossing gezocht. 

92


2.3 Referentienaam 

De relevantie van het opnemen van de referentienaam in de lijst van items is vanzelfsprekend, 

want indien alle luchtvaartmaatschappijen andere benamingen zouden 

hanteren om te verwijzen naar kinderen die alleen reizen, zou elke mogelijkheid tot 

uniforme procedures ten zeerste bemoeilijkt worden. 


De term waarmee in de meeste gevallen naar alleenreizende minderjarigen die reizen 

mét begeleiding van de luchtvaartmaatschappij verwezen wordt, is Unaccompanied 

Minor (59%), afgekort “UM”. 


Hoewel de term “UM” gekend is door alle medewerkers van luchtvaartmaatschappijen 

die hierover werden aangesproken, zijn er nog andere benamingen voorhanden, dit 

meestal op de websites. De belangrijkste afwijkingen zijn de termen “child(ren) travelling 

alone” (13%), “unaccompanied children” (11%), “children fl ying alone” (4%) 

en “young travellers fl ying solo” (4%). 

2.4 Leeftijd Unaccompanied Minor 

Een volgend criterium vormt de leeftijd van de minderjarige waarvoor de UM-procedure 

van toepassing is. Het belangrijkste onderscheid betreft de leeftijdscategorie 

waarvoor de UM-procedure verplicht is volgens de interne regelgeving van de luchtvaartmaatschappij 

en deze waar ze optioneel is. Een ander onderscheid naar leeftijd 

kan teruggevonden worden in het soort vlucht waarop Unaccompanied Minors vanaf 

een bepaalde leeftijd worden aanvaard. Hier maakt men een onderscheid tussen 

directe vluchten en transitvluchten. 


We beginnen bij de leeftijdscategorie waarvoor de UM-procedure verplicht is. Drie belangrijke 

leeftijdscategorieën komen naar voren, namelijk 5-12 jaar (30%), 5-11 jaar (26%) 

en 5-14 jaar (12%). Hierbij valt op dat de categorie van 5-14 jaar verplicht opgelegd 

wordt door alle Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen en dat de maximumleeftijd voor 

verplichte begeleiding er hoger ligt dan de gebruikelijke norm van 5-12 jaar. We menen 

dat dit mogelijk gerelateerd kan zijn aan onder andere het gegeven dat in de Verenigde 

Staten striktere veiligheidsvoorwaarden werden ingevoerd als reactie op de terroristische 

aanvallen van 11 september 2001. 

Bij de leeftijdscategorieën waarvoor de UM-procedure optioneel is, komen er drie 

categorieën naar voren, namelijk 12-18 jaar (14%), 12-16 jaar (12%) en 12- 15 jaar 

(12%). Het is niet duidelijk of de beweegredenen voor een verhoging van de leeftijd 

93


van commerciële aard zijn, dan wel uitgaan van een reële bezorgdheid van de luchtvaartmaatschappij 

voor het belang van de minderjarige. 


Er bestaan heel wat afwijkingen inzake de leeftijdscategorieën waarvoor de UM-procedure 

verplicht is. Daarom zullen enkel de opvallendste afwijkingen opgesomd worden. 

Er zijn drie luchtvaartmaatschappijen die de verplichte leeftijdsgrens hoger leggen 

dan de norm: 5-15 jaar (Virgin), 5-17 jaar (Singapore Airlines) en 8-15 jaar (Royal 

Air Maroc). 

De afwijkingen met betrekking tot de leeftijdscategorieën waarvoor de service optioneel 

is, zijn beperkter. Het gaat om de categorieën van 15-17 jaar (Continental Airlines, 

Delta, Northwest Airlines, US Airways en American Airlines), 13-18 jaar (EL AL) en 

15-18 (KLM). Ook hier merken we dat een aantal luchtvaartmaatschappijen de service 

optioneel uitbreidt naar een hogere leeftijdsgrens (waarbij sommigen zelfs de meerderjarigheid 

in acht nemen). Dit ligt volledig in de lijn van onze aanbeveling om de service 

verplicht te maken tot minstens veertien jaar. 

2.5 Leeftijd begeleider 

Indien minderjarigen alleen reizen, maar begeleid worden door een derde, die niet de 

ouder of de wettelijke voogd is, geldt voor deze persoon eveneens een leeftijdsgrens, 

opdat de Unaccompanied Minor niet verplicht door de luchtvaartmaatschappij begeleid 

moet worden. 


In volgorde van voorkomen: 18 jaar (41%), 16 jaar (20%) en 15 jaar (15%). We zien 

bij de meeste luchtvaartmaatschappijen eenzelfde bekommernis om minderjarigen 

niet alleen te laten reizen zonder de begeleiding van een persoon die zorg kan dragen 

voor het kind. De luchtvaartmaatschappijen hebben daarom een bepaalde minimumleeftijd 

als criterium vastgesteld om een minderjarige te mogen begeleiden tijdens 

zijn reistraject. Het is ons evenwel niet duidelijk of de beweegredenen hiervoor van 

commerciële dan wel morele aard zijn. 


Sommige luchtvaartmaatschappijen maken een onderscheid tussen minderjarigen die 

alleen reizen met een oudere broer of zus en minderjarigen die reizen met een derde, 

die niet tot het gezin behoort. Hier zijn twee voorbeelden van. Bij het eerste voorbeeld 

(Finnair) wordt een bijkomend onderscheid gemaakt tussen binnenlandse dan wel 

buitenlandse vluchten: voor binnenlandse vluchten, in het geval van broer of zus, is 

de verplichte minimumleeftijd voor de begeleider 12 jaar, indien de begeleider niet 

de broer of zus is, wordt de minimumleeftijd verhoogd naar 16 jaar. Voor buitenlandse 

94


vluchten waar de minderjarige begeleid wordt door broer of zus is de minimumleeftijd 

16 jaar, indien de begeleider niet de broer of zus is, wordt dit 18 jaar. 

Het tweede voorbeeld maakt dit onderscheid op vlak van bestemming niet: de minimumleeftijd 

voor de begeleider ligt vast op 16 jaar, indien het gaat om de broer of 

zussen. Deze minimumleeftijd wordt opgetrokken naar 18 jaar indien de begeleider 

een derde is (Virgin, Brussels Airlines, Lufthansa). 

Sommige luchtvaartmaatschappijen leggen de minimumleeftijd voor de begeleider 

vast op 12 jaar, ongeacht zijn of haar verwantschap met de minderjarige (Adria 

Airways, United, VLM). Dit lijkt toch wel bijzonder jong, vooral aangezien sommige 

luchtvaartmaatschappijen de leeftijd voor verplichte begeleiding hoger leggen dan 

deze norm voor verplichte leeftijd van de begeleider. 

2.6 Kostprijs van de procedure 

Het is bij de meeste luchtvaartmaatschappijen zo dat een volwassenentarief wordt 

aangerekend voor een alleenreizende minderjarige. Niettegenstaande dit gegeven 

dient er voor de UM-service in de meeste gevallen een additionele kost betaald worden. 

Dit tarief wordt door de luchtvaartmaatschappijen vrij bepaald en is onderhevig aan 

veranderingen die te maken hebben met het gevoerde beleid van de luchtvaartmaatschappij 

en met fl uctuaties in de markt. De cijfers hier aangehaald betreffen dus louter 

een momentopname. Wat wel vermeld dient te worden, is het onderscheid dat door 

veel luchtvaartmaatschappijen gehanteerd wordt tussen “domestic fl ights” en “international 

fl ights” en tussen directe en connectievluchten. Er werd voor elke categorie 

een gemiddelde prijs berekend (de prijzen gelden voor een enkele reis). Voor elk van 

de categorieën werd tevens tussen haakjes de minimum- en maximumprijs gegeven. 

Domestic - Direct: 47€ (10€-99€), Domestic - Connectie: 54€ (20€-125€); Internationaal 

- Direct: 56€ (40€-105€), Internationaal - Connectie: 61€ (60€-125€). Vier 

van de bevraagde luchtvaartmaatschappijen verzorgen de service gratis, om vertekening 

te voorkomen werden deze evenwel niet opgenomen in de berekening van de 

gemiddelde prijzen. 

2.7 Formulieren 

Onder “formulieren” dient zowel de naam van de documenten die moeten ingevuld 

worden alvorens de minderjarige alleen kan reizen, als de aard van de informatie die 

deze formulieren bevatten, te worden begrepen. 

Meest gebruikelijke van de procedure 

De meest voorkomende benamingen voor de vereiste documenten zijn: het “UM-formulier” 

(32%) en het “(special assistance and) handling advice form (for UM/child 

95


traveling alone)” (18%). Hieruit kan men afl eiden dat er geen uniforme benaming 

bestaat voor het formulier dat dient ingevuld te worden door de ouders van de Unaccompanied 

Minor, aangezien ruim de helft van de bevraagde luchtvaartmaatschappijen 

een gamma aan andere benamingen hanteert. 

De meest voorkomende informatie die op deze documenten moet ingevuld worden is: 

− naam, adres en telefoonnummer van zowel de persoon die het kind komt afgeven 

op de luchthaven van vertrek als van de persoon die het kind komt ophalen op de 

luchthaven van aankomst; 

− de volledige naam, medische specifi caties, adres, vluchtschema, gesproken talen, 

leeftijd en geslacht van het kind. 


Andere termen voor de documenten die in principe min of meer dezelfde informatie 

bevatten, zijn: “(UM) request for carriage”, “(UM) declaration form”, “young travelers 

form” en “declaration of indemnity” (schadeloosstelling). We kunnen concluderend 

stellen dat in principe dezelfde basisinformatie vereist is op de diverse formulieren, 

doch eisen sommige luchtvaartmaatschappijen bijkomende gegevens zoals: 

− een ouderlijke machtiging waarin de ouder de minderjarige de toestemming geeft 

om alleen te reizen 

− een kopie van de gegevens uit het reservatiedossier 

− ... 

2.8 Identifi catie Unaccompanied Minor 

Dit item slaat op de manier waarop aan het luchtvaartpersoneel en de andere actoren 

wordt duidelijk gemaakt dat het om een Unaccompanied Minor gaat. 


De luchtvaartmaatschappij verschaft de Unaccompanied Minor in de meeste gevallen 

een pochette (72%) waarin alle documenten van de Unaccompanied Minor bewaard 

worden. Deze pochette is meestal bevestigd aan een opvallende lanyard en wordt 

(verplicht) rond de nek gedragen. 


Andere gadgets waarmee op de status van Unaccompanied Minor wordt gewezen, 

kunnen zijn: een baseball pet, een opvallende portefeuille, een “button” of een 

badge, … maar deze komen slechts in beperkte mate voor. 

96


2.9 Instructies ouders 

Dit item behelst de vraag of de ouders bijkomende instructies meekrijgen, naast het 

invullen van de verplichte formulieren. 


Er wordt vaak gevraagd aan de ouders om minstens een kwartier op de luchthaven te 

blijven nadat het vliegtuig is opgestegen (66%). De bedoeling hiervan is eventuele 

problemen op te vangen zoals bv. slechte weersomstandigheden waardoor het vliegtuig 

vertraging oploopt. 


Een aantal luchtvaartmaatschappijen verplicht de ouders een schriftelijke toestemming 

bij het reisdossier te voegen alvorens de kinderen alleen mogen reizen (14%). In 

België wordt deze verplichting om in een ouderlijke toestemming voor alleenreizende 

minderjarigen te voorzien, niet wettelijk vastgelegd, zodat zij dus ook niet afdwingbaar 

is. 83 

2.10 Preboarding 

Preboarding betekent dat de Unaccompanied Minor voor de andere passagiers het 

vliegtuig betreedt. Hiermee samenhangend valt ook de procedure waarbij de Unaccompanied 

Minor voor, gelijktijdig met of na de andere passagiers het vliegtuig 

verlaat. Het is aan de luchtvaartmaatschappijen om elk voor zich deze procedures 

vast te leggen in hun Passengers Handling Manifest (PHM). 


Meestal wordt de Unaccompanied Minor aan boord gebracht voor de andere passagiers 

(83%). Bij aankomst zal de Unaccompanied Minor in de meeste gevallen als 

laatste van boord worden gehaald (48%). 


Bij enkele luchtvaartmaatschappijen hangt de procedure af van de omstandigheden, 

soms verlaten de Unaccompanied Minors als eersten het vliegtuig en soms als laatsten 

(10%). Bij aankomst is het in een aantal gevallen zo dat de Unaccompanied 

Minor als eerste van boord wordt gehaald (7%). Het gebeurt ook dat er überhaupt 

geen procedure bestaat en dat de Unaccompanied Minor het vliegtuig verlaat samen 

met de andere passagiers. 

83 FOD Buitenlandse Zaken, buitenlandse handelingmaatschappij en ontwikkelingssamenwerking, Reis Wijs – 

Reisdocumenten – Reizen met minderjarige kinderen, http://www.diplomatie.be/nl/travel/reiswijsReisDocDetail. 

asp?TEXTID=21701 

97


3. Afstemming tussen de procedure UM 

en de regelgeving 

In dit onderdeel wordt nagegaan of de verschillende luchtvaartmaatschappijen die 

aangesloten zijn bij IATA ook daadwerkelijk de regelgeving volgen die IATA over Unaccompanied 

Minors heeft opgesteld. 

3.1 Afstemming tussen “Passenger Service Conference 

Resolutions Manual” en gehanteerde UM-procedure 

Ten eerste zien we dat voor de leeftijd waarbij een UM-procedure verplicht is, de 

meeste luchtvaartmaatschappijen de leeftijd van 12 jaar, vooropgesteld door IATA, 

respecteren, maar tegelijk hebben we gezien dat er ook afwijkingen van deze procedure 

bestaan. 

Ten tweede kan gezegd worden dat elke luchtvaartmaatschappij over eigen formulieren 

beschikt. In bijlage 2 vindt u een voorbeeld van dergelijk document. Er kan 

hieromtrent gesteld worden dat het overgrote deel van de luchtvaartmaatschappijen 

alle informatie opvraagt die vereist is van de persoon die het kind komt afgeven op 

de luchthaven van vertrek en de persoon die het kind komt afhalen op de luchthaven 

van aankomst, alsook alle persoonlijke informatie van de minderjarige, behoudens 

het telefoonnummer. Aan de andere kant is het echter zo dat het vanuit IATA ook 

verplicht is om bepaalde informatie over het personeel, dat verantwoordelijk is voor 

het kind, in te vullen op deze formulieren. Bij sommige luchtvaartmaatschappijen 

volstaat de handtekening van de verschillende personen die in contact komen met 

de Unaccompanied Minor, bij anderen moet er enkel naam en nummer gegeven 

worden van het personeel bij vertrek, aankomst en tijdens de vlucht en dus niet bij 

een tussenstop of transferpunt. 

Ten derde merkt men dat aan de vereiste van IATA om een lanyard of pochette of een 

ander herkenningsmiddel te gebruiken, door elke luchtvaartmaatschappij of handelingmaatschappij 

wordt voldaan. De luchtvaartmaatschappijen houden zich echter 

amper aan het kleurenschema opgelegd door IATA, meestal gebruiken ze hun eigen 

herkenningskleuren. 

Ten slotte zouden de reisdocumenten idealiter in de handen van het luchtvaartpersoneel 

moeten blijven. IATA stelt wel dat wanneer dit onmogelijk zou zijn, de documenten 

mogen bijgehouden worden door de Unaccompanied Minor zelf. Het is zo dat 

de meeste luchtvaartmaatschappijen gebruik maken van een pochette die rond de 

nek gedragen wordt. In deze pochette zitten de reisdocumenten van de Unaccompanied 

Minor. Tijdens de vlucht worden de documenten bijgehouden door de bemanning 

van het vliegtuig. 

98


3.2 Afstemming tussen “Comparison of relevant 

rules, recommended practices and airline service 

commitments” en gehanteerde UM-procedure 

In het andere document van IATA, waarin vermeldingen staan over Unaccompanied 

Minors, gaat het niet over het verloop van de UM-procedure en blijven de richtlijnen 

vrij vaag. Er wordt gesproken over het feit dat de luchtvaartmaatschappijen hun 

procedures inzake passagiers met speciale noden, waaronder UM’s meestal worden 

gerekend, bekend moeten maken. Aangezien er voor deze studie voornamelijk gebruik 

werd gemaakt van secundaire (internet-) bronnen, kan gesteld worden dat de luchtvaartmaatschappijen 

hieraan voldoen, doch niet elke luchtvaartmaatschappij vermeldt 

de nodige regelgeving op de website. Een ander belangrijk punt dat hier naar voren 

komt inzake de veiligheid van de alleenreizende minderjarige, is het gegeven van 

“denied boarding” (weigering tot opstappen van het vliegtuig). Hier wordt gesteld dat 

wanneer niet iedereen op een bepaalde vlucht kan, er voorrang moet gegeven worden 

aan Unaccompanied Minors of mensen met een handicap. 

4. Beschrijving van het traject van 

aankomende Unaccompanied Minors 

op Brussels Airport 

Naast deze dossieranalyse omtrent de procedure voor Unaccompanied Minors en de 

voorgeschreven regelgeving hieromtrent, werd eveneens het werkelijke traject van 

aankomende Unaccompanied Minors op Brussels Airport in kaart gebracht, op basis 

van gesprekken met actoren op het terrein en observaties van de procedure. De schematische 

voorstelling van deze procedure vindt u in bijlage 4. Er wordt opnieuw een 

onderscheid gemaakt tussen passagiers die intra-Schengen reizen en zij die extra- 

Schengen reizen, hoewel dit onderscheid bij de categorie Unaccompanied Minors niet 

zo’n rol speelt als bij de overige twee categorieën, net omwille van de extra controle 

die wordt ingebouwd door het feit dat zij begeleid en geregistreerd worden. 

4.1 Intra-Schengen 

Wanneer een Unaccompanied Minor vanuit een Schengenland aankomt op Brussels 

Airport, wordt hij/zij door de crew overgedragen aan het grondpersoneel ter hoogte van 

de gate. De documenten van de minderjarige, die door de crew worden bijgehouden 

tijdens de vlucht, worden eveneens overgemaakt aan een host(ess) van de handelingmaatschappij. 

Deze laatste begeleidt de Unaccompanied Minor tijdens zijn traject tot 

99


de aankomsthal, waar de controle op de afhaler plaatsvindt ter hoogte van de desk 

van Securair.84 

Elke Unaccompanied Minor beschikt over een formulier “UM”, waarop een aantal 

essentiële gegevens wordt vermeld, zoals naam, geslacht, adres, land van herkomst 

en bestemming, maar ook een aantal gegevens omtrent de afhaler van de minderjarige. 

De host(ess) van de handelingmaatschappij controleert of de identiteit van de 

persoon die het kind komt afhalen, overeenstemt met de naam die op het document 

“UM” staat opgegeven, aan de hand van diens identiteitskaart. Indien de identifi - 

catie OK is, met andere woorden indien het om de persoon blijkt te gaan die op het 

document vermeld staat en de controle van de identiteitskaart dit uitwijst, wordt de 

Unaccompanied Minor overhandigd aan de afhaler. De handtekening van de afhaler 

is hiervoor noodzakelijk en de procedure neemt een einde. Vanaf dat ogenblik zal de 

afhaler samen met de Unaccompanied Minor diens bagage afhalen; het securitypersoneel 

verleent de afhaler hiertoe een tijdelijke toegang tot de bagagezaal. Indien de 

identifi catie niet OK is, zal de host(ess) van de handelingmaatschappij steeds contact 

opnemen met de dispatching van de handelingmaatschappij; de supervisor van dienst 

zal contact opnemen met de persoon die als afhaler opgegeven staat op het document 

“UM”. Indien dit geen uitsluitsel geeft, zal steeds contact opgenomen worden met de 

Luchtvaartpolitie, afdeling Grenscontrole, om de situatie uit te klaren. 

4.2 Extra-Schengen 

Indien de Unaccompanied Minor extra-Schengen reist, volgt hij in principe hetzelfde 

traject, met dit verschil dat hij de grensdoorlaatposten dient te passeren. De grenscontroleurs 

verifi ëren de documenten van elke passagier die extra-Schengen reist, dus 

ook van de Unaccompanied Minors. Zij kunnen echter genieten van een “voorkeursbehandeling” 

in die zin dat zij voorrang krijgen op de andere passagiers, vanuit de 

idee hen zo snel mogelijk met hun afhaler te verenigen. De host(ess) van de handelingmaatschappij 

overhandigt hierbij de documenten van de Unaccompanied Minor 

ter controle, waarna zij hetzelfde traject afl eggen als intra-Schengen passagiers: door 

de bagagezaal richting aankomsthal, waar de controle volgens dezelfde modaliteiten 

gebeurt als hierboven beschreven. 

Er is een aantal scenario’s voorhanden waarbij de identifi catie van de Unaccompanied 

Minor problematisch is. Zo kan de identiteit van de afhaler niet overeenstemmen met 

de identiteit die opgegeven staat op het document “UM”. 85 Even goed is het plausibel 

dat de host(ess) van de handelingmaatschappij de indruk heeft dat de afhaler 

malafi de is. Er bestaat ook de mogelijkheid dat er geen afhaler komt opdagen. 86 De 

84 Dit is het controlepunt in de aankomsthal waar de toegang tot het beveiligde deel van de luchthaven begint, het 

is door een schuifwand gescheiden van de bagagezaal en de douane. 

85 Een beschrijving van dergelijk dossier vindt u onder het luik ‘kwalitatief onderzoek’ in casus 1. 

86 Een beschrijving van dergelijk dossier vindt u onder punt 1.1.3 van hoofdstuk 4. 

100


observaties en gesprekken op het terrein hebben uitgewezen dat de medewerkers 

van de handelingmaatschappijen de afdeling Grenscontrole van de Luchtvaartpolitie 

hiervan op de hoogte brengen. De minderjarige wordt dan bij de postoverste gebracht, 

die contact zal opnemen met de afhaler die vermeld staat op het formulier, alsook 

met de persoon die de minderjarige naar de luchthaven van herkomst heeft gebracht. 

Indien dit geen soelaas brengt, wordt naar verdere mogelijkheden gezocht. Er dient 

wel vermeld te worden dat dit een procedure is die ad hoc wordt toegepast en er 

nergens staat beschreven welke actor in deze de verantwoordelijkheid heeft, wat een 

grote lacune in de procedure blootlegt. Hierdoor loopt men immers het risico dat 

potentiële risicosituaties door de mazen van het net glippen. Dit dienen we zeker 

op te vangen door te ijveren voor een procedure die schriftelijk wordt vastgelegd en 

waarin de taken van eenieder duidelijk worden omschreven. Er werd door een aantal 

actoren aangehaald dat de minderjarige dan in principe terug dient te vliegen, doch 

in de praktijk vindt dit scenario niet plaats en zoeken de actoren gezamenlijk naar 

een adequate oplossing. In hoofdstuk 4 vindt u een beschrijving van enkele gevallen 

en hun mogelijke oplossingen. 


aankomende Young Passengers 


Young Passengers worden verondersteld voldoende zelfredzaam te zijn om het reistraject 

volledig autonoom af te leggen. Zoals reeds vermeld, gaat het hier om minderjarigen 

tussen twaalf en achttien jaar oud die niet als minderjarigen geregistreerd 

worden. Dit bemoeilijkt hun detectie ten zeerste: niemand is op de hoogte van hun 

minderjarige status en zij gaan op in de passagiersstroom. Dit heeft consequenties 

voor de observaties, waarover verder meer in hoofdstuk 4. Een schematische voorstelling 

van hun reistraject op Brussels Airport vindt u in bijlage 4. 

5.1 Extra-Schengen 

Ook hier wordt het onderscheid tussen intra- en extra-Schengen reizen aangehouden. 

Voor Young Passengers die extra-Schengen reizen, dient een bijkomend onderscheid te 

worden gemaakt naargelang er al dan niet een gatecontrole plaatsvindt door de Luchtvaartpolitie, 

afdeling Grenscontrole. Een gatecontrole is de situatie waarin enkele grenscontroleurs, 

meestal bijgestaan door een team van de sectie “Valse en Vervalste Reisdocumenten”, 

reeds ter hoogte van de gate een eerste controle van de reisdocumenten 

uitvoeren. Men heeft vastgesteld dat een mogelijke modus operandi van personen die niet 

over geldige reis- of verblijfsdocumenten beschikken, erin bestaat de reisdocumenten te 

vernietigen vlak na de landing of in de transitzone, met de bedoeling hun terugdrijving 

101


te bemoeilijken. Indien men niet weet van welke vlucht een passagier afkomstig is, 

kan men deze immers niet repatriëren. De gate controle van bepaalde risicovluchten 

komt aan deze problematiek tegemoet: nog voor de passagiers de terminal of transitzone 

betreden, worden hun reisdocumenten gecontroleerd, zo ook voor Young Passengers. 

Indien deze gatecontrole niet ok is, met andere woorden indien er twijfels bestaan 

omtrent de authenticiteit van de documenten, wordt de passagier meegenomen naar 

de burelen van de Grenscontrole ter verifi catie. De postoverste zal naar het reismotief 

polsen en eventuele immigratieproblemen nagaan, terwijl de sectie “Valse 

en Vervalste Reisdocumenten” de authenticiteit van de documenten onderzoekt met 

alle mogelijke technische middelen die zij ter beschikking hebben. Indien er twijfels 

bestaan omtrent potentieel slachtofferschap van mensenhandel en mensensmokkel, 

zal de sectie “Fenomenen” hiernaar bijkomend onderzoek verrichten. Blijkt er een 

probleem te zijn met de reisdocumenten, zal er door de sectie “Valse en Vervalste 

Reisdocumenten” een proces-verbaal worden opgesteld en wordt het parket ingelicht. 

Indien het bovendien om een niet-begeleide minderjarige vreemdeling blijkt te gaan, 

zullen ook de Dienst Vreemdelingenzaken en de Dienst Voogdij gecontacteerd worden 

en wordt de fi che “Niet-Begeleide Minderjarige Vreemdeling” ingevuld. Tijdens de 

observatieperiode verliep de procedure als volgt: afhankelijk van de beslissing van de 

Dienst Vreemdelingenzaken en het feit of de niet-begeleide minderjarige vreemdeling 

al dan niet asiel aanvraagt, werd de minderjarige geplaatst in het INAD-centrum 

(indien geen asiel werd aangevraagd) of in het opvangcentrum 127 (indien wel asiel 

werd aangevraagd). Gelet op de recente wetswijziging is dit scenario niet langer mogelijk 

en worden niet-begeleide minderjarige vreemdelingen binnen de 24 uur overgebracht 

naar één van beide observatie- en oriëntatiecentra. Een professionele voogd 

wordt aangesteld binnen de kortst mogelijke termijn. 

Het is niet onwaarschijnlijk dat de minderjarige een potentieel slachtoffer van mensensmokkel 

of mensenhandel is. De sectie “Fenomenen” onderzoekt de zaak gedurende 

de eerste 24 uren en indien er concrete vermoedens en/of aanwijzingen zijn, zal 

een gerechtelijk dossier worden opgestart dat door de Federale Gerechtelijke Politie 

Airport – afdeling mensenhandel wordt opgevolgd. Vaak wordt ook in de aankomsthal 

geobserveerd of er zich een eventuele afhaler voor de minderjarige bevindt. Er wordt 

een proces-verbaal opgesteld waarin de vermoedens worden gestaafd en het parket 

wordt ingelicht, dat in deze een beslissing neemt. 

Ten slotte is het ook mogelijk dat er toch geen sprake is van valse of vervalste reisdocumenten, 

dat het reismotief bij nader onderzoek blijkt te kloppen en dat er geen 

aanwijzingen zijn voor potentieel slachtofferschap van mensensmokkel of mensenhandel, 

waardoor de minderjarige mag beschikken. Hij vervolledigt dan het gewone 

traject, namelijk via de bagagezaal langs de douane tot in de aankomsthal. 

Indien de gatecontrole ok is, met andere woorden indien de minderjarige authentieke 

reisdocumenten bezit, mogen de Young Passengers hun traject verderzetten richting 

102


grensdoorlaatposten. Hier wordt door de grenscontroleurs een aantal vragen gesteld, 

waaronder reismotief, verblijfsadres, enzovoort. Dit betekent dus een belangrijke 

buffer voor de controle van Young Passengers: de grenscontroleurs zijn bij uitstek de 

personen die gericht de concrete reisomstandigheden kunnen bevragen. Indien er wel 

immigratieproblemen zijn of twijfels inzake de authenticiteit van de documenten, zal 

de minderjarige binnengebracht worden bij de postoverste van de grenscontrole voor 

nader onderzoek zoals hierboven beschreven. Indien hier geen reden toe is, kan de 

Young Passenger zijn reistraject verder zetten richting aankomsthal. 

Zoals gezegd is het ook mogelijk dat er geen gatecontrole plaatsvindt, omdat bepaalde 

vluchten niet als risicovlucht bestempeld worden. De Young Passengers komen 

aan, gaan vanaf de gate richting grensdoorlaatposten, waar hen een aantal vragen 

gesteld wordt, waarna ze hun reistraject kunnen verderzetten indien ze voldoen aan 

de toegangsvoorwaarden. Indien er immigratieproblemen zijn, zullen zij voor nader 

onderzoek binnengebracht worden bij de Luchtvaartpolitie, volgens dezelfde procedures 

als hierboven beschreven. 

5.2 Intra-Schengen 

De procedure voor passagiers die intra-Schengen reizen ligt veel eenvoudiger aangezien 

binnen de Schengenzone het principe van vrij verkeer van personen geldt: er is 

bijgevolg ook geen grenscontrole aanwezig, waardoor de passagiers vrij rondlopen in 

de terminal. Zij begeven zich richting bagagezaal, waarna ze de douane passeren die 

hun bagage eventueel controleert op de invoer van bepaalde verboden of getaxeerde 

goederen, richting aankomsthal. Buiten de douane zijn er dus geen actoren die 

kunnen interveniëren. De enige buffer die ingebouwd wordt, is de aanwezigheid 

van leden van de sectie Fenomenen van de Grenscontrole, die in het kader van de 

bestrijding van mensenhandel en mensensmokkel ambtshalve controles verrichten 

in de terminal. Ook zij zullen voor bepaalde risicovluchten gatecontroles uitvoeren, 

maar niet onder de vorm zoals hierboven beschreven werd. Op basis van risicoanalyse 

zullen zij de reisdocumenten van bepaalde verdachte individuen controleren, 

doch zij doen dit niet voor elke passagier van de vlucht. De mogelijkheid bestaat dat 

aldus nog bepaalde slachtoffers en/of daders door de mazen van het net glippen. 

Bij twijfels omtrent het reisdocument van een bepaalde passagier of diens reismotief, 

zal de persoon wederom meegenomen worden naar de burelen van de afdeling 

Grenscontrole van de Luchtvaartpolitie, waar dezelfde procedure wordt gehanteerd 

als hierboven beschreven: controle van reismotief en immigratieproblemen door de 

postoverste, verifi catie van de waarachtigheid van documenten door de sectie “Valse 

en Vervalste Reisdocumenten” en nagaan van potentieel slachtofferschap mensensmokkel/mensenhandel 

door de sectie Fenomenen. Indien er geen probleem blijkt te 

zijn, mag de passagier zijn traject verder zetten via de bagagezaal langs de douane 

richting aankomsthal. 

103



aankomende Minors Third Party 


Behoudens het feit dat zij wel vergezeld worden door een derde die niet over het 

ouderlijk gezag beschikt, verschilt de procedure voor Minors Third Party in se niet van 

die voor Young Passengers. We verwijzen voor de bespreking van deze procedure dus 

naar het onderdeel “Beschrijving van het traject van Young Passengers op Brussels 

Airport”. De schematische voorstelling van deze procedure vindt u in bijlage 4. 

7. Tussentijdse conclusie 

In dit hoofdstuk hebben we de procedures inzake alleenreizende minderjarigen op 

Brussels Airport onder de loep genomen. Hiertoe werd vooreerst een analyse verricht 

van het regelgevend kader voor alleenreizende minderjarigen. Enkel bepalingen voor 

Unaccompanied Minors werden besproken, aangezien de overige categorieën als 

volwassenen beschouwd worden, of als niet alleenreizend volgens luchthavenprocedures. 

Een eerste belangrijke conclusie betreft de internationale, Europese en nationale 

regelgeving omtrent minderjarigen of beter gezegd het gebrek hieraan. Minderjarigen 

die alleen reizen, vormen immers een zeer kwetsbare groep en toch is er maar 

één internationale organisatie die zijn leden verplicht bepaalde richtlijnen te volgen. 

IATA is echter geen gouvernementele organisatie en de luchtvaartmaatschappijen 

kiezen er individueel voor om al dan niet bij IATA aan te sluiten. De “recommended 

practices” van IATA zijn dus pas verplicht voor de luchtvaartmaatschappijen wanneer 

zij verklaren bereid te zijn om deze na te leven en ze in hun eigen regels (company 

policy) in te lassen. Enkel in dergelijk geval kan IATA sanctionerend optreden indien 

de luchtvaartmaatschappij de regelgeving niet volgt. Er blijkt met andere woorden 

geen enkele gouvernementele instantie te zijn die zich reeds gebogen heeft over het 

fenomeen van alleenreizende minderjarigen of toch niet op een manier die resulteert 

in regelgeving. Deze vaststelling vormt dan ook een beleidsaanbeveling. 

Vervolgens werd de UM-procedure onderzocht aan de hand van een analyse van gegevens 

op de websites van de luchtvaartmaatschappijen, aangevuld met face-to-face 

interviews op basis van een registratieschema. De gegevens werden in kaart gebracht 

en met elkaar vergeleken, waardoor de meest gebruikelijke en afwijkende procedures 

konden worden afgeleid inzake referentienaam, leeftijd, leeftijd van de begeleider, 

kostprijs van de procedure, noodzakelijke formulieren, identifi catie van de Unaccompanied 

Minor alsook van de afhaler, afgelegde traject, instructies die aan de ouders 

worden meegegeven en de bepalingen inzake preboarding. 

104


Hierna werd bekeken in welke mate de praktijken van de luchtvaartmaatschappijen op 

Brussels Airport afgestemd zijn op de regelgeving van IATA. Uit het literatuuronderzoek 

bleek dat IATA een sturend kader heeft vooropgesteld, eerder dan dat specifi eke 

richtlijnen worden uitgevaardigd. We zien dat er inderdaad afstemming is op bepaalde 

vlakken, maar anderzijds worden de richtlijnen niet steeds consequent gevolgd. IATA 

laat dan ook een grote vrijheid aan de luchtvaartmaatschappijen om de procedure 

zelf in te vullen. Ook het gegeven dat het “handelingsadvies” van IATA het volgende 

vermeldt: “naar de leden hun discretie mogen er bijkomende zinnen en clausules 

toegevoegd worden aan het formulier” wijst op de vrijheid die de luchtvaartmaatschappijen 

krijgen ten aanzien van de procedure. Het grote voordeel verbonden aan 

regelgeving die uitgevaardigd wordt door gouvernementele instanties is het gegeven 

dat alle luchtvaartmaatschappijen (in tegenstelling tot enkel diegene die aangesloten 

zijn) desgevallend verplicht zijn een welbepaalde procedure toe te passen op risico 

van een bestraffi ng die bovendien zwaarder is dan de straffen uitgesproken door nongouvernementele 

organisaties. De procedure is dan voor alle luchtvaartmaatschappijen 

dezelfde, wat de kans op hiaten in de procedure reduceert. Door het uitvaardigen van 

specifi eke richtlijnen zal het ook voor de consument duidelijker zijn wat er in concreto 

gebeurt met zijn/haar kind. Ook de politie wordt niet meer geconfronteerd met allerlei 

verschillende procedures, documenten, enzovoort, wat ook hun werk vergemakkelijkt. 

De kans dat er iets misloopt in de procedure wordt ten slotte aanzienlijk verkleind 

door een harmonisering van de praktijken. 

Tot slot werd het traject van alleenreizende minderjarigen op Brussels Airport in kaart 

gebracht, waarbij het onderscheid tussen intra- en extra-Schengen reizen nogmaals 

werd benadrukt. We zien hierbij dat de procedure voor Young Passengers en Minors 

Third Party gelijklopend is, behoudens het feit dat een grotere gevoeligheid is aangewezen 

wanneer de minderjarige door een derde begeleid wordt. Dit is niet steeds 

eenvoudig te bepalen en het vormt bovendien een probleem in de Schengenterminal, 

waar geen grenscontroleurs aanwezig zijn die bijkomende vragen kunnen stellen om 

de verwantschap tussen de volwassen passagier en de minderjarige te kunnen vaststellen. 

Ter hoogte van de grenscontrole is dit wel mogelijk, waardoor een gevoelige 

bewustmaking van de grenscontroleurs voor de problematiek en de daarmee verbonden 

potentiële risico’s aanbevolen is. 

105

Hoofdstuk 4 

Participerende observatie


Van augustus 2006 tot januari 2007 werd intensief onderzoek verricht naar de dagelijkse 

praktijk inzake alleenreizende minderjarigen binnen de luchthavensetting. Vooreerst 

werd de procedure inzake Unaccompanied Minors onder de loep genomen, met 

de bedoeling eventuele hiaten in de procedure te detecteren. Vervolgens werden ook 

de gangbare praktijken inzake de andere categorieën alleenreizende minderjarigen, 

de Young Passengers en de Minors Third Party, uitvoerig geobserveerd. De observaties 

gebeurden dan ook voornamelijk in twee fasen, die we uitgebreid zullen toelichten en 

illustreren aan de hand van de uitdieping van relevante casussen. 

1. Unaccompanied Minors 

Nadat een inventaris werd opgemaakt van de gangbare en afwijkende procedures voor 

Unaccompanied Minors, werd de praktijk van begeleiding van Unaccompanied Minors 

door het grondpersoneel van de handelingmaatschappijen, werkzaam op Brussels 

Airport, onder de loep genomen gedurende de maand augustus 2006. Deze maand valt 

namelijk binnen de drukste periode van het jaar qua begeleiding van Unaccompanied 

Minors: in augustus en september 2006 werden 5.542 Unaccompanied Minors door 

Aviapartner en Flightcare begeleid (27%). 

1.1 De procedure UM 

Uit de gesprekken met de actoren en uit de observaties op het terrein blijkt dat de 

procedure UM bij de diverse actoren, werkzaam binnen de luchthavensetting, bekend 

is. Dit wordt uiteraard in de hand gewerkt door de zichtbaarheid van de Unaccompanied 

Minors, die meestal een opvallend gadget van de luchtvaartmaatschappij bij zich 

dragen, waardoor het voor de andere betrokken actoren duidelijk wordt dat zij binnen 

een UM-procedure reizen. 

In augustus 2006 werd de procedure UM uitvoerig geobserveerd, 37 Unaccompanied 

Minors werden gevolgd. Op basis van deze vaststellingen konden geen afwijkingen 

binnen de procedure worden vastgesteld. Er werd vooral nagegaan wat de concrete 

procedures zijn inzake Unaccompanied Minors en of deze procedures een correcte 

toepassing kennen in de praktijk. Algemeen gezien werd het in het vorig hoofdstuk 

beschreven traject nauwkeurig opgevolgd. Er werd bovendien zowel meegelopen met 

jobstudenten als met werknemers die al ingewerkt zijn, dit om na te gaan of er eventueel 

verschillen bestaan qua aanpak en begeleiding. Deze verschillen kwamen in de 

praktijk niet sterk tot uiting, tenzij wat de bekendheid inzake documenten en luchtvaartprocedures 

aangaat. Concreet werd het volgende vastgesteld. 

108

1.1.1 Aan de gate 

Tijdens de observaties werden geen problemen gerapporteerd ter hoogte van de gate. 

Uiteraard dient men voorzichtig te zijn bij het trekken van dergelijke conclusies 

aangezien de resultaten mogelijk vertekend zijn door de aanwezigheid van de onderzoekster. 

Wel werd vastgesteld dat de overdracht van de Unaccompanied Minor door 

de crew aan het grondpersoneel ter hoogte van de gate niet zelden in chaotische 

omstandigheden verliep. Dit komt waarschijnlijk doordat de procedure van overhandiging 

afhangt van de interne procedures die worden vastgelegd door de diverse luchtvaartmaatschappijen 

in hun “Passenger Handling Manifest” (PHM). Hierin wordt 

bepaald of de personen die assistentie aanvragen vooraf, gelijktijdig met, dan wel na 

de overige passagiers het vliegtuig verlaten. Dit creëert een onduidelijke situatie, want 

de te volgen procedure hangt dan af van de luchtvaartmaatschappij waarvoor men de 

begeleiding voorziet en het verhoogt de kans op incidenten. 

Het zou beter zijn om hier een duidelijke keuze te maken. De hereniging van de 

Unaccompanied Minor met de afhaler zal niet al te veel vertraging oplopen indien 

de Unaccompanied Minor op het vliegtuig blijft wachten tot de laatste passagier het 

vliegtuig verlaten heeft. Hieromtrent kunnen tussen de crew en het kind afspraken 

worden gemaakt net voor de landing. De crew dient enkel in de gaten te houden dat 

het kind niet door andere passagiers mee naar buiten wordt genomen. De chaos bij 

aankomst van een vliegtuig, waarbij iedere passagier zo spoedig mogelijk het vliegtuig 

wil verlaten, laat vaak niet toe om onmiddellijk na de landing een Unaccompanied 

Minor ergens in het vliegtuig uit de stroom passagiers te halen. Handelingmaatschappijen 

of special assistance diensten weten aldus ook dat ze bij melding van de aanwezigheid 

van een Unaccompanied Minor moeten wachten tot de laatste passagier om 

het kind van de crew over te nemen. Wellicht is het daar ook dat het schoentje 

wringt. Wachten op een Unaccompanied Minor die als laatste uit het vliegtuig komt is 

voor de handelingmaatschappij wellicht te veel tijdverlies. Hoe dan ook moet er een 

duidelijke regelgeving komen in welke volgorde Unaccompanied Minors het vliegtuig 

verlaten (eerst of laatst) om te vermijden dat misverstanden ontstaan en kinderen in 

de passagiersstroom verdwijnen of meegenomen worden door derden met al dan niet 

malafi de bedoelingen. 

1.1.2 Tijdens het traject 

HOOFDSTUK 4: PARTICIPERENDE OBSERVATIE 

De overbrenging van Unaccompanied Minors naar de aankomsthal verliep vlot, er 

deden zich geen incidenten voor tijdens de observaties. Tijdens dit traject heeft 

de onderzoekster systematisch een aantal vragen gesteld naar leeftijd, geslacht, 

herkomst, reismotief, duur van het verblijf, plaats van verblijf, afhaler en het verloop 

van de procedure. De resultaten van deze bevraging vindt u in dit hoofdstuk onder 

punt 1.2. Daarnaast werden bijkomende gegevens geregistreerd, indien de leeftijd 

en motivatie van de Unaccompanied Minor dit toelieten. Sommige kinderen waren 

109


echter te jong of te verlegen om een echt gesprek te kunnen voeren en bijgevolg werd 

niet steeds adequate informatie verkregen. 

1.1.3 Bij de overdracht aan de afhaler 

Bij de overdracht aan de afhaler ontstaat niet zelden chaos, wat naar onze mening versterkt 

wordt door het feit dat het grondpersoneel in drukke periodes meerdere Unaccompanied 

Minors tegelijkertijd begeleidt. Eens in de aankomsthal liep de Unaccompanied Minor 

in al zijn/haar enthousiasme naar de afhaler en hierdoor verliep de identifi catie van de 

afhaler en de controle op diens identiteit niet steeds in optimale omstandigheden. 

De controle van de identiteitskaart van de afhaler werd gedurende de observaties 

steeds correct uitgevoerd. Indien de Unaccompanied Minor de afhaler duidelijk 

kende, maar het niet de afhaler was die wordt vermeld op het document UM, vroeg 

de medewerker van de handelingmaatschappij naar de afhaler die vermeld staat op 

dit document en verplicht is het document te valideren met zijn handtekening. Dit 

zegt ons natuurlijk nog niets over de vraag of deze controle werkelijk waterdicht is. 

Mogelijk is vertekening opgetreden tijdens de korte observatieperiode en we dienen 

dus bijzonder voorzichtig te zijn om enige conclusie te trekken. Nader onderzoek van 

deze procedure is met andere woorden aangewezen. 

Verder stelt zich de vraag naar de verantwoordelijkheid en de bevoegdheid van het 

grondpersoneel in deze. Is het wenselijk dat dergelijke identiteitscontrole door een 

medewerker van de handelingmaatschappij wordt uitgevoerd? Als leek is het immers 

niet evident om te oordelen over de echtheid van identiteitsdocumenten en het risico 

op gebruik van valse identiteitsdocumenten is niet uitgesloten. Een bijkomend controlemechanisme 

lijkt ons aangewezen: uiteindelijk zijn de identifi catie van afzender en 

afhaler de grootste risicofactoren in heel het traject. Precies in dit stadium is misbruik 

mogelijk en waarschijnlijk. Indien men werkelijk wil nagaan of de afhaler bonafi de is, 

dient bijkomende vraagstelling te worden ingebouwd door een autoriteit die hier de 

bevoegdheid toe heeft. Het lijkt onvoldoende om deze afweging te maken aan de hand 

van een oppervlakkige controle door medewerkers van de handelingmaatschappij waar 

de werkdruk bovendien een rol kan spelen. Louter vaststellen of het algemeen plaatje 

klopt, lijkt een te groot risico gezien de potentiële risicosituatie waar de minderjarige 

in terecht kan komen. Bovendien is het mogelijk dat het administratief plaatje wel 

klopt, maar achterliggende motieven en een verborgen agenda aanwezig zijn die door 

deze beperkte administratieve controle misschien niet aan de oppervlakte komen. Een 

bijkomende controle van de ware toedracht van het reismotief en de identifi catie van 

de afhaler lijkt dus aangewezen door de hiertoe bevoegde autoriteit, opdat de controle 

sluitend en veilig zou verlopen. Eén mogelijke manier om hieraan tegemoet te komen, 

is het inschakelen van een offi ciële controlepost van de immigratiediensten, waar elke 

(Unaccompanied Minor samen met zijn of haar) afhaler zou worden bevraagd en waar 

afgetoetst wordt of de situatie daadwerkelijk bonafi de is. 

110

De casus die hierna wordt toegelicht, betreft een situatie waarbij de identiteit van de 

afhaler niet overeenstemde met de opgegeven identiteit in het UM-document. 

Casus 1 


De afdeling Grenscontrole van de Federale Politie wordt door een medewerker van de 

handelingmaatschappij op de hoogte gebracht van het feit dat er zich in het kader 

van de UM-procedure van twee meisjes van vijf en zeven, komende van een vlucht 

vanuit de Democratische Republiek Congo (Kinshasa), een afhaler in de aankomsthal 

bevindt. Zijn identiteit komt niet met de identiteit vermeld op het document UM. 

De afhaler is dronken en wordt overgebracht naar de burelen van de Grenscontrole 

voor nader onderzoek. Hij beweert de vader te zijn van de kinderen. Het nummer 

van de opgegeven afhaler stemt overeen met de GSM van de persoon die zich op dat 

moment in de burelen van de Grenscontrole bevindt. Toch kan hij op geen enkele 

manier bewijzen dat hij de vader is. De man verklaart dat zijn kinderen samen met 

hun moeder op vakantie zijn vertrokken naar Kinshasa, maar de moeder zou al eerder 

naar België zijn teruggereisd. Eerst beweert hij de naam op het document UM niet te 

kennen, nadien stelt hij alsnog dat hij zelf deze persoon is. Het is evenwel moeilijk 

om met hem een conversatie te hebben gezien zijn dronken toestand. 

Aan de hand van de identiteitsbewijzen van de kinderen wordt de identiteit van hun 

moeder opgezocht. Zij blijkt gekend te zijn voor diverse feiten, waaronder prostitutie. 

De kinderen beweren op hun beurt dat het wel degelijk om hun papa gaat, maar 

opstellers geven aan dat het moeilijk is om met hen een gesprek te voeren gezien 

hun jonge leeftijd. Hierop nemen opstellers contact met de magistraat die beveelt 

om vingerafdrukken van de zogenaamde “vader” te nemen om diens identiteit na te 

gaan, de leefomstandigheden op het wettelijke adres van de moeder na te gaan en de 

kinderen onder te brengen in een jeugdtehuis indien de moeder onvindbaar is. 

De beslissing wordt aan de vader meegedeeld, hij beslist om bij de kinderen te blijven 

tot hun eventuele overbrenging. Ze brengen de nacht door bij de Federale Politie. De 

Dienst Vreemdelingenzaken wordt gecontacteerd om na te gaan of de man al dan niet 

geldige documenten bezit om in België te blijven. Hij heeft een Bewijs van Inschrijving 

in het Vreemdelingenregister dat geldig is tot het einde van de volgende maand. 

De volgende dag omstreeks 10u is eindelijk contact met de “moeder” mogelijk. Zij 

meldt dat haar “werkelijke” kinderen op dat moment in haar gezelschap verkeren te 

Luik. Op die manier stellen opstellers vast dat de Belgische paspoorten op frauduleuze 

wijze werden bekomen. Het wordt dus duidelijk dat de man zijn twee dochters 

met frauduleus bekomen paspoorten het land tracht binnen te brengen. De meisjes 

zelf blijven ondertussen de naam volhouden van de vrouw die zogezegd hun moeder 

is volgens de frauduleus bekomen paspoorten, maar ze kunnen geen verdere beschrijving 

geven van de vrouw, wat ze wel kunnen voor hun broers en zussen. Ze zwijgen 

evenwel als het over hun mama gaat, dus het gesprek wordt afgebroken. 

111


Opstellers begeven zich met de man naar diens woonplaats, waar hij verzocht 

wordt documenten te overhandigen die zijn identiteit kunnen staven en die kunnen 

bewijzen dat het om zijn eigen dochters gaat. Hij kan geen voorwerpen noch documenten 

voorleggen die de link met zijn kinderen kunnen aantonen. Na een gesprek 

met de zogenaamde moeder geeft hij toe dat het niet om zijn kinderen gaat. De 

meisjes worden ondertussen opgevangen door maatschappelijke assistenten. Het 

parket gelast over te gaan tot verhoor van de “vader” met behulp van een beëdigd 

tolk en de Dienst Vreemdelingenzaken en de Dienst Voogdij in kennis te stellen van 

de administratieve toestand van de minderjarigen. 

Betrokkene verklaart dat hij destijds bij zijn asielaanvraag bij Dienst Vreemdelingenzaken 

heeft verklaard dat hij vader is van vier kinderen. Hij beweert dat hij al meermaals 

heeft getracht om zijn kinderen op legale wijze binnen te brengen, maar dit 

werd steeds geweigerd door de Belgische ambassade in Kinshasa. Hierdoor zag hij zich 

genoodzaakt de meisjes met frauduleuze paspoorten te laten afkomen. Hij heeft deze 

paspoorten hier bekomen en opgestuurd naar Kinshasa, waardoor de meisjes aldus een 

one way reis Kinshasa – Brussel konden maken. Door de Dienst Vreemdelingenzaken 

zal nagegaan worden of een familiehereniging met de biologische moeder in Kinshasa 

mogelijk is. Aldus dient de Belgische ambassade er eerst vooronderzoek te verrichten 

om na te gaan of die vrouw in staat is de kinderen op te vangen en van een verblijfplaats 

te voorzien. 

112 

(Informatie uit politionele bron) 

Het blijft moeilijk af te wegen of het hier om een geval van potentiële kindersmokkel 

gaat of niet. De opstellers beschikken over geen enkele aanwijzing dat het werkelijk 

om de vader van de kinderen gaat, de kinderen blijven wel herhalen dat de man 

hun vader is, maar beseffen niet in welk land ze zich bevinden,... Bovendien werd 

geen enkele indicatie gevonden bij de betrokkene thuis die erop kan wijzen dat hij 

wel degelijk de vader is. Hij is vragende partij om een DNA-test te laten uitvoeren 

teneinde zekerheid te bekomen omtrent de familiale band met de minderjarigen. 

De illustratie van deze casus brengt ons bij het bespreken van de problematiek van 

(humanitaire) mensensmokkel. Dit zal in het volgende onderdeel uitgebreid aan bod 

komen bij de toelichting van de observaties van de overige categorieën. Wat belangrijk 

is voor het onderzoek, is het gegeven dat deze situatie kon gedetecteerd worden aan 

de hand van de procedure UM: zoniet zouden de minderjarigen door de mazen van 

het net geglipt zijn, vermits zij de Grenscontrole op dat moment reeds gepasseerd 

waren. Dankzij de alerte reactie van de medewerker van de handelingmaatschappij 

kwam de potentiële risicosituatie aan het licht. Dergelijke situaties kan men trachten 

te voorkomen door een doorgedreven sensibilisatie van het grondpersoneel inzake de 

risico’s verbonden aan het alleen reizen van minderjarigen en dit door middel van 

een degelijke initiële en permanente vorming. Hun verantwoordelijkheid strekt zich 

enkel tot het correct toepassen van de procedure UM. Men kan enkel hopen op hun


“fi ngerspitzengefühl” en hun “goodwill” om potentieel verdachte situaties te melden 

aan de Federale Politie. 

Wat het gebruik van de UM-documenten aangaat, geldt eigenlijk dezelfde stelling als 

hoger vermeld bij de bespreking van de procedures. Deze documenten verschillen 

tussen luchtvaartmaatschappijen. Een aantal essentiële gegevens komt evenwel 

steeds terug, wat de vraag naar een uniform UM-document opwerpt, geldig voor alle 

luchtvaartmaatschappijen binnen een internationale context. De hoeveelheid aan 

formulieren en administratieve regelgeving binnen de diverse luchtvaartmaatschappijen 

maakt de begeleiding van Unaccompanied Minors er niet evidenter op, wat 

vooral opviel bij de observatie van jobstudenten werkzaam bij de handelingmaatschappij 

die bepaalde formulieren niet kenden of niet steeds wisten wat er concreet 

diende ingevuld te worden door crew en/of afhaler. De diversiteit maakt het tevens 

moeilijk inzicht te verkrijgen in deze administratieve procedures en regelgeving. 

Hetzelfde geldt voor de door sommige luchtvaartmaatschappijen vereiste toestemming 

van de ouders om alleen te mogen reizen. Het blijft onduidelijk bij welke maatschappij 

dergelijk document verplicht is en in welke mate deze verplichting afdwingbaar is. Met 

andere woorden stelt zich de vraag: is het voor de luchtvaartmaatschappij mogelijk om 

een Unaccompanied Minor te weigeren indien deze niet over een toestemming van beide 

ouders beschikt om te mogen reizen? In België is het niet bij wet verplicht om over 

dergelijke document te beschikken. Sommige luchtvaartmaatschappijen zijn evenwel 

conform hun nationale wetgeving verplicht om dergelijk document te eisen, maar door 

het ontbreken van nationale regelgeving hieromtrent kan deze verplichting in België niet 

worden afgedwongen. Vandaar dat wij een aanbeveling formuleren om dergelijk document 

verplicht en afdwingbaar te maken in België en zo mogelijk ook op internationaal vlak. 

In de praktijk gebeurt het ook wel eens dat er zich geen afhaler bevindt in de aankomsthal. 

Er wordt dan contact opgenomen met de Luchtvaartpolitie, die de situatie onderzoekt. 

De persoon die vermeld staat op het document “UM” wordt telefonisch gecontacteerd. 

Uitvoerige bevraging van diverse medewerkers van de handelingmaatschappijen heeft 

uitgewezen dat deze situatie zich in het verleden steeds uit zichzelf heeft opgelost 

doordat de afhaler alsnog kwam opdagen. Gesprekken met medewerkers met jarenlange 

ervaring leren ons dat deze situatie uiterst zeldzaam is: 

“Ik kan me zo geen situaties herinneren. Wel dat de afhaler te laat is, dat maken 

we af en toe mee en ik kan dat echt niet begrijpen. Je laat je kind hier toch niet 

alleen staan. Een paar jaar geleden hadden we een UM die hier alleen stond. Er 

was geen afhaler en we konden geen contact krijgen met die persoon. En wat 

doe je dan, je kan dat kind toch niet terugsturen. Wij zijn allemaal heel begaan 

met die UM’s dus heeft een medewerkster het kind meegenomen naar een hotel. 

De volgende dag kregen we van de Rijkswacht te horen dat de afhaler in alle 

staten in hun burelen stond. Maar op zo’n momenten is er geen vast scenario, 

dan moeten we zelf maar een oplossing zien te vinden. Gelukkig gebeurt er bijna 

113


114 

nooit iets met onze UM’s en, als we ook maar de minste twijfel hebben, halen 

we de politie erbij.” 

(Gesprek met een supervisor van Flightcare – 16 augustus 2006) 

Deze laatste stelling kan onderbouwd worden door de observaties: gedurende enkele 

weken werd het traject van Unaccompanied Minors meegevolgd van gate tot aankomsthall. 

Er werden geen probleemgevallen gerapporteerd, behoudens volgende situatie: 

Ik krijg telefoon van de dispatching van Flightcare: er bevinden zich twee Unaccompanied 

Minors bij de Federale Politie. Ze zijn in transit op Brussels Airport vanuit 

Kinshasa maar blijkbaar is er iets fout gelopen bij het boeken van de UM-procedure: 

de luchtvaartmaatschappij van hun connectievlucht weigert Unaccompanied Minors 

op haar vluchten, waardoor ze hun connectie gemist hebben. Er is al telefonisch 

contact geweest met de afhaler – de vader van de kinderen – die in de onmogelijkheid 

verkeert zijn kinderen te komen ophalen in Brussel. Uiteindelijk, na veel heenen-weer 

getelefoneer, wordt een oplossing gevonden: de vader zal zijn kinderen de 

volgende dag komen ophalen per trein, waardoor de minderjarigen in de wachtzaal 

van de Federale Politie zullen overnachten. 

(Observaties UM – 22 augustus 2006) 

Ook hier geen ideaal scenario: het vinden van een oplossing is casuïstisch en hangt 

dus af van de “goodwill” en samenwerking tussen de diverse actoren. Anderzijds is het 

natuurlijk onmogelijk om een vaststaand scenario te voorzien voor elke situatie, gezien 

de onvoorspelbaarheid ervan. Wel kon algemeen gezien een grote bekommernis vastgesteld 

worden omtrent het welzijn van de minderjarigen en dit bij de diverse actoren, 

zowel bij politiemensen als bij luchtvaartpersoneel. Binnen hun mogelijkheden trachten 

zij telkens tot een aanvaardbare oplossing te komen in het belang van het kind. 

1.2 Analyse van observatiegegevens 

Voor de 37 Unaccompanied Minors die in de loop van de maand augustus 2006 

geobserveerd werden, werd aan de hand van een registratieschema op systematische 

wijze een aantal gegevens verzameld, waaronder luchthaven van herkomst, leeftijd, 

geslacht, land van herkomst 87 , taal, duur van het verblijf, reismotief en afhaler. Voor 

drie Unaccompanied Minors beschikken we niet over deze gegevens, aangezien het 

een “no show” betrof, een situatie waarin een UM-procedure werd geboekt, maar de 

Unaccompanied Minor niet op de vlucht bleek te zitten. Om vertekening in de resultaten 

te vermijden, werden zij uit de analyses geweerd. Het is zeer belangrijk dat deze 

87 Het betreft hier de zelfverklaarde afkomst, dus dit is niet noodzakelijk het geboorteland.

Aantal UM's 

Aantal UM's 

gegevens niet gegeneraliseerd worden, aangezien het slechts een zeer beperkte en 

selectieve steekproef betreft. 

Wat hun leeftijd aangaat, zien we dat zowel erg jonge kinderen werden geobserveerd, alsook iets 

oudere Unaccompanied Minors. We zien een vrij grote spreiding van de leeftijd van de geobserveerde 

Unaccompanied Minors, wat ook beoogd werd bij de selectie van de steekproef. 

Grafi ek 11: Leeftijdsverdeling van de geobserveerde Unaccompanied Minors (N=34) 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

5 

3 

4 

5 


3 3 3 

5 6 7 8 9 10 11 12 13 17 

Als we de luchthaven van herkomst bekijken, zien we dat vooral vluchten vanuit Casablanca 

werden geobserveerd. Dit komt doordat vlak voor het onderzoek een aantal problemen met 

Unaccompanied Minors werd gemeld op deze vluchten, vandaar onze focus hierop. Er 

werden evenwel geen afwijkingen van de procedure vastgesteld tijdens de observaties. 

Grafi ek 12: Luchthaven van herkomst van de geobserveerde Unaccompanied Minors (N=34) 

25 

20 

15 

10 

5 

0 

Casablanca 

20 

New York 

5 

Nice 

3 


Marseille 

2 2 

Malaga 

luchthaven van herkomst 

4 

Madrid 

3 

1 1 

Barcelona 

1 

115


Er is een evenredige verdeling inzake het geslacht van de geobserveerde Unaccompanied 

Minors: 16 meisjes en 18 jongens werden gevolgd. 

Grafi ek 13: Geslacht van de geobserveerde Unaccompanied Minors (N=34) 

47% 53% 

Dit geldt ook voor de frequentie van het reizen: er werden ongeveer evenveel Unaccompanied 

Minors geobserveerd die meermaals (53%), dan wel voor het eerst (47%) 

alleen reizen. 

Grafi ek 14: Frequentie van het alleen reizen van de geobserveerde Unaccompanied 

Minors (N=34) 

47% 53% 

Wat de herkomst van de geobserveerde Unaccompanied Minors aangaat, blijken zij 

voornamelijk uit België afkomstig te zijn (59%). 32% onder hen is van Marokkaanse 

afkomst, dit komt omdat voornamelijk deze verbinding onder de loep werd genomen. 

6 % van de geobserveerde Unaccompanied Minors is afkomstig van de Verenigde 

Staten en van 3% van de Unaccompanied Minors is de afkomst niet gekend. 

Grafi ek 15: Land van herkomst van de geobserveerde Unaccompanied Minors (N=34) 

32% 

116 

6% 3% 

59% 

jongen 

meisje 

eerste keer 

niet eerste keer 

Belg 

Marokaans 

Amerikaans 

Onbekend

Aangaande het reismotief kunnen we kort zijn: alle geobserveerde Unaccompanied 

Minors kwamen terug van vakantie in het buitenland. Twee onder hen waren te jong 

om hun reismotief aan te geven. 

Grafi ek 16: Reismotief van de geobserveerde Unaccompanied Minors (N=34) 

Als we ten slotte een blik werpen op de afhaler, merken we dat dit in 94% van de 

gevallen om een familielid gaat. Slechts voor twee Unaccompanied Minors was 

de opgegeven afhaler een “nanny”, die bovendien over een schriftelijk document 

beschikte waarin de ouders haar de toelating gaven om de minderjarigen op te 

halen. Ook de advocaat was bij de afhaling aanwezig om eventuele problemen 

te vermijden. 

Grafi ek 17: Afhaler van de geobserveerde Unaccompanied Minors (N=34) 

18% 

15% 

6% 

6% 

3% 

94% 

58% 

1.3 Algemene bemerkingen 

Vakantie 

Onbekend 

Moeder 

Grootmoeder 

Nanny 

Vader 

Beide ouders 


In wat volgt, formuleren we nog enkele algemene bemerkingen met betrekking tot de 

procedure UM op de luchthaven Brussels Airport. 

De handelingmaatschappij gaat niet na wat er is fout gelopen indien er sprake is van 

een “no show”. Dit is de situatie waarin een medewerker van de handelingmaatschappij 

naar de gate wordt gestuurd, want de handelingmaatschappij heeft een PSM (Passenger 

117


Service Manifest) 88 ontvangen voor een Unaccompanied Minor, maar aan de gate blijkt 

dat de crew geen Unaccompanied Minor op de vlucht heeft of blijkt dat de opgegeven 

Unaccompanied Minor niet meer aanwezig is, hoewel hij/zij wel op de passagierslijst 

staat. Dit kan een aantal mogelijke verklaringen hebben, maar de handelingmaatschappij 

gaat niet concreet na per “no show” wat er is gebeurd, tenzij er een klacht volgt van de 

ouder(s) waardoor zij verplicht worden de situatie uit te zuiveren (bv. in het geval waar 

de ouders wel een UM-service hebben geboekt en betaald, maar de Unaccompanied 

Minor op eigen houtje het traject heeft doorlopen van gate tot aankomsthal en er dus 

iets fout gelopen is bij de overdracht aan de gate). Andere mogelijke verklaringen 

kunnen zijn dat er wel een UM-service werd geboekt en betaald bij vertrek omdat de 

minderjarige alleen de heenreis diende af te leggen, maar de ouder(s) de minderjarige 

wel vergezellen bij de terugreis. Eens een UM-service geboekt is, kan deze dienstverlening 

immers niet meer uit het reisdossier gehaald worden. Dit brengt risico’s mee bij 

een abnormaal verloop van de procedure. Wat bij malafi de praktijken? Het feit dat niet 

wordt nagegaan wat de oorzaak is van het niet-opdagen van de minderjarige verhoogt 

de mogelijkheid tot het ontstaan van potentiële risicosituaties. Als niet wordt nagegaan 

waar het schoentje knelt in de procedure, worden mazen in het net gecreëerd die graag 

door personen met malafi de bedoelingen worden benut. Men dient ernaar te streven de 

procedure zo waterdicht mogelijk te maken, opdat potentieel misbruik zoveel mogelijk 

wordt ingeperkt en uitgesloten. 

De UM-procedure kan bovendien een vals gevoel van veiligheid creëren. Het is niet 

ondenkbeeldig dat men ervan uitgaat dat de procedure waterdicht is, net omdat er 

een aantal veiligheidsmaatregelen wordt ingebouwden waardoor de aandacht voor 

potentiële misbruiksituaties verzwakt. Dit is zo gebleken in casus 1 en dit gevoel 

wordt nog versterkt door de specifi citeit van de procedure: de Unaccompanied Minors 

doorlopen met het grondpersoneel niet het reguliere passagierscircuit, maar genieten 

een “voorkeursbehandeling” en mogen de overige passagiers voorgaan ter hoogte 

van de grenscontrole. Men dient erover te waken dat de grenscontrole niet minder 

rigoureus gebeurt, uitgaande dat alles in orde is omdat ze door luchthavenpersoneel 

begeleid worden. Dit vals gevoel van veiligheid kan men trachten te verhinderen door 

sensibilisatie van de grenscontroleurs en een degelijke initiële en permanente vorming 

met aandacht voor de problemen verbonden aan de problematiek van alleenreizende 

minderjarigen, met specifi eke focus op kinderrechten, multiculturalisme, mogelijke 

risicofactoren en signalen van potentieel slachtofferschap mensenhandel of -smokkel, 

traumaverwerking, diverse vormen van uitbuiting, enzovoort. Daarenboven lijkt het 

ons aangewezen dat de grenscontroleurs ook ten aanzien van Unaccompanied Minors 

hun functie van eerstelijnspolitie vervullen en een aantal bijkomende vragen stellen 

aan de Unaccompanied Minor (afhaler, reismotief, verblijfsadres, bestemming,…) 

met de bedoeling potentieel misbruik van de procedure uit te sluiten. 

88 Dit is het telex-systeem waarmee de handelingmaatschappij op de luchthaven van bestemming op de hoogte 

gebracht wordt van aanvragen tot special assistance voor bepaalde reizigers op een specifi eke vlucht. 

118


2. Observaties van de overige categorieën: 

Young Passengers en Minors Third Party 

De observaties van de overige categorieën alleenreizende minderjarigen verliepen 

veel moeilijker dan voor de procedure UM, omdat voor hen geen eenduidige procedures 

voorhanden zijn en zij volledig autonoom het traject doorlopen van gate tot 

aankomsthal. Bovendien worden deze observaties bemoeilijkt door het feit dat deze 

groep minderjarigen moeilijker te detecteren is, aangezien ze nergens systematisch 

geregistreerd worden en niet duidelijk zichtbaar aanwezig zijn. Het is niet altijd 

evident om op het eerste zicht te bepalen of het om een minderjarige gaat. Zij 

worden nergens, noch in het reservatiedossier noch in het reisdossier, als minderjarige 

omschreven. Dit maakt het onmogelijk op voorhand te bepalen of er Young 

Passengers of Minors Third Party op een vlucht zitten, waardoor we genoodzaakt zijn 

deze minderjarigen te detecteren aan de hand van vrije observaties. 

Bovendien worden deze observaties nog bemoeilijkt door het onderscheid tussen 

reizen binnen en buiten de Schengenzone, zoals reeds eerder toegelicht. In principe 

worden personen die intra-Schengen reizen niet aan een grenscontrole onderworpen. 

Niettemin is er toch een aantal actoren die op één of andere manier in de controle 

van intra-Schengen passagiers voorziet. We kunnen hierbij voornamelijk terugvallen 

op de bijstand van de sectie "Fenomenen" van de Grenscontrole, die ambtshalve 

politionele controles uitvoert in het kader van de bestrijding van mensenhandel en 

mensensmokkel en van de sectie "Valse en Vervalste Reisdocumenten" van de Grenscontrole, 

die de echtheid van reisdocumenten nagaat. Tevens kan gerekend worden 

op de steun van de Federale Gerechtelijke Politie Airport, die vanaf oktober 2006 

controles uitvoert op alleenreizende minderjarigen binnen een proactieve recherche. 

Wat extra-Schengen vluchten aangaat, kunnen we naast deze drie actoren terugvallen 

op de grenscontroleurs ter hoogte van de grensdoorlaatposten. Alle passagiers die 

extra-Schengen reizen en dus ook alleenreizende minderjarigen, dienen immers de 

grenscontrole te passeren. Dit vormt een goed uitgangspunt van waar we de observatie 

kunnen aanvangen. Ook wijzen we op de verantwoordelijkheid van de grenscontroleurs 

in deze problematiek. Om potentiële risicosituaties te detecteren is het aangewezen 

dat zij bijkomende vragen stellen aan elke minderjarige die alleen reist. Ook indien 

zij begeleid worden door een volwassene, mag men er niet a priori vanuit gaan dat het 

de ouder of wettelijke voogd is, maar dient de verwantschap bevraagd te worden. Bij 

twijfel is steeds nader onderzoek door de Grenscontrole aangewezen. 

De vrije observaties werden in een eerste fase steeds uitgevoerd met bijstand van een 

team van de Federale Gerechtelijke Politie Airport. Eens de focus van het onderzoek 

voldoende geëxpliciteerd, zijn zij in een tweede fase overgegaan tot een autonome 

dagelijkse opvolging en observatie binnen het wettelijk kader van een proactieve 

119


recherche, waarover verder meer. 89 Op basis van de uitgevoerde observaties in dit 

onderzoek zal een aantal casestudies worden uitgediept. In de loop van het onderzoek 

kwam een aantal potentiële situaties van slachtofferschap van mensenhandel aan 

het licht, die in een eerste luik toegelicht worden. Daarnaast werd vastgesteld dat de 

geobserveerde casussen van mensensmokkel voornamelijk plaatsvonden in het kader 

van een illegale gezinshereniging, namelijk met de bedoeling de offi ciële (langdurige) 

procedure te omzeilen en de kinderen uit de landen van herkomst sneller met het 

gezin te herenigen. Ter illustratie zullen in een tweede luik dergelijke casussen uitgediept 

worden. We vangen aan met een algemene bespreking van de diverse modus 

operandi inzake het gebruik van valse of vervalste reisdocumenten die werden vastgesteld 

in de loop van het onderzoek. 

2.1 Diverse modus operandi voor het gebruik van valse 

of vervalste reisdocumenten 

Hier lichten we een aantal frequent gehanteerde modus operandi voor het gebruik van 

valse of vervalste reisdocumenten toe. 

2.1.1 Authentiek paspoort verkregen op frauduleuze wijze 

Actueel is de frequentst gehanteerde modus operandi het gebruik van een authentiek 

document, dat evenwel op frauduleuze wijze werd verkregen. Dit konden we afl eiden 

uit gesprekken met diverse actoren op het terrein, waaronder immigratie, politie, 

ambassades,… Het voorbeeld bij uitstek is dat van de ouder die reeds legaal in België 

verblijft en die zijn kind(eren), die nog in het land van herkomst leven, zonder geldige 

reis- of verblijfsdocumenten laat overkomen naar België, met de bedoeling de offi - 

ciële procedure, die veel meer tijd in beslag neemt, te omzeilen. Hij richt zich tot de 

gemeente waar hij is ingeschreven met de boodschap dat het paspoort van zijn kind 

verloren is en geeft een foto af van het kind uit het land van herkomst in plaats van 

een foto van het kind dat reeds legaal in België verblijft. Op die manier bekomt hij 

een authentiek document dat evenwel voorzien is van de pasfoto van een kind uit het 

land van herkomst. Dit maakt het moeilijk voor de vaststellers om te detecteren dat 

het om misbruik van de procedure gaat. Een ander plausibel scenario is de situatie 

waarin een ouder, die al dan niet op legale wijze in België verblijft, een landgenoot 

die reeds legaal in België verblijft, overhaalt om vanuit morele overtuigingen of tegen 

betaling de identiteitskaart(en) van diens kind(eren) ter beschikking te stellen om de 

eigen kinderen zonder geldige reis- of verblijfsdocumenten naar België te krijgen. 

Dezelfde modus operandi wordt ook als volgt gehanteerd: een foto van de kinderen uit 

het land van herkomst wordt opgestuurd, daarmee wordt naar de gemeente gegaan 

89 Zie hoofdstuk 8: aanbevelingen voor vervolgonderzoek. 

120


met de verklaring dat de identiteitskaarten van de reeds in België legaal verblijvende 

kinderen verloren zijn. Met de foto’s van de kinderen uit het land van herkomst worden 

authentieke documenten opgemaakt, die dan opgestuurd worden naar het land van 

herkomst of eventueel meegegeven worden aan de begeleider. Ook op die manier is 

het zeer moeilijk voor de grenscontroleurs om na te gaan of er sprake is van potentieel 

misbruik. In casus 1 werd dit scenario geïllustreerd: de kinderen zijn erin geslaagd 

de grens te passeren, maar dankzij de UM-procedure kon worden vastgesteld dat de 

identiteit van de afhaler niet overeen kwam met de identiteit vermeld op het UMdocument. 

Op basis van het navolgend onderzoek door de Federale Politie kwam aan 

het licht dat de kinderen reisden met een authentiek paspoort, dat werd verkregen op 

frauduleuze wijze: de kinderen aan wie het paspoort origineel toebehoort, bevonden 

zich op het moment van interceptie bij hun biologische moeder. 

Om het gebruik van authentieke paspoorten die op frauduleuze wijze verkregen 

worden in te perken, wordt een rigoureuze sensibilisatie van de actoren op het terrein 

aanbevolen. Er dient evenwel op gewezen te worden dat het herkennen van kinderen 

op basis van een pasfoto niet evident is. Meer nog, zelfs door de professionals werkzaam 

bij de sectie “Valse en Vervalste Reisdocumenten” van de Luchtvaartpolitie 

op Brussels Airport, worden foto’s genomen van betrokkenen om hun fysionomie te 

vergelijken met de pasfoto’s op de documenten. Zelfs dan nog wordt deze praktijk 

door hen als uiterst moeilijk omschreven. 

De sensibilisatie van de gemeenten kadert binnen een breder pilootproject van de 

Dienst Vreemdelingenzaken. 90 Binnen de Dienst Vreemdelingenzaken is de dienst 

"Controle Gemeenten" belast met een regelmatige controle van de werking van voornamelijk 

de vreemdelingendiensten in de gemeenten. Hier wordt vooral nagegaan of 

de richtlijnen, vervat in de Omzendbrief van 22 mei 2003 betreffende de verblijfsbewijzen 

voor vreemdelingen 91 , worden nageleefd. Deze richtlijnen zijn zeer expliciet 

met betrekking tot de te volgen procedure bij afgifte van verblijfsdocumenten, 

inschrijving van vreemdelingen, bijhouden van de registers, behandeling van aangiften 

van verlies en diefstal van documenten, enz. Sinds januari 2006 wordt er ook extra 

aandacht besteed aan alle handelingen die het gemeentepersoneel uitvoert en die 

fraude en misbruiken in de hand kunnen werken. De controleur wijst op de mogelijke 

gevolgen van bepaalde handelingen om zo het personeel hiervoor te sensibiliseren. In 

het rapport, dat aan de burgemeester wordt gestuurd, worden alle vaststellingen genoteerd 

en worden aanbevelingen geformuleerd voor een betere werking. Deze aanbevelingen 

zijn, zoals het woord zelf zegt, niet afdwingbaar. 92 

In functie van het beschikbaar aantal controleurs worden de Vlaamse gemeenten elke 

drie jaar bezocht en de Waalse elke zes jaar. Niettegenstaande een aantal gemeenten 

90 DIENST VREEMDELINGENZAKEN, Nota met betrekking tot sensibilisering van de gemeenten, 1. 

91 Omzendbrief van 22 mei 2003 betreffende de verblijfsbewijzen voor vreemdelingen, Belgisch Staatsblad, 17 juli 2003. 


121


de reglementering goed opvolgt en men dus niet kan veralgemenen, worden er toch 

nog te veel en te vaak handelingen vastgesteld die fraude in de hand kunnen werken: 

het niet bijhouden van een extra foto in het dossier voor controle bij afgifte van een 

nieuw verblijfsdocument, het niet verifi ëren of de persoon die zich aanbiedt wel inderdaad 

overeenkomt met de foto in het dossier en de aangeboden foto, het meegeven 

van documenten aan derden zonder dat de persoon zich persoonlijk heeft aangeboden, 

het niet correct bijhouden van bepaalde registers, niet voldoende nagaan van 

de bewijzen van bloed- en aanverwantschap bij het indienen van een verblijfs- of 

vestigingsaanvraag als descendent… Deze fouten kunnen het gevolg zijn van een te 

hoge werkdruk, onvoldoende kennis van de reglementering of gebrek aan inzicht in 

de mogelijke gevolgen van bepaalde handelingen. Dit zijn handelingen die evenwel 

vermeden kunnen worden indien de gemeenten voldoende gesensibiliseerd zouden 

zijn naar deze problematiek toe. 93 

Daarnaast bestaat er ook nog een probleem rond het herkennen van manifest valse 

documenten die worden voorgelegd en het herkennen van de gelijkenis tussen een 

foto en de persoon die zich aanbiedt. Voor deze problematiek werd in 2005/2006 

door de Dienst Vreemdelingenzaken en de Federale Politie een vorming georganiseerd 

voor een aantal pilootgemeenten. Het is de bedoeling deze vorming op korte termijn 

op permanente wijze aan alle ambtenaren van de vreemdelingendienst en bevolkingsdienst 

van de gemeenten aan te bieden. Gelet op het beschikbaar vormingspersoneel 

bij de Federale Politie zal deze vorming evenwel over een lange periode gespreid 

worden. Naast deze initiatieven is een extra sensibilisatie zeker aangewezen. 94 

2.1.2 Imposter 

De notie “imposter” duidt op het feit dat de fysionomie van de minderjarige niet 

overeen lijkt te stemmen met de fysionomie van het kind wiens pasfoto zich op het 

paspoort bevindt. Dit is wederom uiterst moeilijk vast te stellen en vereist expertise 

van de grenscontroleurs in deze materie. Deze vorm van vervalsing wordt bijvoorbeeld 

gehanteerd indien een paspoort of identiteitskaart van een minderjarige van vreemde 

origine, die legaal in België verblijft, wordt opgestuurd naar het land van herkomst 

teneinde een andere minderjarige op illegale wijze het land binnen te brengen met 

het authentiek paspoort dat hem of haar niet toebehoort. 

2.1.3 Fotoverandering 

Men spreekt van fotoverandering indien een foto op het paspoort wordt gekleefd. 

Deze werkwijze wordt volgens de actoren op het terrein de laatste tijd minder frequent 


94 Ibid., 2. 

122

gehanteerd en heeft plaats gemaakt voor het gebruik van meer complexe wijzen van 

vervalsing, zoals het gebruik van authentieke documenten die op frauduleuze wijze 

werden bekomen, aangezien de vervalsing bij fotoverandering vaak overduidelijk is. 

Globaal gezien worden de technieken voor vervalsing dus veel verfi jnder. 

2.1.4 Inschrijven in het paspoort – geen foto noodzakelijk 

In heel wat landen kunnen kinderen nog steeds ingeschreven worden in het paspoort 

van de ouder(s). Hierbij is zelfs niet steeds een foto noodzakelijk (zoals bijvoorbeeld 

in Burundi, Ghana, Guinee-Bissau, Kenia, Lesoto, Liberia, Malawi, Nigeria, Oeganda, 

Senegal, Sierra-Leone, Somalië, Swaziland, Tanzania, Zambia, Zimbabwe). 95 Op die 

manier is het mogelijk dat naast de eigen kinderen ook andere kinderen in het paspoort 

worden ingeschreven, met de bedoeling hen op illegale wijze het grondgebied binnen 

te brengen, daarom niet steeds met malafi de bedoelingen, maar evengoed vanuit 

humanitaire overwegingen (bv. om de procedure voor gezinshereniging via illegale 

wijze te omzeilen en aldus de hereniging te versnellen). 

2.1.5 Inschrijven in het paspoort – wel foto noodzakelijk 

In de meeste landen waar kinderen mogen ingeschreven worden in het paspoort van 

hun ouders, dient wel een foto aangebracht te worden in het paspoort. Ofwel gebeurt 

de vervalsing dan aan de hand van een fotoverandering, ofwel spreekt men van een 

imposter, zoals hoger beschreven. Dit kan in vrij veel landen, waaronder de meeste 

Afrikaanse landen zoals de Democratische Republiek Congo, Kameroen, Togo en 

Ivoorkust, maar ook in een aantal Europese landen waaronder Nederland, waar de 

foto’s digitaal in het paspoort worden ingescand. 

2.1.6 Algemene bemerkingen 


Ook hier kunnen we enkele algemene bemerkingen formuleren bij het gebruik van 

frauduleuze documenten. Het duurt volgens de ouders te lang om hun kinderen op 

legale wijze het grondgebied te laten betreden. Vaak zijn de ouders reeds geruime tijd 

in België en willen ze hun kinderen sneller bij hen dan via de legale manier mogelijk 

is. Ze verkiezen aldus een gezinshereniging, waarbij ze de legale procedure niet langer 

respecteren, maar zich toeleggen op het gebruik van andere methoden, waaronder het 

gebruik van valse of vervalste reisdocumenten. 

95 Deze informatie werd verkregen via de sectie ‘Valse en Vervalste Reisdocumenten’ op basis van paspoorten die 

eerder in beslag werden genomen. Ook navraag bij de Dienst Vreemdelingenzaken wijst uit dat deze opsomming 

aan verandering onderhevig kan zijn. Het is dus mogelijk dat ondertussen bepaalde landen andere regels hebben 

aangenomen in verband met de mogelijkheid tot inschrijven van kinderen in het paspoort van hun ouders. 

123


Daarnaast is het ook niet steeds evident om het gebruik van deze valse of vervalste 

reisdocumenten te detecteren. Op zich lijkt het niet zo moeilijk om via enkele gerichte 

vragen vast te stellen of een kind reeds in België is geweest. Dit impliceert uiteraard 

dat de grenscontroleurs tijd en middelen moeten hebben om tot dergelijke vraagstelling 

over te gaan. Vaak heerst er een enorme drukte ter hoogte van de grensdoorlaatposten. 

Daarom lijkt het aangewezen dat de grenscontroleurs tot een summiere 

vraagstelling overgaan en bij twijfel de postoverste inschakelen om de situatie verder 

uit te zuiveren. Naast het aspect motivatie en mogelijkheden van de grenscontroleurs, 

kunnen andere problemen opduiken, waaronder : 

− de minderjarige is erg verlegen; 

− de leeftijd van de minderjarige laat hem niet toe de vragen te beantwoorden; 

− de taal speelt een rol: de minderjarige spreekt Nederlands, Engels, noch Frans; 

− er zijn culturele verschillen; 

− … 

2.2 Observaties in het kader van potentieel 

slachtofferschap mensenhandel 

Gedurende de observatieperiode werden vier potentiële casussen van mensenhandel 

gedetecteerd. Vier potentiële casussen lijkt geen alarmerend hoog cijfer in de loop 

van zes maanden observatieperiode. Toch dient men erg voorzichtig te zijn en dergelijke 

uitspraak meteen te nuanceren. Het is niet omdat slechts vier maal een potentiële 

risicosituatie gerapporteerd werd, dat er geen slachtoffers/daders door de mazen 

van het net glippen. Dit alles dient ook bekeken te worden vanuit de optiek dat deze 

slachtoffers werden gedetecteerd door de grenscontroleurs. Het is niet denkbeeldig 

dat een aantal potentiële slachtoffers vanuit een land vertrekt dat tot het Schengengebied 

behoort, waardoor zij intra-Schengen reizen en door het ontbreken van een 

grenscontrole aan onze aandacht ontsnappen. Daarom is het belangrijk dat dagelijkse 

supplementaire controles in de Schengenzone plaatsvinden. 

124 

Casus 2 

We worden gecontacteerd door een rechercheur van de Federale Gerechtelijke 

Politie Airport, die ons meldt dat zich op dat moment een vijftienjarig alleenreizend 

Dominicaans meisje op de Grenscontrole bevindt. De termijn van haar studentenvisum 

zou weldra verlopen en aangezien er onduidelijkheden bestaan over haar reismotief 

en zij slechts over drie euro beschikt, beslist de dienstdoende grenscontroleur 

om de postoverste van de Grenscontrole te contacteren met de vraag tot verder 

onderzoek van de situatie. Op die manier krijgen we de mogelijkheid kort op de bal 

te spelen. Het meisje wordt opgewacht door een negentienjarige vriendin van haar 

moeder, die vergezeld is van een Venezolaanse man die gekend is voor zwartwerk 

en betrokkenheid in het prostitutiemilieu in Nederland. De man wordt – na contact-


name met de Dienst Vreemdelingenzaken – geïntercepteerd en gerepatrieerd. De 

jonge vrouw wordt kort verhoord, maar na contactname met het parket wordt beslist 

haar te laten beschikken. 

Uit het verhoor komt onder meer naar voor dat de moeder van het meisje in een bar 

in Madrid werkt en haar dochter wou laten overkomen naar Spanje om haar daar te 

laten studeren. Wegens omstandigheden (haar vader is stervende) was het voor de 

moeder onmogelijk om naar Madrid af te reizen, waardoor ze haar dochter aan haar 

vriendin heeft toevertrouwd. Die vriendin beweert dat de moeder het meisje enkele 

dagen later in België komt ophalen. 

Op ons aandringen wordt overgegaan tot herverhoor van de afhaler (i.e. de jonge 

vrouw), aangezien er een aantal onduidelijkheden blijft bestaan en ook de verklaringen 

van het meisje ons doen vermoeden dat het om een potentiële risicosituatie 

gaat. De vriendin verschijnt voor het herverhoor, vergezeld door een Nederlandse 

vrouw die gekend is voor diverse feiten van prostitutie en het aanzetten tot prostitutie, 

wat onze twijfel wederom versterkt. Het meisje zelf kent noch de vriendin, noch de 

vrouw die haar vergezelt. Na contactname met de Dienst Vreemdelingenzaken wordt 

besloten het meisje voorlopig onder te brengen in een opvangcentrum van Fedasil tot 

de situatie opgeklaard is. Er wordt contact opgenomen met de Dienst Voogdij om zo 

snel mogelijk een voogd aan te stellen. Zowel aan de aangestelde voogd als aan de 

begeleidster van het opvangcentrum wordt gevraagd om de Federale Gerechtelijke 

Politie Airport op de hoogte te houden van eventuele ontwikkelingen. 

Verdere opvolging leert ons het volgende: na contactname met de moeder in de 

Dominicaanse Republiek, is deze eerst bereid om haar dochter te komen ophalen 

in het opvangcentrum, tot ze verneemt dat ze kort verhoord zal worden door de 

Federale Gerechtelijke Politie Airport. Vanaf dat ogenblik is ze niet meer bereid tot 

dialoog. Ondertussen krijgen ook het opvangcentrum en de voogd meer en meer 

twijfels over de verklaringen van de moeder. Er wordt besloten om een gezinshereniging 

te bewerkstelligen met de grootmoeder, aangezien er vermoedens zijn dat de 

persoon in kwestie niet de werkelijke moeder is. Volgens de voogd is een terugkeer 

naar Santa Domingo vrij snel mogelijk met medewerking van IOM (International 

Organisation for Migration) aangezien het paspoort van de minderjarige nog geldig 

is, maar men moet dan wel snel handelen, want haar visum vervalt kortelings. De 

vriendin van de moeder wil het meisje evenwel kost wat kost bij haar. Ze heeft ook 

een advocaat onder de arm genomen, die er alles aan doet om het adres van het 

opvangcentrum te weten te komen. 

De voogd deelt het vermoeden van mensenhandel: vlak na haar aanwijzing vond ze 

de plaatsingsmaatregel overdreven, maar nu zijn er toch gegevens die haar vermoedens 

hebben versterkt. Zo kan de moeder geen enkel bewijs voorleggen dat ze de 

werkelijke moeder van het meisje is: ze beschikt niet over een geboorteakte en kan 

ook niet uitleggen hoe ze aan het paspoort van het meisje is gekomen. Bovendien is 

125


de moeder akkoord om haar dochter te komen afhalen, tot de voogd vermeldt dat ze 

hier geconfronteerd zal worden met haar dochter in bijzijn van de Federale Gerechtelijke 

Politie Airport. Vanaf dan bedenkt ze allerlei smoezen en het ziet er niet naar 

uit dat ze naar België zal komen. Niets is minder waar. Als we enkele dagen later 

contact opnemen met het opvangcentrum, blijkt het meisje vertrokken te zijn. Haar 

moeder is haar komen ophalen en kon een authentieke geboorteakte voorleggen, 

dus de voogd en het opvangcentrum konden niet anders dan haar laten gaan … 

126 


Dit voorbeeld illustreert een aantal belangrijke knelpunten. Vooreerst is er het probleem 

van de bewijslast: ook al heb je het gevoel dat er iets niet klopt aan een bepaalde situatie, 

zolang je het niet kan hard maken met bewijzen, zijn er weinig mogelijkheden 

tot handeling voorhanden. In dit geval wezen enkele gegevens op mogelijk slachtofferschap 

van mensenhandel en toch hebben we niet kunnen voorkomen dat het meisje 

door de mazen van het net glipte. Bovendien is het betreurenswaardig dat de actoren 

op het terrein niet de refl ex hebben gehad om contact op te nemen met één van de 

drie erkende opvang- en begeleidingscentra voor slachtoffers van mensenhandel (met 

name Payoke, Pag-Asa of Sürya). We willen ons niet uitspreken over de mogelijkheid 

tot het opstarten van de procedure voor het verkrijgen van het statuut van slachtoffer 

van mensenhandel, die afhangt van een theoretische (elk slachtoffer aanmelden in een 

gespecialiseerd centrum) versus een pragmatische aanpak (afwegen of er voldoende 

elementen aanwezig zijn om de procedure te kunnen opstarten). Deze mogelijkheid tot 

aanmelding wordt voorzien in artikel 61/2 van de wet van 15 september 2006 tot wijziging 

van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, 

het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen 96 stelt het volgende: 

“§ 1. Indien de politie- of de inspectiediensten over aanwijzingen beschikken dat 

een vreemdeling het slachtoffer is van het misdrijf bedoeld in artikel 433quinquies 

van het Strafwetboek of het misdrijf bedoeld in artikel 77bis onder de omstandigheden 

bepaald in artikel 77quater, l', uitsluitend voor wat de niet begeleide minderjarigen 

betreft, tot 5°, verwittigen zij onmiddellijk de minister of zijn gemachtigde, 

brengen zij de vreemdeling op de hoogte van de mogelijkheid om een verblijfstitel 

te verkrijgen in ruil voor samenwerking met de autoriteiten die belast zijn met het 

onderzoek naar of de vervolging van deze misdrijven en brengen zij hem in contact 

met een door de bevoegde overheid erkend centrum dat gespecialiseerd is in het 

onthaal van slachtoffers van deze misdrijven.” 

Deze casus illustreert bovendien dat er een vermoedelijk probleem is inzake afstemming 

van de actoren op het terrein: ondanks onze uitdrukkelijke vraag om de Federale 

Gerechtelijke Politie Airport op de hoogte te brengen van een eventuele wijziging van 

96 Wet van 15 september 2006 tot wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, 

het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, Belgisch Staatsblad, 6 oktober 2006.

de toestand van de minderjarige in het opvangcentrum, met de bedoeling kort op de 

bal te spelen, werd niet aan deze vraag beantwoord, noch door het opvangcentrum, 

noch door de voogd. Het is pas na ons initiatief om de voogd te contacteren om enig 

nieuws te vernemen, dat we op de hoogte werden gesteld van haar vertrek. Dit is op 

zijn minst betreurenswaardig, aangezien we de situatie bijgevolg niet volledig hebben 

kunnen uitklaren. We weten enkel dat een vrouw die beweert de moeder te zijn van 

het meisje, haar is komen ophalen op vertoon van een geboorteakte. Wat haar plannen 

zijn of waar het meisje nu naartoe is, kon niet opgehelderd worden. We hebben sterk 

de indruk dat we nog korter op de bal hadden kunnen spelen, zó dat de situatie 

volledig zou geanalyseerd zijn alvorens het meisje kon beschikken. Het blijft uiteraard 

zeer moeilijk en delicaat indien de vrouw daadwerkelijk de moeder van het meisje is, 

maar het lijkt ons dit risico waard. 

Casus 2 illustreert ten slotte het belang van een doorgedreven controle en observatie 

van alleenreizende minderjarigen. Indien we de zaak niet als het ware “geforceerd” 

hadden, zou men het meisje gewoon hebben laten beschikken: haar visum bleek 

immers nog een maand geldig. Dit doet ons vermoeden dat jaarlijks een aantal van 

dergelijke casussen aan onze aandacht ontsnapt. Bovendien vermoeden we dat de 

meeste minderjarigen die risico lopen op (diverse vormen van) uitbuiting, de leeftijdsgrens 

van twaalf jaar reeds voorbij zijn. Ze zijn dus vrij om op autonome wijze 

het reistraject af te leggen. Dit impliceert evenwel dat de controle op hun afhaler en 

hun situatie reeds herleid wordt tot een grenscontrole in het beste geval, indien zij 

buiten de Schengenlanden reizen. Vandaar dat we ervoor pleiten het aantal controles 

op te drijven, zodat mogelijke risicosituaties sneller en effi ciënter gedetecteerd en 

opgevolgd kunnen worden, met verhoogde aandacht voor de Schengenzone. Hiertoe 

dienen de nodige middelen te worden vrijgemaakt. 

2.3 Observaties in het kader van potentieel 

slachtofferschap van mensensmokkel 

Naast mensenhandel is ook mensenmokkel een steeds vaker voorkomend fenomeen 

waar de luchthavenautoriteiten mee geconfronteerd worden. 97 Alle intercepties van 

mensensmokkelaars gedurende de observatieperiode kunnen ondergebracht worden 

onder de noemer “humanitaire mensensmokkel”: minderjarigen worden uit het land 

van herkomst gesmokkeld vanuit humanitaire overwegingen, vaak met de bedoeling 

om op een snellere manier gezinshereniging te bewerkstelligen door de offi ciële 

procedure te omzeilen. Het blijft onduidelijk in welke mate men de term “humanitaire 

mensensmokkel” kan hanteren, want de vraag stelt zich in hoeverre de minderjarigen 

gesmokkeld worden vanuit pure menslievende redenen, dan wel dat er toch een fi nancieel 

of ander voordeel tegenover staat. 

97 Informatie afkomstig van gesprekken met actoren op het terrein. 


127


128 

Casus 3 

Ik word door de Grenscontrole gecontacteerd met de mededeling dat er zich bij de 

postoverste een minderjarige bevindt, in gezelschap van een derde persoon. Het 

paspoort van de minderjarige zou vervalst zijn. Ik begeef me naar de postoverste, 

maar op dat ogenblik bevindt de jongen zich reeds bij de sectie Fenomenen van 

de Grenscontrole, waar hij “ondervraagd” wordt onder de vorm van een gesprekje 

om meer te weten te komen omtrent zijn reismotief, afkomst, mogelijke afhaler en 

dergelijke meer. De jongen geeft een bedeesde indruk, wat gezien zijn jeugdige 

leeftijd (namelijk 8 jaar) niet geheel onbegrijpelijk is. 

Omstandigheden: 

Een man met Belgische verblijfskaart (hij verblijft reeds elf jaar in ons land) die reeds 

gekend is voor illegaal verblijf en verkrachting, begeleidt een achtjarige jongen, die 

geen familielid is. De grenscontroleurs vonden dat de fysionomie van de minderjarige 

niet voldoende overeen kwam met de foto op het paspoort waar hij mee reist en 

hebben de sectie “Valse en Vervalste Reisdocumenten” gecontacteerd. Met succes, 

want het gaat inderdaad om een imposter: er wordt gebruik gemaakt van een authentiek 

document, maar de fysionomie van de reiziger komt onvoldoende overeen met 

de foto die op het paspoort staat. Het paspoort en de identiteitspapieren van de 

begeleider zijn volledig authentiek. Na een fouille van zijn bagage worden onder meer 

tickets gevonden voor de reisweg Brussel-Tripoli, niet enkel voor hem, maar tevens 

voor twee andere minderjarigen: eentje op naam van de minderjarige met wiens 

paspoort de geïntercepteerde jongen reist, alsook eentje op naam van diens broer. 

De man verklaart hierover het volgende: hij zou op vraag van een vriendin met haar 

kinderen richting Tripoli zijn afgereisd. Zij wist dat hij naar zijn geboorteland zou 

vertrekken en aangezien ze zelf niet weg kon omwille van werkverplichtingen, heeft 

ze hem verzocht haar kinderen te begeleiden tot bij hun grootouders in Kameroen. 

De vriendin in kwestie woont sinds een jaar in Engeland en zou eind januari zelf 

haar kinderen gaan ophalen in Tripoli. Opdat de paspoorten ondertussen niet zouden 

gestolen worden, had ze de begeleider verzocht deze terug mee te nemen bij zijn 

vertrek. De twee jongens die afgereisd waren in december, zouden momenteel dus 

alsnog ter plaatse zijn en hun paspoort werd gebruikt om andere kinderen het grondgebied 

binnen te brengen. Aangezien een andere vriendin van de begeleider (de zogezegde 

moeder van de geïntercepteerde jongen), had gehoord dat de man zou terugkeren 

naar België, heeft ze hem gesmeekt om haar beide zonen mee te nemen. Ze 

zou zelf hebben voorgesteld om de paspoorten van die andere jongens te gebruiken, 

om haar aldus op een niet-legale manier met haar zonen te herenigen. Een van hen 

had evenwel een ernstige handicap, zodat de begeleider heeft geweigerd om hem te 

laten doorgaan voor degene vermeld op het paspoort wegens te opvallend. 

Ondertussen is er telefonisch contact met de moeder van de kinderen wiens authentieke 

paspoorten werden gebruikt. Zij is niet op de hoogte van het feit dat haar


kinderen vervroegd zouden afkomen en wordt hysterisch, aangezien zij denkt dat 

het om één van haar jongens gaat die zich op de Grenscontrole in België bevindt. 

Initieel heeft de man verklaard de oom te zijn van de jongen en hem naar Groot- 

Brittanië te moeten brengen. Hij is inderdaad de oom van de kinderen vermeld op 

het paspoort, maar hij zou geen familiale banden hebben met de geïntercepteerde 

jongen. De jongen zelf houdt heel de tijd vol dat de vrouw die werd gecontacteerd 

(de moeder van de minderjarigen aan wie de authentieke documenten toebehoren), 

zijn moeder is en dat de jongen op de pasfoto zijn broertje is. Hij zou Jan heten, 

maar het paspoort vermeldt « Juan ». Pas op het moment dat de begeleider zegt 

dat hij de waarheid moet spreken, geeft hij schoorvoetend toe dat het niet om zijn 

mama gaat. Hij lijkt op dat moment verward. Blijkbaar was hem conform de gangbare 

praktijken een verhaaltje voorgekauwd waarvan hij onder geen beding mocht 

afwijken, waardoor hij dan ook halsstarrig volhield. 

De rechercheurs zijn in de aankomsthal op zoek gegaan naar een eventuele afhaler 

van de jongere, maar daar stond hem blijkbaar niemand op te wachten. Op de vraag 

wat de begeleider had gedaan indien hij de moeder niet zag bij aankomst, weet hij 

niet meteen antwoord te geven. Hij beweert noch haar naam, noch haar adres of telefoonnummer 

te kennen. Hij beweert dat hij gewoon naar huis zou zijn gegaan met het 

kind, de moeder zou hem dan wel gecontacteerd hebben want ze heeft zijn nummer. 

Dit alles is op zijn minst merkwaardig te noemen, gezien de enorme gunst die hij haar 

verleent. Hieruit leid ik af dat hij ofwel de vrouw in kwestie tracht te beschermen (zij 

heeft politiek asiel aangevraagd en beschikt niet over papieren om haar kinderen op 

legale wijze te laten afkomen) ofwel vermoed ik dat zijn verhaal geheel of gedeeltelijk 

verzonnen is en wat hij beweert althans niet klopt. Wat betreft zijn motieven: hij zou 

de vrouw enkel hebben willen helpen en hier geen geldelijk voordeel uithalen. Hij 

was ook tot het laatste ogenblik van plan om er niet mee door te gaan, het is naar zijn 

zeggen de smeekbede van de vrouw die hem overhaald heeft. 

Op dat ogenblik gaat inderdaad zijn GSM en belt een vrouw om te polsen waar hij 

blijft, waarop we met de begeleider naar de aankomsthal gaan met het oog op een 

confrontatie met de moeder. De moeder herkent hem inderdaad en loopt op hem af. 

Er wordt haar gevraagd mee te gaan naar de burelen. Eenmaal op de Grenscontrole 

slaat haar stemming om: ze panikeert en vraagt om haar advocaat te zien. Ze heeft 

geen vertrouwen en men heeft haar gezegd niet met de politie te spreken zonder de 

aanwezigheid van haar advocaat. Na een kort gesprek met de moeder, waarin onder 

meer blijkt dat ze geen offi ciële documenten kan voorleggen om te bewijzen of het 

wel degelijk om haar zoon gaat, wordt haar zoon bij haar gebracht. Aan haar reactie 

te zien, zouden we kunnen afl eiden dat het wel degelijk haar kind is: ze reageert erg 

emotioneel op het weerzien met haar zoon, die op zijn beurt veel minder emotioneel 

reageert. Toch is ook in dergelijke situatie voorzichtigheid geboden. 


129


Ook hier wordt het belang van een degelijke analyse door de grenscontroleurs benadrukt. 

Hoewel er op het eerste zicht niet echt sprake lijkt te zijn van een risicosituatie, 

dient men toch voorzichtig te zijn: het is niet omdat schijnbaar enkel menslievende 

motieven aan de basis liggen van de smokkel en het om de biologische moeder lijkt te 

gaan, dat een potentiële misbruiksituatie zonder meer kan worden uitgesloten. 

Hieruit vloeit de vraag naar navolgend onderzoek en opvolging van de situatie voort: 

het blijft onduidelijk in welke mate kan en zal worden overgegaan tot vervolging van de 

begeleider alsook van de moeder die de paspoorten heeft uitgeleend. Er werd contact 

opgenomen met de moeder van de kinderen aan wie de paspoorten behoren en zij heeft 

bevestigd dat de kinderen niet zullen terugkeren, wat ons doet vermoeden dat haar 

kinderen zich eigenlijk gewoon in Groot-Brittannië bevinden en de paspoorten doelbewust 

werden uitgeleend. Als dit werkelijk zo is, is het niet uitgesloten dat het om een 

georganiseerde vorm van smokkel gaat. Idealiter zou men moeten kunnen uitzoeken 

hoe vaak er al gereisd werd met een bepaald paspoort, zoals in Nederland het geval is 

(voor meer info hieromtrent, zie hoofdstuk 5). De Belgische situatie en wetgeving wekt 

de indruk dat politie en parket toch erg weinig kunnen ondernemen in dit geval: er kan 

niet worden aangetoond dat er enig geldelijk voordeel werd bekomen en het onderzoek 

laat in deze fase niet toe te bepalen welke concrete actie ten aanzien van de moeder die 

de paspoorten heeft uitgeleend, kan worden ondernomen. Idealiter dient uitgezuiverd 

te worden of er daadwerkelijk sprake is van een gewoonte en dit op basis van enerzijds 

een registratie van alleenreizende minderjarigen en anderzijds een aanpassing van de 

vreemdelingenwetgeving, wat moet toelaten voor bepaalde risicolanden passagiersgegevens 

te verzamelen (zoals nu reeds bijvoorbeeld in Nederland het geval is voor bepaalde 

risicovluchten: voor meer info hieromtrent, zie hoofdstuk 5). 

Met betrekking tot de minderjarige nam de Dienst Vreemdelingenzaken een beslissing 

tot terugdrijving, aangezien de moeder op geen enkele wijze kon aantonen dat zij 

werkelijk de biologische moeder is. Aangezien de minderjarige geen asiel heeft aangevraagd, 

werd hij in het INAD-centrum geplaatst, zijnde een detentiecentrum dat zich 

in de internationale transitzone van de nationale luchthaven bevindt. De afkorting 

INAD staat voor inadmissible passengers: de weigering van toegang tot het grondgebied 

vloeit voort uit het niet beantwoorden aan één of meerdere van de binnenkomstvoorwaarden 

zoals geformuleerd in artikel 3 van de wet van 15 december 1980 

en is erop gericht de onwettige binnenkomst op het grondgebied te verhinderen. In 

de praktijk is het wel zo dat het INAD-centrum een dubbele functie heeft: enerzijds 

is het een point of entry holding facility voor vreemdelingen aan wie de toegang 

werd geweigerd in afwachting van een terugdrijving naar het land van inscheping (de 

“eigenlijke bewoners” van het INAD-centrum); anderzijds is het een gesloten centrum 

voor de detentie van mensen zonder legale verblijfsdocumenten, in afwachting van 

een repatriëring naar het land van herkomst. 98 

98 CENTRUM VOOR GELIJKHEID VAN KANSEN EN VOOR RACISMEBESTRIJDING, INAD-centrum: vaststellingen 

en analyse met betrekking op de toepassing van de fundamentele rechten van de bewoners, zonder datum, 3. 

130


Ook niet-begeleide minderjarige vreemdelingen verbleven tot voor kort op regelmatige 

basis in het INAD-centrum. Het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en 

voor Racisme bestrijding stelt de situatie in het INAD-centrum sinds lange tijd aan 

de kaak, gezien het gegeven dat de opsluiting van minderjarigen in dit centrum 

om diverse redenen dient vermeden te worden. Hetzelfde geldt voor Child Focus 

en andere organisaties. Vooreerst is de infrastructuur van het INAD-centrum niet 

voorzien op de aanwezigheid van minderjarigen, er is immers voor hen geen aparte 

ruimte voorzien. Er is geen enkele mogelijkheid om zich even af te zonderen van 

de overige bewoners. Bovendien worden minderjarigen gedwongen te overnachten 

bij volstrekt onbekende volwassenen. Gesprekken met een voogd of een andere 

vertrouwenspersoon vinden plaats in de lokalen van de Federale Politie, in omstandigheden 

die bezwaarlijk optimaal kunnen worden genoemd. Er is ten slotte ook een 

manifest gebrek aan professionele begeleiding en omkadering van de bewoners, los 

van het optreden van het veiligheidspersoneel. 99 

Volgens het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding dient 

de vasthouding van minderjarigen ten allen tijde vermeden te worden, het druist 

in tegen artikel 37 (het recht op menswaardige behandeling en bescherming tegen 

vrijheidsberoving) van het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind van 

20 november 1989, dat ook door België werd ondertekend en geratifi ceerd. Het 

Centrum pleit dan ook voor doorgedreven onderzoek naar haalbare alternatieven. 100 

In dit opzicht is het belangrijk om de nieuwe wet betreffende de opvang van asielzoekers 

te vermelden. Deze wet verscheen op 7 mei 2007 in het Belgisch Staatsblad 

en voert nieuwe regels in voor de opvang van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen. 

101 In hoofdstuk 1 werd deze wet al uitgebreid besproken bij de toelichting 

van de dienst Grensinspectie van de Dienst Vreemdelingenzaken. De nieuwe wet 

impliceert dat minderjarigen niet langer in het INAD-centrum of transitcentrum 127 

mogen worden opgenomen. Bovendien wordt de opvang in een observatie- en oriëntatieperiode 

gekoppeld aan een periode van vijftien dagen, eenmaal verlengbaar met 

vijf dagen mits bijzonder gemotiveerde omstandigheden, waarbinnen de terugdrijvingsmaatregel 

uitgevoerd dient te worden. Lukt dit niet, dan wordt de minderjarige 

gemachtigd het grondgebied te betreden. Dit alles impliceert dat minderjarigen die 

blootgesteld worden aan potentiële risicosituaties, vanaf heden binnen de 24 uur in 

een open opvangstructuur zullen worden geplaatst. 

99 CENTRUM VOOR GELIJKHEID VAN KANSEN EN VOOR RACISMEBESTRIJDING, INAD-centrum: vaststellingen 

en analyse met betrekking op de toepassing van de fundamentele rechten van de bewoners, zonder datum, 15. 

100 Ondertussen werd bekend gemaakt dat de Minister van Binnenlandse Zaken tegen het einde van 2009 de opening 

voorziet van een nieuw transitcentrum op de terreinen van de nationale luchthaven Brussels Airport. Het 

centrum zal het huidige INAD-centrum en transitcentrum 127 vervangen. 

101 Wet van 12 januari 2007 betreffende de opvang van asielzoekers en van bepaalde andere categorieën van 

vreemdelingen, Belgisch Staatsblad, 7 mei 2007. 

131


Ondanks het feit dat het een positief gegeven is dat niet-begeleide minderjarige 

vreemdelingen niet langer in transitcentrum 127 of het INAD-centrum mogen worden 

opgesloten, baart deze nieuwe regelgeving ons niettemin ernstig zorgen, gezien het 

enorme aantal minderjarigen dat uit dergelijke opvangcentra verdwijnt. Volgens een 

studie van Child Focus uit 2005 verdwijnt 1 niet-begeleide minderjarige asielzoeker 

op 4 uit de open instelling. 102 De eerstelijnscentra van Steenokkerzeel en Neder-Over- 

Heembeek meldden in de loop van 2006 respectievelijk 233 en 728 verdwenen nietbegeleide 

minderjarige vreemdelingen bij de bevoegde politiediensten. Bovendien 

vonden de meeste van deze verdwijningen plaats binnen de 48 uur na aankomst in 

dit open opvangcentrum. 103 Een dergelijke open opvang kan er dus toe leiden dat 

minderjarigen potentieel worden blootgesteld aan grote risico’s. 

Vanuit dit onderzoek en vanuit de algemene bevinding binnen Child Focus dat 

niet-begeleide minderjarige vreemdelingen heel snel uit de open opvangstructuren 

verdwijnen, kunnen we concluderen dat het in sommige situaties niet steeds in het 

belang van het kind is om in een volledig open opvangstructuur terecht te komen. 

Vandaar onze aanbeveling dat een beveiligde vorm van opvang aangewezen is indien 

het risk assessment uitwijst dat er bijzondere risico’s zijn op mensenhandel, mensensmokkel 

of enig ander risico voor de veiligheid van het kind. Vaak worden minderjarigen 

immers gebrainwasht om zo snel mogelijk de open opvangstructuur te verlaten 

en naar een welbepaald telefoonnummer te bellen. Een lid van de organisatie, een 

familielid,… komt hen ophalen en op die manier verdwijnen ze, soms nog voor de 

intake heeft kunnen plaatsvinden. Het is daarom belangrijk dat de opvang de veiligheid 

van de minderjarige waarborgt, door middel van technopreventieve maatregelen 

(zoals het gebruik van cameratoezicht) tot en met de ontwikkeling van een doorgedreven 

pedagogische omkadering waarin onder meer vertrouwen, een nabije opvolging 

en veiligheidsgevoel centraal komen te staan. 

We verwijzen naar de reeds bestaande opvangcentra in de Vlaamse en de Franse 

Gemeenschap voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen en slachtoffers van 

mensenhandel, met name Juna, Minor N’dako en Esperanto waar dergelijke veiligheidswaarborgen 

werden ingebouwd, zowel fysieke als pedagogische maatregelen. 

Deze dienen een inspiratiebron te zijn voor de centra die instaan voor de eerste opvang 

van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, met name de Observatie- en Oriëntatiecentra 

te Steenokkerzeel en Neder-Over-Heembeek. In deze centra wordt reeds een 

aantal inspanningen geleverd (bijvoorbeeld de minderjarige mag in de eerste periode 

van zijn verblijf het centrum niet alleen verlaten, er vindt een screening plaats van de 

bezoekers…), maar we wensen toch het belang te benadrukken van een voldoende 

uitgebreid en opgeleid personeelskader en het werken in kleine leefgroepen, teneinde 

een intensere vertrouwensband op te bouwen. in. Het is hierbij niet zelden een moei- 

102 S. DE SMET, Het profi el en de traject-monitoring van niet-begeleide minderjarige asielzoekers in België, Child 

Focus en Fedasil, Brussel, 2005, 113p. 

103 CHILD FOCUS, Jaarverslag 2006, 22. 

132


lijke evenwichtsoefening om de gulden middenweg te zoeken tussen het scheppen 

van een veilig klimaat en de jongeren toch de nodige ruimte en privacy te geven, 

en dan in het bijzonder voor deze jongeren die vaak heel wat trauma’s en affectieve 

stoornissen hebben opgelopen. 

Casus 2 (van het Dominicaans meisje dat mogelijk een slachtoffer van mensenhandel 

was) wijst ons bovendien op de soms moeilijke samenwerking tussen de diverse 

actoren werkzaam op het terrein van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen. 

Door de politiediensten en andere overheden zoals het Openbaar Ministerie, de Dienst 

Vreemdelingenzaken en de Dienst Voogdij werd kort op de bal gespeeld tijdens de 

interceptie van het meisje. Zij werd geplaatst in een open opvangcentrum en aan 

de voogd en de begeleiders van het opvangcentrum werd gevraagd de politie op de 

hoogte te houden van enige ontwikkelingen, in het bijzonder met betrekking tot de 

eventuele komst van de moeder. De politie werd evenwel niet tijdig verwittigd, zodat 

het meisje kon vertrekken met haar “moeder” zonder enige uitleg over de concrete 

toedracht van de situatie, wat erg penibel is. 

Men moet erover waken dat dergelijke situaties in de toekomst vermeden worden. Een 

mogelijke aanbeveling hiertoe is het regelen van de samenwerking tussen de diverse 

actoren in samenwerkingsprotocollen die de bevoegdheden en modus operandi van 

elke actor scherpstellen. Op die manier kan men een casuïstische probleemoplossing 

omzeilen: indien men de afstemming tussen de actoren schriftelijk vastlegt, is 

men minder afhankelijk van concrete omstandigheden. Permanente samenwerking is 

primordiaal om snel en effi ciënt te kunnen reageren bij vermoedens van potentieel 

slachtofferschap van mensensmokkel/-handel of enig ander risico voor de minderjarige. 

Deze samenwerking betreft niet enkel de gerechtelijke en politionele overheden, 

maar dient ook geoptimaliseerd te worden met de andere betrokken partijen, zoals de 

opvangcentra, sociale diensten, NGO’s, enz. zonder afbreuk te doen aan de eigenheid 

en de deontologie van elke actor. Een intense samenwerking van de actoren, gekoppeld 

aan het opstellen van een actieplan en een timing is vereist, wat gecoördineerd dient 

te worden door de bestaande of nieuw op te richten coördinatieorganen en autoriteiten 

binnen de luchthavens. Hierbij kan eventueel ook gedacht worden aan de Interdepartementale 

Coördinatiecel ter bestrijding van de mensensmokkel en mensenhandel, die 

dit in een “ad hoc” werkgroep kan opnemen. Bovendien moet de uitvoering van de 

maatregelen vanuit de overheid door een multidisciplinair team opgevolgd worden en 

zijn evaluaties nodig om continu te streven naar kwaliteitsverbetering. 

133


134 

Casus 4 

Een alerte voogd brengt de Federale Gerechtelijke Politie Airport op de hoogte van een 

verdachte situatie aangaande zijn pupil. Het betreft een 16-jarig meisje van Angolese 

afkomst dat in een open instelling werd geplaatst in afwachting van het vinden van 

een duurzame oplossing. Zij werd op de luchthaven door de Grenscontrole tegengehouden 

wegens een onduidelijk reismotief. De Dienst Vreemdelingenzaken werd op 

de hoogte gebracht van de situatie en besliste het meisje in het INAD-centrum te 

plaatsen. Kort nadien werd ze overgebracht naar een open instelling. 

Sinds zijn aanstelling werd de voogd reeds meermaals benaderd door een man 

die in Parijs verblijft en een Franse verblijfsvergunning bezit. Hij beweert haar 

oom te zijn, het meisje werd verondersteld naar Frankrijk door te reizen. De man 

drong er zeer sterk op aan dat hij de bezittingen van het meisje zou krijgen. De 

voogd heeft nagevraagd bij het meisje waaruit haar bagage bestaat: het gaat om 

documenten, een adresboekje en 4000 US Dollar. Omdat de voogd het verdacht 

vond dat de man zo aandrong om deze bezittingen ter beschikking te krijgen 

en bovendien slechts matig geïnteresseerd leek in de gemoedstoestand van het 

meisje, met andere woorden gedrag vertoonde dat afwijkt van de normale reactie 

van vrienden of familie in gelijkaardige situaties met niet-begeleide minderjarige 

vreemdelingen, heeft hij de Dienst Vreemdelingenzaken over zijn twijfels ingelicht, 

waarop zijn contactpersoon hem heeft doorverwezen naar het team bij de 

Federale Gerechtelijke Politie Airport die het proactief rechercheonderzoek voert 

naar alleenreizende minderjarigen. 

Hierdoor ging de bal aan het rollen, want uit het Grensinspectieverslag bleek het 

meisje samen te hebben gereisd met een man die zich op dat ogenblik ook in 

het INAD-centrum bevindt in afwachting van zijn terugdrijving, waartoe de Dienst 

Vreemdelingenzaken eerder besliste. Twee dagen later zou hij terugkeren naar 

Kinshasa. Nader onderzoek van het grensinspectieverslag door de leden van de 

Federale Gerechtelijke Politie Airport wees uit dat het om een potentiële situatie van 

mensensmokkel gaat. Er waren immers verdachte omstandigheden: de verdachte 

heeft samen met het meisje de reisroute Luanda – Kinshasa – Brussel afgelegd, 

de visa werden verstrekt bij dezelfde ambassade, de binnenkomststempels in de 

luchthaven van Kinshasa volgen mekaar op (de inreisstempel is genummerd), de 

vliegtickets Kinshasa – Brussel werden in hetzelfde reisagentschap geboekt en de 

check-in in Kinshasa gebeurde met 1 minuut verschil, er gebeurde een reservatie 

voor een hotel in Lissabon voor beiden met hetzelfde reservatienummer, maar deze 

reservatie werd niet bevestigd,… Kortom: genoeg aanwijzingen om te vermoeden 

dat beiden samen hebben gereisd. Bovendien gaven ze hetzelfde reismotief op, met 

name dat ze in Lissabon kleding zouden gaan kopen, waardoor ze naar eigen zeggen 

zoveel geld bij zich hebben.

Omwille van de diverse verdachte omstandigheden werd door de Federale Gerechtelijke 

Politie Airport contact opgenomen met het parket en na verhoor van de 

verdachte besliste de parketmagistraat dat de man moest worden voorgeleid voor 

de onderzoeksrechter, die vervolgens de beslissing nam om de verdachte aan te 

houden. Hij ontkende evenwel alle betrokkenheid en beweerde het meisje niet te 

kennen. Een ander opvallend element in dit dossier is dat de schoonzus van de oom 

haar verblijfsadres in België heeft en dat zij gekend is voor 17 feiten van prostitutie 

en één feit van exploitatie van ontucht. Kortom, genoeg aanwijzingen die wijzen op 

een potentiële risicosituatie voor de minderjarige. Er gelden extra veiligheidsmaatregelen 

in het observatie- en oriëntatiecentrum die hopelijk kunnen verhinderen dat 

zij het opvangcentrum verlaat. 104 


Casus 4 zet de relevantie en de noodzaak van ons onderzoek in de verf. Enerzijds 

kunnen we voorzichtig afl eiden dat de actoren op het terrein meer gesensibiliseerd 

zijn voor de problematiek en dat de proactieve opvolging door de Federale Gerechtelijke 

Politie Airport een zekere bekendheid krijgt. Hopelijk kan dit naar de toekomst 

toe verder uitgebouwd worden. Anderzijds is het jammer te moeten vaststellen dat 

dit een geval betreft dat bijna door de mazen van het net is geglipt: zonder de alerte 

reactie van de voogd en de Dienst Vreemdelingenzaken die de impuls hadden contact 

op te nemen met de rechercheurs van de Federale Gerechtelijke Politie Airport, was de 

verdachte waarschijnlijk teruggedreven (zijn vertrek stond twee dagen later gepland) 

en had het ontbreken van een verdachte het gerechtelijk dossier sterk bemoeilijkt. 

Bovendien willen we de gevoeligheid van het Parket en de Onderzoeksrechter in dit 

dossier toejuichen: waar in bovenvermeld dossier van het vijftienjarig Dominicaans 

meisje weinig of geen concrete gerechtelijke acties (konden) worden ondernomen, 

wordt hier wel alles in werking gesteld om de zaak uit te klaren. De verdachte werd 

onder mandaat geplaatst en zijn aanhouding werd bevestigd door de Raadkamer, 

hoewel hij blijft ontkennen. Wel dient opgemerkt te worden dat er in dit dossier 

voldoende elementen zijn om aan te tonen dat de verdachte de minderjarige heeft 

begeleid, waar dit in het andere dossier niet het geval was, dat meisje reisde alleen. 

Hopelijk is men ook in de toekomst even bereid om kort op de bal te spelen, wat 

aantoont dat onze vermoedens inzake potentiële risicosituaties op de luchthaven ook 

door het parket gevolgd en gedragen worden. 

104 Op 31 mei 2007 bevond het meisje zich nog steeds in een open opvangcentrum. 


135



In dit hoofdstuk hebben we de participerende observatieperiode op Brussels Airport 

toegelicht aan de hand van een aantal relevante casussen. In een eerste fase werd de 

procedure inzake Unaccompanied Minors onder de loep genomen. Er werd nagegaan 

wat de procedures zijn, of deze correct worden toegepast en waar zich mogelijke 

hiaten bevinden. Hiertoe werden 37 Unaccompanied Minors geobserveerd in de loop 

van de maand augustus 2006. 

Deze oefening liet toe af te leiden dat de procedure door de medewerkers van de 

handelingmaatschappij correct wordt toegepast, ongeacht of het om een vaste medewerker 

dan wel om een jobstudent gaat. Wel kon worden vastgesteld dat zowel ter 

hoogte van de gate als ter hoogte van de aankomsthal, waar de identifi catie van de 

afhaler plaatsvindt, niet zelden chaos ontstaat. De controle van de identiteit van de 

afhaler werd steeds correct uitgevoerd, hoewel de nodige voorzichtigheid geboden is. 

Bovendien kan men zich vragen stellen bij de verantwoordelijkheid van de medewerkers 

van de handelingmaatschappijen in deze. Het is maar de vraag of het wenselijk is 

dat dergelijke identiteitscontrole door een medewerker van de handelingmaatschappij 

wordt uitgevoerd. Een bijkomend controlemechanisme lijkt ons aangewezen aangezien 

de identifi catie van afzender en afhaler de grootste risicofactoren in heel het 

traject vormen. Precies in dit stadium is misbruik mogelijk en waarschijnlijk. Indien 

men werkelijk wil nagaan of de afhaler bonafi de is, dient bijkomende vraagstelling 

te worden ingebouwd door een bevoegde autoriteit. Het lijkt onvoldoende om deze 

afweging te maken aan de hand van een oppervlakkige controle door medewerkers 

van de handelingmaatschappijen, waarbij de hoge werkdruk bovendien een rol kan 

spelen. Louter vaststellen of het algemeen plaatje klopt, lijkt een te groot risico gezien 

de potentiële risicosituatie waar de minderjarige eventueel in kan terecht komen. 

Bovendien is het mogelijk dat het administratief plaatje wel klopt, maar achterliggende 

motieven en een verborgen agenda aanwezig zijn die door deze beperkte administratieve 

controle mogelijkerwijze niet aan de oppervlakte komen. Een bijkomende 

controle van de ware toedracht van het reismotief en de identifi catie van de afhaler 

lijkt dus aangewezen, opdat de controle sluitend en veilig zou verlopen. 

Eén mogelijke manier om hieraan tegemoet te komen, kan gevonden worden in het 

inschakelen van een offi ciële controlepost van de immigratiediensten waar elke afhaler 

dient te worden bevraagd en waar wordt afgetoetst of de situatie daadwerkelijk bonafi de 

is. Nader onderzoek is onontbeerlijk om te bepalen of deze controle afdoende sluitend 

is en of dergelijke verantwoordelijkheid in handen van een handelingmaatschappij of 

luchtvaartmaatschappij kan gelegd worden. 

Een ander probleem dat zich voordoet bij de begeleiding van Unaccompanied Minors, 

is dat alle luchtvaartmaatschappijen hun eigen documenten en procedures hanteren. 

De vraag naar uniformisering dringt zich op: het lijkt aangewezen om over één document 

te beschikken, waarin een aantal essentiële gegevens wordt opgenomen over 

136


de minderjarige en diens afhaler, dat door alle luchtvaartmaatschappijen gedragen 

wordt. Op die manier kunnen fouten in de procedure verminderd worden en kunnen 

de praktijken nog beter op elkaar worden afgestemd, wat de duidelijkheid voor de 

actoren op het terrein vergroot. 

Daarnaast wordt ook aanbevolen dat de overheid de verplichting invoert om over een 

document van “ouderlijke toestemming” te beschikken, een verplichting die bovendien 

afdwingbaar dient te worden gemaakt. Momenteel vereisen niet alle landen deze 

machtiging, wat onduidelijkheden creëert op het terrein. Maar een nog doorslaggevender 

argument is dat op die manier alle ouders verplicht worden een document te 

tekenen waarin ze hun minderjarig kind de toestemming geven om alleen te reizen. 

Een laatste belangrijk gegeven met betrekking tot Unaccompanied Minors, is de vrees 

dat bij de actoren op het terrein een vals gevoel van veiligheid wordt gecreëerd door 

de procedure. Casus 1 toont aan dat men dient te vermijden dat een aantal actoren 

minder rigoureuze controles uitoefent, net omdat men ervan uitgaat dat de procedure 

veilig is. Hiertoe lijkt sensibilisatie van de actoren binnen de luchthavensetting 

aangewezen, om de bewustwording omtrent mogelijke risicosituaties waarin alleenreizende 

minderjarigen kunnen belanden, te doen groeien. 

De observaties van de overige twee categorieën minderjarigen bleken een moeilijke 

oefening. Zij kunnen enkel aan de hand van vrije observaties bestudeerd worden en 

hun onzichtbaarheid bemoeilijkt de detectie enorm. Toch werd in de loop van het 

onderzoek een aantal gevallen gedetecteerd waarbij Young Passengers of Minors Third 

Party slachtoffer werden van mensensmokkel of mensenhandel. De eerste categorie 

valt terug te brengen onder de noemer “humanitaire mensensmokkel” aangezien 

het in alle geobserveerde situaties de bedoeling was om de minderjarige sneller met 

de familie te herenigen via illegale kanalen. De gevallen mensenhandel die werden 

gerapporteerd, zijn beperkt gebleven. Er werden slechts vier dergelijke situaties gedetecteerd 

tijdens de observatieperiode, maar uiteraard is voorzichtigheid geboden: het 

is niet uitgesloten dat een aantal gevallen door de mazen van het net is geglipt, zoals 

in feite ook werd aangetoond door de bespreking van casus 3. Gezien de specifi eke rol 

van de voogden en hun vertrouwensband met de niet-begeleide minderjarige vreemdeling, 

dient bij de opleiding van de voogden voldoende aandacht te zijn voor de diverse 

aspecten verbonden met de problematiek van alleenreizende minderjarigen en voor 

het risico op mensensmokkel, mensenhandel of enig ander risico voor het kind in het 

bijzonder. Degelijke permanente vorming dient de bewustwording bij de voogden te 

doen groeien. 

De meest voorkomende modus operandi inzake onregelmatige binnenkomst werden 

op een rij gezet, waarna de misdrijven mensenhandel en –smokkel werden toegelicht 

met relevante casussen. Wat mensensmokkel aangaat, kunnen we uit de praktijk 

vooral onthouden dat men steeds op zijn hoede moet zijn voor potentiële risicosituaties. 

Hiertoe is een adequate risk assessment aangewezen, alsook sensibilisatie van 

137


de actoren op het terrein. Degelijke permanente vorming met oog voor deze potentiële 

risicosituaties kan de bewustwording op het terrein doen groeien. 

Daarnaast werd ook de opvang van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen 

besproken en werd de nieuwe wetgeving hieromtrent kort toegelicht. Een mogelijk 

alternatief voor de opvang werd aanbevolen vanuit de praktijkervaring en vanuit 

de vaststelling dat heel wat minderjarigen zeer snel uit de open opvangstructuren 

verdwijnen. Dit is erg verontrustend en dient zoveel mogelijk voorkomen te worden. 

Vandaar onze aanbeveling een beveiligde vorm van opvang te bieden indien het risk 

assessment uitwijst dat er bijzondere risico’s zijn op mensenhandel, mensensmokkel 

of enig ander risico voor de veiligheid van het kind. De vorm die deze opvang dient 

aan te nemen, kan ons inziens best aansluiten bij de opvang die voorzien wordt door 

de reeds bestaande opvangcentra in de Vlaamse en Frans Gemeenschap voor nietbegeleide 

minderjarige vreemdelingen, slachtoffers van mensenhandel, met name 

Juna, Minor N’dako en Esperanto, waar degelijke veiligheidswaarborgen in de werking 

werden ingebouwd, zowel door fysieke als door pedagogische maatregelen. Deze 

centra kunnen een inspiratiebron zijn voor de centra die instaan voor de eerste opvang 


te Steenokkerzeel en Neder-Over-Heembeek. In deze centra wordt reeds een 

aantal inspanningen geleverd (bijvoorbeeld de minderjarige mag in de eerste periode 

van zijn verblijf het centrum niet alleen verlaten, er vindt een screening plaats van de 

bezoekers…), maar we wensen toch het belang te benadrukken van een voldoende 

uitgebreid en opgeleid personeelskader en het werken in kleine leefgroepen, teneinde 

een intensere vertrouwensband op te bouwen. Het is hierbij niet zelden een moeilijke 

evenwichtsoefening om de gulden middenweg te zoeken tussen het scheppen van een 

veilig klimaat en de jongeren toch de nodige ruimte en privacy te geven, en dan in 

het bijzonder voor deze jongeren die vaak heel wat trauma’s en affectieve stoornissen 

hebben opgelopen. 

138


139

Hoofdstuk 5 

Situatieschets van de 

problematiek in een aantal 

internationale luchthavens


Binnen het bestek van het onderzoek werd een aantal buitenlandse bezoeken georganiseerd, 

met de bedoeling de praktijk van alleenreizende minderjarigen in een internationale 

context te kunnen kaderen. Deze bezoeken aan buitenlandse luchthavens 

streven een dubbel doel na: enerzijds de situatie in deze internationale luchthavens 

in kaart brengen, anderzijds de doorstroom trachten te kaderen. Er is immers een 

grote nood om de keten in kaart te brengen zodat er een betere aansluiting en samenwerking 

kan zijn tussen de diverse politiediensten. Het gaat om een eerste verkennende 

oefening waarbij de luchthaven Brussels Airport niet als een geïsoleerd geval 

wordt bekeken maar als schakel van een keten. De bedoeling van deze internationale 

bezoeken was geenszins om een allesomvattend overzicht van de internationale 

context te kunnen schetsen. Wel wensten we een eerste, explorerend inzicht te 

verwerven in de internationale verwevenheid van de problematiek van alleenreizende 

minderjarigen die aankomen op Brussels Airport. We kozen ervoor om die luchthavens 

te bezoeken die op basis van de praktijkervaring van de bij dit onderzoek betrokken 

actoren een centrale rol spelen in de problematiek van alleenreizende minderjarigen. 

Het gaat hier enerzijds om belangrijke landen van herkomst (Democratische Republiek 

Congo en Estland) en transit (Frankrijk, Griekenland, Oostenrijk en Spanje) 

van alleenreizende minderjarigen en anderzijds om luchthavens in landen waar men 

reeds specifi eke initiatieven genomen heeft rond de problematiek van alleenreizende 

minderjarigen (Nederland en Verenigd Koninkrijk). De diverse landen en hun respectievelijke 

luchthaven die bezocht werden, zijn (in chronologische volgorde): 

- Nederland – Amsterdam Airport Schiphol (12 januari 2007) 

- Oostenrijk – Vienna International Airport (16 januari 2007) 

- Verenigd Koninkrijk – London Gatwick Airport (1 februari 2007) 

- Estland – Tallinn Airport (5-6 maart 2007) 

- Democratische Republiek Congo – N’djili International Airport (5 tot 8 maart 2007) 

- Griekenland – Athens International Airport (25 en 26 april 2007) 

- Spanje – Madrid Barajas Airport (2-3 mei 2007) 

- Frankrijk – Charles de Gaulle Airport (10 mei 2007) 

Voor elk bezoek werden contacten gezocht met personen die op de betrokken luchthaven 

een centrale rol spelen in de opsporing en bestrijding van fenomenen van 

mensenhandel en –smokkel en – indien mogelijk – zich specifi ek toeleggen op de 

problematiek van alleenreizende minderjarigen. Bij de bezoeken zelf werd gebruik 

gemaakt van een topiclijst waarbij steeds dezelfde thema’s aan bod kwamen, uiteraard 

telkens aangepast en indien nodig uitgediept of verbreed naargelang de specifi 

eke situatie van de betrokken luchthaven. 

In wat volgt zullen per land de werkzaamheden besproken worden, alsook de belangrijkste 

resultaten en bevindingen van elk bezoek. Deze informatie is grotendeels gebaseerd 

op informele gesprekken met relevante actoren van desbetreffende luchthavens. 

Daar waar mogelijk werd de informatie aangevuld met bestaande data. 

142

HOOFDSTUK 5: SITUATIESCHETS VAN DE PROBLEMATIEK IN EEN AANTAL INTERNATIONALE LUCHTHAVENS 

1. Nederland – Amsterdam Airport Schiphol 

Met ruim 45 miljoen passagiers bekleedt Amsterdam Airport Schiphol (vanaf hier: 

Schiphol) in Europa de vierde plaats, na London Heathrow, Frankfurt en Parijs Charles 

de Gaulle. Wereldwijd neemt deze luchthaven qua passagiers de negende plaats in. 105 

We hebben voor Schiphol geopteerd omwille van de grote passagiersstroom, maar ook 

omwille van de rol van Nederland als draaischijf inzake mensenhandel en mensensmokkel. 

106 Nederland kenmerkt zich als transitland, wat gestaafd wordt doordat zo’n 

70% van de passagiers op Schiphol in transit vertoeft. 

Dit bezoek heeft ons een aantal belangrijke inzichten bijgebracht. Een eerste vaststelling 

is dat de politiediensten wel in aanraking komen met alleenreizende minderjarigen, 

maar niet onmiddellijk zicht hebben op de problematiek. Enige kennis omtrent 

cijfergegevens, procedures en/of regelgeving ontbrak. We hebben gesproken met de 

coördinator en een rechercheur van het Sluisteam van de Koninklijke Marechaussee, 

dat zich bezig houdt met de problematiek van mensensmokkel en mensenhandel. Hij 

kon ons wel algemene informatie aanbrengen omtrent de fenomenen mensenhandel 

en mensensmokkel alsook aangaande enkele recente casussen, doch de focus ligt 

bij dit team niet specifi ek op minderjarigen, zij focussen op de fenomenen mensenhandel 

en mensensmokkel, zonder specifi ek de link te leggen met de problematiek 

van alleenreizende minderjarigen. Toch dient beklemtoond te worden dat een sterke 

bekommernis om de problematiek werd aangevoeld, mede beïnvloed door het engagement 

van de sectie "Grensbewaking" om deel te nemen aan de Frontex-operatie 

“Agelaus” tijdens de maand februari 2007. 107 

Schiphol beschikt over heel wat expertise inzake mensenhandel/mensensmokkel. Zo 

kwam uit ons gesprek onder meer naar voren dat onze noorderburen interessante en 

specifi eke wetsartikelen in hun vreemdelingenwetgeving 108 opgenomen hebben van 

waaruit binnen ons project aanbevelingen kunnen geformuleerd worden. Het gaat 

onder meer om de verplichting tot het bekendmaken van passagiergegevens, opgelegd 

aan alle luchtvaartmaatschappijen die vliegen op specifi eke risicolanden voor 

mensensmokkel en mensenhandel, zoals China en Nigeria. De keuze van de landen 

die deze gegevens ter beschikking dienen te stellen, geschiedt in functie van een 

bepaald fenomeen of een vastgestelde tendens. Voordat de vlucht vertrekt, worden de 

gegevens van alle passagiers die aan boord zijn van een vliegtuig dat vanuit dergelijk 

land vertrekt, verzameld en overgemaakt aan de Koninklijke Marechaussee. 109 Op die 

manier kan men nagaan of bepaalde paspoorten steeds opnieuw worden gebruikt, 

105 http://www.schiphol.nl 

106 Informatie afkomstig uit gesprekken met actoren werkzaam binnen het domein van alleenreizende minderjarigen. 

107 Zie hiervoor hoofdstuk 1. 

108 Wet van 23 november 2000 tot algehele herziening van de Vreemdelingenwet (Vreemdelingenwet 2000), 

http://wetten.overheid.nl/cgi-bin/deeplink/law1/title=VREEMDELINGENWET%202000 

109 Hierbij kan het gaan om kopieën van reis- en identiteitsdocumenten, maar sommige luchtvaartmaatschappijen 

zoals KLM zetten deze gegevens ook op een CD-rom die wordt meegegeven met de bemanning van het vliegtuig. 

143


wat het aantonen van het aspect “gewoonte” vergemakkelijkt, dat in Nederland een 

verzwarende omstandigheid uitmaakt van de misdrijven mensensmokkel en mensenhandel. 

Zo lichtte de coördinator een dossier toe waarbij op die manier achterhaald 

kon worden dat eenzelfde persoon reeds 108 personen had gesmokkeld in het 

verleden, telkens met hetzelfde paspoort. Dit werd ontdekt dankzij deze hierboven 

beschreven meldingsplicht van de luchtvaartmaatschappijen. Hieruit blijkt dat het 

steeds nuttig en aangewezen is om tot op het bot te gaan en een bepaald dossier niet 

als een geïsoleerd geval te behandelen. Deze lijn kan doorgetrokken worden naar wat 

we in ons onderzoek "humanitaire mensensmokkel" hebben genoemd. Los van het feit 

of een persoon minderjarigen heeft gesmokkeld vanuit humanitaire motieven om de 

familie een dienst te bewijzen, dan wel vanuit persoonlijk winstbejag, dient te worden 

nagegaan of het om een georganiseerd misdrijf gaat, dan wel om een eenmalig feit. 

Het verplicht maken van deze gegevensuitwisseling vergemakkelijkt het onderzoek 

naar potentiële situaties van mensenhandel/mensensmokkel aanzienlijk. Er kan 

nagegaan worden of bepaalde personen gelinkt kunnen worden aan de hand van het 

reisdossier, boekingsgegevens kunnen geverifi eerd en onderzocht worden (bv. tickets 

aangekocht met dezelfde visakaart kunnen wijzen op een criminele organisatie), enzovoort. 

Momenteel kan dit in België ook, maar dit gebeurt enkel op reactieve basis (met 

name indien een potentieel geval van mensenhandel/mensensmokkel gedetecteerd 

wordt, kan wel worden nagegaan of dader en slachtoffer aan mekaar gelinkt kunnen 

worden op basis van het reisdossier), terwijl op Schiphol sowieso door elke luchtvaartmaatschappij 

die op een risicobestemming vliegt, de passagiersgegevens worden 

overgemaakt aan de politionele overheden. Dit impliceert een enorme verbetering en 

vooruitgang in het onderzoek naar de vaak moeilijke dossiers rond mensenhandel en 

mensensmokkel. Het feit dat deze procedure gelegaliseerd is, biedt bovendien de 

nodige rechtswaarborgen aan de individuen. 110 In de wet wordt dit alles immers minutieus 

omschreven en vastgelegd en op die manier kan dit een inspiratiebron vormen 

voor het Belgische beleid. 

Daarnaast werd ook een aantal specifi eke problemen toegelicht, die te maken hebben 

met het feit dat Schiphol een transitluchthaven is, wat ook uit de praktijk in België 

is gebleken. Zo is een gekende modus operandi inzake mensensmokkel en mensenhandel 

het uitvoeren van een ‘no show’, zijnde een vlucht boeken naar een land van 

bestemming waarvoor gemakkelijk een visum en authentieke documenten kunnen 

worden bekomen, met een transit in een Europese luchthaven (in casu Schiphol), 

waarbij de verbindingsvlucht niet wordt genomen. Op die manier krijg je soms bizarre 

reisroutes die kunnen gedetecteerd worden aan de hand van een doorgedreven profi - 

ling. Een andere mogelijkheid om deze situaties bloot te leggen, is het uitvoeren van 

intensieve observaties naar potentieel afwijkend gedrag in de terminals, door speciaal 

daartoe opgeleide rechercheurs. 

110 Wet van 23 november 2000 tot algehele herziening van de Vreemdelingenwet (Vreemdelingenwet 2000), 

http://wetten.overheid.nl/cgi-bin/deeplink/law1/title=VREEMDELINGENWET%202000 

144


Van maand tot maand zijn bepaalde trends en routes merkbaar, een gegeven dat 

continu evolueert. Hieromtrent werd in Nederland een projectvoorstel uitgeschreven 

en binnen de nationale recherche werd een team samengesteld dat hier onderzoek 

naar doet. De wetgevende macht gaat er momenteel na of er een aangepaste procedure 

op punt kan worden gezet, specifi ek voor potentiële slachtoffers, zodat de 

B9-procedure 111 niet meer misbruikt kan worden. Ook hier zien we parallellen met 

de Belgische situatie. Meer nog, het is ook een aanbeveling die voortvloeit uit het 

onderzoek: gezien het grote aantal minderjarigen dat uit de open opvangstructuren 

verdwijnt, dienen specifi eke procedures in plaats gezet te worden, eens een minderjarige 

als potentieel slachtoffer van mensenhandel/mensensmokkel gedetecteerd 

wordt. In casu een beveiligde opvang indien het risk assessment dermate is dat 

deze maatregel geoorloofd wordt in het belang van het kind. Nederland kent dus 

ook het debat inzake gesloten versus open opvang en de voor- en nadelen verbonden 

aan beide systemen. 

Ten slotte werd ook een aantal casussen van potentiële mensenhandel toegelicht. 

De coördinator van het Sluisteam uitte hierbij zijn ongerustheid over de handel in 

West-Afrikaanse en Oost-Europese minderjarige meisjes. Inzake potentiële slachtoffers 

van mensenhandel werd een specifi eke werkwijze ontwikkeld: vooreerst vindt 

een intakegesprek plaats door het Sluisteam. Hierna wordt de B9-procedure opgestart, 

wat inhoudt dat potentiële slachtoffers over een periode van drie maanden 

beschikken om aangifte te doen. Er wordt contact opgenomen met de stichting 

Nidos, de Nederlandse voogdijdienst. Indien het slachtoffer besluit om geen aangifte 

te doen, kan de asielprocedure worden opgestart. Door het Sluisteam wordt opgemerkt 

dat deze procedure misbruikt wordt door West-Afrikaanse mensenhandelaars: 

indien men in de B9-procedure instroomt, wordt de bewegingsvrijheid niet meer 

beperkt, waardoor contact met de criminele organisatie mogelijk is. De minderjarigen 

zijn dermate gebrainwasht, vaak gepaard gaande met het ondergaan van 

voodoo-rituelen, waardoor ze zich aan de afspraken houden die hen voorgekauwd 

werden. Het merendeel van deze minderjarigen verdwijnt dan ook snel en wordt 

later aangetroffen in het prostitutiemilieu. 

2. Oostenrijk – Vienna International Airport 

Vienna International Airport werd eveneens bestudeerd vanuit de rol als transitland. 

Hoewel de immigratieproblematiek er enigszins anders uitziet dan in België (onder 

meer omwille van de ligging van Oostenrijk) leek het ons interessant om de ervaringen 

van de Oostenrijkers met alleenreizende minderjarigen te toetsen aan onze huidige 

situatie. Met ruim 16 miljoen passagiers per jaar en ongeveer 300 vluchten per dag 

zit Vienna International Airport nagenoeg aan eenzelfde passagiersaantal als Brussels 

Airport, met dit verschil dat voornamelijk de verbindingen met Azië en Oost-Europa, 

111 Dit is de procedure voor slachtoffers van mensenhandel in Nederland. 

145


meer dan met Afrikaanse landen, voor deze passagierstroom verantwoordelijk zijn. 

Ook hier wordt door de betrokkenen gemeld dat 70% van deze passagiers in transit 

vertoeft en voornamelijk vanuit Azië vertrekt. 

Tijdens ons werkbezoek hebben we gesproken met het hoofd van de Weense politie, 

alsook met het hoofd van de grensbewaking en het hoofd van de sectie mensenhandel. 

De Oostenrijkse grensbewaking ziet naar eigen zeggen vooral problemen 

vanuit Azië en de nieuwe staten uit het voormalige Rusland inzake mensenhandel 

en mensensmokkel. Het gaat dan meestal om asielaanvragers die vaak geen enkel 

document op zak hebben. De Oostenrijkse luchthavenpolitie heeft in mindere mate 

te maken met Afrikaanse bestemmingen in vergelijking met Brussels Airport, wat 

kan verklaard worden door het feit dat Brussels Airport, veel meer dan Vienna International 

Airport, connecties verzorgt met Afrikaanse luchthavens. Hoewel zij bevestigen 

eveneens geconfronteerd te worden met alleenreizende minderjarigen op de 

luchthaven, ontbreekt in belangrijke mate het bewustzijn van de door ons geschetste 

problematiek, met uitzondering van de specifi eke problemen rond parentale ontvoeringen 

die onze gesprekspartners wel aanhalen als een belangrijk probleem waarmee 

zij geconfronteerd worden. Wanneer hen gevraagd werd naar relevante casussen ter 

uitdieping van het fenomeen, konden zij ons geen situatie schetsen waarbij een 

alleenreizende minderjarige als potentieel slachtoffer van mensenhandel of mensensmokkel 

is erkend. Bovendien bleek het enorm moeilijk om de specifi eke focus van 

ons onderzoek toe te lichten aangezien zij amper op de hoogte waren van het bestaan 

van onze doelgroep. 

We hadden enigszins de indruk dat de Oostenrijkse luchthavenpolitie de door ons 

geschetste problematiek wel erkent doch ruimschoots lijkt te onderschatten, niettegenstaande 

zij uiteindelijk – op ons doorvragen – konden bevestigen dat binnen 

hun asielprocedure een belangrijk percentage minderjarigen uiteindelijk verdwijnt uit 

de open instellingen waarin deze jongeren worden geplaatst. Helaas konden zij ons 

hierover geen cijfers voorleggen. Ze lijken ook de verdere link niet te leggen met de 

preliminaire detectie van deze potentiële risicogevallen binnen de luchthavensetting 

zelf. Er bestaat geen standaardprocedure indien een minderjarige zich aan de grens 

bevindt. Enkel indien er een probleem blijkt te zijn inzake valse of vervalste reisdocumenten, 

of indien verdachte omstandigheden voorhanden zijn, wordt actie ondernomen. 

Dit wordt evenwel als uiterst zeldzaam bestempeld. 

Anderzijds is het wel bemoedigend vast te stellen dat Oostenrijk zich heeft geëngageerd 

in de Frontex – operatie "Agelaus" die in hoofdstuk 1 werd toegelicht. Hopelijk 

kan deze registratie hen bepaalde inzichten bijbrengen en kan ze de aandacht voor de 

problematiek en de bewustwording hieromtrent aanwakkeren. 

146


3. Verenigd Koninkrijk – 

London Gatwick Airport 

Een analyse van de situatie in het Verenigd Koninkrijk kon ons inziens niet ontbreken, 

omwille van haar populariteit als bestemmingsland en omwille van de belangrijke 

migratiestroom richting Verenigd Koninkrijk. Hoewel we op de luchthaven London 

Gatwick zijn geland, leek het ons interessanter diverse actoren op het terrein samen 

te brengen binnen een ruimere context dan de luchthaven, gezien de expertise die het 

Verenigd Koninkrijk reeds heeft opgebouwd inzake alleenreizende minderjarigen. 

Onze contactpersoon ter plaatse heeft er dan ook voor gezorgd dat we een aantal 

van deze actoren konden ontmoeten op het CEOP, Child Exploitation and Online 

Prevention Centre 112 , een organisatie die in april 2006 werd opgericht en zich voornamelijk 

profi leert in de strijd tegen seksueel misbruik van minderjarigen, zowel 

online als offl ine. Deze organisatie heeft drie belangrijke pijlers: “operations”, 

“intelligence” en “harm reduction”. Hun takenpakket reikt dus veel verder dan wat 

Child Focus momenteel betekent in dit domein, wat voortvloeit uit de wetgeving die 

hun bevoegdheden veel ruimer kadert. Zij hebben immers bij wet een aantal onderzoeksbevoegdheden 

gekregen waarover Child Focus actueel niet beschikt, maar 

hiervoor is aangewezen op de bijstand van de Federale Politie. CEOP is werkzaam 

over het hele grondgebied en streeft een holistische, multidisciplinaire aanpak na, 

waarbij zowel politie en het justitiële apparaat, alsook de overheid, NGO’s en diverse 

bedrijven worden betrokken, om een zo breed mogelijke kijk op het fenomeen van 

seksueel misbruik van minderjarigen in al zijn facetten te bewerkstelligen. In se is 

CEOP een “law enforcement organisatie”, doch met een heel frisse en open kijk op 

probleemanalyse, wat impliceert dat zij een problematiek naar eigen zeggen in de 

ruimst mogelijke betekenis zullen benaderen. 

Ons bezoek werd op CEOP georganiseerd, uit strategische overwegingen. Na een korte 

introductie op de werkzaamheden van deze organisatie werden relevante actoren rond 

de tafel gebracht. We hebben onder meer een commissaris van het Paladin-team 

ontmoet, maar ook twee immigratie-offi cieren, een rechercheur van SOCA (Serious 

Organised Crime Agency) en een medewerkster van CEOP die onderzoek verricht 

naar kinderhandel. We kregen van de commissaris van het Paladin-team een korte 

introductie op het onderzoeksproject. Deze man heeft het Paladin Child-onderzoek 

destijds mee op punt gezet en leidt nu als tweede in rang het Paladin-team, dat niet 

langer enkel op Heathrow werkzaam is, maar ook elders in het Verenigd Koninkrijk 

teams heeft opgericht van “child abuse investigators”. 

Het Paladin-project is het allereerste en tot op heden enige project dat gefocust heeft 

op alleenreizende minderjarigen op het niveau van de luchthaven en is dus de enige 

112 http://www.ceop.gov.uk 

147


specifi eke bron waarop we ons voor dit onderzoek konden baseren, hoewel we het 

bestaan ervan pas na het opstarten van voorliggend onderzoek hebben vernomen. 

Gedurende drie maanden (augustus – september 2003) werden 1738 alleenreizende 

minderjarigen gecontroleerd, met name de mate waarin zij mogelijk een risico liepen 

op mensenhandel of mensensmokkel of enig ander risico. Dit werd beoordeeld op 

basis van een risk assessment. 551 minderjarigen (30%) dienden na een negatieve 

evaluatie door het Paladin-team verder door de sociale diensten te worden opgevolgd. 

113 Zes maanden na het onderzoek kreeg het team slechts ongeveer 250 formulieren 

terug. Van 25 van de 551 doorverwezen alleenreizende minderjarigen bleek 

geen enkel spoor meer voorhanden, meestal Afrikaanse tienermeisjes waarvan men 

vreest dat zij ten prooi zijn gevallen aan seksuele uitbuiting. 114 

De auteur van het Paladin-project erkent dat de studie geen grootschalige situaties van 

mensensmokkel of mensenhandel opleverde, maar haalt ook de beperkingen van een 

eerste verkennend onderzoek aan: nu we over een degelijke basiskennis beschikken, 

dienen we de analyses verder te ontwikkelen en situaties van mensensmokkel of 

mensenhandel te analyseren om onze kennis mee te voeden, opdat we in de toekomst 

zouden kunnen overgaan tot preventie van dergelijke situaties. Daarenboven mogen 

we niet uit het oog verliezen dat het slechts om één toegangspoort tot het Verenigd 

Koninkrijk gaat en dat bovendien enkel non-EU passagiers bestudeerd werden. Bijgevolg 

zijn we nog onwetend over de toestroom van alleenreizende minderjarigen die 

via Europese landen het grondgebied trachten te betreden. 115 Deze conclusies en 

beperkingen gelden ook voor ons huidig onderzoek. 

Conclusie van onze informatie-uitwisseling is het feit dat ook zij te maken hebben 

met potentiële risicosituaties voor de minderjarigen, zoals het fenomeen van (voornamelijk 

West-) Afrikaanse meisjes die bestemd zijn voor het prostitutiemilieu, maar zij 

constateren ook het groot aandeel “humanitaire mensensmokkel” zoals in hoofdstuk 

4 uitvoerig wordt omschreven. Minderjarigen reizen alleen of vergezeld van een derde, 

vaak met valse of vervalste reisdocumenten, met de bedoeling de langer durende, offi - 

ciële procedure inzake familiehereniging te omzeilen. Ook het probleem van passagiers 

komende van een land dat tot de EU behoort versus non-EU reizigers stelt zich bij 

onze Britse collega’s: op passagiers die binnen de Europese Unie reizen is enkel een 

immigratiecheck, geen politionele check, dus enkel indien zij met een vals of vervalst 

paspoort reizen, kunnen zij bevraagd worden (immigratieoffi cieren zijn in het Verenigd 

Koninkrijk immers geen politiemensen, in tegenstelling tot in België). Nochtans wordt 

ook door de commissaris van het Paladin-team bevestigd dat een groot aantal alleenreizende 

minderjarigen in transit vanuit een EU-land binnenkomt en dit dus nauwer 

zou moeten worden opgevolgd (cf. onze bevindingen en beslissing om rigoureus te 

observeren in de Schengen-Terminal). Tot slot heerst ook in het Verenigd Koninkrijk 

113 M. AKULLO, Paladin Child: A Partnership Study of Child Migration to the UK via London Heathrow Airport, 

London, 2004, 3. 

114 Ibid. 

115 Ibid. 

148


het enorme probleem van niet-gedefi nieerde verdwijningen, dat bovendien in de hand 

wordt gewerkt door de infrastructuur van de opvangsystemen: onder de 16 jaar is er 

meestal nog een opvang onder toezicht (“supervised care”), daar waar aan jongeren 

tussen de 16 en 18 jaar enkel een kamer wordt toegewezen en zij verder op zichzelf zijn 

aangewezen. Binnen de diverse landelijke politiekorpsen wordt aan deze verdwijningen 

hoegenaamd geen prioriteit toegekend, aangezien de opvatting heerst dat de minderjarige 

er zelf voor heeft gekozen om weg te gaan. In het Verenigd Koninkrijk kennen ze 

bijgevolg hetzelfde debat omtrent de voor- en nadelen van gesloten versus open opvang, 

wat momenteel een heet hangijzer is binnen het beleid. 

We kregen ook de kans om met een onderzoekster van CEOP informatie uit te wisselen 

omtrent onderzoek naar alleenreizende minderjarigen en de problematiek van mensenhandel 

en mensensmokkel in het bijzonder. Op het moment van onze ontmoeting 

voert zij een verkennend onderzoek naar kinderhandel in het Verenigd Koninkrijk. 

Aan politiediensten, immigratie, de sociale sector en diverse NGO’s werd gevraagd 

om alle informatie over te maken met betrekking tot bestaande databases, een defi - 

niëring te formuleren omtrent wat zij als kinderhandel beschouwen, welke defi nitie 

of benadering inzake het belang van het kind zij hanteren, enzovoort. Deze inventaris 

diende te resulteren in een eerste overzicht van de activiteiten van de verschillende 

organisaties. CEOP plant in de toekomst het luik kinderhandel verder uit te breiden, 

aangezien dit fenomeen dermate problematisch wordt genoemd dat de aanpak en 

het beleid verder ontwikkeld dienen te worden om een uitbreiding van het fenomeen 

kinderhandel tegen te gaan. 

Tot slot wezen onze Britse collega’s ons op een laatste interessant gegeven voor 

België: in het Verenigd Koninkrijk werd immers een hulplijn ontwikkeld voor professionals 

die geconfronteerd worden met potentiële situaties van kinderhandel. Dit is 

een initiatief van CEOP, Ecpat UK 116 en NSPCC (National Society for the Prevention 

of Cruelty to Children) om de diverse actoren op het terrein door te verwijzen naar de 

bevoegde nationale of lokale actoren met expertise inzake een bepaald aspect van 

kinderhandel. Het gebruik van deze hulplijn dient geëvalueerd te worden. Aangezien 

het om een recente maatregel gaat, is hier nog geen informatie over voorhanden. 

4. Estland – Tallinn Airport 

In Tallinn hadden we gesprekken met “the Criminal Intelligence Division of Northern 

Border Guard Region”. Daarnaast werd eveneens de mogelijkheid geboden een bezoek te 

brengen aan de haven van Tallin waar we spraken met de "Criminal Intelligence Division" 

met specifi eke verantwoordelijkheid in de haven van Tallinn. 

116 ECPAT staat voor "End Child Prostitution, Child Pornography and Traffi cking of Children for Sexual Purposes". 

Het is een organisatie die zich inzet voor de strijd tegen commerciële seksuele uitbuiting van minderjarigen. Voor 

meer informatie zie: http://www.ecpat.net/eng/index.asp 

149


Tallinn is gesitueerd in het noorden van Estland, aan de Golf van Finland. In Tallinn 

bevindt zich dus de belangrijkste Estse luchthaven én een heel belangrijke haven met 

onder meer drukke zeeverbindingen met Zweden en Finland. De geografi sche ligging 

van Estland is opvallend: vooreerst is Estland een belangrijke toegangspoort vanuit 

het oostelijk halfrond tot het EU- en Schengengrondgebied, zowel via de lucht (o.a. 

rechtstreekse luchtverbindingen met diverse belangrijke Europese landen, waaronder 

het Verenigd Koninkrijk) als via de zee (belangrijke bootverbindingen met Zweden 

en Finland). Ten tweede is er de nakende toetreding van Estland tot het Schengengebied, 

die voorzien is op 1 januari 2008, waarbij Estland het enige Schengen-land 

zal zijn, omringd door landen die niet tot het Schengengrondgebied behoren. Ten 

derde is er de bijzondere status van Kalinigrad, een Russische enclave die gesitueerd 

is tussen Litouwen, Polen en de Baltische Zee. Zo bleek uit het gesprek tijdens het 

bezoek dat heel wat Russische inwoners vanuit Rusland op Kalinigrad vliegen om dan 

van daaruit over land ofwel naar Polen ofwel (via Litouwen en Letland) naar Estland 

te reizen. Estland is dan vaak de plaats om met de boot richting Finland of Zweden 

te vertrekken. 

150 

Figuur 4: Situering van Estland en Kalinigrad 

De controle op migratiefenomenen, voornamelijk op het in-/uitreizen van het land zonder 

wettelijke documenten, gebeurt in Tallinn door de dienst die bevoegd is voor de grenscontrole. 

Bij deze immigratiedienst bevindt zich ook een eenheid met onderzoeksbevoegdheid. 

Beide eenheden zijn bevoegd voor het ganse noordelijke grensgebied (zowel voor 

lucht-, land- als zeegrenzen) en hebben gezien de omvang van dit grensgebied een relatief 

kleine personeelsbezetting. Dit leidt er uiteraard toe dat de “pakkans” relatief klein is.


Globaal gezien kunnen we stellen dat er bij de bevoegde autoriteiten in Estland weinig 

zicht is op alleenreizende minderjarigen, hoewel uit de gesprekken tijdens het bezoek 

bleek wel dat er in het verleden reeds dossiers rond mensenhandel werden opgestart 

waarbij – eerder per toeval – minderjarigen betrokken waren. 

De geringe aandacht voor de situatie van alleenreizende minderjarigen is zeker het 

geval in de luchthaven van Tallinn, waarbij men zich in eerste instantie focust op het 

ontdekken van valse of vervalste documenten (op dit moment voornamelijk gericht op 

personen afkomstig uit Moldavië). Ondanks het feit dat Tallinn toch zeker binnen de 

Europese context een erg belangrijke luchthaven is, is het opvallend dat er relatief 

weinig expliciete aandacht is voor mogelijk kwetsbare groepen, zoals alleenreizende 

minderjarigen of slachtoffers van mensenhandel/mensensmokkel. Leeftijd is bovendien 

nergens op de luchthaven een registratiecriterium, wat het uiteraard erg bemoeilijkt om 

zicht te krijgen op de omvang van alleenreizende minderjarigen. 

In de haven van Tallinn is de situatie wat alleenreizende minderjarigen betreft enigszins 

anders. De immigratiedienst heeft namelijk een overeenkomst (“memorandum 

of understanding”) afgesloten met de betrokken rederijen waarbij de rederijen passagierslijsten 

van zowel uitgaande als inkomende passagiersboten van en naar Finland 

en Zweden ter beschikking stellen van de bevoegde immigratieautoriteiten. De passagierslijsten 

omvatten – naast de naam van de passagiers – ook een registratie van de 

leeftijd (m.n. de "geboortedatum") van alle passagiers, samen met de samenstelling 

van de bezetting van de bootkajuiten. Deze registratie laat toe een exact overzicht 

te krijgen van het aantal minderjarigen en biedt tevens een indicatie met wie een 

minderjarige samen reist, waarbij men onder meer in beperkte mate kan nagaan of de 

minderjarige al dan niet met een familielid (i.e. iemand met dezelfde familienaam) 

reist. Niettemin bleek uit de gesprekken ter plaatse dat alleenreizende minderjarigen 

zeker geen focus zijn van expliciete aandacht vanwege de betrokken autoriteiten en 

het element “geboortedatum” niet aangewend werd om een specifi eke klemtoon te 

leggen op de detectie van (alleenreizende) minderjarigen. Politioneel worden dagelijks 

passagiersgegevens uitgewisseld tussen Estland met Finland en Zweden zodat 

een vorm van pre-arrival controle kan worden uitgevoerd en bij de grenscontrole de 

focus kan gelegd worden op gekende of verdachte reizigers. 

Ten slotte dient nog vermeld te worden dat de autoriteiten in Estland gebruik kunnen 

maken van een gecombineerde databank die allerhande administratieve, politionele 

en juridische gegevens omvat (zoals bv. registratie van alle contacten met politie, 

familiale banden, inschrijving van voertuigen,…). Deze databank geeft aan ambtenaren 

(afhankelijk van hun profi el) toegang tot zeer gedetailleerde gegevens, gekoppeld 

aan de naam van een persoon. 

Concluderend kunnen we stellen dat er in Tallinn zowel op de luchthaven als in de 

zeehaven belangrijke mogelijkheden voorhanden zijn om de groep van alleenreizende 

minderjarigen en (minderjarige) slachtoffers van mensenhandel/mensensmokkel op te 

151


volgen, maar dat er tot op heden noch vanuit de grenscontrole noch vanuit de eenheid 

die zich bezighoudt met risicoanalyse aandacht besteed wordt aan deze specifi eke 

problematieken. Een groeiende “awareness” van dit gegeven is dan ook erg belangrijk, 

niet in het minst gezien de geografi sche ligging van Estland en de nakende 

toetreding tot het Schengengrondgebied. 

5. Democratische Republiek Congo – 

N’djili Airport 

Naast de diverse landen van bestemming of transitluchthavens, werd besloten om ook 

eens ons licht op te steken in een belangrijke luchthaven in een land van herkomst, 

met de bedoeling meer informatie te verkrijgen rond de procedures, regelgeving en 

praktijken. De keuze viel al snel op de Democratische Republiek Congo, omwille van 

zijn historische link met België en omwille van de centrale ligging van dit land in 

Centraal-Afrika. Bovendien wees voorgaand onderzoek van Child Focus uit dat een 

belangrijk deel (21%) van de niet-begeleide minderjarige vreemdelingen die asiel 

aanvragen in België, afkomstig is uit de Democratische Republiek Congo. En breder 

gezien, bleek in dit onderzoek zo'n 70% van de niet-verdwenen niet-begeleide minderjarige 

vreemdelingen die asiel aanvroegen uit Afrika afkomstig te zijn. 117 Dit ondersteunt 

dus duidelijk de relevantie van een bezoek aan een Afrikaanse luchthaven, in 

concreto N’djili International Airport (vanaf hier: N’djili) in Kinshasa. 

Het driedaagse bezoek was op vele vlakken een succes: we konden met de juiste 

partners rond de tafel zitten, het bezoek was zeer goed georganiseerd en het heeft 

ons heel wat nieuwe gegevens en inzichten bijgebracht, dit alles onder meer dankzij 

de logistieke ondersteuning van de Belgische vice-consul in Kinshasa. Op dag één 

stond een introductiegesprek gepland met de ambassade om de exacte reden van 

ons bezoek toe te lichten. Het onderzoeksproject werd kort voorgesteld, waarna de 

vice-consul een aantal gegevens omtrent de visumproblematiek heeft uiteengezet 

(o.a. het probleem van gebruik van authentieke documenten die frauduleus worden 

bekomen bij de gemeenten in het land van bestemming, het gebruik van andere 

modus operandi inzake “Valse en Vervalste Reisdocumenten”, ...). Vervolgens werd 

een kort onderhoud voorzien met het plaatselijke hoofd van de International Organization 

for Migration (IOM) en een Franse immigratieoffi cier, die systematische controles 

van documenten uitvoert op Belgische en Franse vluchten die landen en vertrekken 

op N’djili. 

Het hoofd van IOM lichtte ons de rol en missie van IOM toe en had het vooral over 

familiehereniging en hoe de legale procedure in de praktijk omzeild wordt, onder meer 

117 S. DE SMET, Het profi el en de traject-monitoring van niet-begeleide minderjarige asielzoekers in België, Child 

Focus en Fedasil, Brussel, 2005, 113p. 

152


door het gebruik van valse of vervalste reisdocumenten. Hij wees ons bovendien op 

het bestaan van de instelling Cité des Jeunes, een gemeenschap die geleid wordt door 

twee Belgische paters die onderwijs, opvang, tewerkstelling en huisvesting voorzien 

voor straatkinderen uit de armste wijken van Kinshasa. De Franse immigratieoffi cier 

wees ons eveneens op het grote probleem waarmee de diverse luchtvaartmaatschappijen 

geconfronteerd worden bij passagiers die reizen met authentieke documenten 

die op frauduleuze wijze werden bekomen: het is niet evident om als expert een 

malafi de document te onderscheiden, laat staan dat het personeel van de luchtvaartmaatschappij 

dit kan doen. Bovendien stelt zich hier een bijkomend probleem, 

namelijk dat het om een authentiek document gaat en er dus überhaupt geen zichtbare 

vervalsing heeft plaatsgevonden. Daar waar aan de luchtvaartmaatschappij nog 

boetes kunnen worden opgelegd indien zij een passagier met valse documenten laten 

reizen, geldt dit niet in het geval van frauduleus bekomen authentieke papieren. De 

immigratieoffi cier werpt de vraag op naar een betere sensibilisatie en vorming van de 

ambtenaren in de gemeenten van de landen van bestemming. Hij licht toe dat het 

probleem eenvoudigweg kan worden aangepakt door de "ouders" die een document 

aanvragen dat hun kind (zogezegd) verloren is, te verplichten om samen met hun kind 

naar de gemeente te komen, waarna er daar ter plekke foto's worden gemaakt van de 

kinderen met een digitaal fotoapparaat. Op die manier kan alleszins vermeden worden 

dat foto's die werden opgestuurd vanuit het land van origine gebruikt worden voor het 

aanmaken van een authentiek document. 

Beiden erkennen de problematiek van alleenreizende minderjarigen. Zij hebben 

evenwel nooit concrete aanwijzingen gekregen omtrent potentiële mensenhandel 

vanuit de Democratische Republiek Congo. 

“Ici, la mentalité n’est pas la même qu’en disons la Nigeria. Les Congolais partent 

en Europe pour la sécurité sociale; ils se trouvent dans un réseau en Belgique et 

dès qu’ils ont les bons papiers, ils reviennent pour faire leur vie ici. Ils doivent 

plus aller au chômage, donc ils exploitent le système et ils travaillent ici en plus. 

Tout Africain est consideré comme pauvre, mais ce sont des préjugés. En Nigeria, 

c’est plutôt la traîte, ces fi lles sont forcées et destinées à la prostitution, c’est de 

l’exploitation sexuelle, même des mineurs. Les Congolais sont différents, il y a de 

la corruption, même entre famille, mais pas de traîte, en tous les cas pendant tous 

ces années je n’ai jamais constaté des faits de traîte.” 

Mensensmokkel komt wel vaker voor, maar dan voornamelijk in het kader van een 

versnelde, offi cieuze familiehereniging om de offi ciële procedure te omzeilen, uiteraard 

tegen betaling of andere voordelen (cf. de eigen onderzoeksbevindingen). Zij 

wijzen tot slot beiden op de beperkte structuur van de internationale luchthaven van 

N’djili. 

Onze volgende afspraak hadden we met de directeur van DGM, Direction Générale 

de Migration, op N’djili zelf. DGM kan best vergeleken worden met een immigratie- 

153


dienst met politionele bevoegdheden en hangt af van het Ministerie van Binnenlandse 

Zaken. De directeur heeft onze uiteenzetting aanhoord in gezelschap van een tiental 

medewerkers die instaan voor de coördinatie van de zeventien beveiligings- en inspectiediensten 

werkzaam op N’djili. Momenteel vindt een sanering van de luchthaven 

plaats en in de toekomst zou men dit aantal willen reduceren tot zes verschillende 

beveiligings- en inspectiediensten, wat op zich nog steeds niet weinig is. Daarnaast 

vormt de corruptie er volgens verschillende actoren waarmee we gesproken hebben 

een groot probleem: 

154 

“Als je iemand kent op N’djili, dan hebben regels geen enkel belang. Dit wordt 

uiteraard in de hand gewerkt door het principe van familieopvolging: naar schatting 

99% van het personeel van deze beveiligings- en inspectiediensten heeft niet 

eens een opleiding genoten.” 

Volgens de directeur van DGM is er geen sprake van een probleem inzake alleenreizende 

minderjarigen via N’djili, aangezien zij steevast in een UM-procedure zitten en 

dus opgevangen worden door de medewerkers van de luchtvaartmaatschappijen (nvdr. 

Niet alle minderjarigen – zijnde jonger dan achttien jaar – komen in deze procedure 

terecht! Zij wordt verplicht opgelegd tot 12 jaar voor de meeste luchtvaartmaatschappijen, 

waardoor heel wat minderjarigen toch niet instromen in deze procedure). Op 

onze vraag naar wat zij onder de noemer “minderjarigen” begrijpen, blijkt dat minderjarigen 

ouder dan tien jaar als volwassen passagiers worden beschouwd. 

"Selon la loi, on est mineur jusque dix-huit ans, mais selon la pratique, disons 

à partir de dix ans on n’est plus considéré comme un mineur, ce ne sont quand 

même plus des enfants." 

Maar zij dienen sowieso over een ouderlijke toestemming te beschikken tot de leeftijd 

van achttien jaar, zijnde een document dat gelegaliseerd dient te worden door de 

bevoegde autoriteiten. Uit gesprekken met diverse andere actoren blijkt evenwel dat 

een dergelijk document makkelijk valselijk verkregen kan worden voor vijftig USD. Dit 

is ook meteen de prijs voor een valse buitenkomststempel op N’djili. Op onze vraag 

naar de mogelijkheid dat jonge adolescenten met derden reizen die mogelijk slechte 

intenties hebben, wordt geantwoord dat hiertegen weinig ondernomen kan worden 

indien de minderjarige over een ouderlijke toestemming beschikt en/of beweert dat 

het om zijn ouder(s) gaat: 

“Si un mineur est inscrit dans le passeport des parents avec lesquels il voyage, on 

ne doute pas que ce sont les parents légaux sauf si le passeport est falsifi é”. 

Ten slotte heeft het bezoek aan N’djili ook uitgewezen dat de structuur zich overduidelijk 

leent tot misbruik (de controles laten immers te wensen over), zeker wat betreft 

de diverse VIP- en offi ciële loges waar de controles nog beperkter zijn. Het volstaat 

in dat geval dat iemand van het protocol de paspoorten van belangrijke personen ter


controle aan de dienstdoende "grenscontroleur" afgeeft, waarna nog een minieme 

controle van de handbagage gebeurt aan de hand van X-ray. De enige echte buffer 

is de controle aan de voet van het vliegtuig door het personeel van de luchtvaartmaatschappij, 

eventueel met bijstand van één of andere veiligheidsdienst van de 

luchthaven. Het is bovendien niet erg moeilijk om op de tarmac te geraken in N’djili, 

wat controles in het luchthavengebouw als het ware reduceert tot een formaliteit 

daar achter die controlepost gewoon documenten kunnen worden doorgegeven (wat 

bovendien een gekende modus operandi is, dixit de immigratieoffi cier). Aan de voet 

van het vliegtuig gebeurt een korte fouille van je handbagage, documenten worden 

geverifi eerd en je wordt gescand met een handmodel metaaldetector. Maar zelfs daar 

blijkt het af en toe mis te lopen, getuige een dossier van de Belgische ambassade 

waarbij een dertienjarig Congolees meisje met een paspoort van een achtjarig meisje 

in België is geraakt, zonder in de verste verte op dat meisje te lijken. 118 

Dag twee stond in het teken van het bezoek aan de Cité des Jeunes, een instelling 

voor straatkinderen en kansloze jongeren die net buiten het stadscentrum gelegen is. 

Dit is een project van IOM en de commune wordt dagelijks geleid door twee Belgische 

paters. Het is een gemeenschap op zich binnen de drukte van de omliggende sloppenwijken, 

waarbinnen onderwijs, opvang, opvoeding en huisvesting van kansarme 

jongeren wordt voorzien. Interessant voor ons onderzoek is dat zij er een structuur 

hebben opgericht voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen die met hun familie 

herenigd zullen worden na verblijf in het buitenland, om de kans op reïntegratie in 

hun eigen cultuur te verhogen. Op het ogenblik van het bezoek was er evenwel nog 

geen samenwerking tussen de Cité des Jeunes en de Belgische bevoegde overheden. 

Dag drie ten slotte kregen we de kans om met diverse vertegenwoordigers van de luchtvaartmaatschappijen 

te spreken. Enerzijds hadden we een onderhoud met de veiligheidsverantwoordelijke 

van Ethiopian Airways die ons tot zijn spijt moest bekennen 

dat de controles op low cost luchtvaartmaatschappijen lang niet zo ver gevorderd zijn 

als bij duurdere maatschappijen zoals Brussels Airlines en malafi de personen daarom 

waarschijnlijk verkiezen om via bijvoorbeeld Adis Abbeba de oversteek naar Brussel 

te maken met Ethiopian Airways (of via andere transitvluchten). 

“People with bad Belgian papers travel through Paris and vice versa. Now they 

know very well there’s more chance to get caught by your immigration offi cer, so 

they use Ethiopian Airlines. If they go to Brussels via Johannesburg, there’s something 

wrong. But the structure of the airport is a big problem, it’s very diffi cult to 

control passengers and there is zero security and too much corruption, luckily it 

is no target area.” 

Anderzijds hebben we een heel verhelderend gesprek gevoerd met een uiterst gemotiveerde 

security manager van Bravo Air Congo (vroegere LAC/Air Congo), een maat- 

118 Gesprek met de contactpersoon van de Belgische ambassade (6 maart 2007). 

155


schappij die in onderhandeling is om ook een aantal keer per week op Parijs en 

Brussel te vliegen. Hij gaf ons een eerder offi cieuze versie van de feiten, waarin hij 

erkent dat de luchthaven zich tot allerlei vormen van misbruiken leent en waarbij hij 

het voorbeeld van zijn buurmeisje toelicht, die via N’djili naar Brussel werd gesmokkeld 

waar zij door haar "familie" verplicht werd zich te prostitueren om het geld van 

de reis terug te betalen (een scenario dat men in de praktijk wel vaker hoort, maar 

dat niemand in de DRC echt offi cieel bevestigt). De man lichtte toe dat zich relatief 

vaak dergelijke scenario's voordoen. Hij heeft althans reeds diverse casussen gekend, 

doch nooit met echt jonge kinderen, eerder meisjes van 16 tot 18 jaar. Hij erkent ook 

expliciet het probleem van corruptie in DRC en dit zowel bij de bevolking als bij de 

offi ciële instanties. Reden hiervoor ziet hij in de armoede en het feit dat medewerkers 

van overheidsinstanties amper of soms zelfs niet betaald worden en dus wel moeten 

terugvallen op offi cieuze geldcircuits om het hoofd boven water te houden. 

156 

“Geld is het hoogste goed in de DRC, mensen zijn corrupt en deinzen er niet 

voor terug om zelfs hun familie op te lichten. Dan is het niet te verwonderen 

dat ze enkele duizenden dollars aanbieden en ambtenaren omkopen om landgenoten 

naar Europa te smokkelen. Bovendien is er ook een gebrek aan gerechtelijke 

vervolging voor corrupte ambtenaren: men straft ze niet en eist hoogstens een deel 

van het geld terug.” 

Conclusie van het verhaal: er is wel een aantal structuren aanwezig in het land, maar deze 

structuren werken niet of onvoldoende en worden uitgehold door de heersende corruptiemoraal, 

waardoor men vanzelfsprekend in een vicieuze cirkel terecht komt. 

Er werd ons in Kinshasa ook toegelicht dat een bekende modus operandi bestaat uit het 

reizen in transit: er wordt een ticket geboekt Kinshasa-Brussel-Casablanca, men vliegt 

door naar Casablanca en men neemt het eerste vliegtuig terug richting Brussel, aangezien 

er op de vluchten komende van Casablanca in Brussel geen gatecontroles zijn. Er kan 

met andere woorden niet nagegaan worden van welke vlucht een passagier afkomstig is: 

men komt aan de grenscontrole en vraagt asiel aan en beweert eenvoudigweg niet meer 

te weten vanwaar men afkomstig is. Op die manier kan men de personen niet zonder 

meer terugsturen, aangezien men geen zekerheid heeft over het land van herkomst. 

Het was niet steeds eenvoudig om gedurende dit bezoek uit te maken wat nu dé waarheid 

is (als die er al is), maar wat we zeker dienen te onthouden is dat er wel structuren 

aanwezig zijn - inclusief de luchthaven - die op het eerste zicht lijken te werken, maar zich 

niettemin tot misbruik lenen, hoewel dit door de luchthavenautoriteiten niet bevestigd 

werd, doch duidelijk kon worden afgeleid uit de observaties en de gesprekken met andere 

actoren. Het verhaal van de security manager van BAC lijkt eerder populistisch, maar met 

inachtname van de observaties en de vaststellingen in België is dit scenario alsnog mogelijk. 

Dé waarheid zullen we met dit beperkt onderzoek niet achterhalen, maar het bezoek 

aan DRC heeft ons alleszins een heel nuttige impressie gegeven over de toestand in één 

van de landen van herkomst van de in dit onderzoek bestudeerde doelgroep.


6. Griekenland – Athens International Airport 

De Luchthaven van Athene werd bestudeerd als één van de voornaamste Europese transitluchthavens, 

voornamelijk wat betreft passagiers afkomstig uit de voormalige Oostbloklanden, 

Afrika en Azië. Zij vormt tevens een bestemmingsluchthaven voor passagiers 

komende uit de Balkanlanden. Met ongeveer 15 miljoen passagiers per jaar zit de 

luchthaven van Athene qua passagiersaantal bijna op het niveau van Brussels Airport 

en Vienna International Airport. 

Sinds geruime tijd worden door de politiediensten werkzaam op Brussels Airport 

problemen gerapporteerd omtrent onregelmatige binnenkomst, mensensmokkel en 

mensenhandel op vluchten komende uit Athene. Vandaar dat de sectie Fenomenen 

van de Grenscontrole, indien mogelijk, elke vlucht komende van Athene aan een 

controle onderwerpt. 

Voor ons bezoek werden we opgevangen in het Centraal Politie Bureau van Athika 

(Regio), met name op het “Crime Investigations Departement”, zijnde de dienst 

bescherming van minderjarigen. We kregen er uiteenzettingen door de politieverantwoordelijken 

voor de regio Athika waaronder de nationale luchthaven Markoupoulos, 

de haven van Pireaus, de stad Athene en het binnenland van de provincie Athika 

ressorteren. Uit de uiteenzettingen bleek dat zij dossiers kinderhandel/kindersmokkel 

slechts in tweede lijn behandelen. De eerstelijnsvaststellingen gebeuren door de 

lokale of luchthavenpolitie. Zij hanteren een systeem dat vergelijkbaar is met het 

Franse rechtssysteem wat betreft de verantwoordelijkheden van politiediensten, 

parket en onderzoeksrechter. Hierbij hebben zij slechts beperkte mogelijkheden op 

het gebied van verder onderzoek, met name inzake telefonie. Zij hebben wel een 

goede verstandhouding met de NGO’s voor de sociale opvang van slachtoffers. Hun 

diensten staan tevens in voor het verder onderzoek inzake niet-begeleide minderjarige 

vreemdelingen. In 2006 behandelden zij in de regio Athika 165 asielaanvragen 

waarvan 7 gevallen op de nationale luchthaven. Naar hun aanvoelen lijkt Griekenland 

meer te fungeren als toegangspoort tot Europa en niet zozeer als bestemmingsland. 

Er werden ook een aantal voorbeelden van dossiers toegelicht: 

− Een Roemeens kind werd verkocht door de ouders. De begeleiders waren in bezit 

van een “geldig” begeleidingsdocument van de minderjarige wat moeilijkheden gaf 

tot detectie. Het kind werd opgesloten en kwam in de prostitutie terecht. 

− Bulgaarse zwangere vrouwen die bevallen in Griekse ziekenhuizen met medeweten 

van de ziekenhuizen en advocaten en dit voor “adoptie”. 

Gezien in de dossiers mensenhandel en mensensmokkel die op Brussels Airport opgesteld 

worden voor slachtoffers en/of begeleiders komende van Athene bijna steeds 

het “Omonia-plein” als voornaamste uitvalsbasis voor de criminele organisaties naar 

voren komt, werd eveneens een bezoek gebracht aan het Omonia Police Departement. 

Dit betreft de politiedienst bevoegd voor het toezicht, de controles en de ordehand- 

157


having. Het probleem rond Omonia (gelegen in het centrum van Athene) is gekend 

door de overheid en de politiediensten. Eén van de voornaamste redenen waarom 

de criminaliteit rond dit plein geconcentreerd is, betreft de aankomstplaatsen van 

diverse grote buslijnen afkomstig uit de naburige landen (zoals de Balkanlanden). De 

buurt rond Omonia bestaat uit woningen en gebouwen in verval. In de buurt wordt 

niet meer geïnvesteerd. Er zijn tal van shops die worden uitgebaat door personen 

van buitenlandse afkomst. Er vormen zich getto’s van verschillende nationaliteiten. 

Omonia vormt hét contactpunt voor de handel in valse en vervalste documenten. 

De meestervervalsers zijn volgens de lokale politie Syriërs en Serviërs. Desondanks 

worden de documenten voor 90% aangemaakt door Bulgaren en Pakistani die goedkopere 

documenten aanbieden, weliswaar van mindere kwaliteit. De tijd dat een Afrikaan 

met een Chinees paspoort reist is verleden tijd. De vervalsingen worden steeds 

verfi jnder. De labo’s die de documenten aanmaken zijn echter gelegen buiten de 

Omonia-buurt. 

Indien het onderzoek gaat over een criminele organisatie wordt het dossier in samenspraak 

met het Centraal Politie Bureau Athika subdivisie “Georganiseerde Criminaliteit 

Divisie Mensenhandel” behandeld. Dit bureau is slechts sinds begin 2007 actief. Zij 

onderzoeken geïsoleerde feiten (onder andere mensenhandel/-smokkel van minderjarigen) 

en gaan na of er een georganiseerde groepering achter zit en dit voor wat betreft 

Zuid-Griekenland. Voor grote acties zijn zij nationaal bevoegd. 

Voorbeelden van dossiers: 

Er zijn drie gevallen gekend waarin minderjarigen zijn betrokken. Het betroffen 

dossiers met Somaliërs. Zij maakten gebruik van “look-alike” documenten (Zweedse 

paspoorten) en voor de handelingen werd tot 5000 Euro betaald. Het betrof een 

transport via de luchthaven. 

Tot slot hadden wij nog een contact met de politiediensten die de grenscontrole extra- 

Schengen verzorgen op de luchthaven van Athene. Naar eigen zeggen ondervinden 

zij geen problemen voor kinderen aankomend uit extra-Schengenlanden. Indien één 

ouder met een kind reist, dient deze te beschikken over de toestemming van de 

andere ouder. Young Passengers moeten in bezit zijn van een begeleidend schrijven 

van de ouders. Intra-Schengen wordt evenwel een nieuw fenomeen vastgesteld; door 

gebruik te maken van elektronische tickets en versnelde check-in aan de gate is er 

onvoldoende controle op deze vertrekkende passagiers. 

Conclusie van het verhaal: uit de diverse gesprekken met verantwoordelijken van 

politie diensten op de luchthaven van Athene en de regio Athikaen met de verantwoordelijke 

van de luchtvaartmaatschappijen, blijkt dat Athene fungeert als verzamelpunt 

van enerzijds criminele organisaties (rondom het Omonia-plein) en anderzijds potentiële 

slachtoffers van mensenhandel/mensensmokkel die er naartoe stromen langs de 

vele onbewaakte grensovergangen, voornamelijk kleine eilandjes voor de kusten van 

Griekenland. Zij verblijven tijdelijk in safe houses, soms met tientallen bij mekaar in 

158


kleine ruimtjes. Nadat de kandidaat-vluchtelingen er via de criminele organisaties 

aan documenten en tickets geraakt zijn, is het zeer gemakkelijk om via de luchthaven 

van Athene intra-Schengen te reizen. Soms wordt de boarding card afgehaald door 

de persoon die op het ticket vermeld staat, waarna alles overgedragen wordt aan de 

kandidaat-vluchteling, die dan als “look-alike” de reis zal verderzetten. 

De enige controle voor deze passagiers naar Europese landen betrof tot voor het 

ontstaan van dit bureau begin 2007 een security post bij het betreden van de passagierszone 

intra-Schengen. Momenteel wordt er aan deze post een politieman geplaatst 

die bijkomend toezicht uitoefent, weliswaar niet in de functie van grenscontrole 

omwille van de Schengenovereenkomst die vrij verkeer van personen instelt. Dit heeft 

de uitstroom van personen die reizen zonder geldige verblijfsdocumenten in enkele 

maanden reeds sterk doen verminderen. De politiediensten zijn zich in het algemeen 

bewust van de problematiek mensenhandel en mensensmokkel. Gespecialiseerde 

gerechtelijke onderzoeken op het gebied van de criminele organisaties actief in dit 

domein bestaan slechts zeer recent. De problematiek van alleenreizende minderjarigen 

die via de luchthaven reizen, werd tot op heden niet specifi ek onderzocht. Men 

is zich wel bewust van de potentiële gevaren die kinderen lopen wanneer zij reizen 

zonder voldoende controle en toezicht. Er zijn hierover evenwel geen concrete data of 

cijfers beschikbaar. 

7. Spanje – Madrid Barajas Airport 

In Madrid werden we tijdens het bezoek aan de luchthaven vergezeld door een inspecteur 

van de Comisaría General de extranjería y Documentación, Unidad Central de 

Fronteras. Hij bracht ons in contact met verschillende diensten en autoriteiten die in 

de luchthaven actief zijn op het gebied van grenscontrole en immigratie. 

Spanje wordt reeds jarenlang geconfronteerd met hoge aantallen migranten die zonder 

wettige documenten het Spaanse (Europese) grondgebied willen binnenkomen. Velen 

van hen proberen dit over zee via de zuidelijke Spaanse kusten 119 , anderen via de 

lucht, met aankomst in de luchthavens van de grote steden, waaronder Madrid. Hierbij 

reizen ook heel wat minderjarigen alleen of zonder de begeleiding van hun ouder(s) 

of wettelijke voogd. Deze vaststelling wordt eveneens weerspiegeld in de voorlopige 

resultaten van de Frontex-operatie Agelaus 120 waaruit blijkt dat Spanje het hoogste 

aantal alleenreizende minderjarigen heeft aangemeld van alle landen die deelnamen 

aan deze operatie. 

119 Zie hiervoor ook de vele rapporten die onder meer door Human Rights Watch werden geschreven 

(www.hrw.org). 

120 Voorlopige conclusie op basis van partiële resultaten van de operatie Agelaus. 

159


Tijdens het bezoek aan de luchthaven van Barajas was het helaas niet mogelijk 

om concrete cijfergegevens te verkrijgen in verband met het aantal alleenreizende 

minderjarigen dat toekomt op deze Madrileense luchthaven. Wel werd aangegeven 

dat men op de luchthaven van Barajas vooral geconfronteerd wordt met niet-begeleide 

minderjarigen van Zuid-Amerikaanse afkomst. 

We kregen tijdens het bezoek aan de luchthaven een gedetailleerde uitleg over hoe 

wordt omgegaan met minderjarigen die alleen toekomen op de luchthaven en niet 

over geldige reisdocumenten beschikken. In eerste instantie wordt een formulier 

ingevuld waarbij alle identifi catiegegevens van de niet-begeleide minderjarige worden 

opgenomen. Daarna wordt voor elke minderjarige een pro deo advocaat aangesteld 

die de belangen van de minderjarige dient te verdedigen. Indien de minderjarige asiel 

aanvraagt wordt hij naar een gesloten centrum gebracht op de luchthaven in afwachting 

van de behandeling van zijn asielaanvraag. Dit centrum huisvest zowel minderjarige 

als meerderjarige asielaanvragers. Indien de asielaanvraag ontvankelijk wordt 

verklaard, wordt de niet-begeleide minderjarige asielaanvrager tot het Spaanse grondgebied 

toegelaten. Indien mogelijk wordt de minderjarige gehuisvest bij een familielid 

of andere bekende die op Spaans grondgebied verblijft. Is dit niet mogelijk dan wordt 

de minderjarige overgebracht naar een opvangcentrum voor niet-begeleide minderjarige 

asielaanvragers. Wordt de asielaanvraag onontvankelijk verklaard, dan wordt de 

situatie van de minderjarige behandeld zoals deze van een niet-asielaanvrager. 

Indien de minderjarige geen asielaanvraag indient, wordt de fi che met identifi catiegegevens 

overgemaakt aan een magistraat die zich specifi ek bezighoudt met dossiers 

van niet-begeleide minderjarigen die het Spaanse grondgebied binnenkomen. Deze 

doet dan een uitspraak over wat met de minderjarige dient te gebeuren, met name of 

deze het Spaanse grondgebied kan betreden, dan wel dient teruggestuurd te worden 

naar zijn land van herkomst (met het oog op hereniging met zijn/haar familie). Hoewel 

we hierover tijdens het bezoek geen cijfergegevens zagen, bleek uit de gesprekken 

wel dat heel wat van deze niet-begeleide minderjarigen naar hun land van herkomst 

gerepatrieerd worden. In afwachting van hun repatriëring verblijven zij in een gesloten 

centrum op de luchthaven waar minder- en meerderjarigen samen verblijven. 

Indien blijkt dat er in het binnenland een familielid van de minderjarige leeft die 

bereid is de zorg voor het kind/de jongere op te nemen, wordt de minderjarige toegelaten 

daar te gaan wonen. Uit de gesprekken bleek niet duidelijk hoe grondig de 

controle op de verwantschap tussen de minderjarige en dit familielid gebeurt. 

Concluderend kunnen we stellen dat de Madrileense autoriteiten het fenomeen van 

alleenreizende minderjarigen zeker onderkennen (wat ook bleek uit de voorlopige resultaten 

van de Frontex-operatie Agelaus) en er ook specifi eke aandacht en procedures 

voor hebben. Toch willen we hierbij wel vermelden dat tijdens het bezoek werd aangegeven 

dat er op de luchthaven Barajas door de autoriteiten geen controles worden 

uitgevoerd in transit, tenzij op specifi eke risicovluchten, wat uiteraard belangrijke 

160


implicaties heeft voor andere Schengenlanden. Wellicht komt dit deels doordat de 

Spaanse autoriteiten ervan uitgaan dat er op de luchthaven van vertrek reeds gecontroleerd 

werd of de alleenreizende minderjarige inderdaad de (ouderlijke) toestemming 

heeft om het land te verlaten. 

Ten slotte willen we nog vermelden dat de contactpersonen tijdens het bezoek niet op 

de hoogte bleken te zijn van Richtlijn 2004/82/EG van de Raad van 29 april 2004 

betreffende de verplichting voor vervoerders om passagiersgegevens door te geven 121 

(gekend als de Spanish Directive) en er blijkbaar geen gevolg werd gegeven aan deze 

Europese regelgeving in de Spaanse wetgeving. Wat België betreft werd deze EU- 

richtlijn ten uitvoer gelegd in het Koninklijk Besluit van 11 december 2006 betreffende 

de verplichting voor luchtvervoerders om passagiersgegevens door te geven. 122 

Op Belgisch niveau ontbreken echter ook tot op heden nog de noodzakelijke uitvoeringsbesluiten 

om dit Koninklijk Besluit in de praktijk om te zetten. 

8. Frankrijk – Charles De Gaulle Airport 

De luchthaven Charles De Gaulle in Parijs werd bestudeerd als één van de grootste 

Europese transit- en bestemmingsluchthavens. Zij ontvangt jaarlijks bijna zevenenvijftig 

miljoen passagiers; hiermee is zij na Londen Heathrow de grootste Europese 

luchthaven. Als transitluchthaven (één derde van het totale jaarlijkse passagiersaantal) 

fungeert zij voornamelijk voor passagiers afkomstig uit Afrika, Azië en Zuid- 

Amerika. Zij vormt tevens een bestemmingsluchthaven voor passagiers komende uit 

o.a. de vroegere kolonies in Afrika. 

Voor ons bezoek werden we ontvangen door de directie van de Grenspolitie. Deze 

dienst behandelt dossiers in verband met immigratie; enkel en alleen op administratief 

vlak. Hun specifi eke taak bestaat in de controle op de binnenkomst in het land. 

Zij gaan in dit kader over tot een summier verhoor van de persoon die asiel aanvraagt 

en richten hun verslag hieromtrent naar de Offi cier OFRA (OFRA kan best vergeleken 

kan worden met een Comité Van Toezicht) die het eigenlijke verhoor van de vreemdeling 

uitvoert. Vervolgens wendt deze offi cier zich tot het Ministerie van Binnenlandse 

Zaken (DLPSI). 

De Franse wetgever heeft enkele veiligheidsmaatregels voorzien: 

− een vertrekkend kind heeft een verklaring van de gemeente nodig waarin de ouder 

toestemt met de reis van het kind; 

− er is een specifi eke procedure voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen: zij 

krijgen een “vrij verblijf”. Nadat hem zijn rechten zijn kenbaar gemaakt, krijgt 

de niet-begeleide minderjarige vreemdeling een voogd. Deze wordt op de hoogte 

121 Richtlijn 2004/82/EG van de Raad van 29 april 2004 betreffende de verplichting voor vervoerders om passagiersgegevens 

door te geven. 

122 Koninklijk besluit van 11 december 2006 betreffende de verplichting voor luchtvervoerders om passagiersgegevens 

door te geven, Belgisch Staatsblad, 22 december 2006. 

161


gehouden van het gehele verdere verloop van de procedure. Nadien wordt het Rode 

Kruis ingeschakeld door de Procureur des Konings. Bij twijfel over de leeftijd wordt 

er overgegaan tot een botscan ten einde de minderjarigheid te bepalen. De nietbegeleide 

minderjarige vreemdeling die asiel vraagt wordt opgevangen in een hotel 

onder permanent toezicht van een “kinderoppas” (“nurse”) tot deze procedure 

is afgerond. Een aangepaste locatie voor opvang van niet-begeleide minderjarige 

vreemdelingen wordt kortelings gebouwd door Air France, binnen het centrum waar 

nu de opvang van asielaanvragers gebeurt en dat onder de controle van de Franse 

politiediensten staat. 

Verdachte dossiers (gevallen van mogelijke mensenhandel/-smokkel) worden behandeld 

door de Brigade Mobile d’Immigration/Groupe Filières. De BMI wordt door de 

grenspolitie van de feiten in kennis gesteld aan de hand van een intern verslag dat 

louter geldt als inlichting. Hierna gaan zij over tot het verdere onderzoek. Enkele 

bemerkingen van het BMI: 

− er is geen apart sociaal vangnet voorzien voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen; 

− er kan slechts in beperkte mate aan profi ling gedaan worden, zij het dan op de 

categorie Minors Third Party; 

− het sensibiliseren van de eerstelijnspolitie voor de problematiek van niet-begeleide 

minderjarige vreemdelingen zou nuttig zijn. 

Wanneer het dossier kadert in georganiseerde criminaliteit wordt het verder behandeld 

door OCRIEST (Offi ce central pour la répression de l’immigration irrégulière et 

l’emploi d’étrangers sans titre). Dit betreft een centrale politiedienst gevestigd nabij 

Marne-la-Vallée. Zij verzamelen alle inlichtingen betreffende de fenomenen mensenhandel/mensensmokkel 

en voeren grotere onderzoeken naar criminele organisaties. 

Concluderend kunnen we stellen dat men zich wel bewust is van de problematiek 

van alleenreizende minderjarigen maar ook in de luchthaven Charles De Gaulle wordt 

hier niet specifi ek doelgericht onderzoek op verricht. Het kadert in eerste instantie in 

de administratieve procedure van het al dan niet voldoen aan de binnenkomstvoorwaarden. 

Pas nadien zal men overgaan tot gerechtelijk onderzoek, hetzij door de BMI, 

hetzij door OCRIEST. Het aspect minderjarigen wordt hierbij zeker in acht genomen 

doch geldt niet als specifi ek onderzoeksonderwerp. 

162



In dit vijfde hoofdstuk werden de bezoeken aan een aantal internationale luchthavens 

toegelicht. Het is opvallend hoe weinig kennis er voorhanden is omtrent de problematiek 

van alleenreizende minderjarigen, hoewel geen enkele betrokkene de problematiek 

leek te ontkennen. Cijfermateriaal kon ons niet worden aangeleverd, maar ook 

de procedures waren globaal gezien onvoldoende gekend door de diverse actoren of 

nagenoeg onbestaande. Dé grote uitzondering op de regel kan teruggevonden worden 

in het Verenigd Koninkrijk, waar men opvallend verder staat in het onderzoek naar 

alleenreizende minderjarigen in vergelijking met de andere bezochte luchthavens. 

Ook het bezoek aan Nederland bracht een aantal interessante ideeën aan in verband 

met de strijd tegen de fenomenen van mensenhandel en –smokkel. Bovendien doet 

het feit dat een aantal landen zich geëngageerd heeft voor het project “Agelaus” 

van Frontex vermoeden dat zij zich toch actief willen inzetten om de problematiek 

van alleenreizende minderjarigen aan te pakken en hopelijk brengt hun participatie 

bepaalde inzichten met zich mee. Deze internationale bezoeken hebben ons 

ten slotte nogmaals gesterkt in de overtuiging dat het fenomeen van alleenreizende 

minderjarigen in een internationale context dient te worden gezien. Het nemen van 

maatregelen ter preventie van misbruik van deze groep kinderen en jongeren moet 

dan ook steeds rekening houden met de inherente internationale verwevenheid van 

deze problematiek. 

163

DEEL III 

Conclusies 

en aanbevelingen

Hoofdstuk 6 

Algemene conclusie

DEEL III: CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 

Het probleem van alleenreizende minderjarigen is reëel en belangrijk, ongeacht de 

relatief “lage” frequentie van probleemgevallen die op het terrein werden geobserveerd. 

Het vermoeden bestaat dat door een gebrekkige registratie en onduidelijke 

procedures heel wat probleemgevallen door de mazen van het net glippen. Deze 

studie resulteert in een degelijk overzicht van de bestaande regelgeving in verband 

met alleenreizende minderjarigen die aankomen op de nationale luchthaven Brussels 

Airport. Een aantal observaties op het terrein, evenals ervaringen in het buitenland 

lieten toe de bestaande praktijken te inventariseren en moeilijkheden en anomalieën 

te identifi ceren en te herkennen. Op basis hiervan werden conclusies geformuleerd, 

die volgens de structuur van deze studie werden geclusterd en vervolgens gespiegeld 

aan een aantal aanbevelingen. U vindt deze koppeling van conclusies aan aanbevelingen 

schematisch terug in bijlage 5. De geclusterde aanbevelingen worden in het 

volgende hoofdstuk besproken. 

In een eerste hoofdstuk werden de actoren toegelicht die betrokken zijn bij de problematiek 

van alleenreizende minderjarigen op Brussels Airport: de bevoegdheden van 

luchtvaartmaatschappijen, handelingmaatschappijen, koepelorganisaties van het 

luchtvaartwezen, Federale Gerechtelijke Politie Airport, Luchtvaartpolitie, Openbaar 

Ministerie, Dienst Vreemdelingenzaken, Dienst Voogdij en het Europees agentschap 

voor het beheer van de operationele samenwerking aan de buitengrenzen (Frontex) 

werden er uiteengezet. 

In hoofdstuk twee vindt men de kwantitatieve analyse van deze studie terug. Dit project 

had initieel de bedoeling om een beeld te schetsen van de toestroom van aankomende 

alleenreizende minderjarigen op de luchthaven Brussels Airport. Door diverse praktische 

problemen hebben we hier slechts een gedeeltelijk zicht op gekregen. Zo kon 

een belangrijk deel van onze populatie niet opgenomen worden in de analyse wegens 

het ontbreken van een adequate registratievorm. De toestroom Young Passengers en 

Minors Third Party die intra-Schengen reizen, kon zelfs op geen enkele manier in 

kaart worden gebracht wegens het ontbreken van een grenscontrole voor passagiers 

die binnen het Schengengebied reizen. Dit brengt uiteraard belangrijke implicaties 

mee voor dit onderzoek, aangezien een niet onbelangrijk deel van onze doelgroep 

volledig buiten de analyses valt. We hebben op dit moment absoluut geen enkele 

indicatie om hoeveel jongeren het jaarlijks gaat. 

Wat de bestaande registratie betreft, beschikken we enkel voor Unaccompanied 

Minors over adequate cijfergegevens op niveau van de facturatiediensten van de 

handelingmaatschappijen, die hun diensten factureren aan de luchtvaartmaatschappijen 

waarvoor zij begeleiding van Unaccompanied Minors uitvoeren. Deze gegevens 

zijn dus enkel vanuit een commercieel en niet vanuit een wetenschappelijk 

oogmerk verzameld, waardoor zij zich niet tot diepgaande analyses lenen. Ruim 

20.000 minderjarigen nemen jaarlijks alleen het vliegtuig met begeleiding van de 

luchtvaartmaatschappij. Dit aantal neemt bovendien toe ten opzichte van de vorige 

jaren. De verdeling over de maanden en handelingmaatschappijen heen werden in 

168

HOOFDSTUK 6: ALGEMENE CONCLUSIE 

dit hoofdstuk besproken. De vakantieperiodes zijn piekmomenten voor de begeleiding 

van Unaccompanied Minors, maar ook daarbuiten reist een niet te verwaarlozen 

aantal minderjarigen alleen met begeleiding van de luchtvaartmaatschappij. 

Daarnaast werd voor dit onderzoek een bijkomend registratiemechanisme ingevoerd op 

niveau van de Grenscontrole onder de vorm van registratie in de Logging. Aangezien 

het om een gedeeltelijke registratie gaat, die bovendien aan de nodige beperkingen 

gebonden is, geven deze cijfers ons slechts een indicatie over het werkelijk aantal 

alleenreizende minderjarigen dat de Grenscontrole passeert. Toch konden we een 

aantal interessante inzichten afl eiden uit deze dataverzameling. Uit de analyse blijkt 

dat de verdeling tussen de drie categorieën van onze doelgroep ongeveer gelijk ligt: 

34% van alle door de Grenscontrole geregistreerde minderjarigen wordt begeleid door 

de luchtvaartmaatschappij (Unaccompanied Minors), terwijl 36% volledig autonoom 

reist (Young Passengers) en 29% begeleid wordt door een derde tijdens het reistraject 

(Minors Third Party). Gezien de beperkte steekproef kunnen we evenwel niet afl eiden 

dat deze verhouding ook in werkelijkheid kan worden volgehouden. Nader onderzoek 

is hiertoe aangewezen. Een tweede opvallende vaststelling is dat erg veel Minors Third 

Party werden geregistreerd. Dit bevestigt het vermoeden dat minderjarigen tijdens 

hun traject niet zelden begeleid worden door een derde persoon die niet de ouder 

of wettelijke voogd is. Ook hier is nader onderzoek noodzakelijk, om na te gaan wat 

het werkelijke aandeel van Minors Third Party is binnen de verdeling van onze doelgroep, 

temeer daar zij een verhoogd risico dragen. Omwille van hun extra kwetsbare 

situatie is het niet ondenkbeeldig dat zij ten prooi vallen aan malafi de praktijken 

door derden die deze kwetsbare positie trachten uit te buiten. Als we de leeftijdsverdeling 

bekijken, blijkt ruim 81% van alle geregistreerde minderjarigen 10 jaar of 

ouder te zijn op het moment van registratie, waaruit we afl eiden dat voornamelijk iets 

oudere kinderen en adolescenten alleen reizen. De registratie van de luchthaven van 

herkomst is erg divers en we kunnen hier in dit stadium van het onderzoek nog geen 

defi nitieve conclusies uit trekken. Toch kan worden aangemerkt dat de belangrijkste 

Afrikaanse landen waarmee België connecties heeft, voorkomen in de top-20 van 

de luchthavens van herkomst: Kinshasa, Abidjan, Nairobi, Dakar, Banjul en Tripoli 

vertegenwoordigen samen ruim 16% van alle luchthavens van herkomst. Alle Afrikaanse 

luchthavens nemen samen zelfs 21% van alle gerapporteerde luchthavens 

van herkomst in. De fi naliteit van de dataregistratie laat evenwel niet toe om verdere 

gevolgtrekkingen te verbinden aan deze registratie. Ook hiertoe is nader onderzoek 

aangewezen. Wel kunnen we op basis van gesprekken met actoren op het terrein en 

op basis van de participerende observaties concluderen dat een aantal luchthavens 

duidelijk ondergerapporteerd wordt in deze registratie. 

Indien men onderscheid maakt naar de diverse categorieën alleenreizende minderjarigen 

die bijkomend werden geregistreerd door de Grenscontrole, komen eveneens 

enkele interessante vaststellingen naar voor. Zo zien we dat 69% van alle geregistreerde 

Unaccompanied Minors zich in de leeftijdscategorie 8-13 jaar bevindt. Bijna 

één derde van deze Unaccompanied Minors is ouder dan 12 jaar, wat de aanbeveling 

169


om de verplichte minimumleeftijd om alleen te mogen reizen naar 14 jaar te verhogen, 

mede ondersteunt. Daarnaast valt het op dat slechts 12% van alle Unaccompanied 

Minors jonger is dan 8 jaar, waardoor we kunnen afl eiden dat toch voornamelijk oudere 

kinderen en jongeren alleen reizen met begeleiding van de luchtvaartmaatschappij. 

De leeftijdsverdeling voor Young Passengers ligt in de lijn der verwachting: 92% onder 

hen zijn ouder dan 12 jaar (de norm om volledig autonoom te mogen reizen), behoudens 

enkele uitzonderingen die mogelijkerwijze kunnen verklaard worden door een 

foute codering. We merken op dat het toch vooral 16- en 17-jarigen zijn die volledig 

autonoom het reistraject afl eggen (143 ofwel 43%). De analyse van de leeftijdsverdeling 

bij Minors Third Party toont ten slotte aan dat eveneens vooral oudere alleenreizende 

minderjarigen gedurende hun reistraject begeleid worden door een derde. 18% 

is 8 jaar of jonger. Het zijn voornamelijk 15-, 16- en 17-jarigen die door een derde 

begeleid worden tijdens hun reistraject (37%). Dit loopt parallel met het gegeven dat 

dit dé risicogroep bij uitstek is voor slachtofferschap van mensenhandel of mensensmokkel, 

wat uiteraard een verontrustende vaststelling vormt! 

In hoofdstuk drie hebben we de procedures inzake alleenreizende minderjarigen op 

Brussels Airport onder de loep genomen. Hiertoe werd het regelgevend kader voor 

alleenreizende minderjarigen geanalyseerd. Enkel bepalingen voor Unaccompanied 

Minors worden besproken, aangezien de overige categorieën van onze doelgroep als 

volwassenen beschouwd worden, of als niet alleenreizend volgens luchthavenprocedures. 

Een eerste belangrijke conclusie betreft de internationale, Europese en nationale 

regelgeving omtrent minderjarigen of beter gezegd het gebrek hieraan. Minderjarigen 

die alleen reizen vormen een zeer kwetsbare groep en toch is er maar één 

internationale organisatie – IATA – die zijn leden verplicht bepaalde richtlijnen te 

volgen. De International Air Transport Association is evenwel geen gouvernementele 

organisatie en de luchtvaartmaatschappijen maken zelf de keuze om al dan niet bij 

IATA aan te sluiten. Hun “recommended practices” zijn dus pas verplicht voor de 

luchtvaartmaatschappijen wanneer zij verklaren bereid te zijn deze te respecteren 

en ze in hun eigen regelgeving in te lassen. Enkel dán kan IATA repressief optreden 

indien de luchtvaartmaatschappij deze regelgeving niet volgt. Er blijkt met andere 

woorden geen enkele gouvernementele instantie te zijn die zich reeds gebogen heeft 

over het fenomeen van alleenreizende minderjarigen, of toch niet op een manier die 

resulteert in regelgeving. Wij formuleren hier dan ook een belangrijke aanbeveling 

rond. 

Vervolgens werd de UM-procedure onderzocht aan de hand van een analyse van gegevens 

op de websites van de luchtvaartmaatschappijen, aangevuld met face-to-face 

interviews op basis van een registratieschema. De gegevens werden in kaart gebracht 

en met elkaar vergeleken, waardoor de meest gebruikelijke en afwijkende procedures 

konden worden afgeleid inzake het afgelegde traject, de identifi catie van de afhaler, 

de referentienaam, de leeftijdsgrenzen voor verplichte begeleiding, de leeftijd van de 

begeleider, de kostprijs van de procedure, de noodzakelijke formulieren, de manier 

170


van bekendmaken van de Unaccompanied Minor, de instructies die aan de ouders 

worden meegegeven en ten slotte de bepalingen inzake preboarding. 

Ook werd de afstemming tussen de procedures van de luchtvaartmaatschappijen 

op Brussels Airport en de regelgeving van IATA nagegaan. Uit literatuuronderzoek 

is gebleken dat IATA een sturend kader heeft vooropgesteld, eerder dan specifi eke 

richtlijnen uit te vaardigen. We zien dat er inderdaad afstemming is op bepaalde 

vlakken, maar anderzijds worden de richtlijnen niet steeds consequent gevolgd. 

IATA laat dan ook zelf een grote vrijheid aan de luchtvaartmaatschappijen om de 

procedure zelf in te vullen. Ook het gegeven dat het “handelingsadvies” van IATA 

het volgende vermeldt: “naar de leden hun welbevinden mogen er bijkomende 

zinnen en clausules toegevoegd worden aan het formulier” wijst op de vrijheid die 

de luchtvaartmaatschappijen krijgen ten aanzien van de procedure. Het grote voordeel 

verbonden aan regelgeving uitgevaardigd door gouvernementele instanties is 

dat alle luchtvaartmaatschappijen (in tegenstelling tot enkel diegene die aangesloten 

zijn) verplicht zijn een welbepaalde procedure toe te passen op risico van 

bestraffi ng die bovendien zwaarwichtiger is dan de straffen uitgesproken door nongouvernementele 

organisaties. De procedure is dan voor alle luchtvaartmaatschappijen 

dezelfde, wat de kans op hiaten in de procedure vermindert. Door het uitvaardigen 

van specifi eke richtlijnen zal het ook voor de consument duidelijker zijn wat 

er in concreto gebeurt met zijn/haar kind. Ook de politie wordt niet langer geconfronteerd 

met allerlei verschillende procedures en documenten, wat hun werk vergemakkelijkt. 

De kans dat er iets misloopt in de procedure wordt ten slotte aanzienlijk 

verkleind door een harmonisering van de praktijken. 

Als laatste onderdeel van dit hoofdstuk werd het traject van alleenreizende minderjarigen 

op Brussels Airport in kaart gebracht, waarbij het onderscheid tussen intra- en 

extra-Schengen reizen nogmaals werd benadrukt. We zien hierbij dat de procedure 

voor Young Passengers en Minors Third Party gelijklopend is. Een grotere gevoeligheid 

is aangewezen wanneer de minderjarige door een derde begeleid wordt. Dit is niet 

steeds eenvoudig te bepalen en het vormt bovendien een probleem in de Schengenterminal, 

waar geen grenscontroleurs aanwezig zijn die bijkomende vragen kunnen 

stellen om de verwantschap tussen de volwassen passagier en de minderjarige vast 

te stellen. Ter hoogte van de grenscontrole is dit wel mogelijk, waardoor een gevoelige 

bewustmaking van de grenscontroleurs voor de problematiek en de daarmee 

verbonden potentiële risico’s, aanbevolen wordt. 

In het vierde hoofdstuk hebben we de participerende observaties op Brussels Airport 

toegelicht aan de hand van een aantal relevante casussen. In een eerste fase werd 

de procedure inzake Unaccompanied Minors geanalyseerd. Er werd nagegaan wat 

de procedures zijn, of deze correct worden toegepast en waar zich mogelijke hiaten 

bevinden. Hiertoe werd de begeleiding van 37 Unaccompanied Minors geobserveerd 

in de loop van de maand augustus 2006. Gedurende deze observaties werden geen 

afwijkingen vastgesteld: de procedure werd door de medewerkers van de handeling- 

171


maatschappij correct toegepast. Wel dient benadrukt te worden dat deze vaststelling 

niet zomaar kan worden veralgemeend gezien dit een kwalitatief onderzoek is 

en er omwille van diverse redenen vertekening kan zijn van de resultaten. Nader 

onderzoek is dus aangewezen om te bepalen of deze controle werkelijk sluitend en 

veilig verloopt. 

De observaties wijzen uit dat zowel ter hoogte van de gate als ter hoogte van de 

aankomsthal waar de identifi catie van de afhaler plaatsvindt, niet zelden chaos 

ontstaat. De controle van de identiteit van de afhaler werd steeds correct uitgevoerd, 

hoewel ook hier de nodige voorzichtigheid geboden is bij het trekken van enige 

conclusie. Bovendien kan men zich vragen stellen bij de verantwoordelijkheid van 

de medewerkers van de handelingmaatschappij in deze. Het is maar de vraag of het 

wenselijk is dat dergelijke identiteitscontrole door een medewerker van de handelingmaatschappij 

wordt uitgevoerd. Een bijkomend controlemechanisme lijkt ons aangewezen 

aangezien de identifi catie van de afhaler de grootste risicofactor in heel het 

traject vormt. Precies in dit stadium is misbruik mogelijk en waarschijnlijk. 

Het lijkt onvoldoende om deze afweging te maken aan de hand van een oppervlakkige 

controle door medewerkers van de handelingmaatschappijen, waarbij de werkdruk 

bovendien een rol kan spelen. Louter vaststellen of het algemeen plaatje klopt, 

lijkt een te groot risico gezien de potentiële risicosituatie waarin de minderjarige kan 

terecht komen. Bovendien is het mogelijk dat het administratief plaatje wel klopt, 

maar dat er achterliggende motieven en een “hidden agenda” aanwezig zijn, die door 

deze beperkte administratieve controle niet onmiddellijk aan de oppervlakte komen. 

Een bijkomende controle van de ware toedracht van het reismotief en de identifi catie 

van de afhaler door de hiertoe bevoegde autoriteit lijkt dus aangewezen, opdat de 

controle sluitend en veilig zou verlopen. Eén mogelijke manier om hieraan tegemoet 

te komen, kan gevonden worden in het inschakelen van een offi ciële controlepost van 

de immigratiediensten waar elke afhaler wordt bevraagd en aldus wordt afgewogen of 

de situatie daadwerkelijk bonafi de is. Nader onderzoek is onontbeerlijk om te bepalen 

of deze controle momenteel afdoende sluitend is en of dergelijke verantwoordelijkheid 

in handen van een handeling- of luchtvaartmaatschappij kan worden gelegd. 

Een ander probleem dat zich stelt bij de begeleiding van Unaccompanied Minors, is de 

veelheid aan documenten en procedures die de luchtvaartmaatschappijen hanteren: 

zowat elke luchtvaartmaatschappij gebruikt op dit moment eigen documenten en 

legt individueel de procedure voor de begeleiding van Unaccompanied Minors vast. 

De vraag naar uniformisering dringt zich dan ook op: het lijkt aangewezen om over 

één document te beschikken, waarin een aantal essentiële gegevens wordt opgenomen 

over de minderjarige en diens afhaler, dat door alle luchtvaartmaatschappijen 

gedragen wordt. Op die manier kunnen fouten in de procedure gereduceerd worden en 

kunnen de praktijken beter op mekaar worden afgestemd, wat de duidelijkheid voor 

de actoren op het terrein vergroot. Daarnaast wordt ook aanbevolen dat de overheid 

de verplichting zou invoeren om over een document van “ouderlijke toestemming” 

172


te beschikken, een verplichting die bovendien afdwingbaar dient te zijn. Momenteel 

vereisen niet alle landen deze machtiging, wat onduidelijkheden creëert op het terrein. 

Maar een nog doorslaggevender argument is dat op die manier alle ouders verplicht 

worden een document te tekenen waarin ze hun minderjarig kind de toestemming 

geven om alleen te reizen. Een laatste belangrijk gegeven met betrekking tot Unaccompanied 

Minors, is de vrees dat bij de actoren op het terrein een vals gevoel van 

veiligheid wordt gecreëerd door de procedure: de observaties hebben aangetoond dat 

men dient te vermijden dat een aantal actoren minder rigoureuze controles uitoefent, 

net omdat ze ervan uitgaan dat de procedure waterdicht is. Hiertoe lijkt sensibilisatie 

van de actoren binnen de luchthavensetting aangewezen, teneinde het bewustzijn 

omtrent mogelijke risicosituaties waarin alleenreizende minderjarigen kunnen 

belanden, te versterken. 

De meest voorkomende modus operandi inzake onregelmatige binnenkomst werden op 

een rij gezet. Hieruit blijkt dat er voornamelijk een probleem bestaat inzake het gebruik 

van authentieke documenten die op frauduleuze wijze werden bekomen. Gesprekken 

met diverse actoren op het terrein wijzen uit dat dit de frequentst gehanteerde modus 

operandi is om zonder geldige documenten te reizen. We hebben gezien dat de Dienst 

Vreemdelingenzaken reeds een project heeft opgestart om de gemeenten te sensibiliseren 

rond de problematiek. In de praktijk lijkt het effect hiervan minder sterk dan 

gehoopt. Daarom lijkt bijkomende sensibilisatie van de betrokken actoren noodzakelijk, 

opdat het bewustzijn over het gebruik van dergelijke frauduleus bekomen documenten 

zou toenemen. Daarnaast is een belangrijke vaststelling dat anno 2007 nog 

steeds een aantal landen toestaat dat kinderen in het paspoort van de ouders worden 

ingeschreven, soms zelfs zonder de verplichting om hieraan het gebruik van een foto 

te koppelen. Aldus kunnen kinderen valselijk ingeschreven worden in het paspoort 

van de ouders die in werkelijkheid niet de ouders blijken te zijn, wat bijzondere 

risico’s met zich meebrengt. Wij pleiten er dan ook voor dat op internationaal vlak 

de verplichting zou worden ingevoerd dat kinderen over een eigen paspoort dienen te 

beschikken. 

De observaties van de overige twee categorieën minderjarigen bleken een moeilijke 

oefening. Zij kunnen enkel aan de hand van vrije observaties bestudeerd worden en 

hun onzichtbaarheid bemoeilijkt de detectie. Toch werd in de loop van het onderzoek 

een aantal gevallen gedetecteerd waarbij Young Passengers of Minors Third Party 

slachtoffer werd van mensensmokkel of mensenhandel. Onder de eerste noemer werd 

een aantal situaties geobserveerd waarbij het de bedoeling was om de minderjarige via 

illegale kanalen sneller met de familie te herenigen. De gevallen mensenhandel die 

werden gerapporteerd, zijn ondanks de verwachtingen beperkt gebleven. Er werden 

“slechts” vier dergelijke situaties gedetecteerd tijdens de observatieperiode, maar 

uiteraard is voorzichtigheid geboden: het is niet uitgesloten dat een aantal gevallen 

door de mazen van het net is geglipt zoals in feite ook werd aangetoond door casus 4. 

Om dit probleem zoveel mogelijk trachten in te perken, is een adequate risk assessment 

aangewezen, alsook sensibilisatie van de actoren op het terrein. Initiële en 

173


permanente vorming aangaande deze potentiële risicosituaties kan de bewustwording 

op het terrein doen groeien. 

Daarnaast werd ook de opvang van aan de grens gestrande niet-begeleide minderjarige 

vreemdelingen besproken en werd de nieuwe wetgeving hieromtrent kort toegelicht. 

Deze nieuwe wet brengt belangrijke gevolgen met zich mee voor de opvang van nietbegeleide 

minderjarige vreemdelingen. Zo zal de minderjarige binnen de 24u worden 

overgebracht naar een observatie-en oriëntatiecentrum indien geen twijfel bestaat 

omtrent de minderjarigheid. Is dit wel het geval, dan dient de leeftijdsbepaling binnen 

de drie dagen plaats te vinden, een termijn die eventueel mits uitzonderlijke omstandigheden 

éénmaal verlengbaar is. In dat geval wordt de persoon wel nog in het INADcentrum 

of transitcentrum 127 geplaatst, afhankelijk van zijn statuut en tot de beslissing 

inzake zijn leeftijdsbepaling aan de voogd betekend wordt. Minderjarigen worden 

vanaf nu dus in principe niet meer in gesloten centra opgevangen. Aan deze opvangmodaliteit 

zijn immers allerlei nefaste gevolgen verbonden. Toch baart deze nieuwe 

wetgeving ons enigszins zorgen in het licht van de vaststelling van een aantal potentiële 

risicosituaties. Na een degelijke risk assessment moet het mogelijk zijn zonodig 

bijkomende beveiligingsmaatregelen in te voeren in het belang van de veiligheid van 

de minderjarige. Het is geen evidente oefening om de nefaste gevolgen verbonden 

aan een gesloten opvang te verzoenen met de idee van een beveiligde opvang. Toch 

dienen haalbare alternatieven ontwikkeld te worden vanuit de verontrustende vaststelling 

dat heel wat minderjarigen uit de open opvangstructuren verdwijnen. Om dit te 

voorkomen, bevelen wij een beveiligde opvang aan indien het risk assessment uitwijst 

dat hier nood aan is. De vorm die deze opvang dient aan te nemen, kan volgens 

ons best aansluiten bij de opvang die voorzien wordt door de bestaande opvangcentra 

in de Vlaamse en de Franse Gemeenschap voor niet-begeleide minderjarige 

vreemdelingen en slachtoffers van mensenhandel, met name Juna, Minor N’dako en 

Esperanto waar dergelijke veiligheidswaarborgen werden ingebouwd, zowel fysieke als 

pedagogische maatregelen. Deze dienen een inspiratiebron te zijn voor de centra die 

instaan voor de eerste opvang van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, met 

name de Observatie- en Oriëntatiecentra te Steenokkerzeel en Neder-Over-Heembeek. 

In deze centra wordt reeds een aantal inspanningen geleverd (bijvoorbeeld de minderjarige 

mag in de eerste periode van zijn verblijf het centrum niet alleen verlaten, er 

vindt een screening plaats van de bezoekers…), maar we wensen toch het belang 

te benadrukken van een voldoende uitgebreid en opgeleid personeelskader en het 

werken in kleine leefgroepen, teneinde een intensere vertrouwensband op te bouwen. 

Het is hierbij niet zelden een moeilijke evenwichtsoefening om de gulden middenweg 

te zoeken tussen het scheppen van een veilig klimaat en de jongeren toch de nodige 

ruimte en privacy te geven, en dan in het bijzonder voor deze jongeren die vaak heel 

wat trauma’s en affectieve stoornissen hebben opgelopen. De nodige fi nanciële en 

personele middelen moeten hiertoe beschikbaar worden gemaakt. 

In een vijfde hoofdstuk ten slotte, werd de problematiek van alleenreizende minderjarigen 

binnen een internationaal perspectief geplaatst. Het is opvallend hoe weinig 

174


kennis er voorhanden is omtrent de problematiek van alleenreizende minderjarigen, 

hoewel geen enkele betrokkene de problematiek leek te ontkennen. Cijfermateriaal 

kon ons niet worden aangeleverd, maar ook de procedures waren globaal gezien onvoldoende 

gekend door de diverse actoren of nagenoeg onbestaande. Dé grote uitzondering 

op de regel kan teruggevonden worden in het Verenigd Koninkrijk, waar men 

opvallend verder staat in het onderzoek naar alleenreizende minderjarigen in vergelijking 

met de andere bezochte luchthavens. Ook het bezoek aan Nederland bracht 

een aantal interessante ideeën aan in verband met de strijd tegen de fenomenen 

van mensenhandel en –smokkel. Bovendien doet het feit dat een aantal landen zich 

geëngageerd heeft voor het project “Agelaus” van Frontex vermoeden dat zij zich toch 

actief willen inzetten om de problematiek van alleenreizende minderjarigen aan te 

pakken en hopelijk brengt hun participatie bepaalde inzichten met zich mee. Deze 

internationale bezoeken hebben ons ten slotte nogmaals gesterkt in de overtuiging dat 

het fenomeen van alleenreizende minderjarigen in een internationale context dient te 

worden gezien. Het nemen van maatregelen ter preventie van misbruik van deze groep 

kinderen en jongeren moet dan ook rekening houden met de inherente internationale 

verwevenheid van deze problematiek. Een verdere uitdieping van de situatie omtrent 

alleenreizende minderjarigen in internationale luchthavens is dan ook aan de orde; 

nader onderzoek lijkt ook hier aangewezen. 

Concluderend kunnen we stellen dat er inzake de problematiek van alleenreizende 

minderjarigen nood is aan een meer samenhangende regelgeving en een harmonisering 

van procedures en praktijken. Het betreft een zeer omvangrijke groep waarover 

weinig informatie voorhanden is en waarvan een aanzienlijk deel bovendien risico 

loopt op slachtofferschap van mensenhandel, mensensmokkel of enige andere vorm 

van misbruik. Deze vaststellingen leiden ertoe dat in het volgend onderdeel aanbevelingen 

worden geformuleerd om deze risico’s trachten te reduceren. 

175

Hoofdstuk 7 

Aanbevelingen voor de praktijk


In dit onderdeel worden aanbevelingen voor goede praktijken geformuleerd, onderverdeeld 

naar enkele algemene bepalingen, preventie en sensibilisatie, opsporing en ten 

slotte opvang en de rol van de voogd bij niet-begeleide minderjarige vreemdelingen. 

1. Algemeen 

− Het belang van het kind 123 moet altijd voorop staan en dit in toepassing van het 

Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. 

− De problematiek van alleenreizende minderjarigen vergt een meer professionele 

aanpak, zowel en vooral in het belang van het kind, als in het belang van het 

beheersen van niet-aanvaardbare wantoestanden. 

− België heeft steeds een pioniersrol vervuld inzake mensenhandel. Het is wenselijk 

dat de Belgische overheid ook ten aanzien van alleenreizende minderjarigen een 

aantal initiatieven ontwikkelt (zie verder), zodat België ook met betrekking tot die 

problematiek een voortrekkersrol kan spelen. 

− Er is nood aan een betere afstemming van alle actoren op het terrein die actief zijn 

in de problematiek van alleenreizende minderjarigen (politionele overheden, parket, 

Child Focus, de Dienst Vreemdelingenzaken, de Dienst Voogdij en/of de voogd in 

concreto, de Federale en Gemeenschapscentra,…). 

− Samenwerkingsprotocollen zijn aangewezen teneinde de samenwerking tussen 

de diverse actoren te optimaliseren en de bevoegdheden en modus operandi van 

elke actor scherp te stellen. Permanente samenwerking is primordiaal om snel en 

effi ciënt te kunnen reageren bij vermoedens van potentieel slachtofferschap van 

mensensmokkel/-handel of enig ander risico voor de minderjarige. Niet enkel samenwerking 

tussen de gerechtelijke en politionele overheden dient geoptimaliseerd te 

worden, maar ook deze met de andere betrokken partijen, zoals de opvangcentra, 

sociale diensten, NGO’s, enz. en dit zonder afbreuk te doen aan de eigenheid en 

deontologie van elke actor. 

− De uitvoering van de maatregelen moet vanuit de overheid door een multidisciplinair 

team onder leiding van een coördinator opgevolgd worden. Evaluaties zijn 

nodig om permanent te streven naar kwaliteitsverbetering. 

123 Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, aangenomen door de Algemene Vergadering van de 

Verenigde Naties op 20 november 1989. 

178

2. Preventie en sensibilisatie 

HOOFDSTUK 7: AANBEVELINGEN VOOR DE PRAKTIJK 

1. Wetgeving en een specifi eke omzendbrief vanuit de overheid moeten het mogelijk 

maken om de problematiek van alleenreizende minderjarigen te kaderen, de 

verantwoordelijkheden en bevoegdheden te regelen en de samenhang tussen de 

actoren in kaart te brengen en te verbeteren. Concreet gaat het om: 

− een defi niëring van de problematiek van alleenreizende minderjarigen en van de 

diverse actoren die betrokken zijn bij deze problematiek alsook hun bevoegdheden; 

− een nationale en internationale verplichting om minderjarigen over eigen reisdocumenten 

te laten beschikken, zodat ze niet langer in het paspoort van hun 

ouders worden ingeschreven; 

− de invoering van een uniforme registratie van alleenreizende minderjarigen, 

afdwingbaar op internationaal, nationaal en regionaal vlak, omdat de burgerluchtvaart 

bij uitstek een internationaal fenomeen is, opdat ook alleenreizende 

minderjarigen die ouder dan twaalf jaar en jonger dan achttien jaar zijn – actueel 

behandeld als volwassen passagiers – als minderjarigen kunnen gedetecteerd 

worden. Dit omvat twee niveaus van registratie: 

• In het reisdossier moet de leeftijd vermeld worden; 

• Alle alleenreizende minderjarigen moeten op uniforme wijze geregistreerd worden 

in België, zodat het aantal minderjarigen dat jaarlijks alleen reist, gekend is. 

Het is aan de wetgever om vast te leggen welke organisaties deze registratie voor 

hun rekening nemen en welke organisatie moederverantwoordelijke is voor de 

gegevens. Ook de overdracht en toegang tot de informatie dient zo effi ciënt mogelijk 

geregeld te worden, met name tussen welke actoren de data uitgewisseld 

worden onder de geëigende voorwaarden van gegevensbescherming en -toegang; 

− er is nood aan een gedetailleerde risk assessment met inbreng van de verschillende 

partners, om potentiële gevallen van misbruik beter en sneller te detecteren, 

te bepalen en te bestrijden, waarbij de overheid de relevante indicatoren voor elke 

partner bepaalt op basis van diens takenpakket; 

− een schriftelijke ouderlijke toestemming moet in België afdwingbaar gemaakt 

worden, aan de hand van een document waarin de ouder of de wettelijke voogd 

aangeeft dat zijn of haar minderjarig kind de toestemming krijgt om alleen te 

reizen, al dan niet vergezeld door een derde wiens identiteit in het document 

vermeld wordt. Dit document dient gelegaliseerd te worden door de door de 

wetgever bevoegd geachte overheid en dient verplicht afgestempeld te worden, 

zowel bij vertrek als bij aankomst. Het wordt aan de wetgever overgelaten of deze 

documenten door één dan wel door beide ouders dienen te worden gevaloriseerd. 

Het is ook aan de overheid om erover te waken dat de verplichting om over derge- 

179


180 

lijk document te beschikken, afdwingbaar gemaakt wordt op internationaal vlak. 

Ten minste zou België de verplichting moeten opleggen aan ouders van buitenlandse 

kinderen die alleen naar België afreizen, om aan dezelfde voorwaarden van 

ouderlijke toestemming te voldoen; 

− het vastleggen van een bevoegde overheid bij geschillen is dringend nodig, waar 

bij voorkeur de bevoegdheid bij de jeugdrechter wordt gelegd om knopen door 

te hakken indien diverse actoren het belang van het kind op een verschillende 

manier interpreteren; 

− de Belgische wetgever dient erover te waken dat het naleven van de interne 

procedures van de diverse luchtvaartmaatschappijen, zoals vastgelegd in de IATAnormen, 

afdwingbaar wordt gemaakt op internationaal niveau. De standaarden voor 

goede praktijken van IATA dienen geharmoniseerd te worden om onduidelijkheid 

en versnippering tegen te gaan. In de huidige situatie hangt de procedure immers 

af van de interne regeling van de luchtvaartmaatschappij, wat leidt tot onduidelijkheden 

en willekeur inzake het vervoer van alleenreizende minderjarigen; 

− op basis van het voorgaande dient een informatiecampagne de luchtvaartmaatschappijen 

en reizigers in te lichten over de gewijzigde regelgeving waarbij zij 

ook gewezen worden op het belang van een degelijke detectie en respect voor de 

heersende procedures. 

2. Het probleem van gebruik/misbruik van authentieke, maar op frauduleuze wijze 

verworven documenten. 

De bevoegde Federale Overheidsdiensten van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken 

dienen een richtlijn te ontwikkelen in verband met het probleem van gebruik/ 

misbruik van authentieke, maar op frauduleuze wijze verworven documenten. 

Aangezien het om een zeer gevoelige materie gaat, dient de overheid de gepaste 

maatregelen te ontwikkelen om dit fenomeen tegen te gaan, met participatie van 

alle overheden en diensten die identiteits- of verblijfsdocumenten afgeven en 

kunnen bijdragen tot het beperken van frauduleus gedrag. Er bestaat al de omzendbrief 

van 22 mei 2003 inzake de verblijfsbewijzen voor vreemdelingen 124 , maar uit 

voorliggend onderzoek blijkt dat er nog steeds een reëel probleem bestaat inzake 

het gebruik/misbruik van identiteits-of verblijfsdocumenten, waaruit wij afl eiden 

dat deze richtlijn niet het verhoopte effect heeft. Algemeen stellen wij vast dat er 

nood is aan nieuwe of andere mogelijkheden om dit probleem te verhelpen. 

124 Omzendbrief van 22 mei 2003 inzake de verblijfsbewijzen voor vreemdelingen, Belgisch Staatsblad, 17 juli 2003.

3. Luchthavenprocedures 

− Een duidelijke, eenvormige en schriftelijk vastgelegde procedure van het traject 

dat de alleenreizende minderjarige doorloopt, moet op punt worden gesteld en 

verplicht opgelegd worden aan alle betrokken diensten. 

− Voldoende bewustmaking van alle betrokken actoren op de luchthaven is nodig 

(luchtvaartmaatschappijen, handelingmaatschappijen, gerechtelijke autoriteiten,…) 

inzake de problematiek van alleenreizende minderjarigen met specifi eke aandacht 

voor kinderrechten, multiculturalisme, mogelijke risicofactoren en signalen van 

potentieel slachtofferschap mensenhandel of mensensmokkel, traumaverwerking, 

diverse vormen van uitbuiting, enzovoort. Hieraan dient men tegemoet te komen 

door een degelijke initiële en permanente vorming. 

− Een intense samenwerking van de actoren, gekoppeld aan het opstellen van 

een actieplan en een timing is vereist, wat gecoördineerd moet worden door de 

bestaande of in te richten coördinatieorganen en autoriteiten binnen de luchthavens. 

Hierbij kan eventueel ook gedacht worden aan de Interdepartementale 

Coördinatiecel ter bestrijding van de mensensmokkel en mensenhandel, die dit 

in een “ad hoc” werkgroep kan opnemen. 

4. Procedure UM 


− Uniformisering van zowel documenten als procedures voor Unaccompanied 

Minors is noodzakelijk. 

− De leeftijd voor verplichte begeleiding door de luchtvaartmaatschappijen dient te 

worden opgetrokken naar 14 jaar (conform de bepaling van seksuele meerderjarigheid 

in België en het Eurodac vingerafdrukkensysteem voor asielaanvragers), 

om een bijkomende beveiliging in te bouwen en de alleenreizende minderjarigen 

ouder dan twaalf jaar te detecteren. 

− Bijkomende vraagstelling is aangewezen over afhaler en verzender, reismotief, 

verblijfsadres, bestemming, … om potentieel misbruik van de procedure uit te 

sluiten en om aldus een vals gevoel van veiligheid ten aanzien van minderjarigen 

die met begeleiding van de luchtvaartmaatschappij reizen, te beperken. 

− Maatregelen zijn nodig om het begeleidend personeel van de handelingmaatschappijen 

te stimuleren om signalen te herkennen in de interactie tussen de 

alleenreizende minderjarige en zijn of haar afhaler. Bij de geringste twijfel over 

de afhaler, zelfs indien diens identiteit overeenstemt met de opgegeven identiteit 

op het document “Unaccompanied Minor”, moet de Federale Politie op de 

luchthaven gecontacteerd worden. 

181


3. Opsporing 

− Om het risico van alleenreizende minderjarigen op slachtofferschap van mensenhandel 

en mensensmokkel te verminderen moeten politiemensen op de verschillende 

sleuteldiensten de knowhow hebben om risicosituaties te detecteren, mogelijke 

slachtoffers te identifi ceren en het onderzoek in het belang van de alleenreizende 

minderjarige te voeren. Hiertoe dienen zij over voldoende capaciteit en praktische 

mogelijkheden te beschikken. 

− Er is nood aan een overzicht per land met betrekking tot de organisaties die 

bevoegd zijn voor specifi eke problemen in het belang van het kind, dit om de 

multidisciplinaire aanpak te bevorderen. 

− Het uitwerken en implementeren van een informatiegestuurde recherche voor de 

detectie, de identifi catie en het onderzoek naar de alleenreizende minderjarigen als 

potentiële slachtoffers van mensenhandel en mensensmokkel in de Schengenzone 

is aangewezen. 

− Passagiersinformatie moet door de diverse luchtvaartmaatschappijen voor de 

bevoegde overheden toegankelijk gemaakt worden om a priori een risk assessment 

uit te kunnen voeren en op basis van het gebruik van PNR (Passenger Name 

Record), zowel op tactisch als op operationeel vlak, risicoprofi elen te detecteren. 

− Meer waakzaamheid is geboden inzake de band van een minderjarige met zijn 

begeleider. Indien de aangegeven verwantschap onvoldoende duidelijk is of indien 

er twijfels bestaan over de intenties van de begeleider, is verder onderzoek aangewezen. 

Dit impliceert dat niet-politionele actoren de hulp en expertise van de Federale 

Politie op de luchthaven systematisch dienen in te roepen. 

− Om secundair slachtofferschap te vermijden, zijn gespecialiseerde opleidingen 

inzake kinderverhoor aangewezen. De aanwezigheid van een psycholoog is noodzakelijk 

telkens er twijfels bestaan over potentieel slachtofferschap van mensenhandel 

of mensensmokkel. Verklaringen hieromtrent door de minderjarige mogen 

niet afgedwongen worden. Dit verhoor dient steeds te gebeuren in aanwezigheid van 

een tolk die de moedertaal van de minderjarige spreekt en een vertrouwenspersoon, 

i.e. de voogd indien mogelijk. 

− Een uniforme, gestandaardiseerde en eenduidige procedure dient verder ontwikkeld te 

worden om de administratieve werklast van de betrokken actoren te minimaliseren. 

− Er is nood aan een effi ciënte, snelle opvolging door de lokale overheden met de 

bedoeling de echtheid van initieel afgelegde verklaringen na te gaan en potentiële 

gevallen van mensenhandel en -smokkel van nabij op te volgen (door bv. na te gaan 

of het opgegeven verblijfsadres wel correct is en de minderjarige er daadwerkelijk 

182


verblijft). Dit in navolging van het Koninklijk Besluit van 14 november 2006 betreffende 

de organisatie en de bevoegdheden van de Federale Politie, dat de administratieve 

taakverdeling van de politie regelt. 

4. Opvang en de rol van de voogd bij 

niet-begeleide minderjarige vreemdelingen 

− wij pleiten voor een beveiligde vorm van opvang indien de risk assessment uitwijst 

dat er bijzondere risico’s zijn op mensenhandel, mensensmokkel of enig ander 

risico voor de veiligheid van het kind. De opvang van deze minderjarigen moet 

de veiligheid van het kind kunnen garanderen. Wij verwijzen hierbij naar de reeds 

bestaande opvangcentra in de Vlaamse en de Franse Gemeenschap voor niet-begeleide 

minderjarige vreemdelingen en slachtoffers van mensenhandel, met name 

Juna, Minor N’dako en Esperanto waar dergelijke fysieke en pedagogische veiligheidswaarborgen 

werden ingebouwd. 

− Zij dienen een inspiratiebron te zijn voor de centra die instaan voor de eerste opvang 


te Steenokkerzeel en Neder-Over-Heembeek. In deze centra wordt reeds 

een aantal inspanningen geleverd (bijvoorbeeld de minderjarige mag in de eerste 

periode van zijn verblijf het centrum niet alleen verlaten, er vindt een screening 

plaats van de bezoekers…), maar we wensen toch het belang te benadrukken van 

de nodige fi nanciële middelen om dit alles te kunnen bereiken, van een voldoende 

uitgebreid en opgeleid personeelskader en van het werken in kleine leefgroepen, 

teneinde een intensere vertrouwensband op te bouwen. Het is hierbij niet zelden 

een moeilijke evenwichtsoefening om de gulden middenweg te zoeken tussen het 

scheppen van een veilig klimaat en de jongeren toch de nodige ruimte en privacy 

te geven, en dan in het bijzonder voor deze jongeren die vaak heel wat trauma’s en 

affectieve stoornissen hebben opgelopen. 

− Een specifi eke rol is weggelegd voor de voogd, die een vertrouwensband creëert met 

zijn pupil. Een degelijke permanente vorming is aangewezen, waarin de (h)erkenning 

van risicofactoren en mogelijke signalen van mensensmokkel/-handel wordt 

benadrukt en waar de focus ligt op verschillende mogelijke vormen van uitbuiting. 

Indien gewenst, moet begeleiding mogelijk zijn door een multidisciplinair team van 

deskundigen in functie van de bescherming van het kind. 

183

Hoofdstuk 8 

Aanbevelingen voor 

verder onderzoek


Zowel op nationaal als op internationaal vlak is er weinig wetenschappelijk onderzoek 

verricht rond de situatie van minderjarigen die alleen reizen. Na dit eerste verkennend 

onderzoek is dan ook vervolgonderzoek nodig om dit onderzoeksveld verder uit te 

spitten, zowel in de breedte als in de diepte. Na de hoger beschreven aanbevelingen 

voor “de praktijk” volgt hier een aantal aanbevelingen voor verder onderzoek. 

Verbreding van dit onderzoek verwijst zowel naar geografi sche verbreding van het 

onderzoek, als naar verbreding van de focus bij navolgend onderzoek in België. Vooreerst 

zou dit onderzoek in de toekomst navolging moeten krijgen in andere landen, 

zowel Europese als niet-Europese. Gezien het internationaal karakter van het fenomeen 

alleenreizende minderjarigen is het immers noodzakelijk om dit thema ook 

in een internationaal perspectief te plaatsen om er een duidelijk en helder zicht op 

te krijgen. Ten tweede moet ook de focus van het onderzoek zelf verbreed worden. 

Dit impliceert diverse aspecten. Vooreerst moet dit onderzoek zich in België geografi 

sch verbreden: het moet uitgebreid worden naar àlle grenzen, niet enkel naar de 

luchtgrenzen, maar ook naar de landen zeegrenzen. Daarnaast dient de focus van 

het onderzoek zelf verbreed te worden. Waar nu enkel gefocust wordt op alleenreizende 

minderjarigen die toekomen aan de grens zou ook “retrospectief” onderzoek 

zinvol kunnen zijn. Het uittekenen van het traject dat buitenlandse minderjarigen, die 

zonder hun ouders in België verblijven, gevolgd hebben van hun land van herkomst 

tot in België, kan inzicht geven in de wijze waarop ze het Belgische grondgebied zijn 

binnengekomen en de mogelijke betrokkenheid in hun reistraject van (netwerken van) 

mensensmokkelaars en –handelaars. Een andere mogelijkheid kan erin bestaan om 

een groep van minderjarigen die alleen aankomen in België, op te volgen en na te 

gaan of zij effectief op het opgegeven adres aangekomen zijn en er nog verblijven (cf. 

het eerder beschreven Paladin-onderzoek in het Verenigd Koninkrijk). 

Wat deze laatste twee elementen aangaat, werd in de voorbije maanden reeds een 

aantal initiatieven genomen door de Federale Gerechtelijke Politie Airport. Zo heeft 

de sectie "Georganiseerde Criminaliteit" van het Openbaar Ministerie van Brussel 

een project goedgekeurd, dat werd ingediend door de Federale Gerechtelijke Politie 

Airport in het kader van een proactieve recherche. Concreet betekent dit dat de observaties 

ook na het beëindigen van dit onderzoek kunnen worden verder gezet en er een 

team van twee rechercheurs, ondersteund door grenscontroleurs van de luchtvaartpolitie, 

dagelijks de situatie inzake alleenreizende minderjarigen bekijkt met hierbij 

een specifi eke aandacht voor de Schengen-terminal op de luchthaven. Verder heeft 

de Federale Gerechtelijke Politie Airport ook een overeenkomst afgesloten met de 

Dienst Vreemdelingenzaken, waarbij de toestemming werd gegeven om alle dossiers 

van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen van het afgelopen jaar (2006) te laten 

analyseren door een strategisch analist van de FGP Airport. Hierbij is het de bedoeling 

om retrospectief te werk te gaan en uit de dossiers van de Dienst Vreemdelingenzaken 

op zoek te gaan naar de reisweg en het profi el van de betrokken niet-begeleide 

minderjarige vreemdelingen. 

186

HOOFDSTUK 8: AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK 

Dit zijn ongetwijfeld belangrijke stappen op weg naar een meer omvattend en meer 

gefundeerd zicht op de alleenreizende minderjarigen in België. Toch blijft het onderzoek 

hierrond erg beperkt. Vandaar onze aanbeveling om op korte termijn meer mogelijkheden 

en middelen vrij te maken om uitgebreid en diepgaand onderzoek naar de 

situatie van alleenreizende minderjarigen in België mogelijk te maken. 

Naast het verbreden van de bestaande onderzoeksfocus dient het huidig onderzoek 

zich ook te verdiepen. Hiermee doelen we voornamelijk op de opvolging van de in 

dit onderzoeksrapport beschreven aanbevelingen naar de concrete omgang met en 

aanpak van alleenreizende minderjarigen. Enkel indien concreet nagegaan wordt of 

deze aanbevelingen werkelijk iets bijdragen tot de aanpak van het fenomeen, krijgen 

we voldoende zicht op de noodzaak om bepaalde aanbevelingen eventueel bij te 

sturen. Onderzoek naar de opvolging van deze aanbevelingen dient te gebeuren via 

verscheidene kleine deelonderzoeken, liefst gekaderd binnen één overkoepelend, 

groter geheel, waarbij er aandacht en ruimte is voor het perspectief en de inbreng 

van de diverse betrokken actoren. Vandaar onze aanbeveling tot oprichting van een 

overkoepelend orgaan, dat onder meer de aanbevelingen die in dit onderzoeksrapport 

worden gedaan rond alleenreizende minderjarigen, in de praktijk opvolgt. 

187

Samenvatting


1. Inleiding 

Anno 2007 is globalisering een deel van onze leefwereld geworden, waarbij reizen 

steeds toegankelijker wordt. Dagelijks zijn ook duizenden minderjarigen alleen 

onderweg, zonder ouders of wettelijke vertegenwoordiger. Deze alleenreizende minderjarigen 

vormen een erg heterogene groep: vooreerst zijn er de kinderen en jongeren 

die terugkeren van vakantie, familiebezoek,… en alleen, met een derde of begeleid 

door de luchtvaartmaatschappij hun reistraject afl eggen. Daarnaast is er de groep van 

‘niet-begeleide minderjarige vreemdelingen’ die met heel andere doeleinden, met 

name migratie, in België aankomen. 

Hoewel de reismotieven van al deze kinderen en jongeren erg verschillen, bevinden 

zij zich allen in een min of meer kwetsbare positie gezien ze niet kunnen rekenen 

op de ondersteuning van hun ouders. Zij lopen het risico om ten prooi te vallen aan 

allerlei criminaliteitsvormen gedurende hun reistraject, waaronder fenomenen van 

mensensmokkel en mensenhandel. Onderzoek naar de problematiek van alleenreizende 

minderjarigen op het niveau van de luchthaven is bovendien internationaal 

schaars en in België zelfs onbestaande. 

Vanuit deze bezorgdheid en vaststellingen besloten Child Focus, de Federale Gerechtelijke 

Politie (FGP) Airport en de Koning Boudewijnstichting de krachten te bundelen 

om een exploratief onderzoek uit te voeren naar deze complexe problematiek. Het 

onderzoek wil nagaan of de huidige procedures en praktijken inzake alleenreizende 

minderjarigen op Brussels Airport misbruik faciliteren en wil aanbevelingen formuleren 

die de dagelijkse praktijk inzake alleenreizende minderjarigen op de luchthaven 

optimaliseren. 

2. Doelgroep 

De groep alleenreizende minderjarigen bestaat uit drie subcategorieën. Vooreerst zijn 

er de “Unaccompanied Minors” (UM): dit zijn kinderen tussen vijf en twaalf jaar 

die als alleenreizende minderjarige volgens de IATA-normen 1 verplicht met begeleiding 

van de luchtvaartmaatschappij dienen te reizen. Zij worden geregistreerd en 

zijn bekend bij de luchtvaartmaatschappijen en de bemanningsleden. Ten tweede 

zijn er de “Young Passengers” (YP), jongeren tussen twaalf en achttien jaar oud die 

voldoende zelfredzaam worden geacht om autonoom te reizen en dus ook nergens 

systematisch geregistreerd worden. Uiteraard lopen deze jongeren belangrijke risico’s 

om in aanraking te komen met criminele activiteiten gezien het feit dat niemand op de 

hoogte is van hun status als alleenreizende minderjarige. De derde categorie binnen 

1 IATA, de International Air Transport Association, is een niet-gouvernementele koepelorganisatie die aan haar leden 

standaarden oplegt, onder andere op vlak van transport van alleenreizende minderjarigen, die evenwel niet 

afdwingbaar zijn. 

190

SAMENVATTING 

de populatie van alleenreizende minderjarigen zijn de “Minors Third Party” (MTP): 

minderjarigen die gedurende de reis begeleid worden door een derde die niet over het 

ouderlijk gezag beschikt noch de wettelijke voogd is. Ook zij worden nergens systematisch 

geregistreerd waardoor hun detectie bemoeilijkt wordt aangezien ze schijnbaar 

niet alleen reizen. Het gegeven dat zij het reistraject afl eggen in gezelschap van een 

derde en diens bedoelingen niet steeds kunnen worden nagegaan, maakt ook van 

deze categorie alleenreizende minderjarigen een uiterst kwetsbare doelgroep. 

Binnen deze drie categorieën bevinden zich zowel kinderen en jongeren die terugkeren 

van vakantie, familiebezoek,… als ‘niet-begeleide minderjarige vreemdelingen’: 

minderjarigen die afkomstig zijn uit een land dat niet behoort tot de Europese 

Economische Ruimte en niet begeleid worden door hun ouder(s), wettelijke voogd 

of echtgeno(o)t(e) 2 . Deze niet-begeleide minderjarige vreemdelingen doorlopen het 

migratietraject, de reis van hun eigen moederland naar het gastland, zonder hun 

ouders. Heel vaak worden zij hierbij door een andere persoon begeleid, hoewel de 

bedoelingen van deze persoon niet steeds even duidelijk zijn en bij dit migratietraject 

fenomenen van mensensmokkel en mensenhandel een belangrijke impact kunnen 

hebben. Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen kunnen in elk van de bovenstaande 

drie categorieën van alleenreizende minderjarigen worden teruggevonden. 

3. Belangrijkste resultaten 

Deze studie resulteert in een degelijk overzicht van de bestaande regelgeving en praktijken 

in verband met alleenreizende minderjarigen die aankomen op de nationale 

luchthaven Brussels Airport. Een aantal observaties op het terrein, evenals ervaringen 

in het buitenland lieten toe de bestaande praktijken te inventariseren en moeilijkheden 

en anomalieën te identifi ceren en te herkennen. Op basis hiervan werden 

volgende conclusies geformuleerd. 

Wat betreft cijfergegevens over de populatie van alleenreizende minderjarigen 

beschikken we vooreerst over de registratiegegevens van de “Unaccompanied Minors” 

zoals beschikbaar gesteld door de handelingsmaatschappijen van de luchthaven. Deze 

cijfers leren dat er op Brussels Airport jaarlijks ruim 20.000 Unaccompanied Minors 

met begeleiding van de luchtvaartmaatschappij aankomen. De vakantieperiodes zijn 

piekmaanden voor het aantal begeleidingen. Om cijfergegevens over de twee andere 

groepen te bekomen, dienden we een bijkomend registratiemechanisme in te voeren 

op het niveau van de Grenscontrole. Zo werd, wanneer zich een alleenreizende minderjarige 

aanbood aan de Grenscontrole, door de grenscontroleagenten geregistreerd tot 

welke van de drie hierboven beschreven categorieën de minderjarige behoorde, samen 

met de leeftijd en de luchthaven van vertrek van de betrokken minderjarige. Uit deze 

2 Programmawet van 24.12.02 (B.S. 31.12.02), titel XIII, Hoofdstuk 6 'Voogdij over niet-begeleide minderjarige 

vreemdelingen'; K.B. van 22.12.03 (B.S. 29.01.04). 

191


analyse blijkt dat er ongeveer evenveel alleenreizende minderjarigen werden geregistreerd 

over de drie categorieën heen. Nader onderzoek is echter aangewezen om 

uit te maken of deze verhouding ook strookt met de realiteit. Een tweede opvallende 

vaststelling is dat er erg veel “Minors Third Party” werden geregistreerd. Dit bevestigt 

het vermoeden dat minderjarigen tijdens hun reistraject vaak begeleid worden door 

een derde persoon die niet de ouder of wettelijke voogd is. Omwille van hun extra 

kwetsbare situatie is het niet ondenkbaar dat zij slachtoffer worden van malafi de praktijken 

door derden die hun kwetsbare positie trachten uit te buiten. Voornamelijk iets 

oudere kinderen en adolescenten reizen alleen (81% is ouder dan 10 jaar). De groep 

“Unaccompanied Minors” bestaat voornamelijk uit jongere kinderen (69% is tussen 

8 en 13 jaar oud). Anderzijds is bijna één derde ouder dan 12 jaar, wat de aanbeveling 

om de verplichte minimumleeftijd om alleen te mogen reizen naar 14 jaar te 

verhogen, ondersteunt. De analyse van de leeftijd van de Minors Third Party geeft 

aan dat voornamelijk oudere alleenreizende minderjarigen begeleid worden door een 

derde. De luchthavens van herkomst van de geregistreerde alleenreizende minderjarigen 

zijn erg divers. Toch is het opvallend dat de belangrijkste Afrikaanse landen 

waarmee België connecties heeft ook voorkomen in de top-20 van de luchthavens van 

herkomst: Kinshasa, Abidjan, Nairobi, Dakar, Banjul en Tripoli vertegenwoordigen 

samen ruim 16% van alle luchthavens van herkomst. Globaal gezien zijn 21% van 

alle gerapporteerde luchthavens van herkomst Afrikaanse luchthavens. 

Daarnaast werd een analyse gemaakt van de procedures die op Brussels Airport voor 

de diverse categorieën van alleenreizende minderjarigen gehanteerd worden. Internationaal 

gezien is er bijzonder weinig regelgeving m.b.t. de procedures voor het 

omgaan met alleenreizende minderjarigen. Enkel IATA verplicht zijn leden bepaalde 

richtlijnen te volgen inzake “Unaccompanied Minors”, maar zij gelden enkel voor de 

luchtvaartmaatschappijen die zelf opteren om zich bij IATA aan te sluiten. Er blijkt 

met andere woorden geen enkele overheidsinstantie te zijn die afdwingbare maatregelen 

hanteert om alleenreizende minderjarigen afdoende te kunnen beschermen. 

Specifi ek voor de procedure voor Unaccompanied Minors leerden we uit observaties en 

analyses dat er verschillen zijn tussen de luchtvaartmaatschappijen in het toepassen 

van deze procedure, wat onduidelijkheid op het terrein kan creëren, waardoor de 

vraag naar harmonisering van de diverse procedures zich opdringt. Uit de observaties 

van 37 Unaccompanied Minors bleek dat de procedure door de medewerkers van de 

handelingmaatschappij telkens correct werd toegepast. Wel is de identifi catie van de 

afhaler van de Unaccompanied Minor een moeilijke zaak voor medewerkers van de 

handelingmaatschappijen die hiermee weinig vertrouwd zijn. In elk geval blijft waakzaamheid 

omtrent het mogelijk misbruik van deze procedure absoluut aangewezen, 

niet in het minst omdat deze procedure op zich een vals gevoel van veiligheid zou 

kunnen teweeg brengen. 

Specifi ek voor de procedures inzake Young Passengers en Minors Third Party is 

het essentiële onderscheid tussen reizen intra- en extra-Schengen: passagiers die 

192

innen het Schengengebied reizen moeten immers niet langs een grenscontrolepost 

passeren, waardoor er uiteraard veel minder controlemogelijkheden voorhanden zijn 

en deze minderjarigen dan ook potentieel meer risico’s lopen. Het bleek niet evident 

om deze twee categorieën minderjarigen te observeren, gezien zij enkel aan de hand 

van vrije observaties bestudeerd konden worden en zij bovendien weinig zichtbaar 

zijn, wat hun detectie sterk bemoeilijkt. Toch werd in de loop van het onderzoek een 

aantal gevallen gedetecteerd waarbij Young Passengers of Minors Third Party slachtoffer 

werden van mensensmokkel of mensenhandel. Onder de eerste noemer werd 

een aantal situaties geobserveerd waarbij het de bedoeling was om de minderjarige 

via illegale kanalen sneller met de familie te herenigen. Globaal gezien is het aantal 

gerapporteerde situaties van mensenhandel beperkt gebleven: er werden “slechts” 

vier situaties gedetecteerd tijdens de observatieperiode. Uiteraard is voorzichtigheid 

absoluut geboden: het is niet uitgesloten dat een aantal gevallen door de mazen van 

het net is geglipt. 

4. Aanbevelingen 

SAMENVATTING 

De problematiek van alleenreizende minderjarigen vergt een meer professionele 

aanpak. België heeft steeds een pioniersrol vervuld inzake mensenhandel en het is 

wenselijk dat de Belgische overheid ook ten aanzien van alleenreizende minderjarigen 

een aantal initiatieven ontwikkelt, zodat België ook hier een voortrekkersrol kan 

spelen. De uitvoering van de voorgestelde maatregelen zou door een multidisciplinair 

team met een coördinator opgevolgd moeten worden. Evaluaties zijn nodig om permanent 

te streven naar kwaliteitsverbetering. 

Er is vooreerst nood aan een betere afstemming van alle actoren op het terrein die 

actief zijn in de problematiek van alleenreizende minderjarigen (politionele overheden, 

parket, Child Focus, de Dienst Vreemdelingenzaken, de Dienst Voogdij en/ 

of de voogd in concreto, de opvangcentra,…). Samenwerkingsprotocollen kunnen 

de samenwerking tussen de diverse actoren optimaliseren en de bevoegdheden en 

modus operandi van elke actor scherpstellen. Voldoende bewustmaking omtrent de 

problematiek van alle betrokken actoren op de luchthaven is nodig (luchtvaart- en 

handelingmaatschappijen, gerechtelijke autoriteiten, …) onder meer door een degelijke 

initiële en permanente vorming. 

Een omzendbrief zou de problematiek van alleenreizende minderjarigen moeten 

kaderen, de verantwoordelijkheden en bevoegdheden regelen en de samenhang 

tussen de actoren in kaart brengen en verbeteren. Concreet gaat het om: 

1 defi niëring van de problematiek, de diverse actoren en hun bevoegdheden; 

2 de nationale en internationale verplichting voor het hebben van eigen reisdocumenten 

voor minderjarigen; 

193


3 een uniforme registratie van alleenreizende minderjarigen, afdwingbaar op 

internationaal, nationaal en regionaal vlak; 

4 de ontwikkeling van een gedetailleerd risk assessment om potentiële gevallen 

van misbruik beter en sneller te detecteren, te bepalen en te bestrijden; 

5 een afdwingbare en schriftelijke ouderlijke toestemming, met vermelding van 

de identiteit van de eventuele begeleider indien deze niet de ouder of wettelijke 

voogd is; 

6 de aanduiding van een bevoegde overheid bij geschillen (bij voorkeur de jeugdrechter) 

bij verschillende interpretaties over het belang van het kind; 

7 de harmonisering van de interne procedures van de luchtvaartmaatschappijen; 

8 het afdwingbaar maken van deze eenvormige procedures op internationaal vlak. 

De bevoegde ministeries van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken dienen een richtlijn 

te ontwikkelen in verband met het probleem van misbruik van authentieke, maar 

op frauduleuze wijze verworven documenten. Aangezien het om een zeer gevoelige 

materie gaat, dient de overheid de gepaste maatregelen te ontwikkelen om dit fenomeen 

tegen te gaan, met participatie van alle overheden en diensten die identiteits- 

of verblijfsdocumenten afgeven en kunnen bijdragen tot het beperken van frauduleus 

gedrag. 

De heersende procedures kunnen als volgt geoptimaliseerd worden: 

1 een duidelijke, eenvormige en schriftelijk vastgelegde procedure voor het traject 

dat de alleenreizende minderjarige doorloopt; 

2 de uniformisering van documenten en procedures voor Unaccompanied Minors; 

3 het optrekken van de leeftijd voor verplichte begeleiding tot 14 jaar; 

4 een bijkomende vraagstelling over onder meer afhaler, verzender, reismotief, 

verblijfsadres en bestemming; 

5 de waakzaamheid stimuleren van de actoren om signalen te herkennen in de 

interactie tussen de alleenreizende minderjarige en diens afhaler. Bij twijfel 

over de afhaler moet de Federale Politie gecontacteerd worden. 

Aanbevelingen over de opsporing en detectie van alleenreizende minderjarigen die 

een potentieel risico lopen op slachtofferschap van misbruik (mensensmokkel en 

mensenhandel in het bijzonder) zijn: 

1 het reduceren van dit risico door politiemensen op de diverse sleuteldiensten 

de knowhow te bieden om risicosituaties te detecteren, mogelijke slachtoffers 

te identifi ceren en het onderzoek in het belang van de alleenreizende minderjarige 

te voeren; 

2 een overzicht per land van welke organisaties bevoegd zijn voor specifi eke 

problemen in het belang van het kind; 

3 het uitwerken en implementeren van een informatiegestuurde recherche in 

de Schengenzone ; 

194

SAMENVATTING 

4 het toegankelijk maken van passagiersinformatie door de luchtvaartmaatschappijen 

opdat de bevoegde overheden een risk assessment kunnen uitvoeren en 

risicoprofi elen kunnen detecteren; 

5 gespecialiseerde opleidingen inzake kinderverhoor om secundair slachtofferschap 

te vermijden; 

6 verklaringen omtrent potentieel slachtofferschap mensenhandel of mensensmokkel 

mogen niet afgedwongen worden; 

7 het afnemen van het verhoor in aanwezigheid van een tolk die de moedertaal van de 

minderjarige spreekt en een vertrouwenspersoon, i.e. de voogd indien mogelijk; 

8 een uniforme, gestandaardiseerde en eenduidige procedure om de administratieve 

werklast van de betrokken actoren te minimaliseren; 

9 een effi ciënte, snelle opvolging door de lokale overheden om de echtheid van 

afgelegde verklaringen na te gaan en potentiële risicosituaties van nabij op 

te volgen. 

Ten slotte vermelden wij omtrent de opvang van en de voogdij over niet-begeleide 

minderjarigen het volgende: 

1 een vorm van beveiligde opvang is aangewezen indien het risk assessment 

uitwijst dat er bijzondere risico’s zijn voor de veiligheid van het kind. De vorm 

die deze opvang dient aan te nemen, kan volgens ons best aansluiten bij de 

opvang die voorzien wordt door de bestaande opvangcentra in de Vlaamse en 

de Franse Gemeenschap voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen en 

slachtoffers van mensenhandel, met name Juna, Minor N’dako en Esperanto, 

waar dergelijke veiligheidswaarborgen werden ingebouwd alsook een pedagogisch 

concept waarin vertrouwen en veiligheidsgevoel centraal staan; 

2 dergelijke aanpassingen kunnen een inspiratie zijn voor alle centra die instaan voor 

de eerste opvang van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, met name voor 

de observatie- en oriëntatiecentra te Steenokkerzeel en Neder-Over-Heembeek; 

3 het ter beschikking stellen van de nodige fi nanciële en personele middelen; 

4 een degelijke permanente vorming van de voogd, voor wie een specifi eke rol is 

weggelegd omwille van de vertrouwensband met zijn pupil, met aandacht voor 

mogelijke signalen van diverse vormen van uitbuiting. 

5 indien gewenst, moet begeleiding mogelijk zijn door een multidisciplinair team 

van deskundigen waarbij de bescherming van het kind centraal staat. 

195

Résumé


1. Introduction 

Avec la mondialisation, voyager est devenu monnaie courante. Quotidiennement 

des milliers de mineurs se déplacent seuls, sans parents ou représentant légal. 

Ces mineurs voyageant seuls forment un groupe très hétérogène : d’abord, il y a 

les enfants et adolescents qui reviennent de vacances, de visites familiales,… et 

qui seuls, avec un tiers ou accompagnés par un membre de la compagnie aérienne, 

effectuent leur parcours. A côté de cela il y a le groupe des “mineurs étrangers 

non accompagnés” qui arrivent en Belgique avec des objectifs tout autres, comme 

notamment la migration. 

Bien que les raisons de voyage de tous ces enfants et adolescents diffèrent fortement, 

ils se trouvent tous dans une situation plus ou moins vulnérable étant donné qu’ils ne 

peuvent compter sur le soutien de leurs parents. Ils risquent de devenir la proie de 

toutes sortes de formes de criminalité durant leur parcours (comme les phénomènes 

de trafi c et traite d’êtres humains). L’étude de la problématique des mineurs voyageant 

seuls au niveau de l’aéroport est quasiment inédite sur le plan international et 

carrément inexistante en Belgique. 

Partant de cette préoccupation et de ces constations, Child Focus, la Police judiciaire 

fédérale Airport et la Fondation Roi Baudouin ont décidé d’unir leurs forces afi n de 

réaliser une étude exploratoire de cette problématique complexe. L’étude analyse si 

les procédures et les pratiques actuelles concernant les mineurs voyageant seuls à 

l’aéroport de Bruxelles ne facilitent pas leur exploitation et formule des recommandations 

claires en vue d’optimaliser la pratique quotidienne à l’égard de ces jeunes. 

2. Groupe cible 

Le groupe “mineurs voyageant seuls” se compose de trois sous-catégories. Premièrement, 

les “Unaccompanied Minors” (UM) : il s’agit d’enfants âgés de cinq à 

douze ans qui en tant que mineurs voyageant seuls, doivent obligatoirement selon 

les normes IATA 127 , voyager avec l’assistance de la compagnie aérienne. Ils sont 

enregistrés et connus par les compagnies aériennes et l’équipage. Deuxièmement, 

les “Young Passengers” (YP), jeunes âgés de douze à dix-huit ans qui sont jugés 

suffi samment autonomes pour voyager seuls et qui ne sont donc pas enregistrés de 

manière systématique. Ces jeunes courent bien entendu des risques considérables 

d’entrer en contact avec des activités criminelles, vu que personne n’est informé de 

leur statut de mineur voyageant seul. La troisième catégorie de mineurs voyageant 

seuls sont les “Minors Third Party” (MTP): mineurs qui voyagent accompagnés d’un 

127 IATA, l’International Air Transport Association, est un organisme de coordination non gouvernemental qui impose 

des standards à ses membres, entre autres sur le plan du transport des mineurs voyageant seuls, qui ne sont 

toutefois pas obligatoires. 

198

RÉSUMÉ 

tiers ne disposant pas de l’autorité parentale ou qui n’est pas le tuteur légal. Ceux-ci 

aussi ne sont pas non plus enregistrés systématiquement. Leur détection n’en est 

que plus diffi cile étant donné qu’ils ne voyagent pas vraiment seuls à première vue. 

Le fait qu’ils voyagent en compagnie d’un tiers et que les intentions de ce dernier ne 

peuvent pas toujours être vérifi ées, fait de cette catégorie de mineurs voyageant seuls 

un groupe cible extrêmement vulnérable. 

Parmi ces trois catégories se trouvent aussi bien des enfants, des adolescents qui reviennent 

de vacances, de visites familiales,… que des “mineurs étrangers non accompagnés”. 

Ces mineurs, originaires d’un pays n’appartenant pas à l’Espace Economique 

Européen, effectuent le trajet migratoire (le voyage de leur pays natal vers le 

pays d’accueil) sans leur(s) parent(s) ou tuteur légal. Très souvent ils sont accompagnés 

par une autre personne, mais les intentions de celle-ci ne sont pas toujours 

claires et ces jeunes peuvent être confrontés à des phénomènes de trafi c et traite 

d’êtres humains. Des mineurs étrangers non accompagnés peuvent se retrouver dans 

chacune des trois catégories de mineurs voyageant seuls mentionnées ci-dessus. 

3. Résultats majeurs 

Cette étude donne un aperçu pertinent de la réglementation et des pratiques existantes 

quant aux mineurs voyageant seuls arrivant à l’aéroport national de Bruxelles. Un 

certain nombre d’observations sur le terrain, ainsi que des expériences à l’étranger, 

ont permis d’inventorier les pratiques existantes, de distinguer et d’identifi er des diffi - 

cultés et anomalies. Les conclusions suivantes ont été formulées sur cette base. 

En ce qui concerne les données chiffrées de la population des mineurs voyageant 

seuls nous disposons des données d’enregistrement des “Unaccompanied Minors” 

mises à disposition par les sociétés de services au sol de l’aéroport. Ces chiffres 

nous apprennent qu’un peu plus de 20.000 mineurs non accompagnés arrivent à 

l’aéroport de Bruxelles sous la surveillance des compagnies aériennes. Le nombre 

d’accompagnements est le plus élevé pendant les périodes de vacances. Pour obtenir 

les données chiffrées des deux autres groupes, nous avons du mettre en place un 

système d’enregistrement complémentaire au niveau du Contrôle aux frontières. De 

cette manière, lorsqu’un mineur voyageant seul se présentait au Contrôle aux frontières 

, les inspecteurs enregistraient à laquelle des trois catégories décrites ci-dessus 

le mineur appartenait, de même que son âge et l’aéroport de départ du mineur 

concerné. Il ressort de cette deuxième analyse qu’un nombre presque équivalant de 

mineurs voyageant seuls a été enregistré sur l’ensemble des trois catégories. Une 

analyse plus approfondie est toutefois souhaitable afi n de déterminer si cette proportion 

est également conforme à la réalité. Une seconde constatation frappante est que 

de très nombreux “Minors Third Party” ont été enregistrés. Ceci confi rme l’hypothèse 

que les mineurs sont souvent accompagnés durant leur voyage par une tierce personne 

qui n’a pas l’autorité parentale ou qui n’est pas tuteur légal. Il n’en est dès lors pas 

199


erroné de penser que certains d’entre eux deviennent victimes de pratiques véreuses. 

Ce sont principalement des enfants un peu plus âgés et des adolescents qui voyagent 

seuls (81% sont âgés de plus de 10 ans). Le groupe “Unaccompanied Minors” se 

compose principalement de jeunes enfants (69% sont âgés de 8 à 13 ans). D’autre 

part, près d’un tiers est âgé de plus de 12 ans, ce qui soutient la recommandation 

d’élever l’âge minimum autorisé pour voyager seul à 14 ans. L’analyse de l’âge des 

Minors Third Party indique que ce sont principalement des mineurs voyageant seuls 

plus âgés qui sont accompagnés par un tiers. Les aéroports d’origine des mineurs 

voyageant seuls enregistrés sont très divers. Nous avons toutefois pu constater que les 

plus importants pays africains avec lesquels la Belgique a des connections apparaissent 

également dans le top-20 des aéroports d’origine : Kinshasa, Abidjan, Nairobi, 

Dakar, Banjul et Tripoli représentent ensemble un peu plus de 16% de tous les aéroports 

d’origine. Globalement, 21% de tous les aéroports d’origine mentionnés sont 

des aéroports africains. 

Une analyse des procédures utilisées à l’aéroport de Bruxelles pour les différentes 

catégories de mineurs voyageant seuls a en outre été effectuée. Au 

niveau international, il y a particulièrement peu de réglementation concernant 

les procédures se rapportant au traitement des mineurs voyageant seuls. Seule 

l’IATA oblige ses membres à suivre des directives spécifiques au sujet des Unaccompanied 

Minors, mais elles ne sont valables que pour les compagnies aériennes 

qui choisissent de s’affilier à l’IATA. En d’autres mots, il semble n’y avoir 

aucune autorité qui utilise des mesures obligatoires afin de protéger les mineurs 

voyageant seuls de manière efficace. 

En ce qui concerne la procédure des Unaccompanied Minors, suite à nos observations 

et analyses, nous avons constaté qu’il existe des différences entre les compagnies 

aériennes dans l’application de celle-ci pouvant engendrer sur le terrain une certaine 

confusion. Une demande d’harmonisation des diverses procédures s’avère donc plus 

que nécessaire. De l’observation de 37 Unaccompanied Minors il est apparu que 

la procédure était à chaque fois correctement appliquée par les collaborateurs de 

la société de services au sol. L’identifi cation de la personne qui venait chercher le 

Unaccompanied Minor était toutefois une tâche diffi cile pour les collaborateurs des 

sociétés de services au sol qui étaient peu habitués à cela. La vigilance est de rigueur 

concernant l’usage abusif de cette procédure. 

Voyager à l’intérieur ou à l’extérieur de Schengen représente un problème spécifi que 

pour la procédure des Young Passengers et des Minors Third Party : les passagers qui 

voyagent dans l’espace Schengen ne passent pas par un poste de contrôle frontalier, 

ce qui entraîne effectivement moins de possibilités de contrôle et donc des risques 

accrus pour ces mineurs. Il n’a pas été évident d’observer ces deux catégories de 

mineurs, vu qu’ils sont peu visibles, ce qui rend leur détection très diffi cile. Cependant, 

au cours de l’étude, un certain nombre de cas de « Young Passengers » ou 

« Minors Third Party » ayant été victime de trafi c ou de traite d’êtres humains a été 

200

détecté. Pour les Young Passengers, un certain nombre de situations dont l’objectif 

était de réunir le mineur et sa famille par des canaux illégaux, ont été observées. 

Globalement, le nombre de situations de traite d’êtres humains rapportées est resté 

limité : quatre situations ont été détectées lors de la période d’observation. Toutefois, 

la prudence s’impose : il n’est pas exclu qu’un certain nombre de cas soient passés 

à travers les mailles du fi let. 

4. Recommandations 

RÉSUMÉ 

La problématique des mineurs voyageant seuls nécessite une approche plus professionnelle. 

La Belgique a toujours joué un rôle de pionnier en matière de lutte contre 

la traite des êtres humains. Il est souhaitable que les autorités belges développent 

un certain nombre d’initiatives, également à l’égard des mineurs voyageant seuls, de 

sorte que la Belgique puisse ici aussi jouer un rôle moteur. La mise en oeuvre des 

mesures proposées devrait être suivie par une équipe pluridisciplinaire assistée d’un 

coordinateur et faire l’objet d’évaluations régulières. 

Une meilleure harmonisation est impérative entre tous les acteurs de terrain qui 

sont actifs dans la problématique des mineurs voyageant seuls (autorités policières, 

parquet, Child Focus, Services Affaires étrangères, le Service Tutelles et/ou le tuteur 

en personne, les centres d’accueil,…). Des protocoles de collaboration peuvent optimaliser 

la collaboration entre les différents acteurs et améliorer les compétences et 

modus operandi de chaque secteur. Une sensibilisation suffi sante de tous les acteurs 

concernés à l’aéroport (compagnies aériennes et société de services, autorités judiciaires), 

est nécessaire au sujet de la problématique, entre autres par le biais d’une 

formation initiale et permanente sérieuse. 

Une circulaire devrait décrire la problématique des mineurs voyageant seuls, déterminer 

les responsabilités et les compétences, améliorer la cohérence entre les acteurs 

et en dresser la cartographie. Concrètement il s’agit : 

1. de déterminer la problématique, les divers acteurs et leurs compétences ; 

2. de l’obligation nationale et internationale pour les mineurs d’avoir leurs propres 

documents de voyage ; 

3. d’une uniformisation de l’enregistrement de tous les mineurs voyageant seuls, 

obligatoire sur le plan international, national et régional ; 

4. de développer une “analyse de risque” détaillée afi n de mieux détecter les cas 

potentiels d’abus, de les déterminer et de les combattre ; 

5. d’un accord écrit et obligatoire des parents, avec mention de l’identité de l’éventuel 

accompagnateur dans le cas où ce dernier ne serait ni le parent ni le tuteur légal ; 

6. de la désignation d’une autorité compétente en cas de différends (de préférence 

le juge de la jeunesse) lors de divergences d’interprétation à propos de 

l’intérêt de l’enfant ; 

201


7. de l’harmonisation des procédures internes des compagnies aériennes ; 

8. de rendre cette procédure uniforme et obligatoire sur le plan international ; 

Les Services Publics Fédéraux compétents des Affaires intérieures et étrangères, 

doivent développer une ligne de conduite concernant le problème de l’usage de documents 

authentiques mais obtenus de manière frauduleuse. Etant donné qu’il s’agit 

d’une matière très sensible, les autorités doivent développer les mesures appropriées 

afi n de lutter contre ce phénomène, avec la participation de toutes les autorités et 

services qui délivrent des documents d’identité ou des documents de séjour et qui 

peuvent contribuer à la limitation de tout comportement frauduleux. 

Les procédures prédominantes peuvent être optimalisées comme suit: 

1. une procédure écrite claire et uniforme pour le trajet qu’effectue le mineur 

voyageant seul ; 

2. l’uniformisation des documents et procédures pour les Unaccompanied Minors ; 

3. relever l’âge de l’accompagnement obligatoire à 14 ans ; 

4. un questionnement supplémentaire au sujet de, entre autres, la personne qui 

vient chercher le mineur, la personne qui envoie le mineur, le motif du voyage, 

l’adresse de résidence et la destination ; 

5. stimuler la vigilance des personnes de terrain pour reconnaître des signaux 

spécifi ques dans l’interaction entre le mineur voyageant seul et la personne 

qui vient le chercher. En cas de doute sur cette personne, la Police fédérale 

doit être contactée. 

Les recommandations au sujet de la recherche et de la détection de mineurs voyageant 

seuls qui courent un risque potentiel d’être victime d’abus (trafi c et traite 

d’êtres humains en particulier) sont : 

1. la diminution de ce risque en offrant le « knowhow » aux policiers de divers 

services clés afi n de détecter les situations à risque, d’identifi er des victimes 

possibles et de mener l’enquête dans l’intérêt des mineurs voyageant seuls ; 

2. un aperçu par pays des organisations compétentes pour des problèmes spécifi 

ques dans l’intérêt de l’enfant ; 

3. l’élaboration et l’implémentation d’une enquête criminelle guidée par 

l’information pour la détection, l’identifi cation et la recherche de mineurs 

voyageant seuls en tant que victimes potentielles de traite et de trafi c d’être 

humains dans la zone Schengen. 

4. la mise à disposition des « informations passager » par les compagnies aériennes 

afi n que les autorités compétentes puissent réaliser une analyse de 

risques et détecter les profi ls à risque ; 

5. des formations spécialisées en matière d’audition d’enfants afi n d’éviter la 

victimisation secondaire ; 

202

RÉSUMÉ 

6. les déclarations concernant la possibilité d’être victime de traite ou de trafi c 

d’êtres humains ne peuvent être extorquées ; 

7. l’enregistrement de l’audition en présence d’un interprète qui parle la langue maternelle 

du mineur ainsi que d’une personne de confi ance, le tuteur si possible ; 

8. une procédure uniforme, standardisée et unique afi n de minimaliser la charge 

administrative des personnes de terrain concernées ; 

9. un suivi effi cace et rapide par les autorités locales afi n de vérifi er la véracité 

des déclarations faites et de suivre les situations à risque de près. 

Pour fi nir, en ce qui concerne l’accueil et la tutelle des mineurs non accompagnés, 

nous mentionnons ceci : 

1. une forme d’accueil sécurisé si l’analyse de risques démontre qu’il y a des risques 

particuliers pour la sécurité de l’enfant, avec les garanties nécessaires pour leur 

sécurité. Nous nous référons aux centres d’accueil pour les mineurs étrangers non 

accompagnés et victimes de la traite des êtres humains en communauté française 

et fl amande, à savoir Juna, Minor N’dako et Esperanto où de tels systèmes de 

sécurité et un concept pédagogique où la confi ance et le sentiment de sécurité 

prédominent, ont été mis en place ; 

2. ceux-ci peuvent constituer des sources d’inspiration pour les centres qui ont pour 

mission l’accueil en première ligne des mineurs étrangers non accompagnés, 

c’est à dire les centres d’observation et d’orientation de Steenokkerzeel et Neder- 

Over-Heembeek ; 

3. la mise à disposition des moyens nécessaires sur le plan fi nancier et du personnel ; 

4. une formation permanente convenable du tuteur - qui a un rôle spécifi que 

étant donné sa relation de confi ance avec son pupille - avec une attention 

particulière aux signaux possibles de diverses formes d’exploitation ; 

5. si cela est souhaité, un accompagnement par une équipe multidisciplinaire 

d’experts où la protection de l’enfant est centrale, doit être possible. 

203

Summary


1. Introduction 

In 2007 globalization has become a part of our social environment, increasing the 

accessibility of travelling. Each day, thousands of minors are travelling alone, without 

their parents or a legal representative. These minors travelling alone represent a very 

heterogenic group: fi rst of all, children and adolescents returning from vacation, a 

family visit,... and travelling alone, with a third party or with assistance of the airline. 

In addition, there is the group of “unaccompanied migrant children” who arrive in 

Belgium with completely different goals, notably immigration. 

Although the motives for these children’s and adolescents’ journey can greatly differ, 

they all fi nd themselves in a more or less vulnerable position due to the fact that they 

cannot appeal to their parents’ support. They run the risk of falling prey to all kinds 

of crime types during their journey, including human trade and human traffi cking 

phenomena. Research on the issue of minors travelling alone at the level of the airport 

is, moreover, scarce internationally and even unexisting in Belgium. 

This concern and these conclusions incited Child Focus, the Federal Judicial Police 

Airport and the King Baudouin Foundation to join forces in order to conduct an exploratory 

study into this complex matter. The study is intended to fi nd out whether 

the current procedures and practices concerning minors travelling alone at Brussels 

Airport facilitate abuse and to formulate recommendations improving the daily practices 

as to minors travelling alone at the airport. 

2. Target group 

The group of minors travelling alone consists of three subcategories. First, the “Unaccompanied 

Minors” (UM): these are children between the ages of fi ve and twelve for 

whom it is obligatory, according to the IATA standards 125 , to travel with assistance of the 

airline in their capacity of minors travelling alone. They are registered and are known to 

the airlines and the crew. Secondly, the “Young Passengers” (YP), who are adolescents 

between the ages of twelve and eighteen and who are believed to manage enough to 

travel on their own, which is why they are never systematically registered. It is obvious 

that these adolescents run substantial risks of coming into contact with criminal activities 

given the fact that no one is informed of their status as minors travelling alone. The 

third category within the group of minors travelling alone is the “Minors Third Party” 

(MTP): minors who are accompanied during their journey by a third party that does not 

have the parental authority and is not their legal guardian either. This group is never 

systematically registered either. As a result, it becomes diffi cult to detect them, as they 

125 IATA, the International Air Transport Association, is a non-governmental umbrella organization that imposes 

standards on its members, for example in the fi eld of transport of minors travelling alone. These measures are, 

however, not binding. 

206

supposedly do not travel alone. Since these minors travel with the assistance of a third 

party and this party’s intentions cannot always be shown, this category of minors travelling 

alone is also an extremely vulnerable target group. 

These three categories consist of both children and adolescents who return from vacation, 

a family visit,... and “unaccompanied migrant children”: minors originating from 

a country that is not part of the European Economic Area and who are not accompanied 

by their parent(s), legal guardian or the latter’s husband/wife 126 . These unaccompanied 

migrant children cross the immigration route, the journey from their home 

country to the host country, without their parents. Very often, they are accompanied 

by another person, although this person’s intentions are not always clear and human 

trade and human traffi cking phenomena can have an important impact. Unaccompanied 

migrant children are found in each of the three above-mentioned categories of 

minors travelling alone. 

3. Key results 

SUMMARY 

This study results in a proper summary of the current legislation and practices with 

regard to minors travelling alone who arrive at Brussels Airport. A number of fi eld 

observations, as well as experiences abroad enabled us to make an inventory of the 

current practices and to identify and recognize diffi culties and anomalies. Hereupon, 

the following conclusions were formulated. 

Regarding statistics on the group of minors travelling alone, we fi rst have the registration 

fi gures of the “Unaccompanied Minors” at our disposal, provided by the airport’s 

handling companies. These fi gures indicate that over 20,000 Unaccompanied Minors 

arrive with the assistance of the airline at Brussels Airport every year. The number 

of assisted minors peaks during holiday periods. With the aim of having statistics 

on the two other groups, we had to introduce another registration mechanism at the 

level of border control. For this purpose, border control offi cials registered the category 

to which the minor belonged and the age and airport of departure of the minor 

involved, whenever a minor travelling alone presented himself at the border control. 

This analysis reveals that almost an equal number of minors travelling alone was 

registered for the three categories. It is advisable, however, to pursue further research 

so as to clarify if this division fi ts the reality. A second remarkable observation is that a 

very large number of “Minors Third Party” was registered. This confi rms the assumption 

that minors are often accompanied during their journey by a third person who is 

not their parent or legal guardian. Due to their particularly vulnerable position, it is 

not unlikely that they become the victimes of dubious practices by third parties who 

126 Law of 24 December 2002 (Belgian Law Gazette 31 December 2002), title XIII, Chapter 6 'Voogdij over nietbegeleide 

minderjarige vreemdelingen' (Guardianship to unaccompanied migrant children); Royal Decree of 22 

December 2003 (Belgian Law Gazette 29 January 2004). 

207


attempt to exploit their vulnerable position. Especially the somewhat older children 

and adolescents travel alone (81% is older than the age of 10). The group of “Unaccompanied 

Minors” mainly consists of younger children (69% is between the ages 

of 8 and 13). On the other hand, nearly a third is older than the age of 12, which 

supports the recommendation of raising the minimal age to travel alone to the age 

of 14. The analysis of the age of the Minors Third Party indicates that mainly older 

minors travelling alone are accompanied by a third party. The airports of origin of the 

registered minors travelling alone are very diverse. Still, it is striking that the most 

important African countries Belgium has connections with also fi gure in the top 20 of 

the airports of origin: Kinshasa, Abidjan, Nairobi, Dakar, Banjul and Tripoli together 

represent more than 16% of all airports of origin. Roughly said, 21% of all reported 

airports of origin are African. 

Furthermore, an analysis was made of the procedures that are in effect at Brussels 

Airport for the different categories of minors travelling alone. On an international 

scale, there is very little legislation regarding the procedures for dealing with minors 

travelling alone. Only IATA obliges its members to respect certain guidelines as to 

“Unaccompanied Minors”, but they only apply to airlines that decide for themselves 

to join IATA. In other terms, there does not appear to exist any public body that 

applies binding measures so as to suffi ciently protect minors travelling alone. 

Specifi cally for the procedure regarding Unaccompanied Minors, we concluded from 

observations and analyses that there are differences between airlines in the application 

of this procedure, which can cause uncertainty in practice, giving rise to the question 

of harmonization of the different procedures. The observations of 37 Unaccompanied 

Minors proved that the procedure was correctly applied by all employees of the handling 

company at all times. Nevertheless, the identifi cation of the person collecting 

the Unaccompanied Minor is diffi cult for employees of the handling companies who 

have little experience with it. Anyhow, vigilance in respect to potential abuse of this 

procedure absolutely remains recommended, not in the least because this procedure 

on its own could create a false feeling of safety. 

Specifi cally for the procedures regarding Young Passengers and Minors Third Party, 

the essential difference between intra and extra Schengen journeys is: passengers 

travelling within the Schengen area indeed do not have to pass border control, as a 

result of which the control possibilities are naturally considerably reduced and, subsequently, 

these minors potentially run more risks. It turned out not to be self-evident 

to observe these two categories of minors, as they could only be studied through free 

observations and as, moreover, they are hardly visible, making them harder to detect. 

Still, during the study a number of cases were detected in which Young Passengers or 

Minors Third Party fell victim to human traffi cking or human trade. In the context of 

human traffi cking, certain situations were observed in which the aim was to reunite 

the minor with his family more quickly through illegal channels. Globally speaking, 

the number of reported human trade situations remained limited: four situations were 

208

detected during the observation period. Of course, vigilance is absolutely necessary: it 

cannot be excluded that a number of cases managed to slip through the net. 

4. Recommendations 

SUMMARY 

The issue of minors travelling alone requires a more professional approach. Belgium 

has always been a pioneer in the fi eld of human trade, and it is advisable that the 

Belgian authorities develop a number of initiatives in respect to minors travelling 

alone as well. As such, Belgium can play a key role for this matter too. The implementation 

of the proposed measures ought to be followed up by a multidisciplinary team 

with a coordinator. Evaluations are needed to permanently pursue a higher quality. 

First, there is a need for a better harmonization of all actors in the fi eld who are 

involved in the issue of minors travelling alone (police authorities, public prosecutor, 

Child Focus, the Immigration Service, the Guardianship Service and/or the guardian 

in person, the reception centres,…). Cooperation protocols can optimalize the 

cooperation between the different actors and defi ne the competences and modus 

operandi of every actor. Suffi cient sensibilization on the issue of all actors concerned 

at the airport is needed (airlines and handling companies, judicial authorities,…), for 

instance by means of proper initial and permanent training. 

A circular letter should cover the issue of minors travelling alone, to regulate the 

responsibilities and competences and to refl ect and improve the relation between the 

actors. In practice, this boils down to: 

1. defi ning the matter, the different actors and their competences; 

2. the national and international obligation for minors to detain their own travel 

documents; 

3. a uniform registration of minors travelling alone, enforceable on an international, 

national and regional scale; 

4. the development of a detailed risk assessment in order to improve and speed 

up the detection of potential cases of abuse and to assess and fi ght them; 

5. an enforceable and written parental permission, mentioning the identity of the 

person who may accompany in case he or she is neither the parent nor the 

legal guardian; 

6. the designation of a competent body in case of disputes (preferably the magistrate 

of a juvenile court) as to different interpretations on the child’s interests; 

7. the harmonization of the airlines’ internal procedures; 

8. making these uniform procedures enforceable on a national scale. 

The competent ministries of the Interior and of Foreign Affairs are to develop a directive 

concerning the issue of abuse of authentic documents that were acquired in a 

209


fraudulent manner. Since this matter concerned is very delicate, the public authority 

ought to develop adequate measures to impede this phenomenon, with the participation 

of all authorities and services that deliver identity or residence documents and 

that can contribute to the decrease of fraudulent practices. 

The current procedures can be optimalized as follows: 

1. a clear, uniform and written procedure for the journey of the minor travelling alone; 

2. uniformizing documents and procedures for Unaccompanied Minors; 

3. raising the age of compulsory assistance to the age of 14; 

4. additional questions on, amongst others, the person who collects the minor, 

who sends the minor, the travel motive, place of residence and destination; 

5. stimulating the actors’ vigilance to recognize signals in the interaction between 

the minor travelling alone and the person collecting him. If there is doubt on 

the latter, the Federal Police should be contacted. 

These are recommendations on tracing and detecting the minors travelling alone who 

run a potential risk of becoming prey to abuse (human traffi cking and human trade 

in particular): 

1. reducing this risk by offering the police offi cers in key services the know-how 

to detect risk situations, identify potential victims and conduct a survey in the 

interest of the minor travelling alone; 

2. a summary per country of which organizations are competent for specifi c 

problems in the child’s interest; 

3. drawing up and implementing an information oriented investigation in the 

Schengen area; 

4. making passenger information accessible by airlines to enable the competent 

authorities to conduct a risk assessment and to detect risk profi les; 

5. specialized training regarding child interrogation to avoid secondary victimization; 

6. no coercion must be used to get declarations on potential human trade or 

human traffi cking victimization; 

7. holding the interrogation in the presence of an interpreter who speaks the 

minor’s mother tongue and an intermediary, i.e. the guardian, if possible; 

8. a uniform, standardized and unambiguous procedure to minimalize the administrative 

workload of the actors involved; 

9. an effi cient, quick follow-up by the local authorities to check the authenticity 

of declarations that were made and to closely follow potential risk situations. 

210

SUMMARY 

To conclude, the following can be mentioned regarding the relief of and guardianship 

to unaccompanied minors: 

1. a form of secured relief if the risk assessment shows that there are particular 

risks for the child’s safety, including the necessary precautions for their safety. We 

hereby refer to the existing centres in the Flemish and French Community that 

are entrusted with the reception of unaccompanied migrant children and victims 

of human traffi cking, namely Juna, Minor N’dako and Esperanto, where security 

measures and a pedagogic climate in respect of confi dence are created; 

2. this could be an inspiration to the the observation and orientation centres in 

Steenokkerzeel and Neder-over-Heembeek that are entrusted with the initial 

reception of unaccompanied migrant children; 

3. reserving the necessary fi nancial and personal resources; 

4. a thorough permanent training of the guardian, who has a specifi c role due 

to his relationship based on trust with his pupil, giving attention to potential 

signals of diverse forms of exploitation; 

5. if wanted, assistance should be allowed by a multidisciplinary team of experts 

in which the protection of the child is the central issue. 

211

DEEL IV 

Bibliografi e en bijlagen

Bibliografi e

DEEL IV: BIBLIOGRAFIE EN BIJLAGEN 

1. Wetgeving 

1.1 Verenigde Naties 

Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, aangenomen door de Algemene 

Vergadering van de Verenigde Naties op 20 november 1989. 

1.2 Europese Unie 

Richtlijn 2004/82/EG van de Raad van 29 april 2004 betreffende de verplichting 

voor vervoerders om passagiersgegevens door te geven. 

Artikel 5 van de Resolutie van de Raad van de Europese Unie van 26 juni 1997 

(97/C221/03) inzake niet-begeleide minderjarige onderdanen van derde landen. 

Verordening (EG) Nr. 1107/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 

5 juli 2006 inzake de rechten van gehandicapten en personen met beperkte mobiliteit 

die per luchtvervoer reizen. 

Verordening (EG) Nr. 261/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 

11 februari 2004 tot vaststelling van gemeenschappelijke regels inzake compensatie 

en bijstand aan luchtreizigers bij instapweigering en annulering of langdurige vertraging 

van vluchten. 

1.3 Belgische wetgeving 

Wet van 12 januari 2007 betreffende de opvang van asielzoekers en van bepaalde 

andere categorieën van vreemdelingen, Belgisch Staatsblad, 7 mei 2007. 

Wet van 15 september 2006 tot wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende 

de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van 

vreemdelingen, Belgisch Staatsblad, 6 oktober 2006. 

Wet van 10 augustus 2005 tot wijziging van diverse bepalingen met het oog op de 

versterking van de strijd tegen mensenhandel en mensensmokkel en tegen praktijken 

van huisjesmelkers, Belgisch Staatsblad, 2 september 2005. 

Titel XIII, Hoofdstuk 6 'Voogdij over niet-begeleide minderjarige vreemdelingen' van de 

Programmawet van 24 december 2002, Belgisch Staatsblad, 31 december 2002. 

216

Koninklijk Besluit van 11 december 2006 betreffende de verplichting voor 

luchtvervoerders om passagiersgegevens door te geven, Belgisch Staatsblad, 

22 december 2006. 

Koninklijk Besluit van 22 december 2003 tot uitvoering van Titel XIII, Hoofdstuk 6 

'Voogdij over niet-begeleide minderjarige vreemdelingen' van de Programmawet van 

24 december 2002, Belgisch Staatsblad, 29 januari 2004. 

Koninklijk Besluit van 8 oktober 1981 betreffende de toegang tot het grondgebied, 

het verblijf, de vestiging en verwijdering van vreemdelingen, Belgisch Staatsblad, 

27 oktober 1981. 

Omzendbrief van 15 september 2005 betreffende het verblijf van niet-begeleide 

minderjarige vreemdelingen, Belgisch Staatsblad, 7 oktober 2005. 

Omzendbrief van 23 april 2004 betreffende fi che "niet-begeleide minderjarige vreemdelingen", 

Belgisch Staatsblad, 30 april 2004. 

Omzendbrief van 22 mei 2003 inzake de verblijfsbewijzen voor vreemdelingen, 

Belgisch Staatsblad, 17 juli 2003. 

Interministeriële omzendbrief van 10 december 1998 over de gevolgen van de Schengen-overeenkomst 

in het domein van de grenscontrole en de politiële en gerechtelijke 

samenwerking, Belgisch Staatsblad, 29 januari 1999. 

1.4 Nederlandse wetgeving 

BIBLIOGRAFIE 

Wet van 23 november 2000 tot algehele herziening van de Vreemdelingenwet 

(Vreemdelingenwet 2000), http://wetten.overheid.nl 

217


2. Literatuur 

AKULLO, M., Paladin Child: A Partnership Study of Child Migration to the UK via 

London Heathrow Airport, London, 2004, 34p. 

CENTRUM VOOR GELIJKHEID VAN KANSEN EN VOOR RACISMEBESTRIJDING, 

INAD-centrum: vaststellingen en analyse met betrekking op de toepassing van de 

fundamentele rechten van de bewoners, 16p. 

CHILD FOCUS, Jaarverslag 2006, 59p. 

DE JONG-GIERVIELD, J., “Twee meten meer dan één. Het complementaire gebruik 

van survey- en interpretatieve methoden in een onderzoeksproject”, Sociologische 

Gids 1987, 36 (6), 420-429. 

DE SMET, S., Het profi el en de traject-monitoring van niet-begeleide minderjarige 

asielzoekers in België, Child Focus en Fedasil, Brussel, 2005, 113p. 

DERLUYN, I. en BROEKAERT, E., “Different perspectives on emotional and behavioural 

problems in unaccompanied refugee minors”, Ethnicity and Health 2007, 12-2, 141-162. 

DERLUYN, I. en BROEKAERT, E., “On the way to a better future: Belgium as transit country for 

traffi cking and smuggling of unaccompanied minors”, International Migration 2005, 31-56. 

DERLUYN, I. en BROEKAERT, E., “Niet-begeleide buitenlandse minderjarigen”, Tijdschrift 

voor Jeugdrecht en Kinderrechten 2005, 6 (1), 12-21. 

DERLUYN, I. en BROEKAERT, E., ”Niet-begeleide buitenlandse minderjarigen” in K. 

Van Buyten (ed.), Participatierechten van kinderen. Verzamelde Commentaren, Gent, 

Universiteit Gent: Centrum voor de Rechten van het Kind, cahier 25, 2005, 311-336. 

DIENST VREEMDELINGENZAKEN, Nota met betrekking tot sensibilisatie van de 

gemeenten, onuitgegeven, 2007, 2p. 

DIENST VREEMDELINGENZAKEN, Intern Document “Bureau C”, onuitg., 2007. 

DIENST VREEMDELINGENZAKEN, Intern Document “Het Bureau Minderjarigen, 

slachtoffers mensenhandel”, onuitg., 2007. 

DIENST VREEMDELINGENZAKEN, Jaarverslag 2005, 59p. 

FRONTEX, Draft operational plan, onuitgegeven, 2007, 16p. 

218

JANSSENS, F.J.G., “Betrouwbaarheid en validiteit in interpretatief onderzoek”, Pedagogisch 

Tijdschrift 1985, 3, 149-161. 

UNICEF, Dossier kinderhandel, s.d. 6. 

VERHELLEN, E., Verdrag inzake de rechten van het kind, Leuven, Garant, 2000, 252p. 

3. Websites 

http://www.brusselsairport.be 

http://www.ceop.gov.uk 

http://www.diplomatie.be/nl/travel/reiswijsReisDocDetail.asp?TEXTID=21701 

http://www.dofi .fgov.be/RG/BORDER/NL/Start_Nl.htm 

http://www.ecac-ceac.org/ 

http://www.ecpat.net/eng/index.asp 

http://europa.eu/agencies/community_agencies/frontex/index_nl.htm 

http://www.fedasil.be 

http://www.hrw.org 

http://www.iata.org 

http://www.icao.int/ 

http://just.fgov.be/justice/nl_htm/informatie/htm_justitie_atotz/nbmv/faq.html#v1 

(http://www.unicef.be/MFiles/Kinderhandel.pdf 

http://www.schiphol.nl 

BIBLIOGRAFIE 

219

Bijlagen


1. Lijst van de leden van het 

begeleidingscomité 

Voorzitter: 

De heer Willy Bruggeman, voorzitter van de Hoge Raad van de Federale Politie 

Leden: 

De heer Wim Bontinck, Hoofd van de Cel Mensenhandel van de Algemene Directie 

van de Gerechtelijke Politie 

Mevrouw Sabine Denis, Programma-adviseur Koning Boudewijnstichting 

Mevrouw Heidi De Pauw, Directrice Pag-Asa 

Mevrouw Ilse Derluyn, Doctor-wetenschappelijk medewerker Universiteit Gent, 

vakgroep Orthopedagogiek, academische begeleiding in dit onderzoek 

De heer Olivier Derwael, Consulent Bijzondere Jeugdzorg Halle-Vilvoorde 

De heer Tim De Wolf, Vertrouwensmagistraat mensenhandel, Parket Brussel 

Mevrouw Andrea D’Haeseleer, Vertegenwoordigster Airport Operators Comittee 

De heer Bernard Georis (plaatsvervanger De heer Philippe Pede), Directeur Dienst 

Voogdij voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, FOD Justitie 

Mevrouw Dominique Germeys (plaatsvervanger: Mevrouw Mieke Verleysen), Substituut-Procureur 

des Konings, Jeugdparket Brussel 

Mevrouw Laurence Hrunansky, Hoofdinspecteur, Luchtvaartpolitie Charleroi 

Mevrouw Kristine Kloeck, Algemeen Directeur, Child Focus 

Mevrouw Françoise Raoult, Service de l’Aide à la Jeunesse 

Mevrouw Renée Raymaekers, Diensthoofd Bureau “Minderjarigen, slachtoffers 

mensenhandel”, Dienst Vreemdelingenzaken 

222

Mevrouw Linda Peeters, Diensthoofd Grensinspectie, Dienst Vreemdelingenzaken 

De heer Geert Salmon (plaatsvervanger De heer Jan Neyskens), Attaché dienst Grensinspectie, 

Dienst Vreemdelingenzaken 

Mevrouw Ellen Stassart, Directeur Studie en Preventie, Child Focus 

De heer Wald Thielemans, Hoofd Afdeling Grenscontrole van de Luchtvaartpolitie op 

Brussels Airport 

Mevrouw Ingrid Van Ouytsel, Medewerker Bestuur der Luchtvaart, Federale Overheidsdienst 

Mobiliteit 

De heer Pieter Van Moer, Hoofdinspecteur team “Mensenhandel”, Federale Gerechtelijke 

Politie Airport 

De heer Alex Van Vlasselaer, Vertegenwoordiger Brussels Airport Company 

De heer Tony Verachtert, Diensthoofd Federale Gerechtelijke Politie Airport 

De heer Paul Verschueren, Commissaris van het team “Mensenhandel”, Federale 

Gerechtelijke Politie Airport 

De heer Denis Xhrouet, Directeur opvangcentrum Esperanto. 

BIJLAGEN 

223


2. “Handling Advice Form for 

Unaccompanied Minors” 

224

3. Vragenlijst voor bevraging van 

luchtvaartmaatschappijen 

BIJLAGEN 

1. Welke benaming hanteren jullie om een kind aan te duiden dat alleen reist met 

begeleiding van de luchtvaartmaatschappij? 

2. Welke benaming hanteren jullie om een kind aan te duiden dat volledig 

autonoom reist? 

3. Vanaf welke leeftijd mag een kind alleen reizen met begeleiding van de 

luchtvaartmaatschappij? 

4. Vanaf welke leeftijd mag een kind alleen reizen zonder begeleiding van de 

luchtvaartmaatschappij? 

5. Stel dat er toch een derde die niet de ouder of wettelijke voogd is, meereist 

met het kind: hoe oud moet deze persoon minstens zijn om het kind te 

mogen begeleiden? 

6. Hoeveel kost de service van begeleiding van alleenreizende minderjarigen? 

7. Welke formulieren moeten er ingevuld worden opdat het kind alleen mag reizen? 

8. Welke informatie bevat dit formulier? 

9. Op welke manier wordt het duidelijk gemaakt dat het om een Unaccompanied 

Minor gaat? 

10. Door wie wordt gecontroleerd of de afhaler wel degelijk de persoon is die 

vermeld staat op de formulieren? 

11. Op welke manier gebeurt deze controle? 

12. Wat gebeurt er indien de afhaler een andere persoon is dan degene die 

vermeld wordt op het document? 

13. Vanaf welk punt wordt de alleenreizende minderjarige begeleid? 

14. Waar neemt de begeleiding een einde? 

15. Is er mogelijkheid tot preboarding bij jullie luchtvaartmaatschappij? 

16. Wat is de procedure bij aankomst van het vliegtuig? Verlaat de Unaccompanied 

Minor voor, tijdens of na de andere passagiers het vliegtuig? 

17. Is er een ouderlijke toestemming vereist opdat de minderjarige alleen zou 

mogen reizen? 

18. Wat gebeurt er indien deze toestemming ontbreekt? 

19. Heeft u opmerkingen of vragen? 

225


4. Schematische voorstellling van 

de procedures 

Op de volgende bladzijden vindt u de schematische voorstelling van de procedures 

die op Brussels Airlines gevolgd worden voor alleenreizende minderjarigen, opgedeeld 

naar de categorie van onze doelgroep en telkens met het onderscheid tussen intra- en 

extra-Schengen. 

4.1 Unaccompanied Minors – Intra-Schengen 

226 

GATE: crew draagt de UM over aan een medewerker van de handelingmaatschappij 

Aankomshal: identifi catie 

van de afhaler door hostess 

ter hoogte van desk Securair 

Identifi catie is ok Identifi catie is niet ok 

Overdacht aan de afhaler 

via document UM 

Handtekening noodzakelijk 

Bagageruimte (meestal 

onder begeleiding afhaler) 

Douane 

Contact verantwoordelijke 

van de handelingmaatschappij 

Contact met afhaler 

of de contactpersoon in de land 

van herkomst 

OK Niet OK 

Aankomsthal Contactname Federale Politie 

Afdeling Grenscontrole

4.2 Unaccompanied Minors – Extra-Schengen 

GATE: crew draagt de UM over aan een medewerker van de handelingmaatschappij 

grensdoorlaatposten 

Aankomshal: identifi catie 

van de afhaler door hostess 

ter hoogte van desk Securair 

Identifi catie is ok Identifi catie is niet ok 

Overdacht aan de afhaler 

via formulier UM 

Handtekening noodzakelijk 

Bagageruimte (meestal 

onder begeleiding afhaler) 

Douane 

Aankomsthal 

Contact verantwoordelijke 

van de handelingmaatschappij 

Contact met afhaler 

of de contactpersoon in de land 

van herkomst 

OK Niet OK 

BIJLAGEN 

Contactname Federale Politie 

Afdeling Grenscontrole 

227


4.3 Young Passengers en Minors Third Party – 

Intra-Schengen 

228 

Interceptie door Fenomenen 

Niet OK 

VVR technische 

controle documenten 

Niet OK 

OK 

VVR stelt pv op voor 

valsheid in geschrifte 

OK 

GATE 

Fenomenen indien georganiseerd 

element (regel eerste 24u): 

• PV opstellen 

• DVZ verwittigen 

• Fiche NBM 

• Plaatsing 

Geen interceptie door Fenomenen 

Bagage 

Douane indien 

non-EU 

Aankomst 

Opvolging door de FGP indien gerechtelijk element 

inzake mensenhandel/mensensmokkel

4.4 Young Passengers en Minors Third Party – 

Extra-Schengen 

GATE 

Gatecontrole door Grenscontrole Geen gatecontrole door Grenscontrole 

Paspoort niet ok 

Paspoort ok 

Bagageruimte 

Douane indien non-EU 

Aankomst 

Grensdoorlaatposten 

Toegangsvoorwaarden niet ok Toegangsvoorwaarden ok 

Fenomenem VVR Postoverste 

OK OK OK 

Niet OK Niet OK Niet OK 

PV opstellen 

DVZ verwittigen 

Fiche NBM 

Plaatsing 

Opvolging door de FGP indien gerechtelijk 

element inzake mensenhandel/mensensmokkel 

BIJLAGEN 

229


5. Belangrijkste conclusies gekoppeld 

aan aanbevelingen 

Conclusie 

In hoofdstuk 1 werd een voorstelling gegeven van de diverse actoren die betrokken 

zijn bij de problematiek van alleenreizende minderjarigen binnen de luchthavensetting 

en werd een eerste beeld geschetst van de problematiek. 

Hieruit voortvloeiende aanbeveling 

Het belang van het kind moet altijd voorop blijven staan, samen met de andere 

rechten van minderjarigen zoals beschreven in het Internationaal Verdrag voor de 

Rechten van het Kind. 

Conclusie 

België heeft steeds een pioniersrol gespeeld inzake de bestrijding van mensensmokkel 

en mensenhandel. 


De Belgische overheid dient op vlak van alleenreizende minderjarigen een aantal 

initiatieven te ontwikkelen, die de voortrekkersrol van België versterken. 

Conclusie 

Het ontbreekt aan een specifi eke omzendbrief betreffende de problematiek van 

alleenreizende minderjarigen. 


Een specifi eke omzendbrief vanuit de overheid moet het mogelijk maken om de 

problematiek van alleenreizende minderjarigen te kaderen, de verantwoordelijkheden 

en bevoegdheden te regelen en de afstemming tussen de actoren in kaart 

te brengen en te verbeteren. Een defi niëring van de problematiek van alleenreizende 

minderjarigen en van de diverse actoren betrokken bij deze problematiek, 

alsook hun bevoegdheden is aan de orde. 

230

BIJLAGEN 

Conclusie 

In hoofdstuk 2 werd de toestroom alleenreizende minderjarigen die aankomen op 

Brussels Airport in kaart gebracht. Een belangrijk deel van onze populatie, met name 

de Young Passengers en de Minors Third Party, kon niet worden opgenomen in deze 

kwantitatieve analyse omwille van het ontbreken van een adequate registratievorm. 


Er is nood aan het invoeren van een uniforme registratie van alleenreizende 

minderjarigen, afdwingbaar op internationaal, nationaal en regionaal vlak, omdat 

de burgerluchtvaart bij uitstek een internationaal fenomeen is. 

Dit omvat twee niveaus van registratie: 

• in het reisdossier moet de leeftijd vermeld worden; 

• alle alleenreizende minderjarigen moeten in België op uniforme wijze worden 

geregistreerd, zodat het aantal minderjarigen dat jaarlijks alleen reist, gekend is. 

Het is aan de wetgever om vast te leggen welke organisatie deze registratie voor haar 

rekening neemt en moederverantwoordelijke is voor de gegevens. Ook de overdracht 

van en toegang tot de informatie dient zo effi ciënt mogelijk geregeld te worden, onder 

de geëigende voorwaarden van gegevenstoegang en -bescherming. 

Conclusie 

De analyse van de registratie door de Grenscontrole wijst uit dat er zich binnen de 

doelgroep Unaccompanied Minors heel wat minderjarigen bevinden die ouder zijn 

dan de door IATA voorgeschreven norm van 12 jaar voor verplichte begeleiding. 


De leeftijd voor verplichte begeleiding dient te worden opgetrokken tot 14 jaar (conform 

de bepaling van seksuele meerderjarigheid in België en het Eurodac vingerafdrukkensysteem 

voor asielaanvragers). 

231


Conclusie 

In hoofdstuk 3 werden de procedures op Brussels Airport in kaart gebracht. De 

procedures bleken niet eenduidig te zijn en dienden uitgeschreven te worden 

aan de hand van interviews met sleutelactoren en observaties op het terrein. 

Op basis hiervan werden de meest voorkomende en afwijkende procedures in 

kaart gebracht voor Unaccompanied Minors. Voor Young Passengers en Minors 

Third Party zijn zelfs geen vastgelegde procedures voorhanden, zij doorlopen het 

gewone reistraject voor volwassen passagiers. 


De problematiek van alleenreizende minderjarigen vergt een meer professionele 

aanpak, en dit zowel en vooral in het belang van het kind, als in het belang van 

de preventie van niet-aanvaardbare toestanden. 

Een duidelijke, eenvormige en schriftelijk vastgelegde procedure van het traject 

dat de alleenreizende minderjarige doorloopt, moet op punt worden gesteld en 

verplichtend opgelegd worden aan alle betrokken diensten. 

Conclusie 

Uit deze analyse bleek bovendien dat er gebrek is aan een afdwingbare regelgeving 

inzake het vervoer van alleenreizende minderjarigen. Het gaat om een 

uiterst kwetsbare groep minderjarigen en toch is er slechts één internationale 

organisatie (IATA) die zich gebogen heeft over regelgeving die bovendien moeilijk 

afdwingbaar is. De luchtvaartmaatschappijen beschikken over een grote vrijheid 

en bepalen individueel hun procedures in het Passenger Handling Manifest. 


De Belgische wetgever dient erover te waken dat het naleven van de interne 

procedures van de luchtvaartmaatschappijen, zoals vastgelegd in de IATA-normen, 

afdwingbaar wordt gemaakt op internationaal niveau. De standaarden voor goede 

praktijken van IATA dienen geharmoniseerd te worden. De huidige situatie leidt 

tot versnippering, onduidelijkheid en willekeur inzake het vervoer van alleenreizende 

minderjarigen. 

Een informatiecampagne, gericht naar de luchtvaartmaatschappijen en reizigers, 

moet het belang van deze procedures en van een degelijke detectie in het 

licht stellen. 

232

BIJLAGEN 

Conclusie 

In hoofdstuk 4 werden de resultaten van de participerende observatie besproken. 

De eerste categorie van onze doelgroep bestaat uit de Unaccompanied Minors. 

Uit de observaties is gebleken dat er onduidelijkheid heerst op het terrein over 

het al dan niet verplicht beschikken over een ouderlijke toestemming voor de 

minderjarige die alleen reist. Sommige landen voeren dit verplichtend in, anderen 

dan weer niet. 


In België moet een schriftelijke ouderlijke toestemming afdwingbaar gemaakt 

worden, aan de hand van een document waarin de ouder of de wettelijke voogd 

aangeeft dat zijn of haar minderjarig kind, de toestemming krijgt om alleen te 

reizen, al dan niet vergezeld door een derde wiens identiteit in het document 

vermeld wordt. Dit document dient gelegaliseerd te worden door de bevoegde 

autoriteit en dient verplicht afgestempeld te worden, zowel bij vertrek als bij 

aankomst. De verplichting over dergelijk document te beschikken, zou afdwingbaar 

moeten gemaakt worden op internationaal vlak. Het is aan de wetgever 

te bepalen of deze documenten door één dan wel door beide ouders dienen te 

worden gevaloriseerd. Ten minste zou België de verplichting moeten opleggen 

aan (ouders van) buitenlandse kinderen die alleen naar België afreizen, om aan 

dezelfde voorwaarden van ouderlijke toestemming te voldoen. 

Conclusie 

Het gebruik van diverse formulieren voor het vervoer van Unaccompanied Minors 

en dito procedures bemoeilijkt de praktijk van de begeleiding van alleenreizende 

minderjarigen voor de actoren op het terrein. 


Een uniformisering van documenten en procedures voor Unaccompanied Minors 

is aangewezen. Op die manier kunnen fouten in de procedure voorkomen worden 

en kunnen de praktijken beter op elkaar worden afgestemd, wat de duidelijkheid 

voor de actoren op het terrein vergroot. 

233


Conclusie 

De vrees bestaat dat bij de actoren op het terrein een vals gevoel van veiligheid 

wordt gecreëerd door de procedure: een casus heeft aangetoond dat een aantal 

actoren minder rigoureuze controles gaan uitoefenen, net omdat ze ervan uitgaan 

dat de procedure waterdicht is. 


Bijkomende vraagstelling door de bevoegde actoren is aangewezen over onder andere 

de afhaler, het reismotief, het verblijfsadres en de bestemming van Unaccompanied 

Minors om potentieel misbruik van de procedure uit te sluiten en om aldus een 

vals gevoel van veiligheid ten aanzien van deze minderjarigen te beperken. 

Maatregelen zijn nodig om het begeleidend personeel van de handelingmaatschappij 

te stimuleren, om signalen te herkennen inzake interactie tussen de Unaccompanied 

Minor en diens afhaler. Bij de geringste twijfel inzake de afhaler, moet 

de Federale Politie op de luchthaven erbij worden gehaald, zelfs indien de identiteit 

van de afhaler overeenstemt met de opgegeven identiteit op het document UM. 

Conclusie 

De fenomenen mensensmokkel en mensenhandel werden besproken aan de hand 

van relevante casussen. Een aantal onder hen betroffen dossiers die door de 

mazen van het net geglipt zijn door onvoldoende afstemming tussen de diverse 

betrokken actoren. 


Er is dringend nood aan een betere afstemming van alle actoren die op het terrein 

actief betrokken zijn bij de problematiek van alleenreizende minderjarigen (politionele 

overheden, parket, Dienst Vreemdelingenzaken, de Dienst Voogdij en/of de 

voogd in concreto, de opvangcentra,…). 

234

BIJLAGEN 

Conclusie 

Deze situaties van potentieel slachtofferschap mensenhandel en mensensmokkel 

leverden ernstige risico’s op voor de integriteit van de minderjarige. 


Samenwerkingsprotocollen dienen de samenwerking en afstemming tussen de 

diverse actoren te optimaliseren en de bevoegdheden en modus operandi van elke 

actor scherp te stellen. 

Permanente samenwerking is primordiaal om snel en effi ciënt te kunnen reageren 

bij vermoedens van potentieel slachtofferschap van mensensmokkel en mensenhandel 

of enig ander risico voor de minderjarige. Deze samenwerking betreft niet 

enkel de gerechtelijke en politionele overheden, maar dient ook geoptimaliseerd 

te worden met de andere betrokken partijen, zoals de opvangcentra, sociale diensten, 

NGO’s, etc. zonder afbreuk te doen aan de eigenheid en deontologie van 

elke actor. 

Een intense samenwerking van de actoren, gekoppeld aan het opstellen van een 

actieplan en een timing is vereist. De coördinatie moet toevertrouwd worden aan 

bestaande of in te richten coördinatieorganen en autoriteiten binnen de luchthavens. 

Hierbij kan eventueel ook gedacht worden aan de Interdepartementale 

Coördinatiecel ter bestrijding van de mensensmokkel en mensenhandel, die dit 

in een “ad hoc” werkgroep kan opnemen. 

De uitvoering van de maatregelen moet vanuit de overheid door een multidisciplinair 

team onder leiding van een coördinator opgevolgd worden. Evaluaties zijn 

nodig om continu te streven naar kwaliteitsverbetering. 

235


Conclusie 

Op basis van observaties en gesprekken met sleutelactoren kon een overzicht 

opgesteld worden van de meest voorkomende modus operandi inzake onregelmatige 

binnenkomst. Hieruit bleek voornamelijk een probleem te bestaan met het 

gebruik van authentieke documenten die op frauduleuze wijze werden bekomen. 

Daarnaast is het ook problematisch dat in een aantal landen nog steeds kinderen 

in het paspoort van hun ouders ingeschreven worden, soms zelfs zonder de 

verplichting een foto in te voegen. De omzendbrief van 22 mei 2003 inzake de 

verblijfsbewijzen voor vreemdelingen, blijkt niet het verhoopte effect te hebben. 


De bevoegde Federale Overheidsdiensten van Binnenlandse en Buitenlandse 

zaken dienen een richtlijn te ontwikkelen om het gebruik/misbruik van authentieke 

maar op frauduleuze wijze verworven documenten, te voorkomen. Aangezien 

het om een zeer gevoelige problematiek gaat, dient de overheid de gepaste maatregelen 

te ontwikkelen om dit frauduleus gedrag tegen te gaan, met participatie 

van alle overheden en diensten die identiteits- of verblijfsdocumenten afgeven. 

Er is nood aan een nationale en internationale verplichting om minderjarigen over 

eigen reisdocumenten te laten beschikken, zodat ze niet langer in het paspoort 

van hun ouders kunnen worden ingeschreven. 

Conclusie 

Wat de observaties inzake mensenhandel en mensensmokkel aangaat, onthouden 

we vooral dat men steeds op de hoede moet zijn voor potentiële risicosituaties. 

Enkele casussen tonen aan dat minderjarigen die begeleid worden door een derde 

bij uitstek door de mazen van het net glippen. 


Er is nood aan een gedetailleerde risk assessment met inbreng van de verschillende 

partners, om potentiële gevallen van misbruik beter en sneller te detecteren, 

te bepalen en te bestrijden, waarbij de overheid de relevante indicatoren 

voor elke partner bepaalt op basis van diens takenpakket. 

236

BIJLAGEN 

Conclusie 

Het is in de praktijk niet evident gebleken om de verwantschap tussen een minderjarige 

en zijn begeleider te bepalen. De observaties alleen lieten niet toe uit te 

sluiten dat het om de ouder of de voogd, dan wel om een derde persoon ging. 


Grotere waakzaamheid is geboden bij het bepalen van de band van een minderjarige 

met zijn begeleider. Indien de aangegeven verwantschap onvoldoende duidelijk 

is of indien er twijfels bestaan inzake de intenties van de begeleider, is verder 

onderzoek steeds aangewezen. Dit impliceert dat niet-politionele actoren de hulp 

en expertise van de federale politie op de luchthaven meer systematisch dienen 

in te roepen. 

Conclusie 

Het was in deze fase van het onderzoek niet mogelijk om vooraf te bepalen of 

een alleenreizende minderjarige op een risicovlucht zit. Dit heeft de observaties 

enorm bemoeilijkt. 


Passagiersinformatie moet door de diverse luchtvaartmaatschappijen voor de 

bevoegde overheden toegankelijk gemaakt worden om a priori een risk assessment 

te kunnen uitvoeren en op basis van PNR (Passenger Name Record) zowel 

op tactisch als op operationeel vlak risicoprofi elen te detecteren. 

237


Conclusie 

Er is nood aan verder onderzoek naar de problematiek van alleenreizende minderjarigen 

op Brussels Airport. Huidig onderzoek betreft slechts een eerste scan van 

de situatie en alle mogelijke risico’s voor de integriteit van het kind, dienen te 

worden vermeden. 


Alle betrokken actoren op de luchthaven moeten gesensibiliseerd worden voor 

de problematiek van alleenreizende minderjarigen, met specifi eke aandacht voor 

kinderrechten, multiculturalisme, mogelijke risicofactoren en signalen van potentieel 

slachtofferschap mensenhandel of mensensmokkel, traumaverwerking, 

diverse vormen van uitbuiting, etc. Hieraan dient men tegemoet te komen door 

een degelijke initiële en permanente vorming. 

Om het risico van alleenreizende minderjarigen op slachtofferschap van mensenhandel 

en mensensmokkel te verminderen moeten politiemensen op de verschillende 

sleuteldiensten de knowhow hebben om risicosituaties te detecteren, 

mogelijke slachtoffers te identifi ceren en het onderzoek in het belang van de 

alleenreizende minderjarige te voeren. Hiertoe dienen zij over voldoende capaciteit 

en praktische mogelijkheden te beschikken. 

Conclusie 

Door toepassing van het principe van vrij verkeer van personen, waardoor geen 

grenscontrole plaatsvindt in de Schengenzone, is het onmogelijk een beeld te 

verkrijgen over het aantal alleenreizende minderjarigen dat binnen Schengenlanden 

reist. Dit maakt misbruik van de situatie mogelijk en zelfs waarschijnlijk. 


Het uitwerken en implementeren van een informatiegestuurde recherche voor de 

detectie, de identifi catie en het onderzoek naar de alleenreizende minderjarigen 

als potentiële slachtoffers van mensenhandel en –smokkel in de Schengenzone 

is aangewezen. 

Een uniforme, gestandaardiseerde en eenduidige procedure dient ontwikkeld te 

worden om de administratieve werklast van de betrokken actoren te minimaliseren. 

238

BIJLAGEN 

Conclusie 

Indien risicosituaties worden vastgesteld, dient het bevragen van de minderjarige 

in de meest optimale omstandigheden te verlopen. 


Er is nood aan een effi ciënte, snelle opvolging door de lokale overheden om 

de waarachtigheid van initieel afgelegde verklaringen na te gaan en potentiële 

gevallen mensenhandel en smokkel van nabij op te volgen (door bv. na te gaan 

of het opgegeven verblijfsadres wel correct is en de minderjarige er daadwerkelijk 

verblijft). Dit in navolging van het Koninklijk Besluit van 14 november 2006 

betreffende de organisatie en de bevoegdheden van de federale politie, dat de 

administratieve taakverdeling van de politie regelt. 

Om secundair slachtofferschap te vermijden, zijn gespecialiseerde opleidingen 

inzake kinderverhoor aangewezen. De aanwezigheid van een psycholoog is noodzakelijk 

telkens er twijfels bestaan over potentieel slachtofferschap mensenhandel 

of mensensmokkel. Verklaringen hieromtrent mogen niet afgedwongen worden. 

Dit verhoor moet gebeuren in aanwezigheid van een tolk die de moedertaal van de 

minderjarige spreekt en een vertrouwenspersoon, i.e. de voogd indien mogelijk. 

Conclusie 

Een specifi eke rol is weggelegd voor de voogd, die een vertrouwensband creëert 

met zijn pupil. 


Een degelijke initiële en permanente vorming van voogden is aangewezen, waarin 

de (h)erkenning van risicofactoren en mogelijke signalen van mensensmokkel/handel 

worden benadrukt en waar de focus ligt op verschillende vormen van 

uitbuiting. Indien gewenst, moet begeleiding mogelijk zijn door een multidisciplinair 

team van deskundigen met het oog op de bescherming van het kind. 

239


Conclusie 

Vanuit dit onderzoek en vanuit de algemene bevinding binnen Child Focus dat minderjarigen 

heel snel uit de open opvangstructuren verdwijnen, lijkt het niet steeds in het 

belang van het kind om in een volledig open opvangstructuur terecht te komen. 


Een vorm van beveiligde opvang is aangewezen indien het risk assessment uitwijst dat 

er bijzondere risico’s zijn voor de veiligheid van het kind. De vorm die deze opvang dient 

aan te nemen, kan volgens ons best aansluiten bij de opvang die voorzien wordt door de 

bestaande opvangcentra in de Vlaamse en de Franse Gemeenschap voor niet-begeleide 

minderjarige vreemdelingen en slachtoffers van mensenhandel, met name Juna, Minor 

N’dako en Esperanto, waar dergelijke veiligheidswaarborgen werden ingebouwd alsook 

een pedagogisch concept waarin vertrouwen en veiligheidsgevoel centraal staan. 

Zij dienen een inspiratiebron te zijn voor de centra die instaan voor de eerste 

opvang van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, met name de Observatie- 

en Oriëntatiecentra te Steenokkerzeel en Neder-Over-Heembeek. In deze centra 

wordt reeds een aantal inspanningen geleverd (bijvoorbeeld de minderjarige mag 

in de eerste periode van zijn verblijf het centrum niet alleen verlaten, er vindt 

een screening plaats van de bezoekers…), maar we wensen toch het belang te 

benadrukken van de nodige fi nanciële middelen om dit alles te kunnen bereiken, 

van een voldoende uitgebreid en opgeleid personeelskader en van het werken in 

kleine leefgroepen, teneinde een intensere vertrouwensband op te bouwen. Het is 

hierbij niet zelden een moeilijke evenwichtsoefening om de gulden middenweg te 

zoeken tussen het scheppen van een veilig klimaat en de jongeren toch de nodige 

ruimte en privacy te geven, en dan in het bijzonder voor deze jongeren die vaak 

heel wat trauma’s en affectieve stoornissen hebben opgelopen. 

240

BIJLAGEN 

6. De fi che "Niet-begeleide minderjarige 

vreemdeling" 

Fiche Niet-begeleide minderjarige vreemdeling 

Deze fiche wordt ingevuld 6 tijdens de onderschepping aan de grens of op het grondgebied 

door de politiediensten of tijdens het eerste contact met de Dienst Vreemdelingenzaken van 

een persoon : 

- die minder dan 18 jaar oud lijkt te zijn of die verklaart dat hij minder dan 18 jaar oud is en 

- die een niet-begeleide minderjarige vreemdeling 7 (N.B.M.V.) lijkt te zijn en 

- die de erkenning van de hoedanigheid van vluchteling heeft gevraagd of niet voldoet aan 

de voorwaarden voor de toegang tot het grondgebied en het verblijf die zijn vastgelegd 

door de wetten betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en 

de verwijdering van vreemdelingen. 

Foto 8 

Lengte : ……………………………………………………………………………. 

Fysieke kenmerken : …………………………………………………………….. 

……………………………………………………………………………………….. 

…….…………………………………………………………………………………. 

Moedertaal/gesproken taal ……………………………………………………… 

FOTO 

1. Identiteit van de minderjarige 

Naam – voornaam : ............................................................................................................................ 

Geboorteplaats en geboortedatum : ................................................................................................... 

Nationaliteit : ....................................................................................................................................... 

Woonplaats/verblijfplaats in België en in het buitenland: ................................................................... 

............................................................................................................................................................ 

Identiteit van de persoon vastgesteld op basis van …………………………………………………… 

De documenten waarover de persoon niet beschikt schrappen : 

Paspoort – identiteitskaart – mondelinge/schriftelijke verklaring – vals paspoort/vervalst paspoort – 

andere documenten (in het laatste geval preciseren) : ...................................................................... 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

2. Informatie betreffende de familie : 

a) Identiteit van de ouders van de minderjarige 

Vader : Naam- voornaam : ............................................................................................................ 

Geboorteplaats en geboortedatum : ................................................................................. 

Nationaliteit : ..................................................................................................................... 

Woonplaats/verblijfplaats :……………………………………………………………………. 

Moeder : Naam – voornaam : .......................................................................................................... 

Geboorteplaats en geboortedatum : ................................................................................. 

6 

In toepassing van artikel 6,§ 1, van Titel XIII, Hoofdstuk 6 « voogdij over N.B.M.V.’s » van de programmawet van 24 

december 2002. 

7 

Een niet-begeleide minderjarige vreemdeling is een persoon die minder dan 18 jaar oud is, die niet wordt begeleid door 

een persoon die het ouderlijk gezag of de voogdij uitoefent krachtens de nationale wet van de minderjarige en die een 

onderdaan is van een land dat geen lid is van de Europese Economische Ruimte. 

8 

De foto is niet verplicht. 

241


Nationaliteit : ..................................................................................................................... 

Woonplaats/verblijfplaats : .................................................................................................................. 

............................................................................................................................................................ 

Aanvullende informatie :...................................................................................................................... 

............................................................................................................................................................ 

b) Identiteit van een ander familielid/andere familieleden in België: 

Naam– voornaam : …………………………………………………………………………………………. 

Geboorteplaats en geboortedatum : ……………………………………………………………………… 

Nationaliteit : …………………………………………………………………………………………………. 

Verwantschapsband :……………………………………………………………………………………….. 

Woonplaats/verblijfplaats : ………………………………………………………………………………… 

Naam – voornaam : ………………………………………………………………………………………… 

Geboorteplaats en geboortedatum : ……………………………………………………………………… 

Nationaliteit : …………………………………………………………………………………………………. 

Verwantschapsband :……………………………………………………………………………………….. 

Woonplaats/verblijfplaats : ………………………………………………………………………………… 

3. Is er een contactpersoon of een contactadres in een land van bestemming dat tot de 

Schengenruimte behoort of in een land dat « Dublin II 9 » heeft ondertekend? 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

4. MODUS OPERANDI / Specifieke elementen met betrekking tot de minderjarige 

(omstandigheden van de onderschepping, …) 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

5. Informatie met betrekking tot de eventuele begeleiders : (Identiteit van de begeleider(s) 

van de minderjarige) 


Geboorteplaats en geboortedatum :.................................................................................................... 

Nationaliteit :........................................................................................................................................ 

Woonplaats / verblijfplaats : ................................................................................................................ 

Identiteit van de persoon vastgesteld op basis van …………………………………………………… 


9 Verordening (EG) Nr. 343/2003 van de Raad van 18 februari 2003 tot vaststelling van de criteria en instrumenten om te 

bepalen welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van een asielverzoek dat door een onderdaan van een 

derde land bij een van de lidstaten wordt ingediend. 

242

BIJLAGEN 

Paspoort – identiteitskaart - mondelinge/schriftelijke verklaring – vals paspoort/vervalst paspoort – 

andere documenten (in het laatste geval preciseren). 

Verwantschapsband van de minderjarige en de begeleider :…………………………………………. 

………………………………………………………………………………………………………………… 

… 


Geboorteplaats en geboortedatum :.................................................................................................... 

Nationaliteit :........................................................................................................................................ 

Woonplaats / verblijfplaats : ................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

Identiteit van de persoon vastgesteld op basis van ............................................................................ 


Paspoort – identiteitskaart – mondelinge/schriftelijke verklaring – vals paspoort/vervalst paspoort – 

andere documenten (in het laatste geval preciseren). 

Verwantschapsband van de minderjarige en de begeleider : ............................................................ 

............................................................................................................................................................ 

6. Motief van de immigratie / waarom de N.B.M.V. naar België is gekomen 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

7. Zijn er aanwijzingen die erop wijzen dat de persoon een slachtoffer van mensenhandel 

zou kunnen zijn ? 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

8. Is er twijfel in verband met de ingeroepen minderjarigheid ? 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

Indien deze fiche door een politiedienst wordt ingevuld, wordt gevraagd om te preciseren of er 

sprake is van twijfel. 

Aan de dienst Voogdij gerichte vraag om een medisch onderzoek uit te laten voeren 5 . 

Deze rubriek moet door de Dienst Vreemdelingenzaken worden ingevuld omdat deze instantie 

bevoegd is om aan de dienst Voogdij te vragen om tot dit onderzoek over te gaan. 

9. Is er een verband met andere feiten ? 

Moet er een verband worden gelegd met de personen die met de minderjarige hebben 

gereisd? 

243



10. Preciseer of de N.B.M.V. over persoonlijke voorwerpen beschikt 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

11. Gegevens van de dienst die de fiche heeft ingevuld 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................ 

12. Overdracht van de fiche 

a) Aan de dienst Voogdij 

Waterloolaan, 15 

1000 BRUSSEL 

Tel: 078/15.43.24 

Fax : 02/542.70.83 

244 

Na de ontvangst van de fiche zal de dienst Voogdij contact opnemen met de voor de 

opvang bevoegde overheid om zo snel mogelijk onderdak te vinden voor de N.B.M.V. 

Bij deze formaliteit zullen de wettelijke bepalingen over de toegang tot het grondgebied 

echter moeten worden gerespecteerd. 

b) Aan de Dienst Vreemdelingenzaken (indien deze overheid de fiche niet heeft ingevuld) 

Antwerpsesteenweg, 59B 

1000 BRUSSEL 

Fax : 02/274/66.13 

Er wordt gevraagd om deze fiche, evenals een kopie van de 

identiteitsdocumenten en/of de verblijfsdocumenten, onmiddellijk over te 

maken aan de dienst Voogdij en de Dienst Vreemdelingenzaken 

5 Artikel 7, § 1 van titel XIII, Hoofdstuk 6, « Voogdij over niet-begeleide minderjarige vreemdelingen » van de 

programmawet van 24 december 2002.

Wij danken voor hun hulp en medewerking

De luchthaven, een veilige plek voor alleenreizende minderjarigen?

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?