Kerk in De Pijp - Oranjekerk

pagina 34 | maart – mei 2013 Kerk in De Pijp Kerk in De Pijp
maart – mei 2013 | pagina 35
OverDenking: Kierkegaards weg
I n
Pasen
mijn vorige column schreef
ik over het jubeljaar 2013. Voor
de filosofie staat Kierkegaard
in de ‘spotlights’. Hij werd geboren
in 1813 en stamt uit een
steenrijk koopmansgezin. Overigens
heerste er geen vrolijke stemming in
het gezin van de Kierkegaards, omdat
zijn vader gebukt ging onder de ‘vreze
des Heren’. Zijn vrouw en vijf kinderen
stierven in korte tijd. Sörens vader zag
hierin de straffende hand Gods. In zijn
jeugdjaren was hij namelijk opstandig
geweest tegen de Heer. De zoon werd
eveneens ondergedompeld in de naargeestige
sfeer van de handelsfamilie
uit Kopenhagen. In 1838 overleed
Kierkegaards vader en liet hem een
vermogen na, waarmee hij zijn filosofenbestaan
kon financieren.
Momenteel gaan we op weg naar
Pasen. In de Oranjekerk is voor de kinderen
een route getekend, die stapje
voor stapje wordt onthuld. Gezien het
jubileumjaar van Kierkegaard is het
daarom goed om nog eens stil te staan
bij zijn stappen van de levensweg:
esthetische, ethische en religieuze.
Kierkegaard sprak natuurlijk over Don
Giovanni, de burgerman en Abraham
in zijn werk. In de tijd naar Pasen gedenken
we het leven van Jezus. Maar
wat is zijn positie, als we kijken naar
Kierkegaards stadia van het bestaan.
Je zou kunnen beweren, dat Jezus
evenals Don Juan iedereen lief-
heeft. Echter, bij de hoofdrolspeler
uit Mozarts opera, wordt de ander,
de vrouw, als een middel gezien om
de eigen behoefte te bevredigen.
Daarom zijn de vrouwen hier inwisselbaar,
omdat ze puur als lustobject
worden gewaardeerd. Jezus wilde de
mens als mens zien; de mens die invulling
geeft aan zijn eigen bestaan in
relatie tot de ander. Hij zocht juist de
mensen op die hun bestemming misliepen
door hun ‘esthetische’ bestaan:
de tollenaar, Don Juan en de prostituee.
Tegenwoordig zou hij daarvoor
in Amsterdam de Zuidas en de
Wallen opzoeken. Leef en niet geleefd
worden, was zijn credo.
Datzelfde lijkt hij voor de burgerman
aan te geven. Deze representeert zich
in de farizeeër en schriftgeleerde. Zij
houden zich aan de wet, die voor hen
een absoluut karakter krijgt. Jezus tart
de geleerden van zijn tijd, door op
sabbat aren te plukken of een zieke
te genezen. Staat de wet op een hoger
niveau dan een menswaardig leven?
Genieten van eten en drinken is ook
toegestaan op de dag des Heren; de
ander een nieuw leven geven op de
rustdag is het goede doen. Jezus daagt
de burger uit door hem het goede
of goddelijke te tonen, dat boven
de heersende wet staat. Met andere
woorden, niet de heilige 3% van
Europa of de stopwatch in het verzorgingstehuis
staan centraal, maar de
menselijkheid. Deze revolutionaire
kracht van het evangelie conflicteert
natuurlijk met de bestaande macht
van politici en managers. Zij willen
alles beheersbaar maken via regels
en procedures, zodat ze macht over
hun onderdanen kunnen uitoefenen.
Opstandige mensen, zoals Jezus,
Mandela of Bonhoeffer, worden dan
dikwijls (mond)dood gemaakt.
In de verhalen over Jezus worden we
voortdurend gewezen op het doorbreken
van vaste denkpatronen of
leefwijzen. Hij praktiseerde de religieuze
weg, zoals Kierkegaard die voor
zich zag. Uit passie voor het goede
of God zoekt hij de mensen op die
van hun levenspad zijn afgeraakt. Zij
dolen rond, omdat ze gevangen zitten
in een wereld van geregelde systemen
of hun totale vrijheid invullen met
kortstondige geluksmomenten. Zowel
de machthebber als de genotzoeker
moeten hun vrijheid herwinnen. Dat
is de vrijheid die we allemaal op weg
naar Pasen kunnen pakken.
Christus leek deze weg met zijn dood
te moeten bekopen. Of toch niet? De
Romeinse en Joodse machthebbers
dachten hem uit de weg te ruimen,
zodat hun posities gehandhaafd
bleven. Maar de kracht van hem en
zijn boodschap waren zo sterk, dat
alle wetten werden doorbroken. Zelfs
de natuurwet van de dood werd door
hem geschonden. Daarin zouden we
weer het Kierkegaardiaanse absurde
kunnen zien, waarin het onmogelijke
toch mogelijk blijkt. Een bevrijdend
Pasen toegewenst.
Pieter de Jong,
gemeentelid
Pasen