16 KOREN · 8 PODIA · FINALE OP DE MARKT - Wijk online(*)

- 5 -
WIJK BIJ DUURSTEDE EN HET WATER
Vervoer over water
Tot ongeveer 1920 waren voor Wijk zowel voor het goederen‐ als het personenvervoer de
verbindingen over water belangrijker dan de verbindingen over land. Daarbij was de
Kromme Rijn nog belangrijker dan de Rijn/Lek. Via de Kromme Rijn werden allerlei
landbouwproducten als graan en fruit (waaronder natuurlijk kersen) naar Utrecht en verder
getransporteerd. Er was een geregelde dienst tussen Wijk en Utrecht voor het vervoer van
personen. Het vervoer geschiedde door middel van trekschuiten; boten die dus vanaf de
kant door mens of dierkracht werden getrokken. De trekschuiten op de Kromme Rijn,
Krommerijnders genoemd, vertrokken vanuit de Kromme Rijnhaven in Wijk (ter hoogte van
het huidige Walplantsoen). Ze voeren bij Cothen de in 1635 gegraven Cothergrift op naar
Nederlangbroek om vandaar via de Langbroekerwetering bij Odijk weer in de Kromme Rijn
uit te komen. Dit was een stuk korter dan de bochtige Kromme Rijn tussen Cothen en Odijk
te volgen. Begrijpelijk is dat Wijk groot belang had bij een ongestoorde vaart op Utrecht. Die
was alleen niet vanzelfsprekend omdat de Kromme Rijn vaak verzandde. Zeilen was op de
bochtige en smalle Kromme Rijn bijna onmogelijk en vandaar dat er voor de trekvaart een
goed jaagpad moest zijn. Rond 1529 werd er langs de hele Kromme Rijn een nieuw jaagpad
aangelegd. Tussen Odijk en Utrecht is een gedeelte van dat jaagpad nog steeds aanwezig.
Tweemaal per week en wel op dinsdag en zaterdagochtend vertrok een trekschuit van Wijk
naar Utrecht. Op dinsdag en zaterdag was er namelijk markt in Utrecht. De trekschuit voer
via de Oude Gracht tot hartje Utrecht. In Wijk verdienden zo’n 10 schippers hun brood met
varen van en naar Utrecht. Deze schippers hadden hun eigen gilde: Het
schuitenvoerdersgilde. De leden van dit gilde waren niet allemaal even braaf. In 1825 klaagt
de stad Utrecht over de Wijkse schippers: Uitgezonderd de schipper Smit, gaan de anderen
“zich steeds in het onmatig gebruik van sterken dranken te buiten, daardoor zijn zij veelal
onbekwaam tot de goede bediening van het veer en worden dikwerf de grootste
brutaliteiten en willekeurigheden gepleegt”! Niet alleen naar Utrecht voer een trekschuit.
Twee keer in de maand ging er een trekschuit naar Amsterdam. In 1819 werd door beide
gemeenten een overeenkomst gesloten voor de verbinding. Dit veerreglement regelde
onder meer dat de schipper een overdekte schuit diende te hebben met een aparte hoek
voor passagiers.
Andere, grotere schepen voeren vanuit Wijk nog verder dan Amsterdam. Sommigen
kwamen via de grote rivieren zelfs in België. Zij vervoerden met hun grote aken turf, hout en
andere stukgoederen.
Zoals gezegd was het rond 1920 afgelopen met de scheepvaart over de Kromme Rijn. De
Kromme Rijnhaven werd rond 1935 gedempt en de havenmeester kon met pensioen.
Eeuwenlang is de vaart op de Kromme Rijn belangrijker geweest dan die op de Rijn/Lek. De
huidige Lekhaven achter de walmuur stelde tot die tijd ook niet zo heel veel voor. Er waren
geen kaden maar aflopende trappen. De huidige vorm met de aanlegkade heeft de haven
pas rond 1960 gekregen. Dit was mede ter bevordering van de industrie in Wijk. Inmiddels is
de ombouw tot een toeristenhaven gerealiseerd, de industrie is verplaatst naar een nieuwe
haven in het Amsterdam‐Rijnkanaal en Wijk bij Duurstede heeft zijn gezicht weer naar het
water gericht.
In 1858 kreeg een zekere Johannes van der Hurk toestemming om aan de haven een
scheepstimmerwerf te beginnen. Deze werf bestaat nog steeds (nu in handen van Pisano).